RAPPORTAGE: Geborstelde Vlaamse bio- aardappelen, introductie op de markt.

Transcriptie

1 RAPPORTAGE: Geborstelde Vlaamse bio- aardappelen, introductie op de markt. Arend Zeelenberg, Sander Bernaerts, Lieven Delanote

2 INHOUDSOPGAVE Hoofdstuk Pagina 1. Inleiding 2 2. Doel 2 3. Introduceren van extra verpakkingen 3 van biologische aardappelen op de Belgische markt. 4. Het ondersteunen van de samenwerking tussen 6 biologische telers 5. Promotie 7 6. Kwaliteit 9 7. Rassenkeuze Resultaten Aanvullende adviezen 11 Bijlage: 1. Kwaliteitsstandaard 14 1

3 GEBORSTELDE VLAAMSE BIO- AARDAPPELEN, INTRODUCTIE OP DE MARKT. Dit is het verslag van het BioForum project, gericht op het beter in de Belgische markt zetten van geborstelde Vlaamse Biologische aardappelen. Het project maakt deel uit van het Strategisch Plan Biologische Landbouw van Bio zoekt Boer en Bio zoekt Keten en is uitgevoerd in samenwerking met deze projecten en met Vlaamse biologische aardappelboeren. 1. Inleiding Er is in een eerder project Geborstelde Vlaamse Bio-aardappelen, een nieuwe piste? veel werk verricht en suggesties gedaan voor verbetering van de positie van de biologische aardappel in België, waar dit project op voortbouwt. Vastgesteld werd dat er een toenemende concurrentie voor de Vlaamse biologische de aardappel op de markt was. Daarom werd het belangrijk gevonden om de distributie van Vlaamse biologische aardappels te professionaliseren en uit te breiden. De telers zagen veel voordelen in het verkopen van ongewassen aardappelen. Ook voor de consument en de winkels zijn er goede argumenten: Ongewassen aardappelen zijn langer houdbaar; (kieming/vergroening) het past goed in de trend van producten uit de regio ; Er is minder energie nodig voor transport en verwerking van het product. Samen met de biologische aardappeltelers werd een nieuw verpakkingsconcept uitgedacht en ontworpen. Dit concept is een centraal thema in de vervolgaanpak die in dit project is gekozen. 2. Doel Het doel van het project was het in de Belgische markt zetten van geborstelde Vlaamse Biologische aardappelen De aanpak richtte zich op de verschillende potentiële kanalen voor dit product, in het bijzonder op de grootdistributie, de biowinkel(ketens) en de relevante korte ketens van boer naar consument. In het plan van aanpak werd een hoge prioriteit toegekend om de Vlaamse boeren te helpen een goede start te maken met het nieuwe concept in de markt. Om dit te bereiken is er in het project veel aandacht geweest voor: Ondersteuning van de Vlaamse telers in de marktintroductie; Belangrijke marktpartijen benaderen, in nauwe samenspraak met de telers om het nieuwe concept te omarmen; Hierdoor ontstaan goede voorbeelden van de introductie van het concept; Door belemmeringen weg te nemen en leerpunten en successen van de introductie te delen wordt het voor telers eenvoudiger het concept te gebruiken. Impact indicatoren (welke impact in de sector willen we minimaal bereiken) a) Aanbod van ongeborstelde Vlaamse bio-aardappelen in papieren zak in minimaal 4 Belgische winkelformules, grootdistributie en/of natuurvoeding; b) Minimaal 8 Vlaamse aardappeltelers die in 2015 met het concept aan de slag willen; c) Iedere aardappelteler die aan het verpakkingsconcept deelneemt heeft minimaal 1 promotie gehouden met eigen product; Prestatie indicatoren (wat hebben we zelf in de hand) d) Leerpunten, verbeterpunten en succesfactoren zijn gerapporteerd en beschikbaar gekomen voor een brede groep Vlaamse Aardappeltelers; e) Er zijn van 8 verschillende partijen kwaliteitsmonsters genomen; 2

4 f) Er is een kwaliteitsstandaard ontwikkeld die door de groep gedragen wordt; Er zijn kwaliteit- en teeltadviezen gegeven aan de Vlaamse aardappeltelers, gericht op betere kwaliteit in het schap; g) Er is een rassenadvies opgesteld, gericht op een goede variatie in het schap gedurende een lang seizoen; 3. Het introduceren van extra verpakkingen van biologische aardappelen in de Belgische markt. Allereerst is in de winkels gekeken naar het huidige beeld van het aanbod in het schap, naar de analyse uit het vorige project en de partijen in de keten, voor een verkenning van de beste kansen. Aan het einde van het vorige project zijn alle destijds aangegane commerciële contacten op de hoogte gesteld van het feit dat er daadwerkelijk een nieuwe verbeterde verpakking aankomt in het nieuwe seizoen en hoe deze eruit zal zien. Met daarbij de opsomming van de voordelen van de verpakking voor zowel de winkel als de consument. De telers De telers hebben zelf veel kunnen doen aan het opvolgen van de interviews en de contacten die vanuit het vorige project zijn gelegd. Een winkelketen was direct bij het interview eind 2013 al positief om met een papieren verpakking te gaan werken en heeft deze dan ook als eerste op de markt geïntroduceerd met behulp van zijn teler/leverancier. Vervolgens hebben verschillende telers ook het positieve contact over de verpakking met de groothandel kunnen opvolgen en is de groothandel als tweede partij aan de slag gegaan om de papieren verpakking te introduceren in het aanbod aan alle klanten. Daarnaast is de proef met streekproducten van een supermarktketen vanaf het nieuwe seizoen door de aardappelteler ingevuld met de nieuwe papieren verpakking (ter vervanging van een andere eerdere standaardverpakking). De natuurvoeding: De verschillende formules zijn vanuit het project ook via marktzijde benadert voor de introductie van de nieuwe verpakking. De verpakking is in augustus als voorbeeld bij het hoofdkantoor van een winkelketen gebracht, als opvolging van het interview in het voorgaande project. Op het hoofdkantoor was men bij navraag enthousiast en beloofde men de verpakking te gaan opnemen in het assortiment. Op een later tijdstip in december is dit nog gecontroleerd en bleek de verpakking daadwerkelijk te zijn ingevoerd. De prijs bij de kassa klopte echter nog niet en dat is doorgegeven bij het hoofdkantoor. Ook bij een andere winkelketen is de verpakking in augustus bij een aantal winkels achtergelaten. Deze keten heeft geen centraal inkoopbeleid, iedere winkel is vrij om het assortiment samen te stellen. Op 1 oktober is daarom aanvullend aan alle winkels een persoonlijke mail verzonden, met daarin de melding van de introductie van de verpakking, de voordelen en de wijze waarop ze deze bij de groothandel kunnen bestellen. Begin november is bij twee winkels steekproefsgewijs de opname in het assortiment gecheckt. De verpakkingen bleken daadwerkelijk in het assortiment van deze winkels opgenomen. Navraag in de winkels leverde zeer positieve reactie op. Men gaf aan dat de klanten de verpakking graag meenamen en men was zelf voor de winkel ook heel tevreden omdat de verpakking geen vies stof 3

5 veroorzaakt, zoals een netje dat wél doet. De prijs in het schap was 4,95 per stuk. Midden augustus lag er in een winkel in Gent nog een verpakking met gewassen aardappelen uit Egypte, voor 3,64 per 2 kg. Later in november waren alleen nog ongewassen aardappelen te vinden in de winkels waar de steekproef werd gehouden. Al midden augustus lag de verpakking in de vestigingen van één winkelketen. De winkelprijs was 2,99 per stuk. Gunstig, ten opzichte van een 2,5 kg gewassen aardappelen 2,5 kg voor 4,99. De losse aardappelen waren hier 1,29 per kg. Navraag leverde een hele positieve reactie op! In Nederland werd eind vorig jaar het bericht opgevangen dat de verwachte brede introductie van gewassen aardappelen uit Nederland in de Belgische natuurvoeding niet door is gegaan. Dit is een zeer gunstig effect voor de afzet van de Belgische ongewassen aardappelen en zeer waarschijnlijk ook het gevolg van het feit dat de groothandel nu van een (door hen) gewenste verpakking is voorzien. In de grootdistributie: De teler die al in 2014 met een supermarktketen de pilot startte met aardappelen als streekproduct heeft in 2015 een groter aantal (6) winkels geleverd binnen zijn streek. Bij deze leveringen is overgestapt op de nieuwe verpakking. Vanuit het project is, naar aanleiding van het contact uit het eerste project, weer contact gelegd en gevraagd naar de kansen voor uitbreiding en kansen voor nieuwe telers in andere gebieden. De supermarktketen stelt namelijk als eis aan hun streekproducten dat de telers in een straal van 40 km om de winkel zitten. De supermarktketen gaf aan 4

6 uitbreiding te zoeken in het Noordwesten van Vlaanderen. De teler in dat gebied had al eens een bijeenkomst van de supermarktketen over dit thema bezocht en is nogmaals aan het hoofdkantoor doorgegeven. Het is echter nog niet tot leveringen gekomen, wellicht in het nieuwe seizoen Na overleg met de telers is daarna als eerste prioriteit ingezet op verschillende supermarktketens. Eén supermarktketen is op het aanbod ingegaan. De anderen (voorlopig) niet. In de telersbijeenkomst van 4 december was enige aarzeling om veel energie op introductie van de verpakking in de grootdistributie te zetten. Er was enige angst dat de grootdistributie door de lagere marges dezelfde verpakking voor een veel lagere prijs in het schap zou zetten. En dat zou dan ten kosten gaan van het enthousiasme wat nu bij de natuurvoeding ontstaan is voor het product. Ook werd het argument aangevoerd dat het niet haalbaar is grote formules uit de grootdistributie te gaan leveren, omdat de aantallen dan zo groot zullen zijn dat het op de bedrijven niet meer haalbaar is om het inpakwerk handmatig te verrichten. Anderzijds is gesteld dat er boeren zijn die meer areaal aardappels kunnen en willen telen en dat daarvoor dan ook nieuwe afzet nodig is. Besloten is in deze bijeenkomst om met de huidige beperkte oogst van dit seizoen in te zetten om winkeltests voor een kleinere periode. Om zaken uit eerst uit te proberen, zowel voor de boeren zelf als voor de retailer zelf. Maar zelfs een testperiode in een beperkt aantal winkels bleek bij de grootdistributie zélf niet haalbaar te zijn. Resultaat Het uiteindelijke resultaat van de verkopen is goed te noemen. Alle aardappeltelers zullen hun aardappels dit seizoen goed kwijtraken. Maar bovenal is de introductie in de markt een succes te noemen. De ervaringen in de natuurvoeding zijn zeer positief, zowel in de winkels, bij de hoofdkantoren/distributie als bij de boeren zelf. En dat is voor dit jaar een zeer belangrijke en goede start van het nieuwe concept. In een volgende jaar kan het concept zo veel gemakkelijker verder groeien. 5

7 4. Het ondersteunen van de samenwerking tussen de biologische telers De telers zijn hoofdzakelijk individueel bezig met de verpakking. Uitwisseling van (vooral markt-gerelateerde) informatie is lastig omdat men ook elkaars concurrent is. Toch is er merkbaar verbetering in de bereidheid samen het concept te trekken. Telers kopen onderling de verpakking bij elkaar. Daarnaast is er wel wat uitwisseling geweest over onderlinge ervaringen. Telers hebben in bijeenkomsten gediscussieerd over hoe men de verpakking vult en wat de uurcapaciteit is van deze handelingen. Men is ook bereid gebleken naar elkaar aan te geven of de zak een succes is. Verschillende telers hebben hun pogingen om de zak ergens in de markt te zetten besproken. Telers hebben steeds besproken hoe het met de voorraadpositie gesteld is van de aardappelen bij elkaar. Vooral de uiteindelijke bereidheid van de telers naar elkaar om gezamenlijk afspraken te maken over kwaliteit is een teken dat men bereid is samen te werken en samen voor het concept te gaan staan. Aanvankelijk leek men niet gewillig om gezamenlijk afspraken vast te leggen en wilde telers enkel zelf hun verantwoording dragen over de kwaliteit. Het resultaat is aan het eind van het project is dat de telers die met de zak werken een verklaring over de minimale kwaliteitsiesen tekenen. Voor de telers die dit in de toekomst met het concept aan de slag willen zal deze handtekening voorafgaand aan de bestelling van de zakken vereist worden. Dit is een mooie borging van een minimale kwaliteit. Onder promotie zijn een aantal initiatieven besproken om gezamenlijk promotionele inspanningen voor het concept te doen. De reactie daarop is nog lauw, men moet nog aan het idee wennen om op deze wijze het marktbereik te vergroten. 5. Promotie Het doel van promotie is de aardappel van Vlaamse herkomst beter op de kaart te zetten en eerste aankopen te stimuleren en/of herhalingsaankopen te genereren. We hebben ingestoken op aansluiting bij activiteiten van anderen of het initiëren van eigen promoties, die door telers zelf kunnen worden uitgevoerd. Omdat de middelen beperkt zijn en er geen zicht is op aanvullende subsidies voor promotie moeten promoties zo worden ingericht dat het initiatief zoveel mogelijk van de boeren zelf kan komen. Met VLAM is aansluiting gezocht om te kijken wat in gezamenlijke promotie mogelijk is. Een naar VLAM was om op de Gentse Feesten iets met de nieuwe verpakking te ondernemen. Guy de Praetere wilde graag meewerken en ook aardappels leveren aan het festival. Echter, bij nader inzien bleek het niet de bedoeling van VLAM om dit soort productpromoties op het festival op te nemen. In het algemeen kan bij VLAM binnen een generieke biopromotie geen extra aandacht komen voor een specifiek product, behalve wanneer dit specifieke product ten dienste staat van de gehele generieke campagne. Deelname aan de beurs te Hondschoote is voorgesteld een bedrijf, om de nieuwe verpakking te promoten. Echter men zag er niet zo veel in omdat het meer een landbouwbeurs dan een voedingsbeurs zou zijn. Er is gebouwd aan de website Voor de website is vanuit het project volop teksten en foto s aangeleverd. De website is ten tijde van dit schrijven nagenoeg af voor introductie op internet, voor de start van het volgende seizoen. 6

8 Twee telers hebben meegewerkt aan promoties bij hun klanten. Zo is er een jaarlijkse promotie-actie voor aardappels bij een supermarkt waar een aardappelteler aan mee heeft gedaan. Een andere aardappelteler heeft het concept gepromoot in de supermarktwinkel zélf. Er zijn in de februari bijeenkomst verschillende opties aan de telers meegegeven om zelf promotie te gaan doen en daarmee initiële aankopen en herhalingsaankopen te stimuleren. Vita Sana Een van de voorstellen was om op de beurs BioXpo een stand in te richten met het concept. Deze beurs wordt gehouden op 27 en 28 september, een perfect moment in het seizoen. De beurs wordt bezocht door medewerkers van alle Belgische natuurvoedingswinkels en zijn daarom een perfect publiek om de zak in meer winkels te introduceren en er toelichting bij te geven. De standbemanning kan door de telers of gezinsleden van de telers worden gedaan. De boeren reageerden nog wat lauw, maar de indruk bestaat dat als het wat concreter wordt uitgewerkt men wel positief zal zijn over het idee. Meer informatie over de beurs is te vinden op Afgesproken is dat Bioforum een initiatief hierin zal nemen. Ansichtkaart Om initiële aankopen te stimuleren en contact met de consument te zoeken kan er op zeer goedkope wijze ansichtkaarten worden geproduceerd met de boer op de voorkant en een aantal vragen aan de consument op de achterkant. Een aantal boeren sprak dit idee wel aan, ze dachten eraan om de ansichtkaarten bij het omfust mee te leveren, zodat de winkel ze eenvoudig eruit kan halen en in het schap kan leggen, bij de verpakking. Een voorbeeld staat hieronder. 7

9 Afzender ín de verpakkng Om herhalingsaan kopen te stimuleren én het contact met de consument te zoeken is er een mogelijkheid om een goedkoop uitgevoerd, dubbelzijdig gedrukt papiertje in de zak te voegen. Hierop kan een afbeelding staan van het gezin dat de aardappelen heeft geleverd met een extra persoonlijk berichtje over hun bedrijf en de teelt. Mogelijk een recept wat de familie graag eet. Met de groep is bekeken of er meer structureel middelen te verkrijgen zijn, bijvoorbeeld om promoties op te zetten voor de Vlaamse aardappelen. Dit kan door een promotiemarge in te 8

10 houden bij bestelling van verpakkingen en/of door aansluiting bij campagnes van Bioforum of VLAM. 6. Kwaliteit Tijdens de bezoeken aan de telers in september 2014 is met de telers gesproken over een gezamenlijke kwaliteitsnorm. Aanvankelijk waren de reacties wat lauw en was er bij een aantal telers wat reserve. Men vreesde aanvankelijk dat een kwaliteitsnorm in sommige jaren zou betekenen dat bij kwaliteitsproblemen de aardappelen niet verpakt konden worden in de zak. Daarnaast vroeg men zich af wie verantwoordelijk zou zijn voor de controle hierop. In het najaar van 2014 zijn een achttal kwaliteitsmonsters verzameld. Met name schurft is soms wel een probleem en tevens was knolphytophthora (ingezonken rotte plekken) op veel partijen wel een zichtbaar issue. Mogelijk doen enkele telers er op termijn goed aan om rassen beter te selecteren op schurftgevoeligheid. Er zijn ook diverse kwaliteitsproblemen die waarschijnlijk als belangrijkste veroorzaker Rhizoctonia hebben (scheuren, groen). Het is positief te merken dat meerdere telers het voorkiemen serieuzer gaan oppakken. Ook bemesting is in sommige gevallen waarschijnlijk oorzaak van afwijkende onderwatergewichten. De belangrijkste thema s zijn besproken tijdens de bijeenkomsten (voorkomen groen door diep genoeg poten en goede onkruidbestrijding, voorkiemen en rassenkeuze). Tijdens de eerste winterbijeenkomst is de kwaliteitsnormering nogmaals besproken. Hierin zijn ook de voordelen besproken die een kwaliteitsnormering heeft naast de kwaliteit van de aardappelen zelf. Een kwaliteitsnormering kan er ook toe dienen dat men aan de afnemers een duidelijk signaal geeft dat men collectief naar kwaliteit streeft. Het is dus een teken van professionaliteit en een teken dat het concept serieus genomen kan worden. Bovendien is het niet sterk als de kwaliteit in de zak sterk afwijkt. Een constante kwaliteit bevorderd herhalingsaankoop. Een kwaliteitsstandaard zou bovendien enigszins de herkomst België kunnen borgen. Nu nog weinig telers actief de zak in de markt zetten is het opstellen van een kwaliteitsnormering nog relatief eenvoudig. Wanneer nieuwe telers en afnemers gaan werken met de papieren zak kan de kwaliteitsnormering voorkomen dat er slechte partijen in terecht gaan komen. Bovendien maakt het voor iedereen goed meetbaar wanneer een partij van voldoende kwaliteit is. Na aanvankelijk wat weerstand stemde de telers in tijdens de eerste bijeenkomt met een aanzet voor een kwaliteitsnormering. Hiertoe zijn alle telers die actief met de verpakking werken telefonisch bevraagt. Hierop volgend is er een concept van een kwaliteitsnormering uitgewerkt en gepresenteerd op de tweede winterbijeenkomst op De kwaliteitsnormering is vrij soepel en geeft enkel aanwijzingen voor de grove gebreken. Daarentegen blijven de afspraken zeer waardevol omdat de telers ook zaken verklaren rondom herkomst en sortering. Telers stemde (met enkele wijzigingen) in op dit concept en willen dit na een jaar evalueren. De kwaliteitsnormering (zie bijlage) houdt in grote lijnen in: Telers moeten eenmalig verklaren zich aan deze kwaliteitsnormering te houden; In eerste instantie is de verklaring 1 jaar geldig (tot 1 juni 2016) daarna worden de afspraken geëvalueerd; Ze verklaren daarmee enkel ongewassen, biologische aardappelen geteeld in België te verpakken in de papieren zak. De aardappelen worden op de hoeve verpakt; Verder verklaren ze zich aan een aantal kwaliteitsnormeringen te houden. 9

11 De kwaliteitsnormen kunnen gebruikt worden in de communicatie naar buiten. Het is niet verstandig de exacte normen te communiceren. Wel kan gecommuniceerd worden dat telers verklaart hebben enkel Belgische aardappelen te verpakken en dat de zak enkel gebruikt mag worden door telers die op de hoeve verpakken. Dit borgt in zekere zin een korte keten. Ook zijn er kwaliteitsstandaarden die door alle gebruikers van de zak moeten worden nageleefd. 7. Rassenkeuze Op vandaag zijn er geen effectieve afspraken inzake rassenkeuze en is hiertoe ook geen behoefte bij de telers. Hiervoor zijn twee belangrijke argumenten: 1) De aardappels worden zowel op naam van de teler als op naam van het aardappelras in de zak aangeboden. Elke teler heeft voor zijn ras(sen) ten dele een eigen marktsegment opgebouwd en wil dit ook zo houden. Op vandaag zijn de deelnemende telers hierin ook behoorlijk complementair. Door de min of meer een op een relatie tussen telers en handel werkt dit. Het gezamenlijke rassenaanbod beantwoordt aan de belangrijkste marktsegmenten met Agria als all-round tafelaardappel en Charlotte en Heidi in het vastkokende segment. Deze rassen worden ook door de handel gewaardeerd en zullen ook in 2015 het merendeel van het areaal uitmaken. Afwijkende rassen als Bionica of Sarpo Mira worden niet geteeld of aangeboden in de zak. 2) Een positieve rassenlijst bemoeilijkt mogelijk ook de introductie van nieuwe beloftevolle rassen in de markt, terwijl dit concept net moet toelaten dat de teler snel kan inspelen om nieuwe waardevolle opportuniteiten. Anderzijds zijn er enkele nieuwe beloftevolle rassen in ontwikkeling. Tijdens de eerste telersbijeenkomst werden deze rassen toegelicht en werd ook aangegeven in welk segment deze rassen thuis horen. De telers kregen de gelegenheid om enkele van deze rassen uit de oogst van de Inagro-rassenproef in hun keuken te beproeven. We kunnen verwachten dat voor kruimige (Carolus) en rode aardappels (Alouette) er op korte termijn nieuwe introducties zijn. Voor vastkokende aardappels blijft het zoeken naar een compromis tussen opbrengst, kwaliteit en plaagresistentie en staan meerdere opties open. In afwachting op de beschikbaarheid van commercieel pootgoed, konden we voor het teeltseizoen 2015 van twee rassen (Connect en Carolus) beperkt plantmateriaal aan de telers aanbieden voor een kleinschalige proef op hun bedrijf. 8. Resultaten De resultaten uit het plan, in volgorde van de te bereiken doelen uit hoofdstuk 2. Impact indicatoren (welke impact in de sector willen we minimaal bereiken) A) Aanbod van ongeborstelde Vlaamse bio-aardappelen in papieren zak in minimaal 4 Belgische winkelformules. - Gelukt B) Minimaal 8 Vlaamse aardappeltelers die in 2015 met het concept aan de slag willen. - Gelukt C) Iedere aardappelteler die aan het verpakkingsconcept deelneemt heeft minimaal 1 promotie gehouden met eigen product; 10

12 - Half gelukt, de helft van de telers heeft dit gedaan. Prestatie indicatoren D) Leerpunten, verbeterpunten en succesfactoren zijn gerapporteerd en beschikbaar gekomen voor een brede groep Vlaamse Aardappeltelers; - Gelukt, zie dit rapport. E) Er zijn van 8 verschillende partijen kwaliteitsmonsters genomen; - Gelukt, zie dit rapport. F) Er is een kwaliteitsstandaard ontwikkeld die door de groep gedragen wordt; Er zijn kwaliteit- en teeltadviezen gegeven aan de Vlaamse aardappeltelers, gericht op betere kwaliteit in het schap; - Gelukt, in twee bijeenkomsten besproken, zie dit rapport en bijlage. G) Er is een rassenadvies opgesteld, gericht op een goede variatie in het schap gedurende een lang seizoen; - Gelukt, zie dit rapport. 9. AANVULLENDE ADVIEZEN In dit hoofdstuk willen we adviezen gegeven op verschillende thema s voorvloeiende uit de ervaringen uit dit en voorgaand project. Markt voor biologische aardappelen in België Uit het eerdere marktonderzoek uit voorgaand project is gebleken dat er in alle kanalen nog volop mogelijkheden zijn. Om deze te bereiken is wel een extra inspanning van de grootdistributie nodig. Zolang de reguliere retail vasthoudt aan haar wens om aardappelen alleen gewassen te verkopen zal dit aanbod moeten worden gerealiseerd met gewassen biologische aardappelen. Ook in de natuurvoedingswinkels is een vergroting van de verkopen mogelijk door meer variatie in het aanbod. Het is van belang dat de natuurvoedingsconsument gaat leren dat je in de natuurvoeding heel goed mooie Belgische aardappelen kunt kopen in handige verpakkingen. Variatie is daarbij belangrijk. Dus ook hier meerdere rassen, meerdere kleuren en meerdere verpakkingsgroottes en ook verpakkingen van 1 kg voor de kleine huishoudens. Met deze productvariatie kunnen alle huishoudens iets naar hun wens vinden. Het stimuleren van een juist assortiment in de natuurvoedingswinkels en in de korte ketens kan zowel door de boeren zelf als door groothandel worden opgepakt. Samenwerking biologische aardappeltelers rond het concept We stellen de volgende maatregelen voor om vanaf voorjaar 2015 vervolg te geven aan de introductie van de papieren verpakking. a. Het opzetten van een formele projectgroep waarin een aantal telers en Bioforum zitting nemen, aangevuld door mogelijke externen; b. Het organiseren van promoties, die in eerste instantie door telers zélf uitgevoerd kunnen worden. Zie verdere toelichting hieronder; c. Het organiseren van verdere kwaliteitsverbetering van het product zélf, met bijvoorbeeld maatregelen in de teelt en rassenkeuze. Zie verder toelichting hieronder; d. Jaarlijkse evaluatie in het winterseizoen, met als doel om verdere stappen te nemen in de samenwerking, op het gebied van het concept, de promotie en de kwaliteit. 11

13 Ontwerp Het is te adviseren dat verbeteringen in het ontwerp van de verpakking worden doorgevoerd bij een volgende druk. Er is net iets te weinig ruimte om de sticker bovenaan de verpakking te plaatsen zonder dat deze sticker door de naaimachine wordt doorboort. Ook zou een grotere ruimte gebruikt kunnen worden door een grotere sticker waarop de barcode van de winkel wordt vermeld. De ruimte onderaan de verpakking moet daarbij gelijk blijven, omdat sommige verpakkers juist daar de sticker willen plaatsen. Het kan voor de telers zinvol zijn om een klant specifieke sticker te maken met een EAN code. Dit zal de verkoop in de winkels bevorderen omdat er nu bij de kassa fouten worden gemaakt en dat is irritant voor zowel de winkels als de consument. Promotie Voor het stimuleren van de verkopen blijft het van belang consumenten met promoties te bewegen een eerste keer de aankoop van het nieuwe product te doen. Het is daarbij mogelijk om een relatie van teler naar consument te leggen door de teler tijdelijk meer zichtbaar te maken in het schap en de consument de gelegenheid te geven de teler een bericht terug te sturen. Bijvoorbeeld door als teler zelf ansichtkaarten te drukken die de consument hem kan toesturen, of op andere wijze om contact te vragen. Ook is het verstandig om indien mogelijk aan te haken bij promoties van de winkels, het is een bewezen effectieve methode om nieuwe mensen over te halen de zak mee te nemen. Daarbij kan soms worden aangesloten op algemene promoties die door Bioforum worden georganiseerd. Tegelijk is het van belang om met de boeren na te gaan denken over een meer duurzame manier om middelen voor promotie te verkrijgen. Zodat ook vanuit Bioforum meer kan worden gedaan. Een suggestie is om te werken met een opslag/marge op de bestelde zakken, die wordt gebruikt om promoties voor boeren te organiseren. Kwaliteit De opgestelde kwaliteitsnormering is een goed begin. Zeer belangrijk is de borging op herkomst (België) en op de hoeve verpakt. Deze normen borgen in zekere zin de kleinschaligheid en de korte keten. De normen zijn dusdanig opgesteld dat ze reëel haalbaar zijn voor alle telers. Het is belangrijk de afspraken na een jaar ook daadwerkelijk te evalueren en indien mogelijk de normen nog wat aan te scherpen. Ook is het goed de kwaliteit van een aantal partijen daadwerkelijk te staven aan de normeringen. Dit inzicht zal waarschijnlijk belangrijk zijn voor de telers om een besluit te nemen over het al dan niet aanscherpen. Behalve aanscherping van de kwaliteitsnormen zou het een kans zijn als telers afspraken maken over rassen. Het ras aardappel blijft een zeer belangrijke factor in de (culinaire) kwaliteit. Door een aantal rassen uit te sluiten kan men voorkomen dat er aardappelen worden verpakt van rassen met een minder smaak of (culinaire) kwaliteit. Daarnaast is het verstandig om in de communicatie naar consumenten en/of afnemers te melden dat er afspraken zijn gemaakt die de kwaliteit en herkomst borgen. Mogelijk kunnen duidelijke afspraken gemaakt worden over hoe en met wie de telersverklaring wordt gedeeld. 12

14 In de evaluatie is het belangrijk te evalueren of de borging voldoende is en wie verantwoordelijk is mocht een teler zich niet houden aan de afspraken. Tot slot Wij hebben met heel veel plezier deze opdracht voor Bioforum en de betrokken boeren uitgevoerd. Tot op heden zijn we tevreden met het resultaat in de markt, we hebben echter de sterke overtuiging dat het geven van aandacht aan de samenwerkende boeren én het concept in de markt vanuit Bioforum vereist is. Deze aandacht kan bestaan uit het voeren van een secretariaatsfunctie voor de samenwerking en het combineren van promotieactiviteiten in het belang van aardappelen. 13

15 Bijlage kwaliteitsafspraken: VERKLARING TELER Ondergetekende teler verklaart hiermee voor een periode van 1 jaar (tot 1 juni 2016) zich te houden aan herkomst- en kwaliteitsafspraken van aardappelen die worden verpakt in de papieren zak, zoals deze is voortgekomen uit het project Geborstelde Vlaamse aardappelen een nieuwe piste?. Ondergetekende verklaart uitsluitend aardappelen te verpakken die op het moment van afleveren, voldoen aan de volgende eisen: 1. De aardappelen zijn geteeld in België; 2. De aardappelen zijn geteeld volgens de biologische productiemethode; 3. De aardappelen zijn niet gewassen; 4. De aardappelen in de zak zijn grover dan 32mm en fijner dan 70 mm, uitgezonderd aardappelen die duidelijk worden aangeduid als frietaardappelen; 5. De aardappelen worden enkel tegen een faire prijs verkocht; 6. Het product komt rechtstreeks van de boer en wordt op de hoeve verpakt; 7. Geen grotere aantasting schurft dan maximaal schurftschaal 3,5. Schurftschaal 3,5 is: Vrijwel alle knollen vertonen enige schurftaantasting (streptomyces scabies, spongospora subterranea, grasland- en oppervlakkige schurft, per knol komen 20 à 40 ondiepe pokken voor die soms aaneengegroeid zijn tot een grote plek. De totale aantasting per knol mag max. ca. ¼ deel van het knoloppervlak bedragen. (basisnormen voor aardappel VWA); 8. Grond en andere verontreinigingen maximaal 2% (algemene export tolerantie). Aanhangende grond + losse grond + verontreinigingen (bijvoorbeeld spruiten, stro e.d.); 9. Maximaal 5% gewichtsprocent zware kwaliteitsafwijkingen op het moment van afleveren. Voor de bepaling worden 100 knollen verzameld uit tenminste 8 eenheden. Onder zware kwaliteitsafwijkingen vallen: a. Knollen met zwaar groen na schillen (>10% knoloppervlakte); b. Knollen met zwaar blauw en/of onderhuidse beschadiging na schillen (zwaar is >10% van de knoloppervlakte); c. Knollen met rot (natrot/ droogrot); d. Ernstig misvormde knollen of knollen met groeischeuren dieper dan 0,5 mm of 1/2 van de knollengte; e. Maximaal 5% knollen met spruiten > 2 cm lengte; f. Maximaal 5% knollen met zware inwendige gebreken zoals: holheid, kringerigheid, bloedaardappelen, glazig en bruin/ roestvlekken. Lichte gebreken (geen invloed op de gebruikswaarde vallen buiten beschouwing); g. Maximaal 5% knollen met zwaar vraat (ritnaalden e.d.). Lichte beschadigingen blijven buiten beschouwing (lichte beschadigingen zijn oppervlakkige plekjes van maximaal 1 cm doorsnede en 3 mm diepte, die samen niet meer dan 1/16 deel van het knoloppervlakte beslaan. Bij geschillen wordt er door Bioforum een onafhankelijke deskundige aangewezen die bepaald of de aardappelen voldoen aan de bovengenoemde kwaliteitseisen. Ondertekend op: (datum en plaats) Handtekening: Naam: 14