Hof van Cassatie van België

Transcriptie

1 19 FEBRUARI 2015 F F/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. F F BELGISCHE STAAT, vertegenwoordigd door de Minister van Financiën, Mr. François T Kint, advocaat bij het Hof van Cassatie, tegen 1. B. S., 2. P. S. I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF Het cassatieberoep is gericht tegen het arrest van het hof van beroep te Brussel van 5 november Afdelingsvoorzitter Christian Storck heeft verslag uitgebracht. Advocaat-generaal André Henkes heeft geconcludeerd.

2 19 FEBRUARI 2015 F F/2 II. CASSATIEMIDDELEN De eiser voert een middel aan. Geschonden wettelijke bepaling - Artikel 788 Burgerlijk Wetboek Aangevochten beslissingen en redenen Het arrest stelt eerst vast dat de verweerder, die het beroep van architect uitoefent, ten gevolge van een zware depressie [ ] zijn beroepsactiviteit heeft moeten stopzetten en na zijn echtscheiding gedwongen was om zijn onroerende goederen te verkopen, waardoor hij aanzienlijke schulden had jegens onder andere de btw-administratie, waarvan het bedrag volgens eisers conclusie ,48 euro bedroeg, dat de vader van de verweerder op 22 januari 2005 overleed en twee erfgenamen, namelijk de verweerder en de verweerster, naliet en dat de verweerder op 7 juli 2005 in een verklaring op de griffie van de rechtbank van eerste aanleg te Brussel de nalatenschap van zijn vader heeft verworpen. Het arrest, dat kennisneemt van eisers vordering die werd ingesteld bij dagvaarding van 22 september 2006 en waarin de eiser vraagt dat hem machtiging verleend wordt om de nalatenschap van de verweerder in zijn plaats te aanvaarden op grond van de aangevoerde wetsbepaling en dat er overgegaan wordt tot de vereffening, bevestigt vervolgens het beroepen vonnis en wijst eisers vordering af. Het middel bekritiseert alle redenen van het arrest, die geacht worden hier volledig weergegeven te zijn, en in het bijzonder de volgende redenen: [De eiser] grondt zijn vordering op artikel 788 Burgerlijk Wetboek [ ]; Voor de toepassing van die bepaling moet aan twee voorwaarden voldaan zijn: - enerzijds moet de schuldeiser benadeeld zijn door de verwerping van de erfgenaam in zoverre de schuldenaar, door een batige nalatenschap te verwerpen, het algemene onderpand van zijn schuldeiser, dat ontoereikend is om de schuld aan te zuiveren, niet doet toenemen; - anderzijds moet de verwerping gebeuren met bedrieglijk opzet [ ]; Het vereiste bedrieglijke opzet is datgene van het pauliaanse bedrog dat voortvloeit uit artikel 1167 Burgerlijk Wetboek. Het betreft een geestestoestand die beoordeeld wordt op grond van het criterium van de normale handeling rekening houdend met alle omstandigheden van de zaak [ ]; Het bedrog wordt afgeleid uit verscheidene elementen die, samen bekeken, een geheel van voldoende ernstige vermoedens vormen op grond waarvan de betwiste handeling met bedrieglijke benadeling van de rechten van de schuldeiser verricht werd [ ];

3 19 FEBRUARI 2015 F F/3 Wanneer de handeling abnormaal is, moet worden onderzocht of de omstandigheden ervan gewettigd zijn of dat zij de handeling verdacht maken. In dat geval wordt de schuldenaar verondersteld te hebben gehandeld met bedrieglijk opzet en moet hij het tegendeel bewijzen [ ]; In deze zaak moet worden onderzocht of de verwerping door [de verweerder] van de batige nalatenschap van zijn vader een abnormale handeling is rekening houdend met alle omstandigheden van de zaak; Er wordt niet betwist dat [de verweerder] aan een zware depressie heeft geleden die aan de oorsprong ligt van zijn moeilijke financiële situatie. Hij heeft de uitoefening van zijn beroep van architect moeten stopzetten en is niet meer in staat geweest om zijn schulden te betalen; Het stukkendossier [van de eiser] toont aan dat [de verweerder] nooit blijk heeft gegeven van de intentie om aan de betaling van zijn schulden jegens de btw-administratie te ontsnappen. Hij heeft immers verscheidene van die schulden aangezuiverd door middel van tussentijdse betalingen [ ]; Op 4 december 2007 heeft [de verweerder] een overzicht van regularisatie inzake btw voor akkoord ondertekend voor een op grond van die belasting verschuldigd bedrag van ,99 euro en meldt hij dat hij sinds augustus 2006 in schuldbemiddeling is [ ]; In zijn verslag voor de zitting van 27 mei 2008 merkt de schuldbemiddelaar op dat [de verweerder] deeltijds werkt voor een architectenvennootschap en een maandelijkse nettobezoldiging van euro ontvangt [ ]; Uit dat gegeven en uit het onderzoek ter zitting met betrekking tot de gezondheidstoestand [van de verweerder] volgt dat hij op het moment van de verwerping van de nalatenschap van zijn vader niet in staat was en op heden nog steeds niet in staat is om een normaal beroepsleven te leiden. Zijn vermogen om een beroepsactiviteit uit te oefenen en zaken te beheren is beperkt; Volgens de aangifte van nalatenschap [van de verweerder] bestaat de nalatenschap in hoofdzaak uit onroerende goederen (zes garages, een studio en een appartement). De tegoeden op de bankrekeningen bedragen 6.353,08 euro en worden ruimschoots opgeslorpt door het passief van de nalatenschap [ ]; Bovendien schrijft [de verweerster] in haar conclusie, zonder daarin tegengesproken te worden, dat zij sinds jaren geen enkel contact meer had met haar broer, [de verweerder]; Uit het geheel van die omstandigheden die eigen zijn aan deze zaak, blijkt dat de verwerping door [de verweerder] van de nalatenschap van zijn vader geen abnormale handeling is; Wegens [verweerders] gezondheid[stoestand] op het moment van de verwerping van die nalatenschap beschikte hij immers slechts over een beperkt vermogen in vergelijking met dat van een normaal mens die geplaatst in dezelfde situatie het beheer van een onroerend vermogen op zich moet nemen en bij de verdeling van die nalatenschap het risico loopt in

4 19 FEBRUARI 2015 F F/4 conflict te treden met zijn zus gezien de afstandelijke verstandhouding tussen broer en zus; Aangezien de verwerping door [de verweerder] van de nalatenschap van zijn vader een normale handeling is in het licht van de hierboven beschreven context, werd zij niet met bedrieglijk opzet gedaan, zodat [de eiser] zich niet kan beroepen op artikel 788 van het Burgerlijk Wetboek om de machtiging te verkrijgen om de nalatenschap in zijn plaats te aanvaarden. Grieven Luidens de aangevoerde wetsbepaling kunnen de schuldeisers van hem die met benadeling van hun rechten een nalatenschap verwerpt, zich door de rechter doen machtigen om de nalatenschap uit hoofde van hun schuldenaar in zijn plaats te aanvaarden. In dat geval is de verwerping slechts tot het bedrag van hun schuldvorderingen vernietigd. Die tekst stelt als enige voorwaarde de benadeling van de schuldeisers in hun rechten. Noch het bedrieglijk opzet noch de abnormale aard van de verwerping zijn vereist voor de toepassing van die bepaling. Enerzijds merkt het arrest op dat de verweerder zijn schuld jegens de eiser ten belope van een hoog bedrag nog niet betaald heeft en dat de verweerder andere aanzienlijke schulden heeft. Anderzijds merkt het arrest op dat de nalatenschap van de vader van de verweerder, waarvan die laatste erfgerechtigde is en dewelke hij verworpen heeft, batig is. Daaruit kan worden afgeleid, rekening houdend met het geheel van overwegingen in het arrest, dat de verwerping met benadeling van de rechten van de eiser gebeurde. Uit dat alles volgt dat het arrest de vordering van de eiser niet ongegrond heeft kunnen verklaren om de vermelde redenen, namelijk dat de verwerping door de verweerder geen abnormale handeling is en niet met bedrieglijk opzet gebeurde gezien de omstandigheden van de zaak. Het arrest zou evenzeer onwettig zijn indien overwogen werd dat het hof van beroep geen uitspraak deed over het nadeel dat de eiser door de litigieuze verwerping heeft kunnen lijden en daarbij verzuimde om het door de eiser aangevoerde bestaan van een dergelijk nadeel na te gaan aangezien het besloot dat bij ontstentenis van bedrieglijk opzet of een abnormale aard van de verwerping de aangevoerde wettelijke bepaling in ieder geval niet van toepassing was.

5 19 FEBRUARI 2015 F F/5 III. BESLISSING VAN HET HOF Luidens artikel 788, eerste lid, Burgerlijk Wetboek kunnen de schuldeisers van degene die met benadeling van hun rechten een nalatenschap verwerpt, zich door de rechter doen machtigen om de nalatenschap uit hoofde van hun schuldenaar in zijn plaats te aanvaarden. In dat geval, zo gaat het tweede lid van dat artikel verder, is de verwerping alleen ten voordele van de schuldeisers en slechts tot het bedrag van hun schuldvorderingen vernietigd: zij is het niet ten voordele van de erfgenaam die de nalatenschap verworpen heeft. Die bepaling, die een toepassing is van de regel vervat in artikel 1167 Burgerlijk Wetboek, vereist het bewijs dat de handeling abnormaal was en dat de schuldenaar gehandeld heeft met de wetenschap dat de schuldeisers zouden worden benadeeld. Het arrest, dat niet uitsluit dat de verwerping door de verweerder van de nalatenschap van zijn vader nadeel berokkende aan de eiser maar dat op basis van een feitelijke beoordeling beslist dat die handeling geen abnormale handeling is en daaruit afleidt dat zij niet gebeurde met bedrieglijk opzet, verantwoordt zijn beslissing dat [de eiser] zich niet kan beroepen op artikel 788 Burgerlijk Wetboek naar recht. Het middel kan niet worden aangenomen. Dictum Het Hof, Verwerpt het cassatieberoep. Veroordeelt de eiser tot de kosten. Aldus geoordeeld door het Hof van Cassatie, eerste kamer, te Brussel, door de afdelingsvoorzitters Christian Storck en Albert Fettweis, de raadsheren Martine Regout, Marie-Claire Ernotte en Sabine Geubel, en in openbare terechtzitting van 19 februari 2015 uitgesproken door afdelingsvoorzitter Christian Storck, in aan-

6 19 FEBRUARI 2015 F F/6 wezigheid van advocaat-generaal André Henkes, met bijstand van griffier Patricia De Wadripont. Vertaling opgemaakt onder toezicht van afdelingsvoorzitter Eric Dirix en overgeschreven met assistentie van griffier Kristel Vanden Bossche. De griffier, De afdelingsvoorzitter,