Hof van Cassatie van België

Transcriptie

1 21 DECEMBER 2009 C F/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. C F HANCIAUX, nv, Mr. Jacqueline Oosterbosch, advocaat bij het Hof van Cassatie, tegen C. R., I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF Het cassatieberoep is gericht tegen een arrest van 18 april 2008, gewezen door het hof van beroep te Luik. De zaak is bij beschikking van 30 november 2009 van de eerste voorzitter verwezen naar de derde kamer. Raadsheer Christine Matray heeft verslag uitgebracht. Advocaat-generaal Jean-Marie Genicot heeft geconcludeerd.

2 21 DECEMBER 2009 C F/2 II. CASSATIEMIDDEL De eiseres voert volgend middel aan. Geschonden wettelijke bepalingen - de artikelen 1134, 1168, 1170, 1171, 1176, 1181, 1182, 1226, 1235, 1376 en 1377 van het Burgerlijk Wetboek; - de artikelen 31, 1, en 33, 1, van de wet van 14 juli 1991 betreffende de handelspraktijken en de voorlichting en bescherming van de consument. Aangevochten beslissingen Het arrest, stelt vast dat de verkoop, die werd vastgelegd in de voorlopige koopakte van 4 september 2002, niet (...) tot stand kwam doordat een opschortende voorwaarde niet was vervuld, somt de contractuele bepalingen op die de partijen aanvoeren tot staving van hun respectieve eisen en beslist vervolgens dat het beding volgens hetwelk het gestorte voorschot, in geval van niet-vervulling van de opschortende voorwaarde, definitief aan de verkoper toekomt, onrechtmatig is en veroordeelt de eiseres om aan de verweerster een bedrag van euro te betalen, vermeerderd met de interest tegen de wettelijke rentevoet vanaf 18 november 2004, om alle redenen die hier als volledig weergegeven worden beschouwd, en in het bijzonder om de volgende redenen: (De verweerster) betoogt terecht dat het litigieuze beding onrechtmatig is in de zin van artikel 31, 1, van de wet van 14 juli 1991; Het litigieuze beding heeft tot gevolg dat het voorschot, dat een twintigste van de verkoopprijs bedraagt, aan de verkoopster toekomt, ook al wordt de overeenkomst ongeldig om een reden onafhankelijk van de wil en van de fout van de koper, wat een kennelijk onevenwicht schept tussen de rechten en de verplichtingen van de partijen, met name gelet op de paragraaf verklaringen van de voorlopige koopakte, luidens welke de verkoper het voorschot, zonder enige schadevergoeding, alleen hoeft terug te betalen indien de verkoop niet kan plaatsvinden om een reden die aan de verkoper te wijten is; Het beding op grond waarvan (de eiseres) zich het voorschot heeft toegeëigend, is zodoende nietig krachtens artikel 33, 1, van de wet van 14 juli 1991 betreffende de handelspraktijken en de voorlichting en bescherming van de consument; Bijgevolg heeft de (eiseres) zich dat voorschot toegeëigend terwijl die opschortende voorwaarde niet was vervuld, zodat die toe-eigening een onverschuldigde betaling vormt waarvan de terugbetaling een wettelijke verplichting is die voortvloeit uit de artikelen 1235, 1376 en 1377 van het Burgerlijk Wetboek (...) en de vordering van (de verweerster) derhalve gegrond is. Grieven Volgens de artikelen 1134, 1168, 1170, 1171, 1176, 1181, 1182 en 1226 van het Burgerlijk Wetboek mag er in een voorlopige koopakte van onroerende goederen een

3 21 DECEMBER 2009 C F/3 beding ingevoegd worden waarbij de koper zich ertoe verbindt om aan de verkoper een forfaitaire vergoeding te storten indien niet voldaan wordt aan de opschortende voorwaarde dat de koper eerst een hypothecaire lening moet krijgen, om welke reden ook en zelfs als hij geen fout heeft begaan. Dit beding strekt tot vergoeding van de schade die de verkoper lijdt ingeval de overeenkomst, pendente conditione, niet tot stand komt en zijn goed niet verkocht wordt, en legt de onzekerheid over de vervulling van de opschortende voorwaarde, ten laste van de koper, omdat hij de enige is die dat risico kan inschatten. Het arrest weigert het overeengekomen beding toe te passen luidens welke de opschortende voorwaarde dat een hypothecaire lening wordt toegekend aan de verweerster, na overschrijding van de daarin bepaalde termijn, geacht zal worden niet te zijn vervuld indien zij de eiseres niet gemeld heeft dat zij een krediet verkregen heeft, en het gestorte voorschot in dat geval definitief aan de eiseres toekomt, op grond dat dit beding onrechtmatig en derhalve nietig is krachtens de artikelen 31, 1, en 33, 1, van de wet van 14 juli 1991 betreffende de handelspraktijken en de voorlichting en bescherming van de consument. Artikel 31, 1, van de voormelde wet omschrijft het onrechtmatig beding als elk beding dat een kennelijk onevenwicht tussen de rechten en plichten van de partijen schept. Dit kennelijk onevenwicht, in de zin van die bepaling, moet juridisch en niet economisch van aard zijn. De rechter dient de respectieve standpunten van de partijen te beoordelen op grond van alle gegevens van de overeenkomst en hij moet het litigieuze beding vergelijken met de normale werking van het gemeen recht van de verbintenissen, dat bij gebrek aan bijzondere contractuele bedingen van toepassing is. De voormelde bepalingen van de wet van 14 juli 1991 vereisen geen evenwicht tussen de contractuele sancties. Uit de omstandigheid alleen dat een beding nadelig is voor de consument of dat de toepassing ervan negatieve gevolgen voor hem heeft, kan niet worden afgeleid dat dit beding een kennelijk onevenwicht tussen de rechten en de plichten van de partijen schept en dat, bijgevolg, het beding onrechtmatig moet worden geacht. Het arrest beslist alleen dat het litigieuze beding tot gevolg heeft dat het voorschot ( ) aan de verkoopster toekomt, ook al wordt de overeenkomst ongeldig om een reden onafhankelijk van de wil en van de fout van de koper, terwijl de verkoper het voorschot, zonder enige schadevergoeding, alleen hoeft terug te betalen indien de verkoop niet kan plaatsvinden om een reden die aan de verkoper te wijten is, en leidt hieruit af dat voormeld beding een kennelijk onevenwicht tussen de rechten en plichten van de partijen schept. Het arrest beoordeelt het litigieuze beding niet in het licht van de algemene opzet van de overeenkomst en onderzoekt het, inzonderheid, noch op de gevolgen die de invoeging van de opschortende voorwaarde dat een krediet wordt toegekend aan de koper, voor de verkoper heeft, noch, bijgevolg, op de nadelen die de onzekerheid over de vervulling van die voorwaarde voor de verkoper inhoudt en die het litigieuze beding moet verhelpen.

4 21 DECEMBER 2009 C F/4 Het arrest stelt derhalve niet wettig vast dat het litigieuze beding een kennelijk onevenwicht tussen de rechten en de plichten van de partijen schept of vermeldt, op zijn minst, de gegevens niet op grond waarvan het tot die conclusie komt. Door dat beding nietig te verklaren, schendt het bijgevolg de artikelen 31, 1, en 33, 1, van de wet van 14 juli 1991 betreffende de handelspraktijken en de voorlichting en bescherming van de consument. Het arrest schendt dientengevolge de artikelen 1168, 1170, 1171, 1176, 1181, 1182 en 1226 van het Burgerlijk Wetboek betreffende de voorwaardelijke verbintenissen en inzonderheid de opschortende voorwaarde, en miskent de verbindende kracht van de tussen de partijen gesloten voorlopige koopakte alsook het wettelijk begrip bij vergissing of onverschuldigd gedane betaling (schending van de artikelen 1134, 1235, 1376 en 1377 van datzelfde wetboek). III. BESLISSING VAN HET HOF Beoordeling Krachtens artikel 31, 1, van de wet van 14 juli 1991 betreffende de handelspraktijken en de voorlichting en bescherming van de consument, is elk beding of elke voorwaarde die, alleen of in samenhang met een of meer andere bedingen of voorwaarden, een kennelijk onevenwicht tussen de rechten en plichten van de partijen schept, onrechtmatig. Het Hof moet nagaan of de feitenrechter, bij zijn beoordeling, het wettelijk begrip kennelijk onevenwicht niet heeft miskend. Het arrest stelt, met verwijzing naar de redenen van de eerste rechter en op grond van eigen redenen, vast dat de verkoop van een pand te H., gesloten tussen de eiseres, een beroepsverkoper, en de verweerster, op 4 september 2002 is vastgelegd in een voorlopige koopakte, dat die koopakte een opschortende voorwaarde bevatte volgens welke de verweerster eerst binnen een termijn van niet meer dan zes weken een principieel akkoord van een financiële instelling van haar keuze moest zien te krijgen voor de toekenning van een hypothecaire lening van euro, en dat, indien de opschortende voorwaarde niet werd vervuld, het voorschot van euro definitief aan de verkoper toekwam. Het arrest beslist dat het litigieuze beding tot gevolg heeft dat het voorschot, dat een twintigste van de verkoopprijs bedraagt, aan de verkoopster toekomt, ook al

5 21 DECEMBER 2009 C F/5 wordt de overeenkomst ongeldig om een reden onafhankelijk van de wil en van de fout van de koper, wat een kennelijk onevenwicht schept tussen de rechten en de verplichtingen van de partijen, met name gelet op de paragraaf ( ) luidens welke de verkoper het voorschot, zonder enige schadevergoeding, alleen hoeft terug te betalen indien de verkoop niet kan plaatsvinden om een reden die aan de verkoper te wijten is. Het arrest verantwoordt aldus zijn beslissing naar recht wanneer het, zonder verder in te gaan op de verplichtingen die de invoeging van een opschortende voorwaarde voor de verkoper inhoudt, beslist dat het litigieuze beding onrechtmatig is en dat het voorschot aan de verweerster terugbetaald moet worden. De schending van de andere in het middel bedoelde bepalingen is volledig afgeleid uit de vergeefs aangevoerde schending van de bepalingen van de voormelde wet van 14 juli Het middel kan niet worden aangenomen. Dictum Het Hof Verwerpt het cassatieberoep. Veroordeelt de eiseres in de kosten. Aldus geoordeeld door het Hof van Cassatie, derde kamer, te Brussel, door voorzitter Christian Storck, de raadsheren Christine Matray, Sylviane Velu, Martine Regout en Alain Simon, en in openbare terechtzitting van 21 december 2009 uitgesproken door voorzitter Christian Storck, in aanwezigheid van advocaat-generaal Jean-Marie Genicot, met bijstand van griffier Marie-Jeanne Massart. Vertaling opgemaakt onder toezicht van raadsheer Eric Dirix en overgeschreven met assistentie van griffier Philippe Van Geem. De griffier, De raadsheer,