Hof van Cassatie van België

Transcriptie

1 13 DECEMBER 2010 C F /1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. C F D. M., eiseres, vertegenwoordigd door Mr. Johan Verbist, advocaat bij het Hof van Cassatie, tegen 1. D. C., 2. D. H., verweerders, vertegenwoordigd door mr. Antoine De Bruyn, advocaat bij het Hof van Cassatie.

2 13 DECEMBER 2010 C F /2 I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF Het cassatieberoep is gericht tegen een arrest, op 5 november 2008 gewezen door het hof van beroep te Luik. De zaak is bij beschikking van 18 november 2010 van de eerste voorzitter verwezen naar de derde kamer. Voorzitter Christian Storck heeft verslag uitgebracht. Advocaat-generaal met opdracht Philippe de Koster heeft geconcludeerd. II. CASSATIEMIDDEL De eiseres voert volgend middel aan. Geschonden wettelijke bepalingen - artikel 149 van de Grondwet ; - de artikelen 970, 1317, 1319 en 1320 van het Burgerlijk Wetboek. Aangevochten beslissingen Het bestreden arrest zegt voor recht dat het testament van P.D., genaamd "Tellin 2000" geldig is en dat zijn nalatenschap zal worden verdeeld overeenkomstig de bepalingen van dat testament, verwijst de zaak naar de aangestelde notaris opdat laatstgenoemde de vereffening-verdeling op grond van dat beginsel zou verrichten, verklaart het hoger beroep van de eiseres ontvankelijk maar nietgegrond, in zoverre het strekte tot toepassing van het vorige testament van P.D., dat dagtekende van 1 november 1999, en veroordeelt de eiseres in de kosten van het hoger beroep, die voor de eerste verweerder worden vereffend op vijfduizend euro, om de volgende redenen : "Aangezien het debat slechts voor het geschrift 'Tellin 2000 is heropend, dienen alleen de argumenten van de (eiseres) over dat stuk te worden beantwoord ; Zoals (de eiseres) terecht opmerkt, dient de bij artikel 970 voorgeschreven datum om de bekwaamheid van de erflater na te gaan op het ogenblik dat hij zijn testament maakte en, in de tweede plaats, om, bij onverenigbaarheid tussen

3 13 DECEMBER 2010 C F /3 verschillende testamenten, het testament te bepalen dat voorrang boven de andere moet krijgen ; Het litigieuze stuk vermeldt slechts het jaar waarin het werd opgemaakt, dat is het jaar 2000 ; Aangezien geenszins wordt betwist dat P.D. op elk tijdstip van zijn bestaan bekwaam was om een testament te maken en dat het enige geschrift dat voormeld stuk kan tegenspreken, dagtekent van 1 november 1999, zoals blijkt uit het arrest van 19 maart 2008, volstaat de vermelding 2000 om de laatste wilsbeschikking van de overledene met de vereiste zekerheid te bepalen ; Daarenboven volgt uit de aan het hof (van beroep) voorgelegde stukken dat voormeld testament werd neergelegd onder de minuten van notaris J. M. ; Het in 2000 gemaakte testament krijgt dus zijn volle uitwerking en, aangezien dat testament het recentste is, zal de nalatenschap van P.D. overeenkomstig de bepalingen ervan worden verdeeld". Grieven 1. Krachtens artikel 970 van het Burgerlijk Wetboek, is het eigenhandig testament niet geldig indien het niet geheel met de hand van de erflater geschreven, gedagtekend en ondertekend is ; het is aan geen andere formaliteiten onderworpen. Het eigenhandig testament is nietig indien het de bij die bepaling voorgeschreven datum niet vermeldt. De dagtekening van een eigenhandig testament dient verschillende doeleinden, te weten de echtheid van de inhoud van de akte waarborgen, de wil van de erflater beschermen, controle op het feit of de auteur op dat ogenblik bekwaam was een testament op te maken, het precieze ogenblik bepalen waarop de auteur zijn testament heeft willen voltooien, mogelijke controle op het feit of er op de erflater druk is uitgeoefend in de vorm van bedrieglijke kunstgrepen of erfenisbelaging en de vaststelling van de chronologische volgorde van opeenvolgende en tegenstrijdige testamenten. De datum van een eigenhandig testament, in voorkomend geval aangevuld met intrinsieke en extrinsieke elementen, voldoet slechts aan die wettelijke geldigheidsvereiste indien hij de dag, maand en jaar vermeldt waarop het

4 13 DECEMBER 2010 C F /4 testament werd opgemaakt. Die datum moet op zijn minst vermelden binnen welke, zeer beperkte, periode het eigenhandig testament werd opgemaakt. Het bestreden arrest stelt te dezen niet vast dat het testament van P.D., genaamd "Tellin 2000", de dag en maand vermeldt waarop het werd opgemaakt. Het arrest vermeldt evenmin dat het voormelde testament binnen een beperkter periode dan het jaar 2000 werd opgemaakt. Het bestreden arrest oordeelt dat, in zoverre geenszins betwist wordt dat P.D., op elk ogenblik van zijn bestaan, bekwaam is geweest om een testament op te maken en dat het enige geschrift dat het voormelde stuk kan tegenspreken, dateerde van 1 november 1999, hieruit zou volgen dat de vermelding "2000" volstaat om de laatste wilsbeschikking van de overledene met zekerheid vast te stellen. Het bestreden arrest beslist alleen om die reden dat het testament "Tellin 2000" zijn volle uitwerking diende te krijgen. Aangezien het bestreden arrest geen melding maakt van de dag en de maand waarop het testament van P.D., genaamd "Tellin 2000" werd opgemaakt en evenmin een beperkte periode opgeeft waarbinnen dat testament werd opgesteld, verantwoordt het niet naar recht zijn beslissing dat het voormelde testament geldig was en zijn volle uitwerking moest krijgen. Die beslissing schendt artikel 970 van het Burgerlijk Wetboek. 2. Het bestreden arrest stelt voor het overige vast dat de eiseres, in haar samenvattende conclusie in hoger beroep, erop wees dat de verplichte datumvermelding, voorgeschreven bij artikel 970 van het Burgerlijk Wetboek, met name ertoe strekt na te gaan of de erflater op dat ogenblik bekwaam was om een testament op te stellen en, in geval van onverenigbaarheid van verschillende testamenten, te herkennen welk testament boven de andere voorrang moest krijgen. Indien het bestreden arrest als dusdanig moet worden uitgelegd dat het uit de conclusie van de eiseres afleidt dat de situering in de tijd van het eigenhandig testament niet nauwkeuriger hoeft te zijn dan wat vereist is om de bekwaamheid van de erflater en de chronologische volgorde van de opeenvolgende testamenten na te gaan, dan berust het op een onjuiste lezing van die conclusie.

5 13 DECEMBER 2010 C F /5 Die conclusie van de eiseres vermeldt bepaalde doeleinden van de verplichte datumvermelding en betoogt vervolgens immers dat die testamenten de dag, maand en jaar moeten vermelden waarop ze zijn opgesteld en verwijst, op zijn minst, naar rechtspraak die de wedersamenstelling van een zeer beperkte periode vereist, ongeacht de bekwaamheid om een testament op te maken of opeenvolgende testamenten. In die uitlegging schendt het arrest daarenboven ook de artikelen 1317, 1319 en 1320 van het Burgerlijk Wetboek, aangezien het de bewijskracht van die conclusie miskent. 3. Het bestreden arrest stelt ten slotte vast dat het testament van P.D., genaamd "Tellin 2000", werd neergelegd onder de minuten van notaris J. M. Indien het bestreden arrest aldus moest worden uitgelegd dat het uit die vaststelling afleidt dat het litigieuze testament de bij artikel 970 van het Burgerlijk Wetboek voorgeschreven datumvermelding bevat, dan bevat het een onduidelijke reden die het Hof in de onmogelijkheid stelt zijn wettigheidstoetsing uit te oefenen. Het arrest verduidelijkt immers niet in hoeverre de neerlegging van het litigieuze testament onder de minuten van de notaris het mogelijk zou maken om de dag en de maand van het testament weder samen te stellen of in hoeverre aan de hand daarvan kan worden achterhaald binnen welke beperktere periode dan het jaar 2000 het werd opgemaakt. Het arrest schendt in die uitlegging eveneens artikel 149 van de Grondwet. III. BESLISSING VAN HET HOF Het bestreden arrest beslist niet dat de eiseres in haar samenvattende conclusie in hoger beroep zou hebben erkend dat het tijdstip waarop een eigenhandig testament werd opgemaakt, niet nauwkeuriger hoeft te worden bepaald dan wat vereist is om de bekwaamheid van de erflater en de chronologische volgorde van opeenvolgende testamenten vast te stellen en beslist evenmin dat de neerlegging van het litigieuze testament onder de minuten van notaris M. tot gevolg zou

6 13 DECEMBER 2010 C F /6 hebben dat het voormelde testament als gedagtekend moet worden beschouwd in de zin van artikel 970 van het Burgerlijk Wetboek. Voor het overige is het eigenhandig testament luidens die bepaling niet geldig indien het niet geheel met de hand van de erflater geschreven, gedagtekend en ondertekend is : het hoeft geen andere formaliteiten in acht te nemen. Uit het bestreden arrest en uit het arrest alvorens recht te doen van 19 maart 2008, waarnaar het bestreden arrest verwijst, blijkt dat P.D., die is overleden op 29 maart 2001, een testament heeft nagelaten dat dagtekent van 1 november 1999, dat "aan de voorwaarden bepaald in artikel 970 van het Burgerlijk Wetboek voldoet" en waarvan "de geldigheid niet betwist wordt", alsook een geschrift genaamd "testament", dat als datum slechts het jaar 2000 vermeldt. Het bestreden arrest, dat beslist dat, "aangezien geenszins wordt betwist dat P.D. op elk tijdstip van zijn bestaan bekwaam was om een testament te maken en dat het enige geschrift dat (het litigieuze) stuk kan tegenspreken, dagtekent van 1 november 1999 ( ) volstaat de vermelding 2000 om de laatste wilsbeschikking van de overledene met de vereiste zekerheid te bepalen", verantwoordt aldus naar recht zijn beslissing dat "het in 2000 gemaakte testament dus zijn volle uitwerking krijgt en de nalatenschap van P.D., aangezien dat testament het recentste is, overeenkomstig de bepalingen ervan zal worden verdeeld". Het middel kan niet worden aangenomen. Dictum Het Hof, Verwerpt het cassatieberoep ; Veroordeelt de eiseres in de kosten. Aldus geoordeeld door het Hof van Cassatie, derde kamer, te Brussel, door voorzitter Christian Storck, de raadsheren Christine Matray, Martine Regout, Alain Simon en Mireille Delange, en in openbare terechtzitting van 13 december 2010 uitgesproken door voorzitter Christian Storck, in aanwezigheid van advocaat-generaal met opdracht Philippe de Koster, met bijstand van griffier Marie-Jeanne Massart.

7 13 DECEMBER 2010 C F /7 Vertaling opgemaakt onder toezicht van afdelingsvoorzitter Robert Boes en overgeschreven met assistentie van griffier Philippe Van Geem. De griffier, De afdelingsvoorzitter,