Hof van Cassatie van België

Transcriptie

1 23 MEI 2014 C F/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. C F A.-S. C., Mr. Pierre Van Ommeslaghe, advocaat bij het Hof van Cassatie, tegen 1. D. C., 2. N. H., Mr. Huguette Geinger, advocaat bij het Hof van Cassatie. I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF Het cassatieberoep is gericht tegen het arrest van het hof van beroep te Bergen van 18 december Advocaat-generaal Jean Marie Genicot heeft op 5 mei 2014 een conclusie neergelegd op de griffie.

2 23 MEI 2014 C F/2 Raadsheer Sabine Geubel heeft verslag uitgebracht en advocaat-generaal Jean Marie Genicot heeft geconcludeerd. II. CASSATIEMIDDEL De eiseres voert volgend middel aan. Geschonden wettelijke bepalingen - De artikelen 544, 546, 577-2, 6, en 578 Burgerlijk Wetboek Aangevochten beslissing Het arrest, dat het vonnis van de eerste rechter tenietdoet, zegt dat de optredende notarissen hun staat van vereffening zullen moeten herzien [ ], door met name de waarde van de met miskenning van de rechten van de eiseres verduisterde goederen, die op de datum van de overdrachtsovereenkomst van [31] maart 2005 is bepaald, bij equivalent te bepalen. Die beslissing steunt op de volgende redenen: 2) Geldigheid van de overdrachtsovereenkomst van 3 maart 2005 [lees: 31 maart 2005]: De overdrachtsovereenkomst van [31] maart 2005 strekt tot overdracht van zowel immateriële bestanddelen (pachtrecht op de verschillende percelen, melk- en bietenquota, enz.) als materiële bestanddelen (veestapel, landbouwwerktuigen, gereedschap, voorraden, enz.). (De eiseres) voert aan dat de overeenkomst van [31] maart 2005 nietig is of haar op zijn minst niet kan worden tegengeworpen. Het staat vast dat die overdracht, althans gedeeltelijk, betrekking had op goederen die (de eiseres) voor een vierde in blote eigendom had. De overdrachtsovereenkomst van [31] maart 2005 is echter rechtsgeldig: de in artikel 1599 [Burgerlijk Wetboek] bepaalde nietigheid is een relatieve nietigheid, aangezien enkel de koper, met uitsluiting van derden, zich daarop kan beroepen. Dat neemt niet weg dat (de tweede verweerster), die goederen heeft verkocht waarvan ze wist dat ze slechts een vruchtgebruik op een gedeelte daarvan had, een fout heeft begaan die in oorzakelijk verband staat met de schade van (de eiseres), die hierin bestaat dat bepaalde goederen waarvan zij blote eigenaar was, zijn verdwenen of op zijn minst in essentie zijn veranderd. De optredende notarissen zullen de verrichtingen van de vereffening-verdeling moeten voortzetten door de waarde van de goederen, die aldus met miskenning van de rechten van (de eiseres) zijn verduisterd en waarvan de waarde was bepaald op [31] maart 2005, datum van de overdrachtsovereenkomst, bij equivalent te bepalen.

3 23 MEI 2014 C F/3 Aangezien (de eiseres) niet vordert het recht van vruchtgebruik van (de tweede verweerster) vervallen te verklaren, moet worden beslist dat het voormelde recht verlengd zal worden in de vorm van een quasi-vruchtgebruik (daar het een geldsom betreft) op de waarde van die goederen. Grieven Krachtens artikel 577-2, 6, Burgerlijk Wetboek moeten de andere daden van beheer alsmede de daden van beschikking betreffende onverdeelde goederen, om geldig te zijn, met medewerking van alle mede-eigenaars geschieden. Die bepaling vereist derhalve dat de mede-eigenaars (houders van onverdeelde rechten) eenparig beslissen regel van de eenparigheid over het al dan niet stellen van daden van beheer en van daden van beschikking. De sanctie voor de niet-naleving van de regel van de eenparigheid bestaat erin dat de betwiste daad, waarvoor de instemming van de mede-eigenaar niet vooraf is gevraagd, hem niet kan worden tegengeworpen. De mede-eigenaar die zich niet akkoord heeft verklaard met de bewuste daad van beschikking, kan derhalve aanvoeren dat die daad hem niet kan worden tegengeworpen. Hij heeft het recht de daad, die is gesteld met miskenning van de regel van de eenparigheid en zijn rechten dus heeft aangetast, te negeren. Uit de bekritiseerde redenen blijkt dat het arrest het volgende vaststelt: - de litigieuze overdrachtsovereenkomst van 31 maart 2005 betreft de overdracht van zowel immateriële bestanddelen (pachtrecht op verschillende percelen, melk- en bietenquota, enz.) als materiële bestanddelen (veestapel, landbouwwerktuigen, gereedschap, voorraden, enz.); - de eiseres voert aan dat de overeenkomst van [31] maart 2005 nietig is of, op zijn minst, haar niet kan worden tegengeworpen; - het staat vast dat de overdrachtsovereenkomst, althans gedeeltelijk, betrekking had op goederen waarop de eiseres, tot beloop van een vierde daarvan, een bloot eigendomsrecht had. Het arrest had bijgevolg moeten beslissen dat de eiseres, die een bloot eigendomsrecht heeft op een vierde van de goederen uit de litigieuze overeenkomst, het recht had de bekritiseerde overdrachtsovereenkomst te negeren, daar die overeenkomst, niettegenstaande haar onverdeelde rechten, zonder haar instemming was gesloten. Het arrest beperkt zich echter tot de vaststelling dat de tweede verweerster een fout heeft begaan die in een oorzakelijk verband staat met de schade van de eiseres, die hierin bestaat dat bepaalde goederen waarop haar bloot eigendomsrecht rustte, zijn verdwenen of op zijn minst in essentie zijn veranderd.

4 23 MEI 2014 C F/4 Het arrest verzoekt de optredende notarissen bijgevolg die schade in aanmerking te nemen, door de waarde van de goederen, die aldus met miskenning van de rechten van de eiseres zijn verduisterd, bij equivalent te bepalen. Het arrest schendt zodoende artikel 577-2, 6, Burgerlijk Wetboek, doordat het weigert de daaruit voortvloeiende sanctie van niet-tegenwerpelijkheid toe te passen, is niet naar recht verantwoord. Het schendt daarenboven de artikelen 544 en 546 Burgerlijk Wetboek, doordat het de eiseres het recht ontzegt zich op haar bloot eigendomsrecht te beroepen, en artikel 578 van dat wetboek, doordat het de tweede verweerster meer rechten toekent dan die welke die bepaling haar geeft. III. BESLISSING VAN HET HOF Beoordeling De door de verweersters tegen het middel opgeworpen grond van nietontvankelijkheid: het middel verzuimt naar artikel 826 Burgerlijk Wetboek te verwijzen: Het middel verwijt het arrest dat het de overdrachtsovereenkomst van 31 maart 2005 geldig verklaart ten aanzien van de eiseres, terwijl artikel 577-2, 6, Burgerlijk Wetboek, het tegengestelde zou bepalen. De schending van die bepaling zou, indien het middel gegrond is, op zich reeds leiden tot vernietiging van het arrest. De grond van niet-ontvankelijkheid kan niet worden aangenomen. Gegrondheid van het middel Volgens artikel 577-2, 6, Burgerlijk Wetboek moeten de daden van beschikking, om geldig te zijn, met medewerking van alle mede-eigenaars geschieden. Die bepaling regelt de verhoudingen tussen de onverdeelde eigenaars van een goed, met uitsluiting van de mogelijke verhoudingen tussen die personen en derden. Hieruit volgt dat de akte van overdracht van een onverdeeld goed aan een derde weliswaar geldig is ten aanzien van laatstgenoemde, maar niet kan worden tegengeworpen aan de mede-eigenaar die met die akte niet heeft ingestemd.

5 23 MEI 2014 C F/5 Het arrest, dat vaststelt dat de tweede verweerster, bij overeenkomst van 31 maart 2005, aan de eerste verweerster het volledige landbouwbedrijf heeft overgedragen dat deel uitmaakte van het gemeenschappelijk vermogen van de eerste verweerster en haar overleden echtgenoot, dat die overdracht van de materiële en immateriële bestanddelen waaruit dat bedrijf bestond, althans gedeeltelijk betrekking had op goederen die [de eiseres] voor een vierde in blote eigendom had en dat laatstgenoemde aanvoert dat de [voormelde] overeenkomst nietig is of haar op zijn minst niet kan worden tegengeworpen, schendt artikel 577-2, 6, Burgerlijk Wetboek, wanneer het overweegt dat de [litigieuze] overdrachtsovereenkomst echter rechtsgeldig is, [dat] de in artikel 1599 [van datzelfde Wetboek] bepaalde nietigheid een relatieve nietigheid is, aangezien enkel de koper, met uitsluiting van derden, zich daarop kan beroepen, dat de tweede verweerster een fout heeft begaan die in oorzakelijk verband staat met de schade van de eiseres, die hierin bestaat dat bepaalde goederen waarop haar bloot eigendomsrecht rustte, zijn verdwenen of op zijn minst in essentie zijn veranderd en dat de verrichtingen van verdeling-vereffening gebaseerd zullen moeten zijn op een waarde[bepaling] bij equivalent van de goederen, die aldus met miskenning van de rechten van [de eiseres] zijn verduisterd [door rekening te houden met hun waarde] op 31 maart 2005, datum van de overdrachtsovereenkomst. Het middel is gegrond. Dictum Het Hof Vernietigt het bestreden arrest, in zoverre het uitspraak doet over de geldigheid van de overdrachtsovereenkomst van 31 maart Beveelt dat van dit arrest melding zal worden gemaakt op de kant van het gedeeltelijk vernietigde arrest. Houdt de kosten aan en laat de beslissing daaromtrent over aan de feitenrechter. Verwijst de aldus beperkte zaak naar het hof van beroep te Luik. Aldus geoordeeld door het Hof van Cassatie, eerste kamer, te Brussel, door afdelingsvoorzitter Albert Fettweis, de raadsheren Didier Batselé, Mireille Delange,

6 23 MEI 2014 C F/6 Marie-Claire Ernotte en Sabine Geubel, en in openbare terechtzitting van 23 mei 2014 uitgesproken door afdelingsvoorzitter Albert Fettweis, in aanwezigheid van advocaat-generaal Jean Marie Genicot, met bijstand van griffier Patricia De Wadripont. Vertaling opgemaakt onder toezicht van raadsheer Geert Jocqué en overgeschreven met assistentie van griffier Kristel Vanden Bossche. De griffier, De raadsheer,