APOTHEEKSTAGE

Transcriptie

1 APOTHEEKSTAGE Faculteit Farmaceutische Wetenschappen KU Leuven Karlien Van Heuverswyn Ann Verhulst Veerle Foulon

2 INHOUDSTAFEL VOORWOORD 3 DOELSTELLINGEN VAN DE STAGE 4 PRAKTISCHE RICHTLIJNEN 7 STAGEPLANNING: DE BASISPRINCIPES 7 STAGEPLANNING: HET ELEKTRONISCHE STAGEPLAN 9 FORMALITEITEN BIJ DE START VAN DE STAGE 14 VERZEKERINGEN TIJDENS DE STAGE 15 WETTELIJKE REGELINGEN TIJDENS DE STAGE 16 CONTACT STAGECOÖRDINATIE 21 EINDE VAN DE STAGE 24 INHOUDELIJKE ONDERSTEUNING 25 OPBOUW VAN DE STAGE: START- EN INITIATIEFASE 25 WERKCOLLEGE GENEESMIDDELENKENNIS 41 OPDRACHTEN 43 STAGEOPDRACHTEN 43 PROTOCOLLEREN VAN MAGISTRALE BEREIDINGEN 44 STAGEDAGBOEK 46 ELEKTRONISCH STAGEPORTFOLIO 47 MASTERPROEF FARMACEUTISCHE ZORG 48 MASTERPROEF GENEESMIDDELENONTWIKKELING 50 TOETS MAXIMALE DOSISSEN 51 EVALUATIE 53 EVALUATIE DOOR DE STAGEMEESTER 55 KENNISMAKINGSSTAGE 57 LINKS EN LITERATUUR 62 2

3 Voorwoord Beste stagemeester Binnenkort gaat de apotheekstage opnieuw van start. Bijna 115 stagiairs staan te popelen om klaargestoomd te worden voor het apothekersberoep en hun rol in de eerste lijn op te nemen. Met deze bundeling van informatie willen wij een houvast bieden bij praktische vragen én suggesties geven over hoe de eerste weken van de stage in te vullen. Uiteraard is niets praktischer dan de praktijk zelf en willen wij erover waken dat studenten de (leer)kansen die zich dagdagelijks in de praktijk voordoen, ten volle kunnen benutten. Daarom willen wij vanuit de universiteit geen keurslijf opleggen, maar aan iedere stagiair en stagemeester de kans geven om de stage naar eigen wens en goeddunken in te vullen. Net daarom opteren wij er voor om aan de stagiairs bij aanvang van het stagejaar geen door de universiteit opgelegde stagopdrachten mee te geven. Er is tijdens de eerste stageweken slechts één opdracht: Observeer, handel en leer in de praktijk. Op donderdag 21 september 2017 verwachten wij vervolgens alle stagiairs in Leuven voor een stagedag. Vertrekkend van de ervaringen die de stagiairs reeds opgedaan hebben, zal het vervolg van de stage verder gepland worden. De stage in de apotheek neemt 10% van de totale studietijd van de opleiding tot apotheker in beslag. Nadat in de eerste vier jaar van de opleiding hoofdzakelijk theoretische kennis werd verworven, komt het er voor studenten nu op aan die kennis ook toe te passen. Voor het eerst komt een student in contact met de meest onvoorspelbare praktijksituaties en moet zij/hij opereren buiten het soms overgestructureerde kader van de universiteit. We willen hier dan ook benadrukken dat elke stagiair zelf verantwoordelijkheid zal moeten opnemen in het bereiken van de einddoelstellingen van de stage. We willen de stagiairs een stagetijd rijk aan deugddoende ervaringen toewensen. Stagemeesters wensen we nu reeds te bedanken voor de begeleiding. Namens de universitaire stagebegeleiding, Prof. Veerle Foulon (academisch coördinator van de apotheekstage) Apr. Karlien Van Heuverswyn (facultair administratief stagecoördinator) Mevr. Ann Verhulst (administratief medewerker stagecoördinatie) 3

4 Doelstellingen van de stage ALGEMEEN De globale doelstelling van de apotheekstage is dat de stagiair na het doorlopen van de stage zelfstandig kan functioneren als officina-apotheker. Wat we verstaan onder zelfstandig functioneren staat hieronder uitgeschreven. Het gaat om 7 grote rubrieken, van afleveren van geneesmiddelen tot administratie en logistiek. Deze doelstellingen werden vertaald in criteria, die gebruikt worden bij het evalueren van de stage. GENEESMIDDELEN AFLEVEREN MET AANDACHT VOOR DE PATIËNT Op basis van een voorschrift geneesmiddelen correct afleveren met aandacht voor klinische en therapeutische aspecten. Correcte en gepaste informatie over geneesmiddelen verstrekken, op maat van de patiënt. Proactief medicatiegebruik bewaken op het vlak van posologie, interacties, contra-indicaties en nevenwerkingen. Speciale aandacht geven aan eerste en tweede uitgifte van geneesmiddelen. Therapietrouw bewaken (over- en ondergebruik, ). Patiënten ondersteunen bij het zoeken naar mogelijkheden voor het correct gebruiken van geneesmiddelen. Constructief gebruik maken van de informatie die in het farmaceutisch dossier van de patiënt beschikbaar is (o.a. medicatiehistoriek). Deskundig advies verlenen bij vragen rond zelfzorg: uitgebreide vraagstelling, aftoetsen van mogelijke conclusies met patiënt, voorstellen van geneesmiddelen en adviseren van de patiënt over het correct gebruik ervan. GENEESMIDDELEN KWALITATIEF BEREIDEN Gepaste bereidingswijze voorstellen bij magistrale bereidingen zodat de therapeutische werking van het geneesmiddel gegarandeerd is. Aanvaardbare bereidingswijze neerschrijven onder de vorm van een bereidingsprotocol. Veiligheid garanderen door controle van dosissen. Consequent toepassen van de principes die aan de grondslag liggen van de bereiding van geneesmiddelen. 4

5 Aanpassingen maken in de keuze en/of hoeveelheden van hulpstoffen in het kader van de in te stellen therapie, comfort van de patiënt en/of stabiliteit van het product. Kwaliteit van werkwijzen en eindproducten garanderen (o.a. controles). HANTEREN VAN INFORMATIEBRONNEN Vlot en efficiënt informatie zoeken. Informatie correct interpreteren en vertalen naar de praktijk. De beroepsactualiteit volgen. ADMINISTRATIE & LOGISTIEK Vlot omgaan met de aanwezige apotheeksoftware. Correct uitvoeren van administratieve taken bij afleveren van geneesmiddelen. Apotheek beheren (productbeheer, opvolgen van bestellingen door patiënten, plaatsen van bestellingen, verhuur apparatuur, ). Kennen en toepassen van de wetgeving over beroepsaangelegenheden. HOUDING Stipt zijn Nauwkeurig werken Zich leergierig opstellen Flexibel reageren Zich constructief kritisch gedragen Gestructureerd werken Gemotiveerd zijn Vriendelijk zijn Verantwoordelijkheid opnemen voor eigen leerproces COMMUNICATIE Efficiënt communiceren met patiënten en/of hun familieleden leden van het apotheekteam artsen verpleegkundigen, hulpverleners, gezondheidswerkers, collega apothekers 5

6 PRAKTIJKKENNIS Vakliteratuur doornemen Theorie en praktijk in elkaar laten overvloeien Geschikte oplossingen zoeken voor concrete problemen of vragen Wetenschappelijk handelen Einddoelstelling van de stage: Zelfstandig functioneren als officina-apotheker Communicatie, samenwerking Management Afleveren van GM op voorschrift Officina apotheker Magistrale en officinale bereidingen 6

7 Praktische richtlijnen Stageplanning: De basisprincipes VASTE STAGEPERIODE Er is een vaste stageperiode van toepassing die geldt voor alle studenten. Deze vaste stageperiode gaat van start op maandag 11 september 2017 en eindigt op zaterdag 26 mei Vóór de start van deze vaste stageperiode mag de stagiair maximaal vier weken stage lopen. Deze weken voorafname kunnen nadien, tijdens de vaste stageperiode, als extra vakantie opgenomen worden. Maandag 10 juli 2017 is de vroegst mogelijke datum om de voorafname te starten. De vaste stageperiode omvat 36 weken, bestaande uit: Stage in de apotheek (minimaal 130 dagen) Bijkomende activiteiten: - Lesdagen op vrijdag (max 22 dagen) met o.a. de introductiedag op donderdag 21 september 2017 (in Leuven) - Masterproef (max 15 dagen voor FZ, max 14 dagen voor GO) - Werkcollege geneesmiddelenkennis (max 5 dagen) - Externe activiteiten (georganiseerd door beroepsverenigingen, APB ) (max 4 dagen) - Vakantie (max 5 dagen) Meer toelichting over deze bijkomende activiteiten vind je verder in deze map. Hoe en wanneer de bijkomende activiteiten ingepland worden, kan grotendeels door de stagiair zelf bepaald worden. Voorafgaand overleg met de stagemeester is uiteraard essentieel. Tot 20 dagen bijkomende vakantie, bij voorafname stage vóór 11 september

8 AANWEZIGHEID IN DE STAGEAPOTHEEK Wanneer geen lessen of andere bijkomende activiteiten gepland zijn, loopt de stagiair wekelijks minstens 38u stage in de apotheek. In een week waarin er op vrijdag lessen doorgaan, zou de stagiair minimaal 30 uur stage moeten lopen. Hoe de uren exact verdeeld worden over de openingsuren van de stageapotheek, spreken stagiair en stagemeester af vóór de stagestart. Ten laatste tijdens de eerste week van de stage voert de stagiair dit uurrooster in op het elektronische stageplan. In de periode van 11 september 2017 tot 26 mei 2018 is de stagiair volgens de ingevulde aanwezigheidsuren steeds aanwezig in de stageapotheek, tenzij één van de bijkomende activiteiten ingevuld werden op het stageplan. AFWEZIGHEDEN Officiële feestdagen: Zijn vooraf ingevuld op het stageplan. Deze afwezigheden moeten niet ingehaald worden, ze tellen mee als stagedagen. Ziekte: Afwezigheden omwille van ziekte worden (in de mate van het mogelijke) de dag zelf op het stageplan ingevuld. Vanaf twee dagen ziekte brengt de stagiair een doktersattest binnen bij de stagecoördinatie met vermelding van s-nummer en opleidingsjaar. Bij meer dan 5 dagen afwezigheid omwille van ziekte moeten deze afwezigheden ingehaald worden in overleg met de stagecoördinator en de stagemeester. Begrafenis, huwelijk, e.d. van een naast familielid ( Kort verzuim ) Worden niet beschouwd als afwezigheid mits het binnenbrengen van een officieel document. Kan enkel in overleg met de stagecoördinatie ingevuld worden op het stageplan! 8

9 Stageplanning: Het elektronische stageplan HET ELEKTRONISCHE STAGEPLAN Het elektronisch stageplan is een hulpmiddel om het verloop van het stagejaar goed te plannen. Elke stagiair heeft de verantwoordelijkheid dit stageplan tijdig in te vullen, uiteraard steeds in overleg met de stagemeester. Op het stageplan werden al een aantal vaste data ingevuld, zoals bijvoorbeeld de lesdagen. Andere activiteiten moeten nog toegevoegd worden, afhankelijk van de persoonlijke situatie. Wij raden alle stagiairs aan om het elektronisch stageplan zoveel mogelijk op voorhand, maar ten laatste bij het begin van elke maand gedetailleerd in te vullen en maandelijks omhoog te hangen in de stageapotheek (met behulp van een excelfile, printscreen, snipping tool,...) Inloggen op stageplan: via Toledo of via INVULLEN VAN HET STAGEPLAN Onderdeel Status en uurrooster Ten laatste tijdens de eerste week van de stage vult de stagiair de uurroosters in en stuurt het stageplan ter goedkeuring door naar de stagecoördinatie (door het betreffende vakje aan te vinken). Gaat het om een nieuwe stageapotheek voor de KU Leuven, dan vult de stagiair eerst de openingsuren van de stageapotheek in. Bij wijzigingen aan reeds vooraf ingevulde openingsuren, stuurt de stagiair een mail naar Vervolgens vult de stagiair, in overleg met de stagemeester, het rooster met de aanwezigheidsuren in. In een week waarin geen lesdagen of andere bijkomende activiteiten gepland zijn, loopt de stagiair loopt 38 à 42 uur stage verspreid over de openingsuren. In een week waar les gepland is op vrijdag, wordt verondersteld dat de stagiair op de resterende dagen minimaal 30 uur stage loopt. Er kan geen stage gelopen worden op momenten waarop de apotheek gesloten is (vb. vakantieperiode), ook tijdens de middagsluiting niet. Indien de apotheek doorlopend open is, wordt minimaal een halfuur middagpauze gerekend. Het ingevulde uurrooster is van toepassing voor het volledige stagejaar. Wanneer het stageplan is ingevuld en doorgestuurd naar de stagecoördinatie, duurt het ongeveer één week vooraleer het goedgekeurd wordt. Onderdeel Activiteiten invoeren De stagiair kan in het stageplan afwezigheden en bijkomende activiteiten per halve of per volledige dag invullen. Afwezigheden kunnen gewijzigd worden tot de dag vooraleer ze plaatsvinden. Nadien kunnen deze niet meer gewijzigd worden. Om goed overzicht te 9

10 behouden, is het belangrijk deze activiteiten steeds TIJDIG in te vullen en te communiceren naar je stagemeester. Onderdeel Algemene opmerkingen bij het stageplan Bij opmerkingen kan de stagiair invullen wanneer aan de stageopdrachten gewerkt werd, welke avondbijscholingen gevolgd werden, wanneer er een wachtdienst werd meegelopen, wanneer er occasionele wijzigingen/omwisselingen waren in het uurrooster, wanneer de kennismakingsstage plaatsvond, Wanneer bij uitzondering wordt afgeweken van het weekschema op het stageplan (bijvoorbeeld stage op een zondag of op een vrije namiddag) en de stagemeester wenst hiervoor compensatie te geven, kan dit enkel gebeuren binnen de 2 weken. De stagiair meldt de omwisseling bij het tabblad opmerkingen. Het is niet de bedoeling om hier een systeem van te maken (bijvoorbeeld overuren opsparen om zo de stagetijd te verkorten). Het stageplan is toegankelijk voor de leden van de universitaire stagebegeleiding voor het plannen van stagebezoeken en kan ook gecontroleerd worden door de verantwoordelijke Farmaceutisch Inspecteur van het FAGG. Op het stageplan moet steeds kunnen nagegaan worden wanneer de stagiair aan- of afwezig is in de apotheek. Het is de verantwoordelijkheid van de stagiair om dit correct bij te houden! VOORAFNAME STAGE Wie stage wenst te lopen vóór de start van de officiële stageperiode 11 september 2017 vult deze stagedagen in op het stageplan als voorafname stage. De voorafname start ten vroegste op 10 juli 2017 en bedraagt maximaal 20 dagen. De studenten (geneesmiddelontwikkeling) die tijdens de voorafname aan hun masterproef willen werken, melden dit aan de stagecoördinatie via mail (stagefarmaceutischewetenschappen@kuleuven.be); vermeldt duidelijk over welke dagen het gaat. Bij de invulling op het stageplan vermeld je bij reden: stage of masterproef. Deze planning kan doorgegeven worden aan de promotoren van de masterproeven. Hou rekening met het maximaal aantal dagen die je tijdens het stagejaar aan de masterproef mag spenderen. 10

11 TOELICHTING BIJKOMENDE ACTIVITEITEN EN AFWEZIGHEDEN Zoals eerder vermeld, loopt de stagiair in de periode van 11 september 2017 tot 26 mei 2018 steeds stage, tenzij een van onderstaande activiteiten (vooraf!) werden ingevuld op het stageplan: Lesdagen op vrijdag (maximaal 22 dagen): Tijdens het stagejaar komen de studenten van eind september tot ongeveer midden maart elke vrijdag naar Leuven om lessen bij te wonen. Deze lesvrijdagen werden reeds vooraf ingevuld op het stageplan. Indien er geen les doorgaat (bvb. tijdens de kerstvakantie, lesvrije week, verschil FZ/GO), worden studenten verondersteld stage te lopen. De studenten Geneesmiddelenontwikkeling hebben in maart 2 lesvrijdagen meer dan de studenten Farmaceutische Zorg. De studenten FZ worden die lesvrijdagen dan ook op de stageplaats verwacht. Masterproef (maximaal 15 dagen, maximaal 14 dagen) Stagiairs werken tijdens het stagejaar aan hun masterproef. Het werken aan de masterproef kan al dan niet in de apotheek gebeuren (afhankelijk van het specifieke project waarbij de stagiair betrokken is), maar wordt in beide gevallen genoteerd in het stageplan. Het werken aan de masterproef gebeurt zo veel mogelijk in blokken van een week, en de planning wordt steeds (ruim) vooraf met de stagemeester besproken. Wanneer stagiairs aan hun masterproef werken hangt af van de masteropleiding. Onderstaande tabel verduidelijkt de regels voor het opnemen van deze dagen. Verduidelijk steeds bij reden je activiteiten met betrekking tot de masterproef vb. voorbereiding eindrapport of verdediging. 11

12 Werkcollege geneesmiddelenkennis (maximaal 5 dagen) Het werkcollege geneesmiddelenkennis vindt plaats in Leuven. In het totaal neemt het werkcollege geneesmiddelenkennis maximaal vijf dagen in beslag. Het exacte programma zal later via Toledo bekend worden gemaakt en op de introductiedag verduidelijkt worden. De stagiair meldt de planning op voorhand aan de stagemeester en vult deze in op het elektronisch stageplan. Bijwonen van externe activiteiten (maximaal 4 dagen) Tijdens het stagejaar worden door beroepsverenigingen, APB, heel wat activiteiten voor stagiairs georganiseerd die verband houden met de apotheekpraktijk. Deze activiteiten zijn een aanvulling op het studiepakket van de universiteit en de begeleiding door de stagemeester. De stagiairs worden aangemoedigd om deel te nemen aan deze stageactiviteiten. Er worden dan ook vier dagen voor voorzien. De stagiairs vinden de uitnodigingen voor de verschillende activiteiten terug op de toledopagina van de apotheekstage onder de knop externe activiteiten. Het volgen van een activiteit rond tarifering geldt als verplichte stageactiviteit. De aanwezigheidslijsten worden opgevraagd bij de beroepsverenigingen. Wij raden de stagiair sterk aan om aan de externe activiteiten deel te nemen, maar ook om kritisch te zijn bij de keuze ervan! Op het stageplan zal de stagiair moeten aanduiden aan welke activiteit hij/zij zal deelnemen. Als er een interessante activiteit doorgaat die niet op de lijst staat, stuurt de stagiair een mail naar stagefarmaceutischewetenschappen@kuleuven.be en zal de activiteit toegevoegd worden. Ook 's avonds worden beroepsactiviteiten georganiseerd waarop stagiairs welkom zijn. Aangezien avondactiviteiten buiten de stage-uren vallen, kunnen deze niet meetellen als stage. Er wordt echter allerminst afgeraden om aan deze activiteiten deel te nemen! Deelname aan een avondactiviteit kan op het stageplan vermeld worden bij het tabblad 'opmerkingen'. Tijd nodig om opdrachten af te werken of te studeren, vakantiedagen, snipperdagen, sluiting van de stageapotheek buiten de officiële feestdagen (5 dagen, uit te breiden tot maximaal 25 dagen mits voorafname van stage in de zomermaanden) worden op voorhand gemeld aan de stagemeester en ingevuld op het elektronisch stageplan als vakantie of compensatie voorafname. 12

13 TWEEDE STAGEPLAATS A) Als de stagiair op twee plaatsen stage loopt (Erasmus of verandering van stageplaats), moet er ook voor de tweede stageplaats een stageplan ingevuld worden (tijdens de 1e week van de 2 e stageperiode!). B) Het is ook mogelijk om in twee verschillende apotheken van dezelfde eigenaar stage te lopen. Dit kan, mits enige aanpassing van het stagecontract en enkele duidelijke afspraken: De stagemeester dient nog steeds 4/5e van de stage-uren aanwezig te zijn in de apotheek waar de stagiair stage loopt (afgezien van vakanties); Deze stage op verplaatsing dient een positief leermoment te zijn en te passen in het leertraject van de student; Deze stage dient besproken te worden met de stagiair en moet qua verplaatsing haalbaar zijn. Indien de stagemeester deze mogelijkheid kan en wil aanbieden aan de stagiair, moet dit gemeld worden aan stagefarmaceutischewetenschappen@kuleuven.be. Om de aanpassing voor de stageovereenkomst door te voeren moet in deze vermeld worden of deze apotheken onder aparte vennootschappen zijn ondergebracht of niet. 13

14 Formaliteiten bij de start van de stage In de eerste week van de stage wordt de stageovereenkomst met inclusief het VGM-dossier ondertekend door beide partijen via het online stageplatform, SCONE. De stagiair vult in overleg met de stagemeester het elektronische stageplan in. Meer informatie over het invullen van dit stageplan is hierboven terug te vinden op. Tijdens de eerste week van de stage vindt een verwachtingsgesprek tussen stagiair en stagemeester plaats (zie kader). De stagiair maakt een verslag van dit gesprek, post dit op Toledo en zijn/haar portfolio én stuurt dit per mail naar zijn/haar coach. Verwachtingsgesprek bij de start van de stage Bij aanvang van de stage is een gesprek tussen stagemeester en stagiair onontbeerlijk. Laat dit gesprek ten laatste tijdens de eerste week van de stage plaatsvinden. Belangrijk is dat in dit gesprek zowel verwachtingen van stagemeester, als van stagiair aan bod kunnen komen. Het gesprek handelt zowel over inhoudelijke als over praktische onderwerpen. Volgende topics kunnen tijdens het gesprek aan bod komen: Op welke manier zal de stagebegeleiding vorm krijgen? Bij wie kan de stagiair terecht? Wie beantwoordt de vragen? Hoe wil de stagiair leren op de stageplaats? Wat is de leerstijl van de student? Welke stagetopics zullen tijdens de eerste stageweken aan bod komen? Waar wil de stagiair mee starten? Wat is voor de stagemeester belangrijk? (vb. zelfzorgadvies, meevolgen aan de balie, bereidingen maken,...)hoe ziet de planning van het stagejaar eruit? Zal de stagiair stage lopen in de zomer (= voorafname stage)? Zo ja, hoeveel? Wanneer zal de stagiair vrijaf nemen om deze weken te compenseren (= compensatie voorafname)? Zijn er sluitingsdagen van de apotheek waarmee de stagiair rekening moet houden bij het opstellen van de stageplanning? Wanneer plant de stagiair aan de masterproef te werken? Wanneer is de stagiair op de stageplaats? Mag de stagiair in het privégedeelte komen? Waar kan de stagiair s middags eten?...? Ook afspraken in verband met uurregeling, zaterdagwerk, wacht, het maken van stageopdrachten, kunnen aan bod komen. De stagiair maakt een verslag van dit gesprek en post dit ten laatste 1 week na aanvang van de stage op Toledo. Daarnaast wordt het verslag per mail aan de coach van de stageplaats bezorgd, het verslag op het portfolio gepost en wordt de promotor van de masterproef op de hoogte gebracht van de planning omtrent de masterproef. 14

15 Verzekeringen tijdens de stage Tijdens de stage zijn de stagiairs verzekerd door de KU Leuven, onder de voorwaarden en binnen de waarborgen van de polissen die de KU Leuven heeft afgesloten, o voor hun lichamelijke schade ten gevolge van een arbeidsongeval op de stageplaats o voor hun lichamelijke schade ten gevolge van een ongeval op de weg naar en van de stageplaats o voor de schade die ze op de stageplaats door hun fout veroorzaken aan derden o Zie voor meer informatie: Waarvoor ben je als student verzekerd tijdens een verplichte of vrijwillige studiestage? Op deze webpagina staat ook uitgebreide informatie over de gewijzigde wetgeving ivm de burgerlijke aansprakelijkheid van stagemeesters en stagiairs en de gevolgen van deze wetgeving voor studiestages van KU Leuven studenten. 15

16 Wettelijke regelingen tijdens de stage Geen organisatie zonder regels dus ook de stage niet. Hieronder volgt een opsomming van regels waaraan de stagiairs, stagebegeleiding en stagemeesters zich moeten houden. Het is de bedoeling dat zowel stagemeesters als stagiairs deze grondig doornemen. Het facultair stagereglement voor apotheekstage De wettelijke titel van apotheker kan slechts verkregen worden nadat de student het bewijs heeft geleverd dat hij/zij gedurende ten minste zes maanden studiestage heeft gelopen in een apotheek. Deze studiestage dient te gebeuren in overeenstemming met het stagereglement. 1. Ten laatste eind november van het kalenderjaar dat het opnemen van het opleidingsonderdeel apotheekstage voorafgaat, meldt de aspirant-stagiair de naam van de door hem gekozen apotheker aan de Subcommissie Apotheekstage van de KU Leuven die beslist over het al of niet aanvaarden van die keuze. De Subcommissie kan toelating verlenen voor een deel van de studiestage in een ziekenhuisapotheek na een gemotiveerde aanvraag. 2. De apotheker die de studiestage leidt, verder stagemeester genoemd, dient aan volgende voorwaarden te voldoen: o De stagemeester is de apotheker die in de stageapotheek effectief de didactische begeleiding van de stagiair op zich neemt. Adjunct-apothekers kunnen dus ook aanvaard worden als stagemeester. Toestemming van de provisor is in dit geval verplicht. o Beroepsgebonden voorwaarden: De stagemeester heeft minimaal vier jaar voltijdse (of een equivalent hiervan) beroepservaring in een apotheek en is minimaal vier jaar ingeschreven bij de Orde der Apothekers. De Provinciale Raad van de Orde der Apothekers en het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten geven gunstig advies over de betrokken apotheker. De adviezen worden jaarlijks ingewonnen. De stagemeester is minimum vier vijfde van de stage-uren aanwezig in de stageapotheek. In de stageapotheek zijn niet meer dan twee voltijdse assistenten (of een equivalent hiervan) per apotheker. Een stagemeester kan niet meer dan 1 apotheker in opleiding tegelijk begeleiden. 16

17 Er mag tussen de stagemeester of de eigenaar van de apotheek en de stagiair geen verwantschap zijn tot en met de vierde graad. Deze voorwaarde geldt tevens voor alle andere personeelsleden van de stageapotheek. Indien niet meer aan voorvermelde voorwaarden is voldaan, meldt de stagemeester dit onmiddellijk aan de Subcommissie Apotheekstage/stagecoördinator, die vervolgens een ad hoc oplossing voorstelt. o Inhoudelijke voorwaarden: De stagemeester respecteert de wet van 1 mei 2006 en het K.B. van 21 januari over het begrip Farmaceutische Zorg. De stagemeester is bereid mee te werken aan onderzoeksprojecten lopende aan de universiteit in het kader van de opleiding tot apotheker. De stagemeesters volgt bijscholing bepaald door KB en registreert deze via daartoe ter beschikking gestelde portfolio of via het kwaliteitshandboek van de stageapotheek. De stagemeester verbindt zicht beroepshalve aan de Code van de Farmaceutische Plichtenleer. o Materiële voorwaarden: De stagemeester stelt voldoende uitrusting ter beschikking van de stagiair zoals beschreven in het KB van In de stageapotheek zijn de nodige naslagwerken raadpleegbaar. Een overzicht van aanbevolen naslagwerken wordt hiertoe ter beschikking gesteld. De stagiair heeft in de stageapotheek vrije toegang tot elektronische wetenschappelijke databanken. 3. De stagemeester moet aanvaard worden door de Subcommissie Apotheekstage van de KU Leuven. Deze aanvaarding dient ieder jaar te worden hernieuwd. 4. De studiestage bedraagt minstens zes maanden of 26 weken. Dagen die tussentijds besteed worden aan de universiteit of andere afwezigheden worden niet in mindering gebracht, maar dienen wel ter kennis gebracht te worden van de Subcommissie Apotheekstage via het elektronische stageplan (zie punt 6). 1 KB 21 januari 2009 houdende onderrichtingen voor de apothekers, BS januari KB 8 juli 2014 houdende de voortgezette opleiding van de officina-apothekers, BS juli KB 21 januari 2009 houdende onderrichtingen voor de apothekers, BS januari

18 5. Gedurende de studiestage moet de stagiair aanwezig zijn tijdens de normale openingsuren van de apotheek met een minimum van 38 uur per week, afgezien van de weken met lessen of opdrachten (af te spreken met de stagemeester en de stagecoördinatie). Iedere voorziene afwezigheid dient vooraf ingevuld te worden op het elektronische stageplan. De dag- en uurregeling worden ingevuld op het elektronische stageplan van de stagiair tijdens de eerste week van de studiestage. De studiestage eindigt ten laatste 2 weken vóór de opening van de examenzittijd. 6. De studiestage wordt bekrachtigd door een getuigschrift. Dit wordt ondertekend door de stagemeester. De Subcommissie Apotheekstage bezorgt een oningevuld exemplaar van dit getuigschrift aan de stagemeester. Dit getuigschrift, voorzien van de vereiste handtekening, wordt per aangetekend schrijven opgestuurd naar de Voorzitter van de Subcommissie Apotheekstage (Stagecoördinatie PB421 O&N2 Campus GHB Herestraat Leuven). De uiterste verzendingsdatum is de startdatum van de tweede examenperiode of, voor studenten die zich enkel voor de derde examenzittijd inschrijven, de startdatum van de derde examenperiode van het lopend academiejaar. 7. De stagemeester mag te allen tijde rapporteren over de verrichte studiestage aan de Voorzitter van de Subcommissie Apotheekstage. Vóór de start van de tweede examenperiode, of, voor studenten die zich enkel voor de derde examenzittijd inschrijven, de start van de derde examenperiode, dient de stagemeester het eindrapport over de verrichte studiestage in. De Subcommissie Apotheekstage stelt daartoe een rapportsjabloon ter beschikking. 8. De stagiair dient opdrachten te vervullen in het kader van de studiestage. Data voor het binnenleveren en instructies voor het uitvoeren van de opdrachten worden bekendgemaakt via Toledo. 9. De studiestage gebeurt onder toezicht van de Subcommissie Apotheekstage. De farmaceutische inspecteur houdt toezicht op de naleving van de farmaceutische wetgeving in casu de farmaceutische handelingen gesteld door de stagiair. In dit verband dient er op gewezen te worden dat de stagiair beschouwd wordt als nietgediplomeerd personeel. Hij mag de farmaceutische handelingen slechts stellen in aanwezigheid van de stagemeester of een andere apotheker die een rechtstreeks en daadwerkelijk toezicht uitoefent op de stagiair. 10. Een studiestage die niet overeenstemt met dit reglement wordt als niet-regelmatig beschouwd. Goedgekeurd door de Faculteitsraad op 20 mei

19 DE GEDRAGSREGELS Situering Deze regels zijn dikwijls impliciet aanwezig in andere reglementen of behoren tot de algemene beleefdheid. Het is niet overbodig om deze te expliciteren. Regels Een stagiair is nog geen apotheker en moet bij twijfel steeds de stagemeester of de adjunctapotheker raadplegen. De stagemeester (of zijn afgevaardigde) is bevoegd om alle handelingen die de stagiair uitvoert in de apotheek te controleren. Een stagiair dient zich aan de zwijgplicht te houden, alle informatie over patiënten, cliënten, personeel of de werking van de apotheek mag onder geen enkel beding de apotheek verlaten. Bij het uitvoeren van opdrachten zal de stagiair de gegevens anonimiseren. De stagiair draagt de kleding die voorgeschreven wordt door de stagemeester. Bij het begin van het stagejaar ontvangt iedere stagiair een naamplaatje met de vermelding: naam stagiair apotheker in opleiding. Dikwijls is de woning van de stagemeester verbonden aan de apotheek. De privacy van de eigenaar of provisor moet steeds bewaard blijven. Het is in ieders voordeel om strikte afspraken te maken over het gebruik van de private gedeeltes van de woning. De student is zelf verantwoordelijk voor zijn eigen leerproces en zijn stageplanning. Hij/zij overlegt tijdig met de stagemeester over zijn aan- of afwezigheid op de stage, meldt tijdig de deadlines van de stageopdrachten, 19

20 DE DEONTOLOGISCHE REGELS OF DE CODE VAN DE FARMACEUTISCHE PLICHTENLEER Situering De stagiair is nog geen apotheker. Toch moet de stagiair zich tijdens de stage verplicht houden aan de code van de farmaceutische plichtenleer die de orde der apothekers opgesteld heeft. We raden de stagiairs aan om deze regels grondig door te nemen. Regels Zie DE STAGEOVEREENKOMST Situering Na het ondertekenen van dit document via SCONE zijn de stagiairs en stagemeesters juridisch in regel met de arbeidswetgeving (arbeidsinspectie!), bovendien zijn de stagiairs hiermee verzekerd tegen lichamelijke ongevallen zowel tijdens de stage als op de weg van en naar de stageplaats als in burgerlijke aansprakelijkheid tijdens de stageactiviteiten. Meer over verzekeringen vindt u eveneens hierboven. 20

21 Contact stagecoördinatie INFORMATIE-UITWISSELING: Alle informatie voor de stagemeesters staat gegroepeerd op onze stagewebsite: Stagemeesters worden bovendien op de hoogte gehouden via . Wijzigingen van het adres van de stageapotheek worden doorgegeven aan Alle informatie voor de huidige stagiairs staat op de community apotheekstage op Toledo. We vragen aan de stagiairs om minstens éénmaal per week deze community te bekijken. We houden de stagiairs op de hoogte via berichten op Toledo. Let op, informatie, deadlines,... van de andere opleidingsonderdelen (maar gelinkt met de stage) staan op Toledo onder het desbestreffende vak! CONTACT: Stagecoördinatie: Bij vragen of problemen over: Inhoudelijke invulling van de stage Beheer stagemeestersbestand Bezoek aan en coaching van stageplaatsen Coördinatie perifere stageactiviteiten vanuit de universiteit kunnen zowel stagemeesters als stagiairs terecht bij de stagecoördinatie: Apr. Karlien Van Heuverswyn (Stagecoördinator) Mevr. Ann Verhulst (Administratief medewerker) Tel: 016/ of 016/ Fax: 016/ De stagecoördinatie bevindt zich in lokaal Alle briefwisseling kan verstuurd worden naar volgend adres: Stagecoördinatie Faculteit Farmaceutische Wetenschappen. O&N II, Herestraat 49 bus 421 BE-3000 Leuven 21

22 Ook bij de academisch coördinator van de apotheekstage (Prof. Veerle Foulon) kan u steeds terecht voor vragen. ADRESBESTANDEN Stagemeesters die een stagiair van de KU Leuven begeleiden, worden opgenomen in een adresbestand waarbij wij hun naam, adres, adres en telefoonnummer opslaan. We stellen de gegevens gedurende 5 jaar ter beschikking van toekomstige stagiairs als voorkeurstageplaatsen. Indien een stagemeester hiermee niet akkoord is of zijn/haar gegevens uit dit bestand wil laten schrappen, kan dit door een te sturen naar stagefarmaceutischewetenschappen@kuleuven.be. 22

23 COACHING VAN STAGEPLAATSEN Aan elke stageplaats wordt een coach toegewezen. Het kan hier gaan om een betrokken docent, medewerker of een ervaren stagemeester van de universiteit. Deze coach staat in voor contact met de stageplaats, waaronder het geven van feedback over tussentijdse evaluaties, en fungeert als aanspreekpunt voor vragen. Contacten met de stageplaats kunnen plaatsvinden door middel van een telefonisch contact, een mailcontact of een bezoek aan de stageplaats. De bedoeling van deze contacten is het contact met de stageplaats te verbeteren en op die manier ook de begeleiding van de stage te ondersteunen. Bovendien wordt op die manier een beeld verkregen van de stageplaats als leeromgeving. Onderwerpen die aan bod kunnen komen tijdens deze stagecontacten zijn het verloop van de stage, de begeleiding van de stagiair, de wijze van protocollering. Eventuele opmerkingen en of vragen over de stage kunnen ook besproken worden. Stagebezoeken zijn in geen geval controles van de stageplaats, wij willen graag als een team de stagiair begeleiden en op dezelfde golflengte zitten om de stagiairs te laten groeien tot een zelfstandige apotheker. De gegevens van de stagecoaches kan u terugvinden in onderstaande kader. Prof. Pieter Annaert pieter.annaert@kuleuven.be t Apr. Michael Ceulemans michael.ceulemans@kuleuven.be Apr. Valérie De Vriese valerie.devriese@ kuleuven.be Prof. Veerle Foulon veerle.foulon@kuleuven.be t Apr. Jozef Gryspeerdt j.gryspeerdt@skynet.be Prof. Gert Laekeman gert.laekeman@kuleuven.be Apr. Tine Martens martens.tine@gmail.com Apr. Marc Naegels mnaegels@skynet.be Apr. Karen Pieters karenpieters@telenet.be Apr. Karlien Van Heuverswyn (stagecoördinator) karlien.vanheuverswyn@kuleuven.be t

24 Einde van de stage FORMALITEITEN BIJ HET EINDE VAN DE STAGE De stagiair: verifieert of het stageplan volledig ingevuld werd. De stage beëindigen vóór 26 mei kan slechts indien dit ook effectief geregistreerd werd op het stageplan. Indien dit niet het geval is, wordt de stagiair verwacht stage te lopen tot en met 26 mei De stagemeester: maakt de eindbeoordeling van de stagiair met het eindevaluatieformulier. Instructies omtrent het invullen van deze evaluatie zullen ten gepaste tijde meegedeeld worden. De evaluatie dient ingevuld te worden vóór 31 mei vult het stagecertificaat in om de stageperiode te bevestigen. Het ingevulde formulier wordt aangetekend opgestuurd naar onderstaand adres. De uiterste verzendingsdatum is 31 mei Stagecoördinatie Faculteit Farmaceutische Wetenschappen O&N2 Campus GHB PB421 Herestraat Leuven De stagemeester ontvangt een uitnodiging voor de promotie van zijn/haar stagiair. 24

25 Inhoudelijke ondersteuning Opbouw van de stage: Start- en initiatiefase We willen graag zowel stagemeester als stagiair stapsgewijs doorheen de zes maanden stage loodsen. Dit doen we door een structuur aan te bieden die ruimte laat voor persoonlijke invulling door stagemeester en stagiair. Het volgen van de richtlijnen over de initiatiefase is allerminst een verplichting. Elke stagesituatie is anders en heeft zijn eigen bijzonderheden. Met de informatie op de volgende pagina s wordt enkel een suggestie gegeven over wat een mogelijke aanpak kan zijn. Tijdens de eerste weken van de stage zal de stagiair kennismaken met de werking van de apotheek, de eerste bereidingen maken en de eerste ervaringen opdoen bij het helpen van patiënten. Wij willen graag enkele tips en ideeën geven over hoe dit stapsgewijs kan aangepakt worden. Op donderdag 21 september 2017 worden de studenten verwacht in Leuven op een introductiedag, waarbij, vertrekkend van hun eerste stage-ervaringen, verdere plannen over het vervolg van de stage gemaakt zullen worden. De eerste weken van de stage worden zo veel mogelijk gevrijwaard van door de universiteit opgelegde stageopdrachten zodat stagiairs ten volle de kans krijgen om de werking van de apotheek te leren kennen. VERLOOP START- EN INITIATIEFASE Tijdens de eerste week van de stage vindt een verwachtingsgesprek tussen stagiair en stagemeester plaats. Bespreking van de verwachtingen van beide partijen is het hoofdthema van dit gesprek. Ook afspraken in verband met uurregeling, zaterdagwerk, wacht, inhalen van afwezigheden, het maken van stage-opdrachten, persoonlijke interesses (hobby s, engagementen, ) kunnen aan bod komen. 25

26 Tijdens de eerste weken van de stage zal de stagiair de kans krijgen om kennis te maken met alle aspecten van het beroep van apotheker. Er wordt van hem/haar verwacht dat hij/zij zich inwerkt in de praktijk. De verwachtingen die tijdens het verwachtingsgesprek uitgesproken werden, vormen daarbij het uitgangspunt. Deze verwachtingen gaan onder andere over de leerstijl: - Sommige stagiairs zijn eerder doeners : ze leren het best door dingen zelf te doen en zelf te ervaren. Deze stagiairs zullen weinig hebben aan een initiatiefase waarin ze vooral op eigen houtje de verschillende geneesmiddelen moeten leren kennen en memoriseren. Hun leerrendement is groter wanneer ze afleveringen mogen volgen aan de balie en zelf af en toe dingen mogen doen. - Andere stagiairs zijn eerder bezinners : ze vinden het fijn om eerst alles rustig te observeren en te begrijpen, alvorens ze zelf tot actie overgaan. Deze studenten voelen zich op hun best wanneer ze ruimte krijgen om informatie te verwerven over de verschillende deelprocessen in de apotheek en kunnen reflecteren over hoe zij dit zouden aanpakken. - Nog andere studenten zijn eerder denkers. Ze vertrekken van een sterke theoretische bagage en willen die graag verder aanscherpen alvorens ze zelfstandig iets doen. Deze studenten kan je de handleiding van de apotheeksoftware aanbevelen: ze zullen die met plezier grondig doornemen, om vanaf dan te weten (en te leren) hoe ze een voorschrift of een magistrale bereiding moeten ingeven. Hetzelfde geldt voor het geneesmiddelenrepertorium of cursussen. Tijdens het verwachtingsgesprek (en de eerste stageweken) is het verder belangrijk om te weten te komen hoe goed de student zichzelf kan sturen. Gaat het om iemand die zelf goed weet wat hij/zij wil bereiken en daarvoor zelf een traject kan uitstippelen? Is het iemand die altijd iets te doen of te leren heeft? Houdt hij/zij zelf een to do lijstje bij van taken en vragen die hij/zij met de apotheker wil bespreken? Of gaat het om een student die vooral wacht tot de stagemeester suggesties geeft over concrete leeractiviteiten? Tijdens het verwachtingsgesprek mag het uiteraard ook gaan over het disciplinary future self. Hoe ziet de student zichzelf na de opleiding? Waar wil hij naar toe werken? Voor alle studenten die de apotheekstage volgen geldt dat ze minimaal zorgverlener willen worden. Het groeien naar deze rol in de eerstelijnszorg is dan ook de rode draad doorheen de stage. 26

27 A) Afleveren van geneesmiddelen en begeleiden van patiënten Dit vormt de kerntaak van de apotheker. Tijdens de initiatiefase moet de student de kans krijgen om per dag minimaal twee uur mee te volgen aan de balie. Hierdoor leert de student hoe de stagemeester patiënten begeleidt bij het gebruik van geneesmiddelen, waar de verschillende geneesmiddelen te vinden zijn, hoe de aflevering wordt weggeschreven in de apotheek-software,... Bovendien krijgt hij zicht op de inrichting van de apotheek, hoe patiënten ontvangen worden, hoe de bibliotheek eruit ziet en welke elektronische bestanden kunnen geraadpleegd worden. Het leren kennen van de specialiteitsnamen, therapeutische classificatie, wettelijke codes en de plaatscodes kan gebeuren door het volgen van en reflecteren over afleveringen aan de balie, het volgen van het voorbereiden van afleveringen aan bewoners van WZC, of door het actief wegzetten van geneesmiddelen. Voor studenten die vooral leren vanuit concrete afleveringen, kan het wenselijk zijn om het wegzetten van geneesmiddelen te beperken tot die bestellingen die binnen komen met de levering die volgt op het observatiemoment aan de balie. Zo komt de student immers snel weer in contact met geneesmiddelen die kort daarvoor werden afgeleverd en zal hij/zij zich het verhaal achter de aflevering herinneren. Het leren kennen van geneesmiddelen dient in de mate van het mogelijke zonder tijdsdruk te gebeuren zodat het Gecommentarieerd Geneesmiddelenrepertorium en andere relevante bronnen steeds kunnen geraadpleegd worden. In deze fase maakt de stagiair ook kennis met de geautomatiseerde bestelling, de controle van de aankoop en het voorraadbeheer. De stagiair wordt in de mate van het mogelijke gestimuleerd door de stagemeester om vragen te stellen over deze laatste 3 vaardigheden. Om de farmacotherapie nog beter te beheersen kan de stagemeester dagelijks een aantal (afgeleverde) voorschriften selecteren en deze voorleggen aan de stagiair. Deze moet die dan ontcijferen, eventueel plaatscodes noteren, problemen detecteren en opmerkingen noteren over de manier van aflevering die volgens hem/haar passen bij dit voorschrift. De stagemeester controleert nadien. Dit kan ook perfect geïntegreerd worden in de dagdagelijkse praktijk door de stagiair bestellingen voor rusthuizen e.d klaar te laten zetten of afgeleverde voorschriften te laten nakijken (pretarificatie). In deze fase is er plaats om wat uitleg te geven over het geneeskundig voorschrift. Waar op te letten bij het uitvoeren van een voorschrift? Wat bij een niet-reglementair voorschrift (te oud voorschrift, verkeerd formulier, valse naam, gestolen voorschrift)? Hoe een voorschrift met een magistrale bereiding ingeven in de computer? De stagiairs volgen minimum één opleidingsmoment in verband met tarificatie georganiseerd door een beroepsvereniging met 27

28 tarificatiedienst. De data waarop deze infomomenten doorgaan worden gecommuniceerd via de Toledopagina van de stage. Om ook de administratie beter onder de knie te krijgen kunnen de voorgelegde voorschriften ook effectief ingebracht worden in de computer (eventueel onder de middagpauze) zodat er inzicht in het computerprogramma verkregen wordt. Problemen die zich bij deze activiteit voordoen kunnen aan de stagemeester voorgelegd worden. Bij een interessante aflevering kan de stagemeester de stagiair vragen om actief mee te volgen, ook al was hij/zij op dat moment met een andere taak bezig. Hieronder verstaan we o.a. bij de aflevering van glucosemeters, aerosolapparaten, zuurstoftherapie, incontinentiemateriaal, bloeddrukmeters, Studenten kunnen ook al starten met het afleveren van geneesmiddelen (bijvoorbeeld op kalme momenten), onder begeleiding van de stagemeester. De stagemeester of de adjunct staat in de mate van het mogelijke naast de stagiair zonder zelf een andere patiënt te woord te staan. De stagiair begroet de patiënt, neemt het voorschrift aan, bekijkt het, neemt de geneesmiddelen, controleert de juistheid, controleert op interacties, geeft raadgevingen voor het juiste gebruik, vraagt of alles duidelijk is, brengt de geneesmiddelen in de computer, levert af en ontvangt. Afhankelijk van de mogelijkheden en leerstijl van de student, kan de stagiair zich vooral focussen op de farmacotherapeutische begeleiding (gesprek met de patiënt), of op de logistieke aspecten (geneesmiddelen halen, geneesmiddelen ingeven in de computer). Bij vragen ivm zelfzorgadvies kunnen studenten al een eerste analyse van de klachten uitvoeren. Zo leren ze de WH(H)(O)AM analyse uitvoeren. Ze rapporteren hierbij hun samenvatting aan de stagemeester en bekijken samen wat de meest wenselijke aanpak / productkeuze is. Doelstellingen Inzicht in en kritische kijk op de organisatie en inrichting van een apotheek verkrijgen. Leren kennen van specialiteitsnamen, wettelijke codes en de verschillende therapeutische klassen. Inzicht krijgen in het voorraadbeheer. Vertrouwd worden met het medisch voorschrift en alle daaraan gekoppelde problemen. Aanleren van de administratieve aspecten van het medisch voorschrift. Vertrouwd worden met het afleverprogramma. Kritische kijk op de aflevermethode genereren. 28

29 B) Magistrale en officinale bereidingen Kennis van de maximale dosissen wordt getoetst tijdens de 3 e lesvrijdag. De stagiair garandeert de kwaliteit van de magistrale bereidingen door bij elke magistrale bereiding door hem/haar gemaakt een uitgebreid protocol bij te voegen. We beschouwen volgende vaardigheden als essentieel: o Een goede bereidingsmethode opzoeken en deze bespreken met de stagemeester voordat de stagiair aan de bereiding begint. o Hygiënische maatregelen treffen om de kwaliteit van de bereiding te optimaliseren. o Correct uitrekenen van de af te wegen hoeveelheden en noteren van berekende theoretische hoeveelheden op bereidingsprotocol. o Nauwkeurig afwegen. o Afwerken van de bereiding: aandacht voor etikettering, bewaring en houdbaarheid. o Een bereidingsprotocol maken bij elke magistrale bereiding. o Geschikte in- en end-process controles voorstellen en uitvoeren. Bereidingsprotocols Hier toch wat meer uitleg over het maken van een bereidingsprotocol. Toekomstige apothekers moeten meer dan ooit oog hebben voor kwaliteitszorg en daarom vragen we van de stagiairs om een bereidingsprotocol te maken bij elke magistrale bereiding. Dit kadert in het bredere perspectief van de kwaliteitszorg in de apotheek. Een stagiair zou op zijn minst moeten leren dat de principes van GMP niet enkel theorie zijn, maar wel degelijk hun nut hebben in de officina. Tip voor de stagiairs: Zoek samen met je stagemeester naar een werkbare oplossing voor het opstellen van deze protocols. Noteer houdbaarheid en bewaringsvoorschriften op het afgeleverde preparaat. Beheer van de grondstoffen. Identificatie, schikking, vervaldatum, bewaring, Op welke manier gebeurt dit in de stageapotheek? Wat zijn de wettelijke voorschriften? De student begint met het leren van de maximale dosissen, zodat hij/zij al notie heeft van de producten die in de lijst voorkomen. In deze fase worden de bereide gelulen aan een test van gelijkvormigheid van massa onderworpen. We raden aan deze oefeningen in volgende fasen ook uit te voeren. 29

30 Doelstellingen Bewust maken van de belangrijkheid van dosissen bij grondstoffen. Kritisch onderzoek over magistrale bereidingen stimuleren. In de beroepspraktijk toepassen wat reeds in praktische oefeningen aangeleerd werd. Kennis krijgen van een manier van grondstofbeheer. Controle op nauwkeurigheid. Belang van gelijkmatigheid van massa laten inzien. De stagiairs laten uitzoeken hoe deze gelijkmatigheid het best tot stand komt. C) Andere vaardigheden Wanneer er in dit stadium of in een andere fase een wachtvergadering of interdisciplinair overleg of een bijscholing plaatsvindt wordt aangeraden de stagiair hierop mee te nemen. Doelstelling De toegang naar apotheekoverstijgende contacten versoepelen door deze reeds in de stage in te bouwen. TIJDSDUUR VAN DE INITIATIEFASE Op donderdag 21 september 2017 worden stagiairs verwacht op een introductiedag van de stage. Hierbij zal gewerkt worden vanuit de ervaringen die stagiairs opgedaan hebben tijdens de initiatiefase. Waarom de stagiair niet direct voor de leeuwen gooien? Vanuit didactisch oogpunt is dit niet de beste manier om het opleidingsproces op gang te brengen. We geven daarvoor nog enkele redenen. Het komt het zelfvertrouwen van de stagiair niet ten goede. Het vertrouwen van de patiënt in deze stagiair en eventueel in de stageapotheek komt in het gedrang. Een stagemeester verwoordde haar manier van vertrouwen geven aan de patiënt mooi door te zeggen: eerst ziet de patiënt mij alleen, daarna ziet deze mij afleveren met een stagiair die naast me staat, daarna levert de stagiair af en ik sta er naast en als laatste levert de stagiair volledig alleen af. Er gaat veel tijd verloren omdat praktisch elke handeling van de stagiair voorafgegaan wordt door een vraag aan de stagemeester of adjunct. 30

31 Voor de meeste stagiairs is het starten met zelfstandig afleveren (d.i. zelf een voorschrift of een vraag aannemen en het gesprek starten) een cruciale fase in de stage. Afhankelijk van de persoonlijkheid van de stagiair, de aard van de stageapotheek en de instelling van de stagemeester wordt het tijdstip bepaald waarop gestart wordt met afleveren. Toch willen wij met aandrang vragen om ten laatste twee maanden na aanvang van de stage te starten met het afleveren van geneesmiddelen. Reflectie aan het einde van de initiatiefase Kennis De stagiair kan de meest courante geneesmiddelen plaatsen in het Gecommentarieerd Geneesmiddelenrepertorium. De stagiair weet of een grondstof op de lijst van de maximale dosissen staat of niet. Vaardigheden De stagiair kan voorschriften met vrij courante geneesmiddelen correct interpreteren (mogelijke aandoening, doel van de verschillende geneesmiddelen). De stagiair weet waar de meest courante geneesmiddelen te vinden zijn. De stagiair is in staat een eenvoudige magistrale bereiding volledig zelfstandig uit te voeren. Taken De stagiair rapporteert over de uitgevoerde activiteiten (administratief luik, galenisch, geneesmiddelen en eigen initiatieven) in het stagedagboek. Ervaringen genoteerd in het stagedagboek worden meegenomen naar de introductiedag. Op het einde van de initiatiefase heeft de student een duidelijk plan van hoe hij/zij de verdere stage wil aanpakken en hoe hij/zij het leren wil organiseren. 31

32 TIPS VOOR DE STAGIAIR Reflecteer over wat je ziet, hoort en zelf doet. Wees kritisch voor jezelf, en durf ook na te denken over de aanpak in de stage-apotheek. Wat loopt er goed? Wat kan er beter? Wanneer je bereidingen maakt, bekijk dan ook het beheer van de grondstoffen. Identificatie, schikking, vervaldatum, bewaring, Op welke manier gebeurt dit in de stageapotheek? Wat zijn de wettelijke voorschriften? Hoe zou jij het doen? Bespreek dit met je stagemeester. Wees streng wat kwaliteit betreft: onderwerp systematisch een lot magistraal bereide gelulen aan een test van gelijkvormigheid van massa. Vermeld de resultaten op je protocolbladen. Wanneer je een interessante aflevering (o.a. aflevering van aerosolapparaten, zuurstoftherapie, incontinentiemateriaal, bloeddrukmeters, ) hebt gedaan of hebt zien uitvoeren door je stagemeester, noteer dan de aandachtspunten in het stagedagboek. Probeer het stagejaar zo te organiseren dat je inhoudelijk alle grote geneesmiddelenklassen in detail bekijkt en hier praktijksituaties op ent. Organiseer onder een middagpauze een apotheekteamvergadering. Je bereidt een korte presentatie voor over een praktijkgerelateerd onderwerp en presenteert dit voor het ganse apotheekteam. Ga actief na hoe interprofessioneel samenwerken in de eerstelijn vorm krijgt. Bespreek samen met je stagemeester wanneer en hoe de arts gecontacteerd wordt. Bereid zelf contacten met de arts voor (probleemstelling, mogelijke oplossingen,...) en voer zelf ook geregeld (telefonische) gesprekken met de artsen. Neem zeker deel aan MFO initiatieven in de buurt. Het begrijpen en toepassen van farmacokinetische principes is een sterke troef van de apotheker. Ga bij praktijkgerelateerde vragen na hoe je antwoord bepaald wordt door de farmacokinetische eigenschappen van de geneesmiddelen. Bekijk kritisch verschillende toedieningsvormen van eenzelfde geneesmiddel, vb. Imodium en Imodium instant. Lees de vakpers. Op de website van APB staan actuele praktijkgerelateerde artikels. Stagiairs krijgen een gratis paswoord. Ook de beroepsverenigingen bieden relevante informatie aan. Ga naar de navorming voor apothekers, bijvoorbeeld deze georganiseerd door IPSA ( Stagiairs krijgen gratis toegang. Zoek samen met je stagemeester welke bronnen je kan gebruiken om kennis te verwerven over fytotherapie en probeer zicht te krijgen op de verschillende vormen van homeopathie. De samenstelling van een cosmetisch product kan besproken worden. Bij elk bestanddeel worden de functie en de eigenschappen ervan vermeld cfr. cursus dermatologie. 32

33 ACHTERGROND VAN DE STAGIAIR DE OPLEIDING De huidige opleiding tot apotheker duurt 5 jaar en is onderverdeeld in een 3-jarige bachelor en een 2-jarige master. De bacheloropleiding is voor iedereen aan de faculteit farmaceutische wetenschappen dezelfde en bestaat vooral uit basisvakken, opgedeeld in 5 grote lijnen: Basiswetenschappen Het geneesmiddel: aangrijpingspunten en werkingsmechanisme Het geneesmiddel: ontwikkeling, productie en analyse Farmaceutisch werkveld Mens en maatschappij Na deze 3-jarige opleiding kiest de student ofwel voor de Master in de Farmaceutische Zorg ofwel voor de Master in de Geneesmiddelenontwikkeling. De opleiding Bachelor in de farmaceutische wetenschappen (3 jaar) Master in Farmaceutische Zorg (2 jaar) Master in Geneesmiddelen ontwikkeling (2 jaar) MASTER IN FARMACEUTISCHE ZORG De Master in Farmaceutische Zorg richt zich vooral tot studenten die verder willen gaan in patiëntenzorg, als officina-apotheker of als ziekenhuisapotheker. In het eerste jaar van deze masteropleiding krijgen studenten opleidingsonderdelen als farmacotherapie, farmaco-economie en toxicologie. Daarnaast krijgen ze een uitgebreide module farmaceutische zorg waarin zowel communicatie met patiënten als zelfzorgadviezen, dermofarmaca, geneesmiddelen voor diergeneeskundig gebruik, fytofarmaca, medische materialen en medische toepassingen van ioniserende straling aan bod komen. In dit eerste jaar van de masteropleiding lopen studenten ook 4 weken stage in een ziekenhuis, ofwel op een klinische afdeling ofwel in de ziekenhuisapotheek. Het tweede jaar van de masteropleiding bestaat grotendeels uit een stage in een openbare apotheek. Daarnaast volgen de studenten een aantal opleidingsonderdelen (georganiseerd op vrijdag) en werken ze aan hun masterproef. 33

34 Wat kennen en kunnen de studenten Master in de Farmaceutische Zorg vóór ze aan hun stage beginnen? Op het vlak van magistrale bereidingen o hebben studenten theoretische kennis van formulering, bereiding en controle van geneesmiddelvormen o kunnen ze de voornaamste geneesmiddelenvormen bereiden o kunnen ze informatie opzoeken om een geschikte bereidingsmethode op te stellen o kunnen ze protocollen opstellen, bevindingen rapporteren, Op het vlak van geneesmiddelen o hebben studenten inzicht in de wisselwerking tussen geneesmiddel en organisme o hebben ze theoretische kennis van de verschillende klassen van geneesmiddelen, m.i.v. indicaties, nevenwerkingen, risico s van overdosering, o kennen ze een aantal productnamen (beperkt, gebaseerd op de ervaring in het ziekenhuis) o hebben ze inzicht in behandelingsschema s, medicatieprofielen, Op het vlak van adviezen voor zelfzorg o kennen ze de verschillende adviezen, m.i.v. de criteria voor de keuze van een bepaalde aanpak o kunnen ze een apotheker-patiënt gesprek voeren, met aandacht voor vraagstelling (WHH(O)AM), keuze en adviesverstrekking Wat betreft dermofarmaca en geneesmiddelen voor diergeneeskundig gebruik kennen ze de verschillende types van producten, m.i.v. de indicaties en de bijhorende adviezen. Wat betreft fytofarmaca kennen ze de toepassingen van de verschillende geneesmiddelen, m.i.v. de evidentie voor dit gebruik Wat betreft medische materialen voor de thuiszorg hebben ze een overzicht van de verschillende materialen en hun toepassingen Wat betreft farmaceutisch werkveld o hebben ze inzicht in hoe patiënten met geneesmiddelen omgaan (patiënteninterview) o hebben ze inzicht in het belang van communicatie o hebben ze geleerd schriftelijke informatie voor patiënten op te stellen o kennen ze de principes van medische beeldvorming o kennen ze de principes van staalname, bepaling van klinisch biologische parameters en standaardwaarden Algemeen kunnen studenten o literatuur opzoeken 34

35 o o o o o o wetenschappelijke artikels interpreteren een rapport schrijven onderzoeksvragen stellen onderzoeksopdrachten uitvoeren werken in groep bevindingen presenteren MASTER IN GENEESMIDDELENONTWIKKELING De Master in Geneesmiddelenontwikkeling richt zich vooral tot studenten die verder willen gaan in het wetenschappelijk onderzoek, aan de universiteit of in de industrie. In het eerste jaar van deze masteropleiding krijgen studenten opleidingsonderdelen als farmacotherapie, farmaco-economie, toxicologie en farmaceutische biotechnologie. Daarnaast krijgen ze vorming rond de fysicochemische aspecten van geneesmiddelen en kunnen ze kiezen uit een groot aantal onderzoeksgerichte opleidingsonderdelen. In het tweede semester van dit opleidingsjaar doen studenten onderzoekswerk in een laboratorium van de Faculteit Farmaceutische Wetenschappen of van de Faculteit Geneeskunde. Ze werken er meestal samen met doctoraatsstudenten en voeren in het kader van lopend onderzoek experimenten uit. Het tweede jaar van de masteropleiding bestaat grotendeels uit een stage in een openbare apotheek. Daarnaast volgen de studenten een aantal opleidingsonderdelen (georganiseerd op vrijdag) en werken ze aan een onderzoeksvoorstel. Wat kennen en kunnen de studenten Master in de Geneesmiddelenontwikkeling vóór ze aan hun stage beginnen? Op het vlak van magistrale bereidingen o hebben studenten theoretische kennis van formulering, bereiding en controle van geneesmiddelvormen o kunnen ze de voornaamste geneesmiddelenvormen bereiden o kunnen ze informatie opzoeken om een geschikte bereidingsmethode op te stellen o kunnen ze protocollen opstellen, bevindingen rapporteren, o kunnen ze een probleem analyseren en een oplossing voorstellen Op het vlak van geneesmiddelen o hebben studenten inzicht in de wisselwerking tussen geneesmiddel en organisme o hebben ze theoretische kennis van de verschillende klassen van geneesmiddelen, m.i.v. indicaties, nevenwerkingen, risico s van overdosering, Wat betreft farmaceutisch werkveld 35

36 o kennen ze de principes van staalname, bepaling van klinisch biologische parameters en standaardwaarden Algemeen kunnen studenten o onderzoeksvragen stellen o een onderzoeksopdracht uitvoeren o literatuur opzoeken o wetenschappelijke artikels interpreteren o een rapport schrijven o werken in groep o bevindingen presenteren Vanaf september 2017 lanceert de Faculteit Farmaceutische Wetenschappen de vernieuwde programma s van haar twee Masteropleidingen: Master in de farmaceutische zorg en Master in de geneesmiddelenontwikkeling. Terwijl de huidige Masterprogramma s nog een heel aantal opleidingsonderdelen gemeenschappelijk hadden, hebben we in de nieuwe opleidingen sterker ingezet op differentiatie en kiezen studenten resoluut tussen een opleiding die focust op de patiënt enerzijds en op het proces van geneesmiddelenontwikkeling anderzijds. Voor meer info kijk op ejaar STUDENTENKENMERKEN Zoals blijkt uit het hoofdstuk over de huidige opleiding tot apotheker, hebben studenten die aan hun stage beginnen al heel wat voorkennis zowel theoretisch als op vlak van vaardigheden. Toch kunnen studenten onderling nog heel erg verschillen. Motivatie We gaan er van uit dat de meeste studenten gemotiveerd aan hun stage beginnen, dat ze er zin in hebben. Sommigen hebben een duidelijk doel voor ogen, anderen zien de stage eerder als een oriënterende periode waarin ze kunnen ontdekken waar ze met hun opleiding naar toe willen. Sommige studenten zijn intrinsiek gemotiveerd; het doel van het uitvoeren van de activiteiten is voor hen gelegen in de activiteiten zelf (bereidingen maken om bereidingen te maken, gepaste uitleg geven bij het afleveren van geneesmiddelen om daar voldoening uit te halen). 36

37 Nieuwsgierigheid, interesse tonen, genoegen scheppen in het oplossen van problemen, zijn uitingen van intrinsiek gemotiveerd gedrag. Extrinsieke motivatie verwijst naar de mate waarin studenten gemotiveerd zijn voor activiteiten omdat ze verwachten dat deze activiteiten leiden naar bepaalde gevolgen (score, diploma, ). Als het leren voornamelijk gericht is op het behalen van goede resultaten of als studenten enkel bepaalde activiteiten uitvoeren om hun diploma te behalen, wijst dit eerder op extrinsieke motivatie. Voorkennis Er zijn studenten die in de afgelopen jaren heel goede resultaten behaalden; anderen hadden het een stuk moeilijker. De resultaten op zich zeggen overigens niet zo veel: de ene student kan over heel veel theoretische voorkennis beschikken, maar niet zo goed zijn in het vertalen van die kennis naar de praktijk, terwijl een andere student juist wel over een aantal vaardigheden beschikt die in de apotheekomgeving van belang zijn maar dan weer de theoretische onderbouw mist. Metacognitie Studenten kunnen ook verschillen in de manier waarop zij hun eigen denken en leren zien. Dit noemen we metacognitie. De metacognities van studenten bepalen mee hoe ze functioneren en reageren op initiatieven van het begeleidingsteam. Zo hebben studenten hun eigen opvattingen over hun vermogen tot onthouden, leren, redeneren, enz., bijvoorbeeld: Mijn geheugen is een echte zeef. Daarnaast hebben ze ook opvattingen over een bepaald probleem of een bepaalde taak, bijvoorbeeld: Zelf een manier bedenken om een bereiding te maken is iets wat alleen de slimste studenten kunnen. Studenten hebben ook een idee over de effectiviteit van bepaalde strategieën, bijvoorbeeld: De beste manier om je voor te bereiden op het examen geneesmiddelenkennis is het gecommentarieerd geneesmiddelen-repertorium van buiten te leren. Metacognitieve leeractiviteiten zijn de denkactiviteiten waarmee studenten hun leerproces (proberen te) sturen. Het gaat om activiteiten waarmee studenten hun leerproces plannen, de stand van zaken in hun leerproces bewaken en terugblikken op het leerproces. Hier kunnen we een onderscheid maken tussen drie types studenten: de zelfgestuurde student bepaalt zelf op welke wijze hij de doelstellingen zal bereiken en bewaakt zijn leerresultaten. Hij zal, bijvoorbeeld, zelf bijkomende informatiebronnen raadplegen. De extern gestuurde student laat zich in sterke mate leiden door de stagemeester. Hij zal er nooit zelf aan denken om bijkomende informatiebronnen te raadplegen. De stuurloze student is niet in staat zijn leerproces te reguleren. Leerstijl 37

38 Elke student heeft ook zijn eigen leerstijl. Misschien was jij als stagiair iemand die vooral veel leerde van wat jouw stagemeester je vertelde; de student die bij jou stage komt lopen, kan iemand zijn die vooral leert door dingen zelf te doen. Volgens Kolb kunnen we 4 soorten leerstijlen onderscheiden. De bezinner kijkt hoe anderen een probleem aanpakken en denkt eerst na voordat hij iets doet. Hij ziet veel oplossingen, omdat hij een probleem vanuit veel standpunten kan bekijken. Daardoor neemt hij beslissingen soms traag. De denker is goed in logisch denken en redeneren. Hij probeert algemene regels te ontdekken en leert het liefst uit boeken. Het is belangrijker dat ideeën logisch zijn, dan dat ze praktisch uitvoerbaar zijn. De beslisser plant een taak en voert die uit. Hij is niet zo geïnteresseerd in theorie. Hij doet het goed in conventionele intelligentietesten. Houdt zich liever bezig met technische problemen dan met mensen. De doener houdt van experimenteren en lost problemen op door iets uit te proberen. Hij past zich goed aan aan nieuwe situaties. Soms kan een doener druk overkomen in zijn dadendrang. Wat vaststaat, is dat wanneer studenten leren, zij een hele reeks activiteiten uitvoeren. OMGAAN MET STUDENTENKENMERKEN Motivatie De mate waarin studenten gemotiveerd zijn voor de stage is iets waar je als begeleidingsteam rekening moet mee houden. Bij studenten motivatie opwekken, kan echter ook als doel worden vooropgesteld: je wil studenten het belang van bepaalde aspecten van het beroep doen inzien, hen stimuleren om ontwikkelingen in dit domein verder te blijven volgen, Hoe kan je inspelen op motivatie? o zelf een motiverend voorbeeld zijn. Dit kan door: o op een enthousiaste wijze je beroep uit te oefenen o uitdrukkelijk interesse te tonen voor je beroep o de actualiteit i.v.m. je beroep te volgen en ter sprake te brengen o de intellectuele nieuwsgierigheid van studenten wekken. Dit kan door: o de stagiair vragen en casussen voor te leggen en hen te stimuleren zelf op zoek te gaan naar antwoorden, al dan niet in cursussen die eerder in de opleiding aan bod kwamen o onverwachte en ongewone vragen te stellen zoals: Wat klopt niet in deze bereiding?, Waarom lijkt de combinatie van deze geneesmiddelen niet logisch? o laten aanvoelen dat leren belangrijker is dan presteren. Dit kan door: o te laten aanvoelen dat fouten maken een deel is van het leerproces o samen na te denken waarom iets fout liep 38

39 o o o eigen fouten toe te lichten en aan te geven hoe je daaruit leerde o aan te geven dat je blij bent dat de student tijd neemt om iets op te zoeken en informatie te verwerken o duidelijk te laten aanvoelen dat de stagiair geen extra werkkracht is, maar een student die de ruimte krijgt om te leren positieve feedback geven. Dit kan door: o de feedback te richten op het feit dat de student vooruitgang maakt o aan te geven hoe de student bepaalde lacunes kan wegwerken studenten de mogelijkheid te geven bepaalde keuzes te maken, bijvoorbeeld waar ze in een bepaalde periode de nadruk willen op leggen Voorkennis Als je de kloof tussen voorkennis en nagestreefde competenties niet te groot wil maken, doe je er goed aan om de voorkennis van de stagiair in kaart te brengen. We bedoelen daarmee niet alleen de hoeveelheid voorkennis (meer of minder compleet), maar ook de structuur van de voorkennis (sommige studenten kennen hooguit enkel eigenschappen van een bepaald geneesmiddel terwijl anderen dit veel beter kunnen duiden), de beschikbaarheid van de voorkennis (het al of niet actief kunnen inzetten van de voorkennis) en de correctheid van de voorkennis (voorkennis kan juist, minder juist of helemaal verkeerd zijn). Dit kan je doen door: o de student over een bepaald onderwerp te laten brainstormen (Wat weet je al van dit geneesmiddel? Waarvoor wordt het gebruikt? Welke informatie zou je meegeven aan patiënten? Waarom?) o samen met de student te associëren bij een bepaald onderwerp (Waaraan doet dit voorschrift jou denken? Aan welke aandoening zou deze patiënt kunnen lijden?) Deze en andere technieken kan je toepassen bij het begin van de stage, de voorbereiding van een tussentijdse evaluatie (zie evaluaties), Het is belangrijk dat je op basis hiervan feedback formuleert, en samen met de student nadenkt hoe tekorten in voorkennis kunnen weggewerkt worden. De informatie die je met behulp van deze technieken verwerft, is dus niet alleen belangrijk voor jou als begeleider, maar ook voor de student: het maakt duidelijk waar je naar toe wil werken. Metacognitie Onderzoek heeft aangetoond dat studenten die sterk zijn op het vlak van metacognitieve leeractiviteiten en over goed uitgesproken metacognitieve opvattingen beschikken, betere studieresultaten behalen dan studenten bij wie dit niet het geval is. Het is dus van belang de nodige aandacht te besteden aan het ontwikkelen van deze metacognitie. Dit kan je doen door: 39

40 o o o o o de stagiair bij het begin van een bepaalde taak, module, te laten identificeren wat hij al weet en wat hij nog moeten opzoeken i.v.m. het probleem de stagiair aan te moedigen om een taak te plannen, inclusief het inschatten van de nodige tijd, welke hulpmiddelen nodig zijn, de stagiair te motiveren om een stagedagboek bij te houden waarin hij nota neemt over onduidelijkheden, commentaar geeft over hoe hij met een bepaalde taak omging, elke opdracht af te sluiten door samen met de student na te gaan of en hoe bepaalde strategieën ook in andere situaties kunnen gebruikt worden de stagiair te stimuleren om stil te staan bij wat hij heeft geleerd in het doorlopen proces Leerstijl Inspelen op de leerstijl van de student en op de verschillende activiteiten die met leren gepaard gaan, kan je doen door: o te zorgen voor een veilige en uitdagende leeromgeving. De stagiair moet aanvoelen dat leren belangrijker is dan presteren. o de leerstijl van de student te respecteren: een bezinner moet je niet meteen aan de balie laten werken; wellicht leert die het meest van een tijdje te observeren en te reflecteren over hoe jij het aanpakt, een doener steekt waarschijnlijk het meest op van het zelf te proberen, en daarna met jou te overlopen hoe het liep. o te expliciteren hoe je zelf leert, hoe je omgaat met nieuwe informatie, hoe je problemen aanpakt, o de student te stimuleren om mentaal actief te zijn op de stageplaats; dit is een voorwaarde om te kunnen leren. o het ritme van de student te respecteren; geef begeleiding en instructies wanneer de stagiair het nog niet helemaal zelf kan. o aandacht te hebben voor de manier waarop de stagiair tot een bepaald resultaat is gekomen. 40

41 Werkcollege Geneesmiddelenkennis Van de huidige apotheker wordt verwacht dat hij/zij het geneesmiddelengebruik van patiënten kan opvolgen, interacties kan opsporen, verantwoord advies kan geven, in staat is om te overleggen met artsen en andere zorgverleners, antwoorden kan formuleren op farmacotherapeutische vragen, en bij dit alles vlot gebruik kan maken van apotheeksoftware, boeken en databanken. De stage in de officina is de belangrijkste schakel in de ontwikkeling van deze competenties. Het Werkcollege Geneesmiddelenkennis is bedoeld ter ondersteuning en terugkoppeling op deze stage. Stagiairs worden uitgedaagd om actief op zoek te gaan naar antwoorden op vragen uit de praktijk, en krijgen input om vaardigheden die onontbeerlijk zijn voor de professionele loopbaan, tijdens hun stage maximaal te ontwikkelen. Het werkcollege wordt vorm gegeven door medewerkers van het Onderzoekscentrum Klinische Farmacologie en Farmacotherapie, en door apothekers uit de praktijk. Studenten nemen er een actieve rol in op en bepalen mee de inhoud door het inbrengen van ervaringen en casussen uit de stage-omgeving. De werkcolleges vormen een aansluiting op de instructiedag; op 14 september krijgen stagiairs meer info over de concrete organisatie. Alle informatie, verwachte voorbereiding,... zal ook beschikbaar zijn op Toledo. WAT KAN ER AAN BOD KOMEN? Communicatietrainingen, zowel gericht op het begeleiden van patiënten bij vragen rond zelfzorg als op een gesprek bij eerste of herhaalde aflevering van geneesmiddelen op voorschrift. Patiënteninterview, met focus op de pathologie en de gebruikte geneesmiddelen, hoe de patiënt zijn/haar ziekte ervaart en welke impact dit heeft op het dagelijkse leven. Farmacotherapeutische vragen: Hoe pak je een vraag uit de praktijk aan? Welke bronnen kan je raadplegen om snel een betrouwbaar antwoord te formuleren? Hoe kan je medewerkers in de apotheek informeren over de gegevens die je hebt gevonden en hoe begeleid je op basis van deze gegevens de patiënt? Opvolgen van geneesmiddeleninteracties: Hoe kan je in de praktijk interacties opsporen? Welke bronnen kan je raadplegen om informatie over deze interacties te vinden en het risico correct in te schatten? Hoe ga je om met een interactiemelding? Wie contacteer je en welke voorstellen formuleer je? Gebruik van geneesmiddelen tijdens zwangerschap en lactatie: waar zoek je informatie over wat wel en niet kan tijdens de zwangerschap? Hoe communiceer je hierover met patiënten? Wat doe je als je een voorschrift krijgt voor een geneesmiddel dat volgens jou tegenaangewezen is in de zwangerschap? 41

42 Uitvoeren van medicatienazicht bij geriatrische patiënten: hoe kan je met geriatrische patiënten in gesprek gaan over het concrete gebruik van geneesmiddelen en de knelpunten die zij daarbij ervaren? Wat kan je als apotheker betekenen voor deze patiënten? Hoe kan je het geneesmiddelengebruik bijsturen? Hoe geef je het overleg met de arts vorm, met het oog op het optimaliseren van de behandeling? Welke aandachtspunten zijn er na ontslag uit het ziekenhuis? Medisch farmaceutisch overleg: hoe kijken arts en apotheker naar het medicatieprofiel van een patiënt? Welke veranderingen kunnen voorgesteld worden, en op basis van welke informatie? Hoe kunnen arts en apotheker afspraken maken over de opvolging van eventuele wijzigingen? Hoe kunnen artsen en apothekers samenwerken in de eerste lijn? 42

43 Opdrachten Stageopdrachten Meer informatie over de stageopdrachten zal worden gegeven ter gelegenheid van de introductiedag voor stagiairs die doorgaat in Leuven op donderdag 21 september Net zoals voorgaande jaren zullen de stageopdrachten zich situeren in de domeinen van farmacotherapie en patiëntenbegeleiding, magistraal, en kwaliteitszorg. De opdrachtfiches zullen ook via Toledo beschikbaar worden gesteld. Op de volgende pagina s zijn drie activiteiten beschreven die sowieso doorlopend tijdens de stage verwacht worden van stagiairs (1) protocolleren van magistrale en officinale bereidingen en (2) bijhouden van een stageportfolio/stagedagboek (3) het begeleiden van de studenten van de kennismakingsstage in een openbare apotheek. Daarnaast worden nog een aantal opdrachten belicht die tijdens het stagejaar plaatsvinden, maar strikt genomen geen deel uitmaken van de stage: Masterproef (Farmaceutische Zorg/Geneesmiddelenontwikkeling) Toets Maximale Dosissen 43

44 Protocolleren van magistrale bereidingen LEERDOELEN Kwaliteit van de magistrale en officinale bereidingen garanderen Implementeren van kwaliteitsnormen ( GMP-like ) in de praktijk. BELANG Het respecteren van goede praktijken bij het formuleren van geneesmiddelen, houdt onder meer in dat alle gegevens met betrekking tot de uitvoering van een bereiding, die noodzakelijk zijn om de kwaliteit ervan te verzekeren, schriftelijk bijgehouden worden. Een systeem van opvolging aan de hand van een protocol laat toe om de omstandigheden te traceren waaronder een bereiding uitgevoerd en afgeleverd werd. Het laat eveneens toe om elk geneesmiddel dat niet conform is (als dusdanig of door aanwezigheid van een niet-conforme grondstof) terug te vinden en een doeltreffende intrekkingsprocedure op te starten. Uit TMF INHOUD De stagemeester is eindverantwoordelijke voor de magistrale bereidingen die afgeleverd worden in zijn/haar apotheek. Het is vanzelfsprekend dat de kwaliteit van alle bereidingen die de stagiair maakt, gegarandeerd is. Daarom vragen we aan de stagiairs om een protocol (schriftelijke neerslag) te maken van elke door hen bereidde magistrale formule. Om dit praktisch optimaal te organiseren kunnen de stagiairs en de stagemeesters samen zoeken naar een werkbare oplossing. Men kan ervoor opteren om standaardprotocols op te maken voor veel voorkomende bereidingen. Daarnaast kunnen protocols gekoppeld worden aan de magistrale software, of kan een andere systematische aanpak worden uitgewerkt om de protocols elektronisch te bewaren. Onderaan deze fiche is een blanco protocolblad bijgevoegd. Het protocol goed/correct maken betekent alle vakken invullen. Een met een bereiding overeenkomstig protocol wordt gemaakt in de stageapotheek, deze thuis maken of overschrijven is niet nuttig. Aanvullen of optimaliseren van veel voorkomende protocols kan eventueel wel na de stage-uren. 44

45 ROL VAN DE STAGEMEESTER De stagemeester denkt mee na om een werkbaar en efficiënt systeem voor protocollering op punt te stellen in de stageapotheek. VOORBEELD VAN EEN PROTOCOLBLAD, MET MINIMUM TE VERMELDEN INFORMATIE PROTOCOLBLAD Naam: Preparaat: R/ Chargegrootte: Datum: GRONDSTOFFEN EN VERPAKKING CHARGE - NUMMER HOEVEEL- HEID GEWOGEN GEMETEN BEREIDINGSWIJZE IN-PROCESS CONTROLES BEWARING: HOUDBAARHEID: CONTROLE EINDPRODUKT verpakking en etikettering: uiterlijk: resultaten: OPMERKINGEN EINDBEOORDELING 45

46 Stagedagboek ALGEMEEN We vragen de stagiairs om op één of andere manier een schriftelijke neerslag te maken van de stage, als werkinstrument om de stage intensiever te doorlopen. Een stagedagboek laat enerzijds toe om de stage beter te structureren, en kan anderzijds fungeren als verzameling van interessante informatie, die ook na de stage nog nuttig kan zijn. Bij stagebezoeken kan de coach naar dit dagboek vragen en het even doornemen. LEERDOELEN Structuur brengen in het leerproces op de werkvloer Creëren van een werkinstrument waar de stagiair zich op kan baseren bij het maken van reflecties, tussentijdse evaluaties met de stagemeester en voorbereiding van terugkommomenten PRAKTISCH De stagiair houdt op één of andere manier een neerslag bij van de stage. Mogelijke rubrieken: Waar heb ik vandaag aandacht aan besteed? Wat heb ik geleerd? Wat moet ik nog opzoeken? Wat wil ik bespreken met de stagemeester? Wat neem ik mee naar het werkcollege geneesmiddelenkennis? In de marge De stagiair kan op verschillende manieren vorm geven aan het stagedagboek. Het kan gaan om: het neerschrijven van losse gedachten en/of onopgeloste vragen in een schriftje dat in de schortzak steekt het maken van een gemeenschappelijk logboek waarin zowel de stagemeester als de stagiair een ruimte heeft het aanleggen van een map met verschillende rubrieken waarin de stagiair interessante items noteert een weblog waarin de stagiair elke dag noteert wat er op de stageplaats gebeurt een combinatie van bovenstaande vormen ROL VAN DE STAGEMEESTER Het lijkt ons interessant dat de stagemeester inzage krijgt in dit dagboek. Dit dagboek is onder meer een handig instrument voor de tussentijdse evaluaties. Hierover worden best per stageplaats afspraken gemaakt tussen stagemeester en stagiair. 46

47 Elektronisch stageportfolio De definitie van een portfolio luidt als volgt: Een portfolio is een door de student gemaakte doelgerichte verzameling van materiaal dat zijn of haar inspanningen, vooruitgang en prestaties in een bepaald domein weergeeft. Door het portfolio kan je als student je leerproces en vooruitgang gedurende de hele opleiding bijhouden en zichtbaar maken aan anderen. Documentatie of extra informatie die je hebt doorgenomen en die je ergens wil bewaren, kan je eveneens op je portfolio opslaan. Het is met andere woorden jouw werkinstrument. Er wordt verder gebouwd op het elektronisch portfolio uit 1 e master. Hierover komt meer informatie beschikbaar op Toledo. Het portfolio wordt in het kader van de apotheekstage gedeeld met de stagemeester, de stagecoach en de stagecoördinatie. De stagiair kan dit portfolio op het einde van de apotheekstage downloaden en bewaren. Eens de student actief is in het werkveld, kan terug gegrepen worden naar het portfolio of kan dit verder aangevuld worden (in het kader van levenslang leren). Verplicht terug te vinden in het stageportfolio zijn: Het verwachtingsgesprek, de reflecties Accurate stageplanning De finale documenten van de stage-opdrachten De finale documenten in het kader van de werkcolleges 47

48 Masterproef Farmaceutische Zorg De Masterproef Farmaceutische Zorg behandelt een concreet thema in het domein van de Farmaceutische Zorg en wordt inhoudelijk aangestuurd door een begeleidingsteam, samengesteld uit docenten van de Faculteit Farmaceutische Wetenschappen, collega s van de Faculteit Geneeskunde, experts uit beroepsorganisaties of bedrijven, De Masterproef Farmaceutische Zorg bestaat uit 4 grote onderdelen en loopt over twee jaar: tijdens jaar 1, het jaar voorafgaand aan de stage, maakt elke student individueel een literatuurwerk. Op basis van de literatuurstudies definiëren de studenten onderzoekvragen en werken ze een geschikte methodologie uit om hierop een antwoord te vinden, het projectplan. Tijdens jaar 2 wordt het project in groep uitgevoerd. Dit kan in de officina (stageapotheek) plaatsvinden, maar dit is niet strikt noodzakelijk. De studenten schrijven in groep een rapport over het uitgevoerde onderzoek. Als afsluiting van de masterproef schrijft elke student individueel een eindrapport waarin de gevonden informatie (literatuur) en de verkregen resultaten (project) kritisch worden besproken. De rapporten worden ingediend in maart/april Wat wordt verwacht van de stagemeester? Interesse in het project waaraan de student meewerkt Bereidheid om data of gegevens ter beschikking te stellen Ondersteuning bij het geheel of gedeeltelijk uitvoeren van het onderzoek in de stageapotheek (vb. faciliteren van patiëntencontacten, ) Kritische reflectie over het onderzoeksopzet en/of de verwerking van de resultaten, wanneer de student daarom vraagt 48

49 Praktisch? De totale begrote tijd nodig voor het uitvoeren van de masterproef bedraagt 250 uur (160 uur voor het projectwerk en 90 uur voor het individueel rapport). In de stageplanning zijn standaard drie weken (15 dagen) voorzien waarop studenten vrij mogen nemen om aan de masterproef te werken. Wanneer deze dagen opgenomen kunnen worden staat hierboven beschreven. Bespreek dit steeds ruim op voorhand met de stagemeester. Op het stageplan kan dit ingegeven worden als voorbereiding masterproef. Voor bijkomende dagen (bovenop de 15 standaarddagen) die nodig zijn voor het afwerken van de masterproef kan vrijaf genomen worden op de stage door dit in te geven in de stageplanning als verlof of als compensatie voorafname. Wat mag de stagemeester van de masterproef verwachten? Betrokkenheid bij en informatie over een project dat relevant is voor de beroepsomgeving 49

50 Masterproef Geneesmiddelenontwikkeling De masterproef geneesmiddelenontwikkeling is gespreid over het eerste en tweede masterjaar, en bestaat uit twee grote delen. In een eerste fase voert de student experimenteel onderzoek uit aan een onderzoekslaboratorium van de KU Leuven. Hij/zij schrijft dit onderzoekswerk uit en stelt de resultaten van het onderzoek voor op een seminarie. Tijdens het tweede jaar is het de bedoeling dat de student een onderzoeksvoorstel formuleert. Het uitgangspunt van dit onderzoeksvoorstel is wat er verder zou kunnen gebeuren als de student nog een jaar op het labo zou blijven. Praktisch? Voor het tweede deel van de masterproef zijn max. 14 dagen voorzien in de stageplanning. De student kan, in samenspraak met de promotor en de stagemeester, zelf beslissen wanneer hieraan gewerkt wordt, rekening houdend met de data voor indiening en verdediging. Het is aan te raden van de 14 dagen die voorzien zijn, 8 dagen als geheel en zo vroeg mogelijk in te plannen. Daarna moet er feedback komen van de promotor, teksten moeten aangepast worden, de presentatie moet voorbereid worden. De resterende 6 dagen kunnen dan gebruikt worden voor de voorbereiding en verdediging van de masterproef en voor zelfstudie farmaceutische zorg, adviezen zelfzorg geneesmiddelen (in nauw overleg met de stagemeester). De stagiair vult deze dagen in op het stageplan als voorbereiding masterproef. De onderzoeksvoorstel dient in oktober 2017 ingeleverd te worden. De verdediging zal midden november 2017 plaatsvinden. Exacte data worden later nog gecommuniceerd. 50