Workshop: Wat kan Vlaanderen opsteken uit internationale ervaringen? Tweede editie Evoluties in resultaatgericht management in Canada en Nederland
|
|
- Leen van den Pol
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Steunpunt Beleidsrelevant onderzoek Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen Spoor financieel management & monitoring Workshop: Wat kan Vlaanderen opsteken uit internationale ervaringen? Tweede editie Evoluties in resultaatgericht management in Canada en Nederland Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Brussel 31 januari 2005
2 Workshop: Wat kan Vlaanderen opsteken uit internationale ervaringen? Evoluties in resultaatgericht management in Canada en Nederland 1. OVERZICHT RECENTE HERVORMINGEN Canada Begroting Program Review: (1994) Expenditure Management System (1994) Review of nonstatutory Programs (2003) Establishment of the Expenditure Review Committee (2003) Prestatiemeting Improved Reporting to Parliament Phase I (1994) en rapportering Planning Reporting and Accountability Structure (1997) Improved Reporting to Parliament Phase II (1999) Program Activity Architecture and Management Resources and Results Structure(2003) Boekhouding Financial Information Strategy (1989) Financial Information Strategy Accounitng Manual (2001) Financial Statements of the Government of Canada accrualbased Controle en audit Independent Review Panel on the Modernization of the Comptrollership (1998) Guidance for Deputy Ministers (2003) Management Accountability Framework (2003) Reestablishment of the Office of the Comptroller General (2004) Auditor General Act (1995) Financial Management Capability Model (1999) Policy on Internal Audit (2001) Model for Rating Departmental Performance Reports (2003) Strengthening Public Sector Management Action Plan (2004) Nederland Agentschapsmodel (1991): oprichting van intern verzelfstandigde agentschappen zonder rechtspersoonlijkheid met een resultaatgericht sturingsmodel en een accrual begroting en boekhouding.van Beleidsbegroting tot BeleidsverantwoordingVBTB (1999): invoering van een effectbegroting en een vervroeging en verbetering van de verantwoording Eigentijds Begroten (2001): invoering van een accrual begroting en boekhouding in departementen Comptabiliteitswet 2001 (2002): wettelijke verankering van de nieuwe begrotings en verantwoordingsstructuur Interdepartementale Beleidsonderzoeken (1995): interdepartementale toetsingen van beleid Voorhoedeprojecten Prestatiegegevens en Beleidsevaluatie (1998): pilootprojecten prestatiemeting Operatie Comptabel Bestel (1986): verhogen van de beheersbaarheid en rechtmatigheid door het versnellen van de verantwoording, de verbetering van de accountantscontrole en de invoering van de directie FinancieelEconomische Zaken als departementale controller Agentschapsmodel (1991): oprichting van intern verzelfstandigde agentschappen zonder rechtspersoonlijkheid met een resultaatgericht sturingsmodel en een accrual begroting en boekhouding. Kwaliteitsplan Auditfunctie (2002): omvorming van departementale accountantdiensten tot departementale auditdiensten die zowel financiële audits als operationele audits uitvoeren Interdepartementaal Beleidsonderzoek Controletoren (2003): Hoe kan de regel en controledruk uit hoofde van het stelsel van control, controle, en (budgettair) toezicht worden beperkt, waarbij eventuele risico s voor een rechtmatige en doelmatige besteding van rijksmiddelen worden geschetst tegen de achtergrond van het belang van minder regel en controledruk? 2
3 Steunpunt Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen 2. EVALUATIE HERVORMINGEN Initiatieven Mate van centralisatie van de hervormingen Samenhang van de hervormingen Canada Decentralistisch model. Treasury Board Secretariat is verantwoordelijk voor de voorbereiding en ontwikkeling van beleid, maar voert een handsoff beleid voor de implementatie. Een van de verklaringen hiervoor is de dubbele rol die TBS heeft met aan de ene kant het bewaken en opleggen van de reallocaties en besparingen en aan de andere kant de ontwikkeling van managementinitiatieven. Om de besparingen aanvaardbaar te maken, moest TBS al te vaak inbinden op de eisen vanuit de managementinitiatieven. Er worden zeer veel initiatieven ontwikkeld die mekaar zeer snel opvolgen. De samenhang en de continuïteit van de hervormingen zouden beter bewaakt moeten worden. De modernisering van de begroting en de boekhouding verloopt op twee snelheden. Er is onvoldoende afstemming tussen de initiatieven tot prestatiemeting en rapportering enerzijds en de boekhoudinitiatieven anderzijds. De ontwikkeling van het Management and Accountability Framework is een poging om de verschillende managementinitiatieven te integreren en te consolideren. Implementatie Implementatiestrategie Topdown voorbereiding en ontwikkeling van nieuw beleid, maar implementatie verloopt bottomup. Onvoldoende begeleiding en opvolging van hervormingsprocessen door TBS. Incrementeel: aaneenschakeling van initiatieven implementatie van pilootprojecten, bijvoorbeeld bij de implementatie van Modern Comptrollership Gefragmenteerd Geen wettelijke verankering Stimuli ter verandering Belangrijke stimuli voor verandering waren: bottomup initiatieven en vrijheidsgraden departementen, centrale expertise, grote mobiliteit tussen departementen, pilootprojecten, evaluatie en bijsturing van hervormingen, communicatie van initiatieven en overleg en specifieke, tijdsgebonden financiering, bij bijvoorbeeld bij Nederland Centralistisch model; Het Ministerie van Financiën speelt een sterke rol in de ontwikkeling van de hervormingsinitiatieven. Binnen de departementen wordt het Ministerie van Financiën vertegenwoordigd door de Directies Financieeleconomische Zaken. De grootste aandacht gaat naar hervormingen die het financieel management beleidsgerichter willen maken, zoals VBTB. Deze worden echter onvoldoende vertaald op beheersmatig vlak. De samenhang met de beheersmatige hervormingen zoals bijvoorbeeld eigentijds begroten en het kwaliteitsplan auditfunctie is ook niet systematisch.. Topdown: centrale ontwikkeling van hervormingsinitiatieven Incrementeel: lange traditie van hervormingen (en pilootprojecten, bijvoorbeeld de Werkgroep Van Zijl 1 en de VBTBvoorbeeldbegrotingen Systematisch: Alomvattend: hervormingen hebben betrekking op alle departementen Wettelijke verankering: wijizging Comptabiliteitswet Belangrijke stimuli voor hervormingen waren de gezonde financiële toestand, de gelegenheidscoalitie tussen het Ministerie van Financiën, de Rekenkamer en de Tweede Kamer, de expertise bij het Ministerie van Financiën en de wettelijke verankering. 1 De Werkgroep Van Zijl stelde voor dat voor elk departement twee prioriteiten aangeduid werden door de Tweede Kamer waarover prestatiegegevens verzameld en gerapporteerd moesten worden. 2 Modernizing Comptrollership: financiering voor oprichting project management offices (20 miljoen CAD) voor innovatie projecten (13.5 miljoen CAD), ontwikkeling actieplannen (5 miljoen CAD) Spoor financieel management & monitoring 3
4 Workshop: Wat kan Vlaanderen opsteken uit internationale ervaringen? Evoluties in resultaatgericht management in Canada en Nederland de implementatie van Modern Comptrollership2 Effecten Parlementaire controle Intern management Politieke besluitvorming Financiële controle De hervormingen blijken weinig impact te hebben op de parlementaire controle. Ondanks het toegenomen aanbod van informatie over prestaties en effecten, blijkt de vraag naar resultaatgerichte informatie niet te zijn toegenomen. De instrumenten tot parlementaire controle zijn onderbenut. Een van de verklaringen hiervoor is het gebrek aan kennis omtrent de rollen en taken. Meer training en opleiding zijn noodzakelijk. Andere mogelijke verbeteringen zijn de invoering van een rapportage over de Estimates door de parlementaire commissies en de samenstelling van commissies op basis van expertise, in plaats van politieke partijen. De detailgraad van de RPP s en de DPR s verhogen zoals de bedoeling is met de nieuwe PAA, zal de interesse voor de rapporten wellicht nog doen afnemen. De informatie uit de accrual boekhouding wordt onvoldoende gebruikt in het intern management van departementen. Er wordt nog steeds gefocust op de kasinformatie. Dit kan vooral verklaard worden doordat de allocatie van, middelen nog steeds gebaseerd is op kasinformatie aangezien de departementale begrotingen niet accrual gebaseerd zijn. De informatie over prestaties en effecten lijkt iets meer gebruikt te worden in het intern management. De informatie over prestaties en effecten lijkt weinig impact te hebben op de begrotingsbesluitvorming. Dit geldt ook voor de accrual informatie. In een aantal uitzonderlijke gevallen werd de accrual informatie gebruikt in de begrotingsonderhandelingen. Beleid van Program Reviews en Prudency Rules heeft sinds 1997 geleid tot een begrotingsoverschot en een dalende overheidsschuld. De besparingen hebben echter geleid tot onderinvesteringen in interne controle en interne audit. Deze dubbelzinnigheid kan mede verklaard worden door de opsplitsing van het macroeconomische begrotingsbeleid (Departement of Finance) en het microeconomische begrotingsbeleid en het beleid rond management (TBS). De doelstelling van VBTB was om de begroting en verantwoording transparanter en toegankelijker te maken voor de leden van de Tweede Kamer. De documenten zijn toegankelijker en compacter geworden. Het aantal amendementen op de begroting is toegenomen. Dit zou een aanwijzing kunnen zijn van het feit dat Tweede kamer leden makkelijker hun weg vinden in de begroting. Men moet er echter ook wel rekening mee houden dat sinds de invoering van VBTB de meerderheid van parlementsleden nieuw zijn. Nieuwe kamerleden blijken kritischer te zijn ten aanzien van VBTB dan oudere kamerleden. Wat de verantwoording betreft lijkt de parlementaire controle niet erg verbeterd te zijn.ondanks de vervroeging van de verantwoordingsdag van september naar mei, is de aandacht van Tweede Kamerleden voor het jaarverslag nog steeds onvoldoende. De Tweede Kamer stemde recent wel de Motie Blok die stelt dat de kabinetsleden aanwezig moeten zijn bij de bespreking van de verantwoordingen in de Tweede Kamer. De begrotingscyclus sluit beter aan op de planning en controlcyclus. VBTB is echter onvoldoende vertaald naar een meer resultaatgericht intern management. VBTB heeft de begrotingsstructuur beleidsgerichter gemaakt en het jaarverslag meer gefocust op resultaten, maar de operationalisering naar het dagelijks beheer gebeurt nog onvoldoende. Het blijft nog te veel een instrument van de directies financieeleconomische Zaken en te weinig van de beleidsdirecties. Uit de VBTBevaluatie van 2004 blijkt dat VBTB meer gericht moet zijn op de politieke besluitvorming. De begrotingen moeten nog meer informatie geven over nieuwe beleidsinitiatieven en de politieke hoofdlijnen. Daarom werd onder andere ook het concept beleidsprioriteit geïntroduceerd. In 2004 werden in de beleidsbegrotingen beleidsprioriteiten opgenomen die ook vermeld werden in de Miljoenennota. De financiële controle functie blijft een zeer belangrijke rol spelen in de Nederlandse Rijksoverheid. VBTB werd ontwikkeld in een periode van begrotingsoverschotten. De gezonde financiële situatie was een belangrijke stimulans voor het welslagen van het project. De meer recente begrotingstekorten hebben een impact op de verdere uitvoering van VBTB, maar het instrument is al voldoende ingebed, onder andere in wetgeving en zal dus niet zomaar teruggedraaid worden. In een periode van tekorten, ziet het Ministerie van Financiën zich echter genoodzaakt om pragmatischer te zijn en minder hoge eisen te stellen aan de departementen. Er blijkt een onvoldoende samenhang te zijn 4
5 Steunpunt Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen tussen de beleidsfunctie enerzijds en de financiële controle functie anderzijds van de VBTBbegroting. Besparingsmaatregelen worden niet vertaald in aanpassingen in de beleidsdoelstellingen. Ook in het project Eigentijds begroten werd erg veel belang gehecht aan de financiële controle. Zo werd er geopteerd voor een ESRgebaseerd systeem van accrual begroten en boekhouden om een goed zicht te behouden op het EMUsaldo. Het project werd echter voortijdig stopgezet. Een van de verklaringen hiervoor was de verslechterde financiële situatie en de hoge kostprijs van het nieuwe systeem. Faal en succesfactoren Samenhang beleids en beheerscyclus en financiële cyclus Kwaliteit van gegevens Er blijkt nog onvoldoende verband te bestaan tussen de beleids en beheerscyclus en de financiële cyclus. Cruciaal hierin is de ontwikkeling van een kostenanalytische boekhouding. Met de ontwikkeling van de Program Activity Architecture zet men een stap om kosten te koppelen aan activiteiten, subactiviteiten en subsubactiviteiten. Gebrek aan sturing en leiderschap door TBS en te sterke decentralisatie, versterken de invloed van het management van departementen. Er is over het algemeen echter weinig interesse bij Deputy Ministers en bij politici in de management agenda. Er is nog onvoldoende samenhang tussen de verschillende initiatieven om te komen tot een sluitende financiële beleids en beheerscyclus. De doelstellingen en indicatoren blijken vrij stabiel te zijn. Het gevaar dreigt echter dat de doelstellingenstructuur de reële werking niet weerspiegelt. De prestatiegegevens in de DPR s en RPP s worden niet geaudit, met uitzondering van de service agencies (Parks Canada, Food Inspection Agency & Canada Revenue Agency) In de DPR s en RPP s wordt een Management Representation Statement opgenomen waarin de kwaliteit van de gegevens gegarandeerd wordt. De nieuwe systemen moeten beter geïntegreerd worden in de bestaande beleids en beheerscyclus. De kwaliteit van nietfinanciële informatie is een punt van discussie. Het normenkader voor nietfinanciële informatie is uitgewerkt door het Ministerie van Financiën in de Regeling Prestatiegegevens en Evaluatieonderzoek. De Departementale Audit Diensten controleren het proces van totstandkoming van de beleidsinformatie in de verantwoording. Zij leggen hierover evenwel geen accountantsverklaring af zoals voor de financiële informatie. De Algemene Rekenkamer onderzoekt de staat van de beleidsinformatie in het kader van het rechtmatigheidsonderzoek. Hierbij gaat ze na op welke wijze de ministeries de kwaliteit van de beleidsinformatie waarborgen. Zij baseert zich hiervoor op de bevindingen van de departementale auditdiensten. Zowel de Tweede Kamer als de Algemene Rekenkamer hebben reeds hun zorgen geuit over de kwaliteit van de beleidsinformatie. In de Motie Van Walsem vroeg de Tweede Kamer naar de ontwikkeling van een duidelijk normenkader en een wettelijke verankering van de controle hierop. Tegenstanders stellen dat accountants niet de capaciteit hebben om de kwaliteit van beleidsinformatie te controleren en dat dit moet Spoor financieel management & monitoring 5
6 Workshop: Wat kan Vlaanderen opsteken uit internationale ervaringen? Evoluties in resultaatgericht management in Canada en Nederland Transparantie Resultaatgerichte cultuur Uitbouw informatiesystemen Responsabilisering van de lijn Beschikbare middelen Expertise en knowhow De snelle opvolging van initiatieven dreigt het systeem weinig transparant te maken. Door de dominante aandacht voor beleidsexpertise en het realiseren van politieke doelstellingen, bestaat er niet echt een cultuur van goed beheer. De ontwikkeling van het Management and Accountability Framework is een stap om de managementverwachtingen in te bedden in de organisatiecultuur; Voor de uitbouw van de accrual boekhouding, hadden de departementen de keuze uit 7 softwaresystemen, waaronder SAP en Oracle. Er werden dus 7 verschillende systemen ingevoerd, met verschillende configuraties. Deze diversiteit van systemen blijkt echter onhoudbaar omwille van het gebrek aan schaalvoordelen en de zeer hoge kosten voor upgrades. Daarom zou men evolueren naar een scenario van één of twee systemen. In tegenstelling tot het verleden, zou hiervoor wel eerst een haalbaarheidsstudie worden uitgevoerd. Er is een sterke responsabilisering van de lijndepartementen bij de uitbouw van nieuwe systemen. De Program Reviews hebben geleid tot systematische besparingen op cruciale management functies. Deze uitholling van de managementdiensten was mogelijk door een gebrek aan opvolging van de program reviews en het hands off beleid van het TBS. Er werd recent dan ook geopteerd om nieuwe initiatieven te koppelen aan moderniseringsbudgetten. Zo financierde het TBS voor het Modernizing Comptrollership, assessments van de stand van zaken, extra personeel en projecten voor de departementen. Een aantal projecten zijn afhankelijk van tijdgebonden financiering (vb Modernizing Comptrollership). Program Reviews hebben geleid tot besparingen in opleiding en training voor het middenkader en uitvoerend personeel. Dit heeft geleid tot onvoldoende beschikbare financiële en audit expertise. De functie van interne auditor vormt een knelpuntfunctie. Er worden zeer gedaan worden door beleidsexperten.. VBTB heeft geleid tot een grotere transparantie in de begroting en verantwoording. De hervormingen werden duidelijk gecommuniceerd. De vraag rijst echter of er geen nieuwe bureaucratie gecreëerd werd. 3 Daarom zal het systeem vereenvoudigd worden. De ambtelijke cultuur is niet echt doordrongen van het managementdenken. Beleid primeert nog steeds op beheer. Op beleidsvlak bestaat er wel een plancultuur, maar dit wordt onvoldoende vertaald in beheer. VBTB is nog te sterk een project van de Directies Financieel Economische Zaken en is te weinig opgepikt door de beleidsdirecties. Centraal boekhoudsysteem rijkshoofdboekhouding. Decentrale systemen voor departementen en agentschappen. Met de operatie Comptabel Bestel werd de financiële functie gedecentraliseerd door de oprichting van Directies Financieeleconomische Zaken. Met VBTB werd verder gebouwd aan de responsabilisering. Het aantal begrotingsartikelen daalde Van ruim 800 artikelen naar bijna 140 artikelen. VBTB blijft vooralsnog nog te veel een zaak van de Directies Financieeleconomische Zaken. Er is nood aan een grotere betrokkenheid van de beleidsdirecties. De aanwezigheid van beschikbare middelen was geen probleem voor de VBTBhervorming. Aan de invoering van VBTB waren ook geen hoge kosten verbonden. Het Project Eigentijds Begroten daarentegen botste wel op het probleem van de te hoge kostprijs. De implementatie van VBTB werd ondersteund door de Afdeling beleidsevaluatie en Instrumentatie die beschikte over sterke intellectuele expertise. De expertise werd uitgedragen naar de departementen via training, opleiding en conferenties. Voorbeelden 3 In de Tweede Kamer spreekt men reeds over woensdag papierdag in plaats van woensdag gehaktdag. 6
7 Steunpunt Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen Samenwerking en ondersteuning centrale actoren Periodieke evaluatie en bijsturing Afstemming tussen bestuurlijke niveaus Samenhangende controlepiramide veel juniors ingezet op interne audit. Door de sterke fluctuaties in het interne audit budget is het zeer moeilijk ervaring op te bouwen. Er ontstaat dus een structureel gebrek aan personen met capaciteiten en ervaring op het vlak van interne audit. Bij de selectie van managers, prevaleert de kennis en expertise in het beleid op de managementvaardigheden. Managers zijn dus hoofdzakelijk bezig met het beleid en blijken weinig interesse in en competenties voor goed beheer te hebben. Het grote verloop van Deputy Ministers bedreigt de continuïteit in het management en de uitbouw van systemen. Anderzijds leidt de mobiliteit en rotatie van personeel tot een versterkte disseminatie van kennis. De relatie tussen het TBS en het OAG is gespannen. OAG heeft het vacuüm gecreëerd door het decentralistische beleid van TBS gedeeltelijk opgevuld. Dit heeft ertoe geleid dat de twee actoren in mekaars vaarwater komen, bijvoorbeeld op het vlak van assessments van hervormingen. Dit werkt een onzekerheid over standaarden en de interpretatie van beleid in de hand. Het recente Sponsorship schandaal heeft deze spanning nog versterkt. Het begrotingsbeleid is een gedeelde bevoegdheid van het Department of Finance en het TBS. De rol van het TBS in het begrotingsproces is verzwakt ten opzichte van die van het Department of Finance door de versterkte aandacht voor financiële controle en besparingen sinds de tweede haft van de jaren 90. De ondersteuning van de departementen door het TBS blijkt onvoldoende sterk: er is nood aan meer leiderschap en meer praktische support bij de implementatie. De korte looptijd en de snelle opvolging van initiatieven bieden continue mogelijkheden voor evaluatie en bijsturing. Voor de meeste hervormingen wordt er gewerkt met pilootprojecten. Er is geen consolidatie van de provinciale rekeningen in de Public Accounts of Canada. Binnen de departementen is er een Departmental Comptroller verantwoordelijk voor de uitbouw van de interne controle. In de toekomst zal de Departmental Comptroller moeten beschikken over een financieel diploma of minstens ervaring moeten hebben in een financiële functie. Het Office of the Comptroller General dat opnieuw opgericht werd in 2004, binnen het TBS staat in voor het regeringswijd comptrollership en het beleid rond interne controle. Elk departement is verplicht, (zij het niet wettelijk) een interne audit dienst en een audit committee op te richten. hiervan zijn de opleidingen VBTB en beleidsevaluatie en Beleidsadministratie. Deze worden georganiseerd door de Rijksacademie voor Financiën en Economie. Ook op het vlak van risicomanagement en operationele audit werden er seminars georganiseerd. VBTB is ontstaan uit een gelegenheidscoalitie van het Ministerie van Financiën, de Algemene Rekenkamer en de Tweede Kamer, meer in het bijzonder de Commissie voor de Rijksuitgaven. Ook de Minister van Financiën Zalm was een sterke voorstander van het project. Deze coalitie is echter bij de uitvoering minder sterk geworden. De Algemene Rekenkamer heeft meermaals de uitvoering van VBTB bekritiseerd. Bij de VBTBevaluatie in 2004 waren de Algemene Rekenkamer en de Tweede Kamer niet betrokken. VBTB werd in 2004 grondig geëvalueerd en zal bijgestuurd worden. De rijksbegrotingsvoorschriften worden aangepast. Er is nood aan een beter afstemming tussen de verschillende bestuurslagen. Bij het project accrual begroten en boekhouden bijvoorbeeld werd onvoldoende gebruik gemaakt van de ervaringen van de lokale besturen. Een ander voorbeeld van de nood aan coördinatie betreft het EMUsaldo. Het slechte EMUsaldo van 2004 werd namelijk mede veroorzaakt door de tekorten van de lokale besturen. Ministers zijn verantwoordelijk voor de doeltreffendheid van hun beleid en voor de doelmatigheid van de bedrijfsvoering. De interne controle wordt uitgeoefend door de Directie Financieel Economische Zaken. Het risicomanagement staat echter nog in de kinderschoenen. Risicomanagement moet als vertrekpunt dienen voor sturing en beheersing van de bedrijfsvoering en de hierop gebaseerde audit en controleactiviteiten. De interne audit wordt uitgevoerd door de Departementale Audit Dienst. Spoor financieel management & monitoring 7
8 Workshop: Wat kan Vlaanderen opsteken uit internationale ervaringen? Evoluties in resultaatgericht management in Canada en Nederland De interne audit dienst rapporteert niet altijd aan de Deputy Minister, maar bevindt zich soms lager in de lijn. Interne audit wordt in een aantal gevallen ook ingezet voor uitvoerende taken, zoals bijvoorbeeld rapportering aan het Parlement. Dit bedreigt de onafhankelijkheid en de werking van de interne audit. De interne audit rapporteert aan het audit committee, dat samengesteld is uit het top management. Het is niet gebruikelijk externe en onafhankelijke nonexecutives op te nemen, noch als waarnemer, noch als lid. Het beleid rond interne audit, de ontwikkeling van een community, de begeleiding van interne audit diensten en de centrale opvolging van interne audit is de bevoegdheid van het Centre of Excellence for Internal Audit (TBS). De externe auditor is het Office of the Auditor General. Deze is vooralsnog echter niet bevoegd voor de audit van de departementale Financial Statements. De afstemming van de interne en externe audit verloopt hoofdzakelijk via de audit planning, niet via bilaterale overeenkomsten. Het is uitzonderlijk dat het OAG zich baseert op bevindingen van interne audit diensten. In een aantal gevallen gebeurt er wel een reaudit. Deze heeft drie belangrijke functies: de wettelijke accountantscontrole van de verantwoording, de operationele audit en de adviesfunctie. De operationele audit is slechts recent toegevoegd aan de bevoegdheden en is enkel wettelijk verplicht voor het financieel en materieel beheer. De uitdaging bestaat erin om de operationele audit te laten uitgroeien tot een volwaardig onderdeel van de departementale audit. De departementale audit dienst rapporteert aan het audit comité dat samengesteld is uit het managementcomité en de verantwoordelijken voor interne audit en interne controle. Er zijn geen externe leden. Het is niet wettelijk verplicht een audit comité op te richten, maar de meeste ministeries hebben dit wel gedaan. Het audit comité is verantwoordelijk voor de audit planning, de evaluatie van de audit bevindingen en voor de opvolging van de audit aanbevelingen. De externe audit wordt uitgevoerd door de Algemene Rekenkamer. De activiteiten van d e Algemene rekenkamer zijn tweeledig: het rechtmatigheidsonderzoek en het doelmatigheidsonderzoek. Binnen de controlepiramide is er nood aan betere afstemming tussen de actoren. Er rijzen vooral vragen over de verdeling van de takenpakketten tussen de departementale audit diensten en de Algemene Rekenkamer. Moet de Algemene Rekenkamer bijvoorbeeld als extern waarnemer aanwezig zijn in het audit comité van de departementen of zou dit de openheid van het debat verstoren? Moet de Algemene Rekenkamer de accountantscontrole op zich nemen? De certifiëring van de jaarrekening door interne audit is internationaal gezien uniek. De vraag rijst of dit geen gevaar is voor de onafhankelijkheid. Er wordt dan ook de vraag gesteld of de accountantscontrole in de toekomst niet beter uitgevoerd zou worden door een externe controleur. 8
9 Steunpunt Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen 3. AANDACHTSPUNTEN VOOR VLAANDEREN 3.1 Kritische succesfactoren voor verandering Systematiek Leiderschap Ministerie van Financiën Evenwicht macro en microeconomische functie Wettelijke verankering Managementcultuur Vrijheidsgraden departementen Expertise Ministerie van Financiën Incrementele implementatie Communicatie en overleg Gebruik in Parlement Evaluatie en bijsturing Canada Nederland 3.2 Aandachtspunten voor Vlaanderen: Inhoud van systemen Aansluiten en afstemmen drie cycli: Beleidscyclus: focus op strategische en operationele doelstellingen en effecten Financiële cyclus: focus op kosten Contractcyclus: focus op prestaties (QQ) Uitbouw van een normenkader voor nietfinanciële informatie Verdere uitbouw en coördinatie van interne expertise, zowel horizontaal als in functionele departementen Investeren in interne controle en interne audit Stimuleren van mobiliteit tussen horizontale en functionele departementen Kracht van eenvoudige systemen. Gevaar van bureaucratisering Implementatiestrategie In kaart brengen van de bestaande beleids en beheerscyclus en nagaan hoe de nieuwe systemen hierop kunnen ingrijpen. Vertrekken van wat is. Pilootprojecten en haalbaarheidsstudies Nagaan hoe de hervormingen een impact kunnen hebben op de parlementaire procedures en werking Communicatie naar parlementsleden Aanpassen vormingspakket aan hervormingsagenda Betrokkenheid lijnmanagers: groeistrategie in gemengde leerplatformen Periodieke evaluatie en bijsturing Spoor financieel management & monitoring 9
Workshop Wat kan Vlaanderen opsteken uit internationale ervaringen? Tweede Editie
Steunpunt Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen Workshop Wat kan Vlaanderen opsteken uit internationale ervaringen? Tweede Editie Evoluties in resultaatgericht financieel management in Canada en Nederland
Nadere informatieWorkshop Wat kan Vlaanderen opsteken uit internationale ervaringen? Tweede Editie
Steunpunt Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen Workshop Wat kan Vlaanderen opsteken uit internationale ervaringen? Tweede Editie Evoluties in resultaatgericht financieel management in Canada en Nederland
Nadere informatieK.U.Leuven Instituut voor de Overheid Universiteit Antwerpen Universiteit Gent Hogeschool Gent.
K.U.Leuven Instituut voor de Overheid Universiteit Antwerpen Universiteit Gent Hogeschool Gent www.steunpuntbov.be Workshop: Wat kan Vlaanderen opsteken uit internationale ervaringen? Australische en Britse
Nadere informatieStudiedag De modernisering van het begroten in België. Brussel, 11 mei 2004
Studiedag De modernisering van het begroten in België Brussel, 11 mei 2004 Internationale trends in overheidsbegroten Prof. dr. Geert Bouckaert A. Internationale trends Inhoud 1. Gebruik van prestatiegegevens
Nadere informatieDe modernisering van de controlepiramide vanuit internationaal perspectief
De modernisering van de controlepiramide vanuit internationaal perspectief prof. dr. Geert Bouckaert Brussel, 12 mei 2005 INSTITUUT VOOR DE OVERHEID 1 Structuur van de presentatie 1. Inleiding 2. Externe
Nadere informatieFinanciële controle in een resultaatgerichte hervorming van de begroting en de boekhouding
Financiële controle in een resultaatgerichte hervorming van de begroting en de boekhouding Veerle Conings, wetenschappelijk medewerker, Instituut voor de Overheid (K.U.Leuven) 1 Historiek hervormingen
Nadere informatieEvoluties in resultaatgericht financieel management in Zweden
Workshop Wat kan Vlaanderen opsteken uit internationale ervaringen? Derde editie Evoluties in resultaatgericht financieel management in Zweden Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Brussel 21 februari
Nadere informatieLeren uit het buitenland Risicomanagement en interne audit bij de Nederlandse Rijksoverheid.
Leren uit het buitenland Risicomanagement en interne audit bij de Nederlandse Rijksoverheid. SBOV workshop Mark Vandersmissen, manager-auditor Interne Audit 31 januari 2005 1 Opbouw presentatie Situering
Nadere informatieSBOV B-project september SBOV II Instituut voor de Overheid KUL B-project «Slagkrachtige Overheid» 1
SBOV B-project 2010 Slagkrachtige Overheid 21 september 2010 Projectcoördinator: Projectuitvoering: Prof. Dr. Geert Bouckaert Jesse Stroobants SBOV II Instituut voor de Overheid KUL B-project «Slagkrachtige
Nadere informatieHet ondernemingsplan: nut van een betere koppeling met de begrotingscyclus. Tom Van Laere
Het ondernemingsplan: nut van een betere koppeling met de begrotingscyclus Tom Van Laere Inhoud Inleiding Overkoepelende aandachtspunten prestatiegericht begroten Prestatiebegroting: wat en waarom? Historiek
Nadere informatieWorkshop: Wat kan Vlaanderen opsteken uit internationale ervaringen? Australische en Britse praktijken in resultaatgericht financieel management
Steunpunt Beleidsrelevant onderzoek Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen Spoor financieel management & monitoring Workshop: Wat kan Vlaanderen opsteken uit internationale ervaringen? Australische en Britse
Nadere informatieEven voorstellen. Ervaringen met het NBAvolwassenheidsmodel. Rijksbrede onderzoeken naar de sturing en beheersing van IB
Ervaringen met het NBAvolwassenheidsmodel bij de Rijksbrede onderzoeken naar de sturing en beheersing van IB Even voorstellen. Edwin Hummel RO RE CISA Auditmanager Auditdienst Rijk (ADR) Ministerie van
Nadere informatieKennismakings- informatiebijeenkomst gemeente Utrecht (nieuwe) raadsleden Raadsleden centraal Goede raad voor een sterke gemeenteraad
Kennismakings- informatiebijeenkomst gemeente Utrecht (nieuwe) raadsleden Raadsleden centraal Goede raad voor een sterke gemeenteraad 10 juni 2014 Gemeente Utrecht Agenda 1. Wie is de gemeentelijke accountant?
Nadere informatieResultaten verantwoordingsonderzoek De Koning (I) Rapport bij het jaarverslag
Resultaten verantwoordingsonderzoek 2015 De Koning (I) Rapport bij het jaarverslag 2016 Resultaten verantwoordingsonderzoek 2015 De Koning (I) Rapport bij het jaarverslag Inhoud 1 Conclusies 2 Feiten &
Nadere informatieBeleids- en beheerscyclus: Papieren waarheid of daadkrachtig bestuur. Pilootbesturen getuigen over hun ervaringen met BBC
Beleids- en beheerscyclus: Papieren waarheid of daadkrachtig bestuur Pilootbesturen getuigen over hun ervaringen met BBC Brussel, 24 november 2011 Programma Ellen Ruelens: Staan de beleidsrapporten i.f.v.
Nadere informatieMinisterie van Algemene Zaken (III)
Resultaten verantwoordingsonderzoek 2016 Ministerie van Algemene Zaken (III) Rapport bij het jaarverslag 2017 Resultaten verantwoordingsonderzoek 2016 Ministerie van Algemene Zaken (III) Rapport bij het
Nadere informatieAdvies commissie BBV aan ministerie van BZK mei 2013. Van een rechtmatigheidsoordeel naar een rechtmatigheidsverantwoording
Van een rechtmatigheidsoordeel naar een rechtmatigheidsverantwoording Samenvatting Mede op verzoek van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft de commissie BBV een onderzoek
Nadere informatieREKENHOF. Consolideren en motiveren om vooruitgang te boeken
REKENHOF Consolideren en motiveren om vooruitgang te boeken STRATEGISCH PLAN 2010-2014 2 Inleiding Dit document stelt de resultaten voor van de strategische planning van het Rekenhof voor de periode 2010-2014.
Nadere informatieDe belangrijkste uitkomsten van het onderzoek naar de Jaarrekening 2013 zijn:
1 SAMENVATTING Voor u ligt het rapport van bevindingen van de Algemene Rekenkamer Curaçao (de Rekenkamer) bij de Jaarrekening 2013 van Curaçao. In dit rapport presenteert de Rekenkamer de resultaten van
Nadere informatieOverige Hoge Colleges van Staat en Kabinetten van de Gouverneurs (IIB)
Resultaten verantwoordingsonderzoek 2016 Overige Hoge Colleges van Staat en Kabinetten van de Gouverneurs (IIB) Rapport bij het jaarverslag 2017 Resultaten verantwoordingsonderzoek 2016 Overige Hoge Colleges
Nadere informatieSBOV B-project juni SBOV II Instituut voor de Overheid B-project «Slagkrachtige Overheid» 1
SBOV B-project 2010 Slagkrachtige Overheid 22 juni 2010 Projectcoördinator: Projectuitvoerder: Prof. Dr. Geert Bouckaert Jesse Stroobants SBOV II Instituut voor de Overheid B-project «Slagkrachtige Overheid»
Nadere informatieDe rekeningen van de Vlaamse lokale besturen en de uitdagingen. Geert Mertens, Agentschap Binnenlands Bestuur
De rekeningen van de Vlaamse lokale besturen en de uitdagingen Geert Mertens, Agentschap Binnenlands Bestuur 1 Inhoud 1. Situering 2. Beleids- en beheerscyclus 3. Het actuele controlekader 4. Conclusies
Nadere informatieRekenhof. De modernisering van de controlepiramide in België. Externe audit door het Rekenhof, uitdagingen voor de toekomst
Rekenhof De modernisering van de controlepiramide in België Externe audit door het Rekenhof, uitdagingen voor de toekomst Uiteenzetting door I. Desomer, raadsheer in het Rekenhof Presentatie Voorstelling
Nadere informatieAuditchArter VAn het AGentSchAp Audit VLAAnderen 1 / 9
Auditcharter Van HET AGENTSChap AUDIT VLAANDEREN 1 / 9 Inhoudsopgave MISSIE VAN HET AGENTSCHAP AUDIT VLAANDEREN... 3 ONAFHANKELIJKHEID... 4 OBJECTIVITEIT EN BEKWAAMHEID... 5 KWALITEIT VAN DE AUDITWERKZAAMHEDEN...
Nadere informatieInfosessie Externe audit voor de lokale besturen Vrijdag 13/12/2013
Infosessie Externe audit voor de lokale besturen Vrijdag 13/12/2013 samen groeien samen oogsten samen proeven Inhoud 1. Historiek 2. Ratio 3. Interne controle 4. Types van audit 5. Drieledig doel 6. Organisatie
Nadere informatieNormen in performance audit Het Belgisch Rekenhof
Normen in performance audit Het Belgisch Rekenhof Eddy Van Loocke eerste- auditeur- revisor Rekenhof De praktijk van performance audit - 18 mei 2006 1 Indeling presentatie performance audit in het Rekenhof
Nadere informatieTaakafbakening tussen een heilige Drievuldigheid : Departement, Agentschap en Minister. Henny De Baets Administrateur-generaal
Taakafbakening tussen een heilige Drievuldigheid : Departement, Agentschap en Minister Henny De Baets Administrateur-generaal 07.05.2009 Visie op het thema What s the problem? : focus Trends breken of
Nadere informatieRekeningcommissie. : Middelen/CC&A Nummer commissiestuk : RC-0219 Datum : 9 november 2010 Bijlagen : -
Griffie Rekeningcommissie Datum commissievergadering : - DIS-stuknummer : 2355849 Behandelend ambtenaar : N. Sluiter Directie/bureau : Middelen/CC&A Nummer commissiestuk : RC-0219 Datum : 9 november 2010
Nadere informatieGemeenteraad 16 april 2014
Gemeenteraad 16 april 2014 Inkomsten (primaire begroting 2014) (bedragen x 1 miljoen) Algemene uitkering 119 Inkomensoverdrachten van het Rijk 74 Belastingen en heffingen 53 Overige goederen en diensten
Nadere informatieInspiratiedag. Workshop 1: Risicogestuurde interne controle. 15 september 2016
Inspiratiedag Workshop 1: Risicogestuurde interne controle 15 september 2016 Programma Inleiding Risicomanagement Interne beheersing Relatie met de externe accountant Van interne controle naar beheersing
Nadere informatieResultaten verantwoordingsonderzoek Gemeentefonds (B) Rapport bij het jaarverslag
Resultaten verantwoordingsonderzoek 2015 Gemeentefonds (B) Rapport bij het jaarverslag 2016 Resultaten verantwoordingsonderzoek 2015 Gemeentefonds (B) Rapport bij het jaarverslag Inhoud 1 Conclusies 2
Nadere informatieResultaten verantwoordingsonderzoek. Algemene Zaken (III)
Resultaten verantwoordingsonderzoek 2014 Ministerie van Algemene Zaken (III) 20 mei 2015 Dit document bevat alle resultaten van ons Verantwoordingsonderzoek 2014 bij het zoals gepubliceerd op www.rekenkamer.nl/verantwoordingsonderzoek.
Nadere informatieBeleidsevaluatie op federaal niveau
Beleidsevaluatie op federaal niveau Conceptvoorstel FOD BOSA VEP netwerk 7/09/2018 BOSA.be Inhoud Probleemstelling Toegevoegde waarde Voorstudie en benchmark Belgische federale overheidscontext Conceptuele
Nadere informatieAssetmanagement. Resultaten maturityscan. 14 januari 2015
Assetmanagement Resultaten maturityscan 14 januari 2015 De 7 bouwstenen van Assetmanagement 2 22.Afwijkingen en herstelacties 23. Preventieve acties 24. Verbetermanagement 5.Leiderschap en betrokkenheid
Nadere informatieWWW.CAGROUP.NL COMPLIANCE RADAR HET MEEST COMPLETE BESTURINGSSYSTEEM VOOR GEMEENTEN.
WWW.CAGROUP.NL COMPLIANCE RADAR HET MEEST COMPLETE BESTURINGSSYSTEEM VOOR GEMEENTEN. COMPLIANCE RADAR De Compliance Radar helpt gemeenten een brug te slaan tussen beleidsdoelstellingen en uitvoering. Door
Nadere informatieBrussel, 10 september _AdviesBBB_Toerisme_Vlaanderen. Advies. Oprichtingsdecreet Toerisme Vlaanderen
Brussel, 10 september 2003 091003_AdviesBBB_Toerisme_Vlaanderen Advies Oprichtingsdecreet Toerisme Vlaanderen Inhoud Inhoud... 2 1. Inleiding...3 2. Krachtlijnen van het advies... 3 3. Advies...4 3.1.
Nadere informatieVoorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag
> Retouradres Postbus 20201 2500 EE Den Haag Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Korte Voorhout 7 2511 CW Den Haag Postbus 20201 2500 EE Den Haag www.rijksoverheid.nl
Nadere informatieMartine Verluyten Voorzitter van het Auditcomité van de Vlaamse Administratie
1 Publieke versus private audit Gelijkenissen en verschillen een persoonlijke-ervaringsgebaseerde toelichting Martine Verluyten Voorzitter van het Auditcomité van de Vlaamse Administratie 2 2 1 Context
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2004 2005 29 949 Evaluatie VBTB 29 950 Interdepartementaal beleidsonderzoek: Regeldruk en controletoren Nr. 4 BRIEF VAN DE ALGEMENE REKENKAMER Aan de Voorzitter
Nadere informatieDe effectieve directie
Studiedag - Journée d études De interne audit en het auditcomité Walgraeve M. Hoofd interne audit NVSM 17.10.2008 Verslag over: De effectieve directie - Financiële, operationele en strategische risico
Nadere informatieResultaten verantwoordingsonderzoek De Koning (I) Rapport bij het jaarverslag
Resultaten verantwoordingsonderzoek 2017 De Koning (I) Rapport bij het jaarverslag 2018 Resultaten verantwoordingsonderzoek 2017 De Koning (I) Rapport bij het jaarverslag Vooraf De Algemene Rekenkamer
Nadere informatieAudit Vlaanderen & de Leidraad Organisatiebeheersing
Wat u zeker moet weten over Audit Vlaanderen & de Leidraad Organisatiebeheersing VOOR LOKALE BESTUREN AUDIT VLAANDEREN www.auditvlaanderen.be 1 Inhoud AUDIT VLAANDEREN 5 INTERNE CONTROLE OF ORGANISATIEBEHEERSING?
Nadere informatieVoorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag
> Retouradres Postbus 20201 2500 EE Den Haag Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Korte Voorhout 7 2511 CW Den Haag Postbus 20201 2500 EE Den Haag www.rijksoverheid.nl
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 2016 31 597 Werkprogramma van de commissie voor de Rijksuitgaven Nr. 10 BRIEF VAN DE COMMISSIE VOOR FINANCIËN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer
Nadere informatieBBB en Deugdelijk Bestuur binnen de Vlaamse Overheid Werkgroep I - Beleidsraad en Managementcomité
BBB en Deugdelijk Bestuur binnen de Vlaamse Overheid Werkgroep I - Beleidsraad en Managementcomité Marc MORRIS, Secretaris-Generaal SBOV-Studiedag, Vlaams Parlement, 7 mei 2009 Organisatiestructuur Beleidsdomein
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 1999 2000 27 127 Financiële verantwoordingen over het jaar 1999 Nr. 1 BRIEF VAN DE MINISTER VAN FINANCIËN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Nadere informatieTITEL I OPRICHTING VAN EEN INTERN VERZELFSTANDIGD AGENTSCHAP "INTERNE AUDIT VAN DE VLAAMSE ADMINISTRATIE"
Besluit van de Vlaamse Regering tot oprichting van het intern verzelfstandigd agentschap Interne Audit van de Vlaamse Administratie en tot omvorming van het auditcomité van de Vlaamse Gemeenschap tot het
Nadere informatieAuditing. Auditing en controlling bij de Rijksoverheid (1): Een dynamische. balans. 12 januari/februari 2011 tijdschrift Controlling
Auditing Auditing en controlling bij de Rijksoverheid (1): Een dynamische balans 12 januari/februari 2011 tijdschrift Controlling Tekst: Martin Dees en Jan Droogsma Prof.dr. Martin Dees RA en Jan Droogsma
Nadere informatieDatum 26 april 2017 Betreft Antwoorden op inbreng schriftelijk overleg over het nieuwe stelsel van rapporteringstoleranties
> Retouradres Postbus 20201 2500 EE Den Haag Tweede Kamer der Staten-Generaal Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Korte Voorhout 7 2511 CW Den Haag Postbus
Nadere informatieDe essentie van de nieuwe ISO s. Dick Hortensius, NEN Milieu & Maatschappij
De essentie van de nieuwe ISO s Dick Hortensius, NEN Milieu & Maatschappij 1 Waar ik het over ga hebben De uitdaging en de oplossing De HLS voor iedereen De HLS voor wie het wil Waar we staan en wat er
Nadere informatieHans D Hondt Kabinetschef van de Minister-president van de Vlaamse regering
Hans D Hondt Kabinetschef van de Minister-president van de Vlaamse regering Nieuwe start Nieuwe rol opnemen Onzekerheden Spelregels bepalen Goede afspraken maken goede vrienden Elk zijn eigen rol - politiek
Nadere informatieResultaten verantwoordingsonderzoek Provinciefonds (C) Rapport bij het jaarverslag
Resultaten verantwoordingsonderzoek 2015 Provinciefonds (C) Rapport bij het jaarverslag 2016 Resultaten verantwoordingsonderzoek 2015 Provinciefonds (C) Rapport bij het jaarverslag Inhoud 1 Conclusies
Nadere informatieundert Zundertse Regelgeving Wetstechnische informatie 2013/17314 Rubriek: Naam regeling: Verordening auditcommissie gemeente Zundert
undert Zundertse Regelgeving Wetstechnische informatie 2013/17314 Rubriek: 1 Naam regeling: Verordening auditcommissie gemeente Zundert Citeertitel: Geen citeertitel 1 Wettelijke grondslag Artikel 82 Gemeentewet
Nadere informatieHoe kan IR de Instellingstoets Kwaliteitszorg verbeteren? Alexander Babeliowsky Kennissessie DAIR-seminar 1 november 2017
Hoe kan IR de Instellingstoets Kwaliteitszorg verbeteren? Alexander Babeliowsky Kennissessie DAIR-seminar 1 november 2017 Even voorstellen. Achtergrond Bedrijfskunde (UvA) en postinitieeel managementconsultancy
Nadere informatieMozaïek Wonen. Reglement Auditcommissie. Vastgesteld door de RvC op 3 maart 2016
Mozaïek Wonen Reglement Auditcommissie Vastgesteld door de RvC op 3 maart 2016 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Samenstelling auditcommissie 3 3. Doelstelling auditcommissie 3 4. Bevoegdheden auditcommissie
Nadere informatieReglement Auditcommissie
Vaststelling Raad van Toezicht: 24 mei 2018 Pagina 1 van 7 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Samenstelling auditcommissie 3 3. Doelstelling auditcommissie 3 4. Bevoegdheden auditcommissie 3 5. Taken, werkwijze
Nadere informatieDe rol van de controller bij VBTB
Drs. Yolanda van Koppen en drs. Macs Rosielle, management consultants bij CMG Public Sector BV, divisie Management Consultancy OVERHEID Doelstellingen vasthouden met behulp van het INK-managementmodel
Nadere informatieMinisterie van Algemene Zaken (III)
Resultaten verantwoordingsonderzoek 2017 Ministerie van Algemene Zaken (III) Rapport bij het jaarverslag 2018 Resultaten verantwoordingsonderzoek 2017 Ministerie van Algemene Zaken (III) Rapport bij het
Nadere informatieGewijzigde doelstellingen in de leidraad interne controle/ organisatiebeheersing VLAAMSE OVERHEID. (inwerkingtreding: 1 januari 2015)
Gewijzigde doelstellingen in de leidraad interne controle/ organisatiebeheersing VLAAMSE OVERHEID (inwerkingtreding: 1 januari 2015) 2 1. Doelstellingen, proces- & risicomanagement Subthema kwaliteitsbeleid
Nadere informatieInrichting sector Concernstaf en unit Concern Controlling
Bijlage bij Brief PS reg. nr. 2007-62976 Inrichting sector Concernstaf en unit Concern Controlling Inleiding Per half februari 2006 is het hoofd concern-controlling benoemd op de functie van Directiecontroller
Nadere informatiePilootproject VVM De Lijn
Pilootproject VVM De Lijn Netwerk organisatiebeheersing 24 januari 2013 Dominiek Viaene VVM De Lijn Jo Fransen IAVA Agenda 1. Kerncijfers VVM De Lijn 2. Situering pilootproject single audit 3. Methodiek
Nadere informatieStaten-Generaal (IIA)
Resultaten verantwoordingsonderzoek 2016 Staten-Generaal (IIA) Rapport bij het jaarverslag 2017 Resultaten verantwoordingsonderzoek 2016 Staten-Generaal (IIA) Rapport bij het jaarverslag Vooraf De Algemene
Nadere informatie3.8 Financieel-economisch beleid van de overheid. 3.8.1 Algemene beleidsdoelstelling
3.8 Financieel-economisch beleid van de overheid 3.8.1 Algemene beleidsdoelstelling Het vormgeven en uitvoeren van het financieel-economisch beleid van de overheid, het bevorderen van de doelmatigheid
Nadere informatieIn deze brief informeer ik u over de voortgang van de daartoe door SZW en UWV ingezette activiteiten.
> Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333
Nadere informatieResultaten verantwoordingsonderzoek
Resultaten verantwoordingsonderzoek 2014 hoofdstuk de Koning (I) 20 mei 2015 Dit document bevat alle resultaten van ons Verantwoordingsonderzoek 2014 bij zoals gepubliceerd op www.rekenkamer.nl/verantwoordingsonderzoek.
Nadere informatiePlanning & control cyclus
Bijlage 2 behorende bij de kaderbrief 2015 Planning & control cyclus Spoorboek 1 2 Inleiding Dit spoorboek Planning & Control-cyclus dient als handvat en achtergrondinformatie voor de organisatie bij de
Nadere informatieBijlage II - Het spoorboekje kwaliteit: De BIG-8 stap voor stap. Inleiding
Bijlage II - Het spoorboekje kwaliteit: De BIG-8 stap voor stap Inleiding In het omgevingsrecht worden regels gesteld waar de overheden zich aan moeten houden bij het uitvoeren van vergunningverlening,
Nadere informatie04 Support staff training
Het introduceren van referentiekaders voor kwaliteitsborging op het gebied van beroepsonderwijs en training (VET) is de afgelopen jaren tot een prioriteit uitgegroeid. Tijdens de vroege stadia van de ontwikkeling
Nadere informatieCollege-onderzoeken naar doelmatigheid en doeltreffendheid o.g.v. art. 213a Gemeentewet
College-onderzoeken naar doelmatigheid en doeltreffendheid o.g.v. art. 213a Gemeentewet Commissie Rekening & Audit 25 november 2015 Besturing & controlling/ Auditteam Onderwerpen Wat zijn college onderzoeken
Nadere informatieVan Inspecteur van Financiën tot Budgetcontroller. Georges Stienlet Inspectie van Financiën
Van Inspecteur van Financiën tot Budgetcontroller Georges Stienlet Inspectie van Financiën Hervormingsomgeving Vlaamse Gemeenschap Vlaams Regeerakkoord juli 1999 Verklaring van Leuven 19.02.00 Twee Bijzondere
Nadere informatieSamenvattend auditrapport
r?' m Auditdienst Rijk Ministerie van Financiën Samenvattend auditrapport I u fonds (A) IM xi' ".r r' rri Samenvattend auditrapport 2016 Infrastructuurfonds (A) 15 maart 2017 Kenmerk 2017-0000036092 Inlichtingen
Nadere informatiePilot. Michal van Eijk. 8 februari 2018
Pilot Lerend evalueren Michal van Eijk 8 februari 2018 Inhoud 1. Context en aanleiding pilot 2. Meerjarenprogramma 2018-2022 3. Lerend evalueren 4. Vervolg en vragen? 1.1 Wat zijn de trends? Doel: Schetsen
Nadere informatieToelichting bij de nota Opvolging van doelstellingen in de regeerperiode 2014-2019. Dieter Vanhee Departement Bestuurszaken
Toelichting bij de nota Opvolging van doelstellingen in de regeerperiode 2014-2019 Dieter Vanhee Departement Bestuurszaken Infosessie ondernemingsplan 12 januari 2015 Regeerakkoord 2014-2019 We verminderen
Nadere informatieVan elk lid van de Raad van Commissarissen wordt verwacht dat hij of zij:
Profielschets Raad van Commissarissen 1. Doel profielschets Deze profielschets dient een tweeledig doel. Enerzijds kan met deze profielschets een goede en afgewogen selectie van de nieuwe leden gemaakt
Nadere informatiePresentatie methode Zeist / Utrechtse Heuvelrug
Presentatie methode Zeist / Utrechtse Heuvelrug Pieter Duisenberg VVD Tweede Kamerfractie 6 juni 2016 Inhoudsopgave - Introductie - Controlerende taak van de gemeente - De methode - Rapporteurs - Uitvoering
Nadere informatiePlanning & Control. Inleiding. Inhoudsopgave
Planning & Control Inleiding Planning & Control is de Engelse benaming voor coördinatie en afstemming. Het is gericht op interne plannings- en besturingsactiviteiten. Een heldere Planning & Control functie
Nadere informatiePlanning en Control cyclus
Planning en Control cyclus Planning Perspectiefnota Begroting Control Jaarrekening Najaarsnota Jaarrekening Afsluiting van een jaar Inzicht in realisatie van begroting Antwoord op de vragen: Hebben we
Nadere informatieResultaten verantwoordingsonderzoek Provinciefonds (C) Rapport bij het jaarverslag
Resultaten verantwoordingsonderzoek 2016 Provinciefonds (C) Rapport bij het jaarverslag 2017 Resultaten verantwoordingsonderzoek 2016 Provinciefonds (C) Rapport bij het jaarverslag Vooraf De Algemene Rekenkamer
Nadere informatieOns kenmerk C100/05.0016522. Aantal bijlagen 1
Directie Bestuur & Organisatie Directie Algemeen Aan de Commissie AB Korte Nieuwstraat 6 65 PP Nijmegen Telefoon (024) 329 9 Telefax (024) 329 22 92 E-mail gemeente@nijmegen.nl Postadres Postbus 905 6500
Nadere informatieResultaten verantwoordingsonderzoek. Generaal (IIA)
Resultaten verantwoordingsonderzoek 2014 Staten- Generaal (IIA) 20 mei 2015 Dit document bevat alle resultaten van ons Verantwoordingsonderzoek 2014 bij de zoals gepubliceerd op www.rekenkamer.nl/verantwoordingsonderzoek.
Nadere informatieDe meerjarige ondernemingsplannen binnen de Vlaamse overheid Les plans d entreprises pluriannuels au sein de l administration Flamande
De meerjarige ondernemingsplannen binnen de Vlaamse overheid Les plans d entreprises pluriannuels au sein de l administration Flamande Martin Ruebens Secretaris-generaal Departement Kanselarij en Bestuur
Nadere informatie3 Wat betekent dit voor de medezeggenschap en de bestuurder?
3 Wat betekent dit voor de medezeggenschap en de bestuurder? DE overheid bestaat niet. In dit boek gaat het niet alleen om de verschillende rijks-, provinciale en gemeentelijke overheden maar ook om de
Nadere informatieBluefieldFinance. BluefieldFinance. Sense Template. Toegevoegde waarde vanuit inhoud
Sense Template BluefieldFinance Toegevoegde waarde vanuit inhoud De Organisatie Opgericht 2007 Bluefield Finance is als onderdeel van Bluefield Partners in 2007 opgericht door 2 ervaren financials met
Nadere informatieBedrijfsvoering Reikwijdte mededeling
5. DE BEDRIJFSVOERING De bedrijfsvoering van het Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer is gericht op het doeltreffend, doelmatig en rechtmatig vaststellen, ontwikkelen en
Nadere informatieBeoordelingskader Informatiebeveiliging DNB
Beoordelingskader Informatiebeveiliging DNB NBA LIO en NOREA symposium 'Volwassen Informatiebeveiliging' 4 februari 2019 Derek Dijst, Expertisecentrum Operationele en IT Risico s Agenda Toezicht door DNB
Nadere informatieSpeech Francine Giskes, collegelid Algemene Rekenkamer
Speech Francine Giskes, collegelid Algemene Rekenkamer Inmiddels zit ik een half jaar bij de Algemene Rekenkamer. Ik ben dus relatief nieuw, en als je ergens nieuw bent, merk je af en toe een soort verwondering
Nadere informatieDuurzame integratieve kwaliteitszorg. Andre Vyt
Duurzame integratieve kwaliteitszorg Andre Vyt Kernaspecten Hoe integreren we alle relevante aspecten in ons kwaliteitsbeleid? Hoe integreren we het kwaliteitsbeleid in onze dagelijkse werking? Wat zijn
Nadere informatieBeleidsbrief Algemeen Regeringsbeleid
Beleidsbrief Algemeen Regeringsbeleid 2015-2016 I. Inleiding Samenwerking, dialoog en vertrouwen Kwaliteitsvolle besluitvorming Uitbouw Departement Kanselarij en Bestuur Specifieke horizontale prioriteiten
Nadere informatieDe praktijk van prestatie-audit in het Rekenhof
Rekenhof De praktijk van prestatie-audit in het Rekenhof Instituut voor de Overheid 7 oktober 2008 Praktijk van prestatie-audit in het Rekenhof 1. Inleiding 2. Mijlpalen, o.a. wet-duquesne 3. Veelzijdigheid
Nadere informatieEen beleidsevaluatie voorbereiden - ervaringen vanuit de OVAM
Een beleidsevaluatie voorbereiden - ervaringen vanuit de OVAM Ann Braekevelt - projectleider 1 Agendavorming Maatschappelijke issues Selectie en structurering van beleidsproblemen Uitgangssituaties autonome
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 33 670 Modernisering van de Comptabiliteitswet Nr. 1 BRIEF VAN DE MINISTER VAN FINANCIËN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Nadere informatieVacature Hoofd Financiën
Vacature Hoofd Financiën Gezocht: Krachtig Hoofd Financiële en Salarisadministratie Voelt u zich aangetrokken tot de dynamische ontwikkelingen binnen Voortgezet Onderwijs? Bent u de krachtige, financiële
Nadere informatieInfrastructuurfonds (A)
Resultaten verantwoordingsonderzoek 2016 Infrastructuurfonds (A) Rapport bij het jaarverslag 2017 Resultaten verantwoordingsonderzoek 2016 Infrastructuurfonds (A) Rapport bij het jaarverslag Vooraf De
Nadere informatieInternationale trends in prestatiemeting bij de overheid
Steunpunt Bestuurlijke Organisatie in Vlaanderen Spoor Financiën & Monitoring Internationale trends in prestatiemeting bij de overheid Miekatrien STERCK Prof. Dr. Geert BOUCKAERT 2003 D/2004/10106/023
Nadere informatieVerordening Auditcommissie Wetterskip Fryslân
Verordening Auditcommissie Wetterskip Fryslân Het algemeen bestuur van Wetterskip Fryslân, gelet op: artikel 5.1 van het reglement van orde voor de vergaderingen van het algemeen bestuur; de rol van het
Nadere informatieHoe wordt je gemeente en OCMW bestuurd?
Hoe wordt je gemeente en OCMW bestuurd? Hoe wordt je gemeente en OCMW bestuurd? Meerjarenplanning en de link met financiën een initiatief van Beleidsmatig en financieel plannen Elk bestuur maakt een meerjarenplan
Nadere informatieSelectie en planning van performance audits bij de Algemene Rekenkamer. Dr. P. van der Knaap Onderzoeksdirecteur AR
Selectie en planning van performance audits bij de Algemene Rekenkamer Dr. P. van der Knaap Onderzoeksdirecteur AR Inhoud presentatie Algemene Rekenkamer Doelmatigheidsonderzoek bij de AR Selectie en planning
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2016 2017 34 426 Regels inzake het beheer, de informatievoorziening, de controle en de verantwoording van de financiën van het Rijk, inzake het beheer van
Nadere informatieResultaten verantwoordingsonderzoek De Koning (I) Rapport bij het jaarverslag
Resultaten verantwoordingsonderzoek 2016 De Koning (I) Rapport bij het jaarverslag 2017 Resultaten verantwoordingsonderzoek 2016 De Koning (I) Rapport bij het jaarverslag Vooraf De Algemene Rekenkamer
Nadere informatieLEREN VAN DE BBC PILOTEN VERHALEN UIT DE COCKPIT 20 MEI 2011 DRA. KATRIEN WEETS INSTITUUT VOOR DE OVERHEID K.U.LEUVEN
K.U.Leuven, Instituut voor de Overheid Universiteit Antwerpen, Onderzoeksgroep Management en Bestuur Universiteit Gent, Centrum voor Lokale Politiek Hogeschool Gent, Departement Handelswetenschappen en
Nadere informatie