Sportzaken raken nooit uitgespeeld. Onderzoek naar de positionering van de gespecialiseerde sportdetailhandel in de toekomst

Transcriptie

1 Sportzaken raken nooit uitgespeeld Onderzoek naar de positionering van de gespecialiseerde sportdetailhandel in de toekomst 1

2 Colofon Het onderzoek dat ten grondslag ligt aan deze rapportage is in opdracht van het Hoofdbedrijfschap Detailhandel (HBD) uitgevoerd. Het onderzoek is begeleid door E.van Dijk (Time Out Sport), P. Hoek (van Dam Sports), M. Janssen (Aktie Sport), N. van Offeren (Intersport, Coach), N. Overgoor (Sport-Inn), D. Quadvlieg (Mitex), H. Verweij (HBD), en is verricht door mevr. W. van Rijt-Veltman en mevr. R. de Vree van het EIM. Het rapport Sportzaken raken nooit uitgespeeld is een uitgave van het Hoofdbedrijfschap Detailhandel (HBD) in opdracht van de adviescommissie Sportdetailhandel. In deze adviescommissie werken Mitex, FNV Bondgenoten en CNV Dienstenbond samen aan de professionalisering van de sportdetailhandel. Dit rapport en andere publicaties van het HBD zijn te bestellen: Via internet als download gratis en als printversie 15,00 excl. btw en verzendkosten Per Per fax: (070) Per telefoon: (070) Hoofdbedrijfschap Detailhandel Nieuwe Parklaan Postbus LS Den Haag T (070) F (070) E info@hbd.nl I Copyright 2007 Hoofdbedrijfschap Detailhandel Den Haag HET HBD hecht veel belang aan de verspreiding van kennis over de detailhandel. U mag dan ook gedeelten uit deze publicatie overnemen, mits met bronvermelding. Het integraal reproduceren van de inhoud van deze publicatie is echter alleen toegestaan met schriftelijke toestemming van het Hoofdbedrijfschap Detailhandel. 2

3 Inhoudsopgave Samenvatting 5 1 Inleiding Achtergrond Denkkader Uitgangspunten vorige onderzoek Afbakening sportbranche Informatiebronnen Leeswijzer 9 2 De sportmarkt Consumptieve bestedingen Marktsegmenten Aanbieders Sportzaken gepositioneerd 13 3 Trends en ontwikkelingen Sociale factoren Economische factoren Technologische factoren Overheidsbeleid 26 4 Het krachtenveld in beweging Consument Branchevreemde kanalen Leveranciers Concurrrerende markten en producten 34 5 Strategisch kiezen Marktsegmenten met ptotentie Sterkte/zwakte sportzaken Positionering Eén sport of méér sporten onder één dak? 45 6 Naar de praktijk vertaald Sportzaken van de toekomst Invulling en succesvoorwaarden 48 7 Voor de ondernemer Welke type sportzaak past het beste bij mij? De citystore De actiematige aanbieder De (super)speciaalzaak De megastore De brandstore 60 8 Slotsom 61 3

4 Bijlagen I Uitkomsten workshops 63 II Sportbeoefening 65 4

5 Samenvatting In 2005 heeft EIM de basis gelegd voor het meerjarenonderzoeksprogramma van de Adviescommissie Sportdetailhandel. Door middel van onderzoek 1 is inzicht gegeven in de financieel-economische exploitatie van ondernemingen in de sportdetailhandel, de marktstructuur en de distributiekolom en het koopgedrag van consumenten. Een belangrijke boodschap die uit dat onderzoek naar voren kwam is dat sportondernemers keuzes moeten maken, zowel ten aanzien van de invulling van de winkelformule, de samenwerking met collega s en leveranciers als het gebruik van ICT. Nu twee jaar later, heeft EIM vervolg gegeven aan dat onderzoek. Met onderliggend rapport wordt de ondernemer een concreet instrument geboden om keuzes te maken, de juiste strategie te kiezen en een sterke positie in te nemen te midden van de collega s. De sportmarkt in beeld In 2006 heeft de Nederlandse consument ruim 1,5 miljard uitgegeven aan sportartikelen, -mode en -schoenen. Het belangrijkste segment vormt casual (35%). De sportmarkt wordt verder aangevoerd door de traditionele veld- en balsporten (12%) en het nieuwe running (11%). Sportartikelen, -mode en -schoenen worden in Nederland voor 70-75% verkocht door sportzaken. Het overige kwart wordt verkocht door modezaken, schoenenzaken, warenhuizen, internet- en postorderbedrijven, sportverenigingen, ambulante handel, maar ook steeds meer door niet direct voor de hand liggende aanbieders als supermarkten, bouwmarkten, tuincentra e.d. Ons land telt sportzaken. Hiervan is 45% een filiaal van een grootwinkelbedrijf of een formulewinkel van een van de retailorganisaties, 18% behoort tot een samenwerkingsverband zonder herkenbare winkelformule en de overige 37% zijn de niet-samenwerkende winkels. Ten opzichte van twee jaar geleden zien we een verschuiving naar strakkere vormen van samenwerking. Trends en ontwikkelingen en de gevolgen voor de detaillist De consumptieve bestedingen aan sportartikelen hangen deels samen met de sportbeoefening in Nederland. Beide worden beïnvloed door: demografische en maatschappelijke ontwikkelingen, zoals de vergrijzing, verdikking en verkleuring van de bevolking, de stijging van het algemene opleidingsniveau en de toename van het aantal huishoudens. Maar ook de toenemende aandacht voor bewegen, gezondheid en wellness, en de toenemende tijdsdruk; economische ontwikkelingen, waaronder de stijgende koopkracht, het groeiende consumentenvertrouwen, de toenemende mobiliteit en de steeds groter wordende druk op de (fysieke) ruimte; technologische ontwikkelingen, zoals productinnovaties in de sport, in de medische technologie en in het huishouden; het overheidsbeleid met een toenemende aandacht voor sport als middel ter bevordering van volksgezondheid, welzijn en integratie. 1 Sportdetailhandel: functioneel en modisch (publicatie HBD, 2005). 5

6 De meeste trends kunnen voor de sportzaken positief uitwerken, mits daar tijdig en op een juiste manier op ingespeeld wordt. Hierbij zijn van belang: de verschuivende belangstelling van team- naar individuele sporten; de vervaging tussen sporten en bewegen, waarbij ook andere doelgroepen aangeboord worden; het veranderende retaillandschap met onder meer internet, geparallelliseerde aanbieders en brandstores; de veranderende relatie met leveranciers (voorwaartse en achterwaartse integratie, private labels en netwerken). Strategische keuzemogelijkheden Belangrijke groeisegmenten zijn running, fitness/wellness, outdoor, veld- en balsporten en casual/sportswear. Daarnaast zien we enkele branchevreemde groeisegmenten, waaronder fietsen. Opvallend aan de marktsegmenten met groeipotentie is dat de sporten die ze vertegenwoordigen op individuele basis beoefend worden (m.u.v. veld- en balsporten). In een aantal marktsegmenten kan het marktaandeel van de sportzaken nog flink groeien, m.n. in casual/sportswear en fitness/wellness. Blik in de toekomst Het formulelandschap van de sportzaken in Nederland zal over een aantal jaren anders zijn. Op basis van de resultaten uit het onderzoek schetst EIM vijf winkelformules: 1. Citystores: grotere multisportzaken die een ruime keus bieden; 2. Actiematige aanbieders: richten zich op de prijskopers in de markt; 3. (Super)speciaalzaken: gespecialiseerd in sport of doelgroep; 4. Megastores: een megastore biedt het volledige assortiment tegen aantrekkelijke prijzen; 5. Brandstores: eigen winkels van leveranciers. 6

7 1 Inleiding 1.1 Achtergrond Ondernemers in de gespecialiseerde sportbranche ondernemen in een concurrerende omgeving. In 2004 is uit het structuuronderzoek Sportdetailhandel: functioneel en modisch (publicatie HBD, 2005) gebleken dat de prestaties van sportondernemers onder druk staan. Er heerste ontevredenheid bij de sportretailers en er waren ontwikkelingen gaande die weinig positief voor de sportbranche uitpakken, waaronder de dalende koopkracht, vergrijzing, verkleuring, nauwelijks toenemende belangstelling voor sport en daling van het aantal jongeren. Ook de verhoudingen in de distributiekolom waren aan het verschuiven (retailende fabrikanten, importerende retailers, overgeslagen tussenhandel). En tegelijkertijd nam het aanbod sportartikelen, -mode en -schoenen bij andere branches steeds verder toe (w.o. modezaken). Uit de conclusies van het genoemde onderzoek blijkt vooral, dat de sportondernemer bij de invulling van zijn winkelformule keuzes moet maken. Keuzes ten aanzien van onder meer zijn doelgroep, marktsegment, schaalgrootte, inkoop en prijsbeleid, maar ook ten aanzien van samenwerking en organisatie van de backoffice. Door stimulering van de professionaliteit in en van de sportdetailhandel wil de adviescommissie Sportdetailhandel van het Hoofdbedrijfschap Detailhandel (HBD) de sportondernemer ondersteuning bieden bij het efficiënter en effectiever maken van zijn bedrijfsvoering. Daarom heeft de adviescommissie Sportdetailhandel EIM gevraagd een vervolgonderzoek uit te voeren naar de mogelijkheden om de marktpositie van de sportretailers te versterken binnen de totale potentiële markt aan sportartikelen. Het onderzoek moet inzicht geven in de marktsegmenten met potentie, de kansen voor de sportzaken daarbinnen en de voorwaarden om die marktsegmenten succesvol te kunnen bewerken. Kortom, het onderzoek moet concrete informatie opleveren, waarmee de sportondernemer de juiste strategie kan kiezen en een sterke positie te midden van zijn collega s kan innemen. 1.2 Denkkader Voor ondernemers is kennis van de marktsegmenten en de ontwikkelingen daarin onontbeerlijk om een gedegen keuze te kunnen maken ten aanzien van doelgroep en marktsegment. Om strategische keuzes te kunnen maken is deze kennis op zichzelf echter niet genoeg. Kennis over de diverse factoren en ontwikkelingen in het zogenoemde krachtenveld waarin de sportdetailhandel zich bevindt, is ook nodig. Dit krachtenveld is in Figuur 1 weergegeven en vormt het kader waarbinnen het onderzoek is uitgevoerd. De afzonderlijke elementen komen in dit rapport terug. 7

8 Figuur 1 Krachtenveld om de sportbranche Sociale factoren Branchevreemde kanalen Economische factoren Consumenten Sport - Detailhandel Leveranciers Overheidsbeleid Nieuwe markten en producten Technologische factoren Bron: EIM, op basis van Porter. 1.3 Uitgangspunten vorige onderzoek In 2005 heeft EIM de basis gelegd voor het meerjarenonderzoeksprogramma van de adviescommissie Sportdetailhandel. Het onderzoek Sportdetailhandel: functioneel én modisch (2005) heeft inzicht gegeven in de financieel-economische exploitatie van ondernemingen in de sportdetailhandel, de marktstructuur en de distributiekolom en het koopgedrag van consumenten. De belangrijke boodschap die uit dat onderzoek naar voren is gekomen is dat bij de invulling van de winkelformule meer nadruk komt te liggen op klantgerichtheid, prijsbeleid en inkoop. Nog meer dan voorheen geldt dat de backoffice in orde moet zijn (kostenbeheersing en efficiency) en dat men zich met de frontoffice moet gaan onderscheiden (uitstraling op de klanten en kwaliteit van de ondernemer). De sportondernemer moet keuzes maken. Keuzes met betrekking tot onder andere: invulling van de winkelformule (schaalgrootte, doelgroep, modisch, functioneel, parallellisatie); commerciële samenwerking en de intensiteit daarvan; partnershipping met leveranciers (merkenbeleid); ICT-toepassingen (EDI, e-commerce, digitale verkoopondersteuning); openheid in informatieverstrekking en -deling. Onderliggend rapport vormt een vervolg op dat onderzoek. Met de uitkomsten van het huidige onderzoek wordt de ondernemer een leidraad geboden om die keuzes te kunnen maken. 8

9 1.4 Afbakening sportbranche In navolging van het voorgaande structuuronderzoek beslaat de sportdetailhandel alle winkelvestigingen in de door de Kamer van Koophandel gehanteerde BIKcategorieën en , namelijk detailhandel in sportartikelen en detailhandel in sportkleding. Zij worden in dit rapport aangeduid met de term s- portzaken. Meer gespecialiseerde sportwinkels zoals hengelsportwinkels, watersportzaken en kampeerzaken, evenals de ambulante handel zijn uitgezonderd Informatiebronnen Tijdens het onderzoek is langs verschillende wegen informatie verzameld, namelijk: deskresearch-/internetsearch met aanvullende telefonische interviews; secundaire analyse op het databestand van sportdetaillisten dat is verkregen in het structuuronderzoek 2004 Sportdetailhandel: functioneel én modisch ; drie workshops die door GroupSystems zijn ondersteund: een workshop met experts uit de omgeving van de sportmarkt; een workshop met sportleveranciers; een workshop met sportdetaillisten. bijeenkomsten van de begeleidingscommissie van dit onderzoek. Deze informatie is vervolgens door EIM geanalyseerd en op basis daarvan is gerapporteerd. Organisaties die aan de workshops hebben deelgenomen of aanvullende informatie (per telefoon) hebben verstrekt, zijn onder andere: Atomic, Babolat, Bakker Sport, Esprit, Hink Sport, Intersport van den Broek, LexGroep, Lowa Benelux, Van Megen Sports Group, Nomad, NOC*NSF, Perry Sport, Plugro Sport, SCP, Snowworld, Slee Buitensport, Sportcentrum Dordrecht, Sport N Styles en Time Out Sport Raalte. 1.6 Leeswijzer Dit rapport geeft de resultaten uit het onderzoek weer. Het rapport start in hoofdstuk 2 met een schets van de huidige sportmarkt met de consumptieve bestedingen en het aanbod van in het bijzonder de sportzaken. Vervolgens komen de trends en ontwikkelingen in de omgeving van de sportmarkt in hoofdstuk 3 aan de orde. Hoofdstuk 4 beschrijft de dynamiek in het krachtenveld om de sportbranche, waarna hoofdstuk 5 ingaat op het kiezen van mogelijke strategieën en de positiebepaling. Hoofdstuk 6 blikt in de toekomst en laat de winkelformules van de toekomst zien. Het rapport sluit af met hoofdstuk 7 dat direct gericht is aan de ondernemers zelf. Daarin kunnen ze bepalen welk type sportzaak het beste bij hen past en met welke randvoorwaarden en aspecten zij dan rekening moeten houden. 1 Er zijn ook andere dan de genoemde spelers op de sportmarkt actief, waaronder winkelketens in mode en/of schoenen (bijvoorbeeld Scapino), maar deze vallen buiten de definitie van sportzaken. 9

10 10

11 2 De sportmarkt Dit hoofdstuk geeft een schets van de Nederlandse sportmarkt. Bestedingen, marktsegmenten, aanbieders en sportzaken zijn de onderwerpen die de revue passeren. De sportzaken worden in 2.4 De sportzaken gepositioneerd in de schijnwerpers gezet. Deze paragraaf is namelijk het vertrekpunt van dit onderzoek. 2.1 Consumptieve bestedingen 1 In 2006 heeft de Nederlandse consument ruim 1,5 miljard uitgegeven aan sportartikelen, -mode en -schoenen. Dit is exclusief de uitgaven die gedaan zijn in winkels die de verkoop van hengelsportartikelen, watersportartikelen en/of kampeerartikelen als hoofdactiviteit hebben. Diezelfde consument heeft daarnaast nog eens twee keer zoveel uitgegeven aan contributies, les- en entreegelden, huur van accommodatie en andere zaken gerelateerd aan sportbeoefening. In dit rapport beschouwen we alleen de uitgaven aan sportartikelen, -mode en -schoenen en we spreken in dit verband over de sportmarkt. De sportbranche heeft hierin een aandeel van 70 à 75%. 2.2 Marktsegmenten In de sportmarkt onderscheiden we op basis van de verschillende sporten zes direct herkenbare segmenten. Dit zijn: 1. racketsporten; 2. veld- en balsporten; 3. bad & beach; 4. running; 5. fitness; 6. wintersport. Daarnaast onderscheiden we drie minder herkenbare - maar daarom zeker niet minder belangrijke - segmenten, namelijk: 7. outdoor; 8. casual; 9. overige sporten. 1 Consumptieve bestedingen = het bedrag dat eindgebruikers (gezinshuishoudingen, particulieren) in Nederland besteed hebben, uitgedrukt in euro s inclusief BTW. De bedragen in dit hoofdstuk zijn gebaseerd op: 1) De consumentenenquête uit het vorige structuuronderzoek in de sportbranche, waarbij gebruik gemaakt is van een omnibuspanel met 550 consumenten. Hieruit zijn o.a. de marktaandelen van de verschillende aankoopkanalen gebruikt. 2) De ondernemersenquête uit hetzelfde onderzoek, waarbij de bedrijfseconomische gegevens van 150 MKB-ondernemingen en de filialen van het grootwinkelbedrijf boven water zijn gekregen. Hieruit zijn o.a. de omzetten per marktsegment gebruikt. 3) Markt- en brancheontwikkelingen in de afgelopen 3 jaar, waarvoor diverse bronnen zijn geraadpleegd. 11

12 Het segment outdoor omvat de buitensporten zoals wandelen, fietsen, klimmen, nordic walking en dergelijke. Het wordt veelal geassocieerd met actieve vakanties, kamperen en vrijetijdsbesteding in de buitenlucht. Het segment casual is eigenlijk een thema dat door alle andere marktsegmenten heen loopt. Het heeft meer te maken met het dragen van de sportmode en - schoenen in de vrije tijd en minder met sportbeoefening. Het is ook sterk verwant aan het segment outdoor. Het segment overige sporten is een restcategorie en daarom minder goed herkenbaar. Het omvat alle andere sportartikelen die je doorgaans in de Nederlandse sportzaken kunt aantreffen (w.o. golf, darts, skating). Deze negen segmenten 1 vormen samen de sportmarkt van ruim 1,5 miljard. Zie Tabel 1. Tabel 1 Omvang van de sportmarkt en de segmenten (in euro s en %) en het marktaandeel van de sportbranche (in %), raming 2006 op basis van realisaties 2004 marktsegment consumptieve bestedingen marktaandeel van de sportbranche racketsporten 100 miljoen 7% 90% veld- en balsporten 180 miljoen 12% 90% bad & beach 110 miljoen 7% 60-65% running 190 miljoen 11% 80-85% fitness 100 miljoen 6% 70% wintersport 90 miljoen 6% 65-70% outdoor miljoen 6% 90% casual miljoen 35% 45-50% overige sporten 130 miljoen 10% 30-35% TOTAAL miljoen 100% 70-75% Bron: EIM, Casual vormt het grootste segment, wat toe te schrijven is aan de eerder genoemde verwevenheid met de andere segmenten. De sportmarkt wordt verder aangevoerd door de traditionele veld- en balsporten en het nieuwe running. Zij hebben een marktaandeel van 12% respectievelijk 11%. Ze worden gevolgd door racketsporten en bad & beach (alle 7%) en fitness, wintersport en outdoor (alle 6%). Natuurlijk zijn de aandelen van de segmenten in de sportmarkt door de jaren heen niet altijd stabiel geweest en dit zullen ze in de toekomst ook niet zijn. Daarvoor zijn de bestedingen te afhankelijk van de sportbeoefening en die is 1 Daarmee sluit dit onderzoek exact aan op het voorgaande HBD-onderzoek: Sportdetailhandel: functioneel én modisch, De bestedingen aan outdoor zijn gebaseerd op de outdoor-omzet van de sportzaken zoals die in dit onderzoek gedefinieerd zijn (d.w.z. exclusief kampeerzaken). Het betreft de merken die in de sportzaken te koop zijn. In werkelijkheid zal de outdoor-markt groter zijn dan hier vermeld. 3 Het betreft hier de bestedingen aan casual-merken die bij de sportzaken te koop zijn. In werkelijkheid zal de casual-markt groter zijn dan hier vermeld. 12

13 weer aan fluctuaties onderhevig. Ook kunnen nieuwe sporten een plaatsje in de sportmarkt veroveren (tijdelijk dan wel structureel) en uitgroeien tot een segment. Voorbeelden hiervan zijn running en fitness, terwijl casual ook als zodanig beschouwd kan worden. Verder zijn er sporten die hier niet onder de sportmarkt vallen - bijvoorbeeld omdat zij via andere kanalen dan de sportzaken gedistribueerd worden -, maar niet uitgesloten mogen worden als potentiële toetreder. Voorbeelden hiervan zijn onder andere fietsen en ruitersport. Op de potentie van de verschillende nieuw en oude marktsegmenten komen we nog uitgebreid terug. 2.3 Aanbieders Sportartikelen, -mode en -schoenen worden in Nederland voor 70 à 75% verkocht door sportzaken 1. Voor de overige 25 à 30% worden ze verkocht door modezaken, schoenenzaken, warenhuizen, internet- en postorderbedrijven, sportverenigingen, ambulante handel en tal van andere niet directe voor de hand liggende aanbieders, zoals bijvoorbeeld supermarkten, bouwmarkten, tuincentra, drogisterijen en Blokker-achtigen. Die laatste aanbieders nemen toe in aard en aantal. Het zijn vooral grootschalige aanbieders met een omvangrijk distributienetwerk, die inspringen op snel opkomende sporten en populaire hebbedingen. Voor de populairste artikelen op een bepaald moment hoef je alleen maar een folder van Aldi, Lidl, Intratuin, Kruidvat, Blokker of Praxis op te slaan en je weet het. Dit geldt ook voor sportartikelen. Voor alle aanbieders geldt dat zij hun eigen marktsegment en doelgroep opzoeken en daarmee hun specifieke kracht benutten. Voor de een is dat volume wegzetten en traffic creëren (de niet direct voor de hand liggende aanbieders), voor de ander is dat aanvullen van of uitbreiden van merken in het eigen assortiment (modezaken), en voor weer een ander is dat inspelen op seizoenen (warenhuizen). Maar wat is het voor de sportzaken? 2.4 Sportzaken gepositioneerd Aantal sportzaken In ons land zijn à sportzaken. Dit zijn winkels die de verkoop van sportartikelen, -mode en -schoenen als hoofdactiviteit hebben. Winkels die de verkoop van hengelsportartikelen, watersportartikelen en/of kampeerartikelen als hoofdactiviteit hebben vallen hier niet onder 2. 1 Naar waarde bekeken. 2 Dit is een smallere definitie dan bijvoorbeeld die het CBS hanteert. Het CBS komt tot ondernemingen met in totaal winkels in de sportbranche. 13

14 2.4.2 Keten- en formuleforming De sportzaken zijn op basis van hun organisatie te splitsen in grootwinkelbedrijven, formulewinkels, samenwerkende winkels en niet-samenwerkende winkels. Zie Figuur 2. Figuur 2 Verdeling van sportzaken naar organisatievorm in % 18% 18% 26% grootwinkelbedrijf samenwerkend MKB formulewinkels niet-samenwerkend MKB Bron: Locatus 2006, bewerking EIM 2007 Van alle sportzaken is 44% een filiaal van een grootwinkelbedrijf of een formulewinkel van een van de retailorganisaties. Daarnaast is 18% aangesloten bij een samenwerkingsverband zonder herkenbare winkelformule. Vergeleken met het vorige onderzoek (cijfers 2004) betekent dit een stabilisatie van de zogenoemde samenwerkingsgraad 1. Daarnaast zien we een verschuiving naar strakkere vormen van samenwerking: het aandeel filialen van grootwinkelbedrijven neemt toe (14% 18%) en ook die van de formulewinkels (25% 26%) ten koste van het aandeel samenwerkende winkels (26% 18%). Een toelichting: Grootwinkelbedrijven (GWB) In de sportbranche worden ondernemingen met 20 of meer eigen filialen als grootwinkelbedrijf beschouwd. Dit zijn Aktiesport, Perry Sport, Bever Zwerfsport, Pro-Sport en Footlocker. Het is in de detailhandel echter gebruikelijker om ondernemingen met 7 of meer vestigingen als grootwinkelbedrijf te beschouwen. In dat geval kunnen tot deze groep ook gerekend worden de winkels van Bakker Sport, Daka Sport, Slee Buitensport en Le Papillon. Daarmee komt het totaal aantal vestigingen van grootwinkelbedrijven op circa 270. Formulewinkels (MKB) Van de sportzaken behoren circa 385 tot de formulewinkels. Dit zijn de franchiseketens en in- en verkooporganisaties die een voor de consument direct herkenbare winkelformule voeren. Het betreft hier de formules van Intersport en Coach (Intres), Sport2000, Runnersworld en Time Out Sport (Euretco), Run2day en Sneakers. 1 = percentage winkels gelieerd aan grootwinkelbedrijf en/of samenwerkingsverband in een branche. 14

15 Samenwerkende winkels (MKB) Circa 265 sportzaken worden geëxploiteerd door ondernemers die aangesloten zijn bij een inkoopcombinatie of een in- en verkooporganisatie zonder een voor de consument herkenbare winkelformule. Het gaat hier om leden van Sportpoint (Euretco), Fair Play International Sports (Garant), GOS-Sport (Intres) en Running Center. Niet-samenwerkende winkels (MKB) Onder de Nederlandse sportzaken zijn ten slotte circa 550 winkels van nietsamenwerkende MKB-ondernemers Typering Het assortiment is voor de consument een van de meest onderscheidende kenmerken van sportzaken. Bij de MKB-sportzaken wordt ruim driekwart van de omzet behaald met de verkoop van sportmode (41%) en sportschoenen (36%). Sporthardwaren en overige artikelen hebben bij hen een omzetaandeel van 17% en 6%. Bij het grootwinkelbedrijf ligt het accent nog iets zwaarder op sportmode en -schoenen. Wat betreft het modische dan wel functionele gehalte van het assortiment blijkt dat bij de formulewinkels en het samenwerkend MKB een derde van het assortiment (35% en 32%) modisch is en de rest functioneel. Bij het nietsamenwerkend MKB en het grootwinkelbedrijf liggen die percentages op 19% en 44%. Op basis van de assortimentssamenstelling onderscheiden we drie typen sportzaken: multisportzaken: alles voor de sportieve consument modische sportzaken: sportmode en -schoenen voor de sportief gekleden, jeugd en modebewuste functionele sporters ; gespecialiseerde sportzaken: alles wat je nodig hebt voor die ene sport. Deze typen zijn in het vorige onderzoek naar voren gebracht als kansrijke winkelformules, naast de winkelformules gericht op specifieke doelgroepen zoals de prijskopers, gezinnen, vrouwen en dergelijke. In de praktijk zijn er vele sportzaken waarvan de winkelformule niet toe te schrijven is aan een van de genoemden en die een onduidelijke profilering hebben. De ondernemers hiervan zijn blijkbaar nog zoekende of zich nog niet bewust van het feit dat er keuzes gemaakt moeten worden om ook op langere termijn succes te hebben. Dit onderzoek beoogt hen op weg te helpen en bewust te maken van de kansen die er liggen Locatie en schaalgrootte Iedere winkelformule heeft zijn eigen winkelvloeroppervlakte (w.v.o.) en zijn eigen locatie. Een multisportzaak kan alleen geëxploiteerd worden wanneer je over een groot aantal m² wvo beschikt. Het brede aanbod bestaat immers uit sportartikelen, -mode en -schoenen, uit A-merken en private labels, uit modische en functionele artikelen en uit allerlei gadgets. De doelgroep en de prijsrange zijn enorm. Inkoopkracht, schaalgrootte, partnershipping en snelheid zijn van groot belang om steeds actueel te zijn. 15

16 Een modische sportzaak heeft weer een A-locatie nodig, omdat hij publiek trekt dat vergelijkend wil winkelen. Ook krijg je dan grote bezoekersaantallen binnen, die voor de nodige impulsaankopen zorgen. De winkelruimte kan hier kleiner zijn dan voor de multisportzaak. Ook hier geldt dat een zekere schaalgrootte (via filialisering of samenwerking) nodig is om interessant te zijn voor de leveranciers van populaire sportieve merken en om actueel te blijven. In de mode wisselen de collecties immers razend snel. De gespecialiseerde sportzaak ten slotte heeft niet veel m² wvo nodig. Een A- locatie is ook niet nodig: de functionele sporters willen moeite doen om naar hun speciaalzaak te komen. Schaalgrootte is minder noodzakelijk dan bij de andere winkelformules. Het gaat hier meer om kwaliteit, advies en aftersales, dan om omzetsnelheid en lage prijzen. Uit de indicatoren voor schaalgrootte - m² wvo, aantal werkzame personen en aantal krachten - blijkt dat naarmate de centrale regie over de winkels strakker is of de samenwerking intensiever, de schaalgrootte van de betrokken winkels toeneemt (zie Tabel 2). Met andere woorden: grootwinkelbedrijven opereren op de grootste schaal, gevolgd door de formulewinkels en samenwerkende MKBsportzaken. De niet-samenwerkende sportzaken sluiten de rij. In grote lijnen zien we dit terug in de aanwezigheid van de verschillende winkelformules binnen deze groepen sportzaken. De multisportzaken zijn sterk vertegenwoordigd bij het grootwinkelbedrijf en de formulewinkels, terwijl de gespecialiseerde sportzaken juist bij de niet-samenwerkende MKB-sportzaken voorkomen. Tabel 2 Indicatoren voor schaalgrootte van sportzaken in 2004 gemiddelden grootwinkelbedrijf formulewinkels samenwerkend nietsamenwerkend winkelvloeroppervlakte 358 m² 219 m² 191 m² 107 m² aantal werkzame personen 6,5 5,0 4,9 2,9 aantal FTE s 6,0 3,6 3,4 2,0 aandeel filiaalondernemingen 100% 24% 18% 18% Bron: HBD, Prestaties In Tabel 3 staan enkele kengetallen van MKB-sportzaken weergegeven zoals die uit het vorige onderzoek naar voren zijn gekomen. 16

17 Tabel 3 Kengetallen van MKB-sportzaken in formulewinkels samenwerkend niet-samenwerkend omzet, exclusief BTW omzet per m² wvo omzet per FTE omzetsnelheid 2,8 2,2 2,3 brutowinstmarge 38,7% 36,2% 35,6% bedrijfsresultaat voor belasting 6,9% 5,8% 5,9% economisch resultaat 2 2,5% 0,3% -4,7% Bron: HBD, 2005 Een aantal opvallende prestaties uit het vorige onderzoek: De omzet van het grootwinkelbedrijf ligt een stuk hoger dan die van de formulewinkels, en de samenwerkende sportzaken draaien een twee keer zo hoge omzet als hun niet-samenwerkende soortgenoten. De arbeids- en vloerproductiviteit liggen hoger naarmate de samenwerking strakker is (en samenhangend met die strakkere samenwerking: naarmate de winkels groter zijn 3 ). Formulewinkels realiseren een hogere omzetsnelheid, brutowinstmarge en economisch resultaat dan de andere sportzaken. De gerealiseerde brutowinstmarge kent bij de sportzaken een grote variatie rondom het gemiddelde: die marge ligt tussen 32% en 45%. Het economisch resultaat van een groot aantal sportzaken is slecht. In 2005 is de omzet in de sportbranche met circa 4% gedaald - met name door een druk op de prijzen -, maar in de laatste maanden van dat jaar was de ommekeer al merkbaar. Het jaar 2006 was een uitstekend jaar voor de sportzaken. De omzetstijging ten opzichte van 2005 kwam uit op ruim 6% bij een gelijkblijvend prijsniveau. Behalve een positieve ontwikkeling ten aanzien van de omzet, is er ook een positieve ontwikkeling ten aanzien van de brutowinstmarge. Er is een tendens naar boven en dat is ook noodzakelijk voor het rendement, aldus branchedeskundigen. Op dit moment zitten we dus in een heel andere situatie dan ten tijde van het vorige onderzoek. We hebben nu te maken met een consument die gemakkelijker 1 De omzetten in deze tabel zijn gebaseerd op de structuurenquête, inclusief gegevens van het grootwinkelbedrijf en de formulewinkels op groepsniveau. Deze omzetten mogen niet vermenigvuldigd worden met het aantal winkels (en de BTW) en het marktaandeel van de branche om tot de consumptieve bestedingen te komen. De definitie van de sportbranche (o.a. exclusief kampeerzaken en exclusief Scaino) in dit onderzoek en bij de omzetmeting sluit niet één-op-één aan op de bestedingen m.b.t. casual en outdoor. Zie hiervoor de voetnoten 2 en 3 bij Het economisch resultaat is exclusief het gewaardeerde inkomen van de ondernemer. Deze waardering ligt op Afgezien van de samenwerking ligt de vloerproductiviteit van fysiek kleine gespecialiseerde sportzaken (bijvoorbeeld schoenen) doorgaans hoger, en die van de fysiek grotere multisportzaken en megastores doorgaans lager dan gemiddeld. 17

18 zijn pinpas trekt en ook weer gemakkelijker voor de hoger gepositioneerde merken kiest. 18

19 3 Trends en ontwikkelingen Dit hoofdstuk gaat in op de trends en ontwikkelingen in de maatschappij die met elkaar de omgeving bepalen waarin de sportmarkt zich bevindt. We onderscheiden hierbij vier soorten factoren 1 die continu hun invloed uitoefenen op de vraag naar en het aanbod van sportartikelen, -mode en -schoenen. Dit zijn: 1) sociale factoren, 2) economische factoren, 3) technologische factoren en 4) de overheid. Zij worden achtereenvolgens per paragraaf toegelicht Sociale factoren In het volgende schema staan trends en ontwikkelingen weergegeven, die onder de zogenoemde sociale factoren zijn te scharen. Zij beïnvloeden vooral de vraagkant van de sportmarkt. 1 Conform het krachtenmodel dat gebaseerd is op Porter en weergegeven in 1.2 Inleiding. 2 In Bijlage I zijn de uitkomsten van de workshops op dit vlak te raadplegen. 19

20 Schema 1 Sociale factoren: trends en ontwikkelingen Maatschappij, demografie en cultuur Demografische ontwikkelingen: afname van de bevolking toename van het aantal huishoudens vergrijzing van de bevolking verkleuring van de bevolking verdikking van de bevolking stijging van het algehele opleidingsniveau van de bevolking Maatschappelijke ontwikkelingen: weinig vooruitgang in de integratie en de toenadering van allochtonen en beperkt begrip voor elkaars opvattingen. afname van het aantal rokers in Nederland toenemende aandacht voor veiligheid toenemende aandacht voor wellness toenemende aandacht voor sport en bewegen in de media (zoals TVprogramma s Je echte leeftijd en De afvallers ) Ontwikkelingen in tijdsbesteding: lichte toename van de vrije tijd lichte toename van deeltijdwerk werkdruk neemt niet verder toe voor een dagje uit kiest men óók voor een actieve activiteit. Actieve sportdeelname behoort tot de top-3 van dagtochten daling van het aantal personen dat lid is van een vereniging lichte daling van het aantal vrijwilligers toename van het bezoek aan musea, theater en bioscoop snelle opmars van het internetgebruik Bron: Rapportage Sport 2006 (SCP, 2006) en EIM, 2007 De invloed van de hier genoemde trends op de beoefening van sport en/of de uitgaven aan sportartikelen, -mode en -schoenen varieert. De diverse trends zullen hieronder kort worden besproken Demografische ontwikkelingen De Nederlandse bevolking zal de komende jaren dalen, maar het aantal huishoudens zal blijven toenemen. Dat betekent dat de gemiddelde omvang van de gezinnen kleiner zal worden. Hoe meer huishoudens, hoe groter de uitgaven aan sportartikelen (sportartikelen kunnen immers binnen een gezin aan elkaar worden uitgeleend). De vergrijzing zet door. Hoewel de ouderen onder ons nog steeds minder vaak sporten dan de jongeren, mag van de vergrijzing van de bevolking veel verwacht worden. Ouderen van nu staan actiever in het leven, hebben relatief veel te besteden en kiezen veelal voor kwaliteit ( silver economy ). Fit zijn staat bij hen hoog in het vaandel en lichamelijke gebreken worden aangepakt of voorkomen door middel van bewegen en sporten. Outdoorsporten zoals fietsen, wandelen en Nordic walking zijn populair bij deze groep. 20

21 Ook de verkleuring van Nederland zet de komende jaar door. Maar wat de effecten zijn op de beoefening van sport en de uitgaven aan sportartikelen is onduidelijk. De verschillen tussen de tweede, derde en vierde generatie allochtonen en de autochtone Nederlanders zijn kleiner. De verdikking van de bevolking en het gevaar daarvan voor de volksgezondheid wordt steeds meer onder de aandacht gebracht. Met name het feit dat bij veel jonge kinderen overgewicht is geconstateerd heeft bij iedereen de alarmknoppen in werking gesteld. Zie ook 3.4 (overheidsbeleid). Het mag duidelijk zijn dat dit een kans is voor de sportmarkt. De stijging van het opleidingsniveau leidt tot een groei van het aantal koopkrachtige gezinnen. In die gezinnen met een grote éénverdiener of tweeverdieners is meer sportgeld en sportkapitaal 1 voor de kinderen aanwezig Maatschappelijke ontwikkelingen De sociaal-economische integratie loopt beter dan de sociaal-culturele integratie. Toch blijven in Nederland grote botsingen, zoals die in Frankrijk en België hebben plaatsgevonden, gelukkig nog uit. De aandacht voor gezondheid neemt toe, dat blijkt uit de afname van het aantal rokers, de toenemende aandacht voor veiligheid, maar ook de toenemende aandacht voor sport en bewegen in de media. Zien sporten, doet sporten. Het belang van TV, tijdschriften, internet en andere communicatiekanalen voor het promoten van sport is groot. Op TV is tegenwoordig een grotere variatie in sporten te zien en ook de zendtijd die ingevuld wordt met sporten is toegenomen. Verder zijn er veel beweeg- en afvalprogramma s zoals Je echte leeftijd en De afvallers. Tijdschriften staan bol van rubrieken over fit zijn, bewegen, afvallen, diëten en ontstressen, en Sonja Bakkeren is zelfs een werkwoord geworden. De media-aandacht is positief voor de sportbeoefening en voor de uitgaven aan sportartikelen. In navolging hierop is ook de trend voor wellness 2 ontstaan. Iedere branche is momenteel met wellness bezig. Projectontwikkelaars zien in wellness een thema voor nieuw te bouwen retailclusters. Vergaderaccommodaties en vakantieparken voegen wellness toe aan hun producten- en dienstenaanbod. Verzekeraars interesseren zich in toenemende mate voor sportbeoefening en beginnen daarin te investeren. En voor de sportbranche is wellness in feite een thuiswedstrijd. De toenemende aandacht voor wellness geeft niet alleen een impuls aan de sportbeoefening (m.n. yoga, tai-chi, pilates en andere vormen van fitness), maar ook aan de uitgaven aan sportartikelen. Samen met de vergrijzing en 1 Uit Rapportage Sport 2006 van het SCP blijkt dat er een positieve relatie is tussen sportende ouders en sportende kinderen. Dit wordt aangeduid met de aanwezigheid van sportkapitaal in gezinnen. Daarnaast blijkt er een positieve relatie te zijn tussen inkomen en tweeverdieners en sportuitgaven in gezinnen. Die relatie houdt nauw verband met het opleidingsniveau. 2 Hier wordt het begrip wellness in brede zin gebruikt, dat wil zeggen dat wellness staat voor: het ontspannen, ontstressen en verzorgen van lichaam en geest door sporten. De term wellness is een combinatie van wellbeing en fitness. 21

22 het stijgende opleidingsniveau ziet men dit als de belangrijkste positieve ontwikkelingen Ontwikkelingen in tijdsbesteding Neemt de vrije tijd van de consument nu toe of niet? Deze vraag roept al een hele discussie op. Strikt genomen is de tijd die niet wordt besteed aan betaald werk in de afgelopen jaren licht toegenomen; mensen gaan meer in deeltijd werken, en het antwoord is dus ja. Maar zo wordt het niet ervaren. De druk op de beschikbare vrije tijd is namelijk enorm toegenomen door een groei van het activiteitenaanbod. De consument moet uit een steeds breder wordend en voortdurend wisselend aanbod van sport, cultuur en recreatie kiezen, naast het gewone werk, het huishouden, de zorg en de sociale contacten. Tegenwoordig raakt men er steeds meer van bewust dat inspanning (door sport) leidt tot ontspanning, en dat sporten de stress kan verminderen en daarmee ook de ervaren tijdsdruk. Ook wordt door steeds meer mensen onderstreept dat niet sporten minder gelukkig maakt. In de top van populaire dagtochten staat naast pretparken, dierentuinen, musea en factory outlets ook actieve sportbeoefening. Een dagje indoorskiën, schaatsen, survival en, zwemmen of klimmen wordt door gezinnen steeds vaker geprefereerd boven een dagje pretpark. Bij ouderen wordt dat dagje vaker ingevuld met fietsen of wandelen. Door deze uitjes of incidentele sportbeoefening stijgt de bekendheid en ervaring met de verschillende sporten. Dat kan leiden tot een structurele sportbeoefening. 3.2 Economische factoren In het volgende schema staan trends en ontwikkelingen weergegeven die onder de zogenoemde economische factoren zijn te scharen. Zij beïnvloeden de vraagkant van de sportmarkt, maar laten zich ook gelden aan de aanbodkant ervan. 22

23 Schema 2 Economische factoren: trends en ontwikkelingen Economie en ruimte Economische ontwikkelingen: algemeen economisch herstel (vanaf 2 de helft 2005) groei consumentenvertrouwen stijging koopkracht en kooplust daling van de werkloosheid Ruimtelijk-economische ontwikkelingen: Nota Ruimte geeft meer vrijheid aan gemeenten voor inrichting en bestemming van de openbare ruimte tekort aan sport-, recreatie- en groenvoorzieningen geconstateerd het vrijkomen van landbouwgrond biedt ruimte voor sportvoorzieningen toenemende ruimtedruk (parkeerruimte) toename van het autobezit verplaatsing van sportaccommodaties naar de rand van de stad Ontwikkelingen sportaccommodaties: commercialisering van de vrije tijd schaalvergroting bij vrijetijdsvoorzieningen ontstaan van een overvloed aan fitnesscentra Bron: Rapportage Sport 2006 (SCP, 2006) en EIM, De invloed van de hier genoemde trends op de beoefening van sport en/of de uitgaven aan sportartikelen, -mode en -schoenen varieert. De diverse trends zullen hieronder kort worden besproken Economische ontwikkelingen Sinds de tweede helft van 2005 is er sprake van economisch herstel. En het consumentenvertrouwen is weer terug. De index staat momenteel het hoogst sinds 6 jaar. Onzekerheden over de ziektekosten, pensioenen en dergelijke zijn grotendeels verdwenen. De werkloosheid neemt af, er zijn weer loonsverhogingen, de schoolboeken worden gratis: kortom de consument durft in de winkels weer toe te happen. Het belang van de prijs als een van de overwegingen bij de aankoop van artikelen neemt af. De drempel om een winkel binnen te stappen wordt lager. De consument doet meer impulsaankopen en kiest vaker voor de duurdere varianten. Ook is de consument weer meer bereid om voor extra s te betalen (waaronder service en advies). Een tijd lang niet kunnen kopen voelt namelijk niet goed. De consument wil zich weer onderscheiden en heeft er zin in. De sportdetailhandel heeft in 2006 al geproefd hoe groot de invloed van het economische herstel en de herwonnen kooplust kan zijn op de aankopen van sportartikelen, -mode en -schoenen Ruimtelijk-economische ontwikkelingen Binnen de ruimtelijk-economische ontwikkelingen zien we een aantal tegenstrijdige trends. Enerzijds biedt de Nota Ruimte meer mogelijkheden en ontstaat door het vrijkomen van landbouwgrond meer ruimte voor sportvoor- 23

24 zieningen. Anderzijds is er een duidelijk tekort geconstateerd aan sport-, recreatie- en groenvoorzieningen. Daarnaast neemt de druk op de bestaande ruimte toe, het aantal autobezitters stijgt en daarmee de behoefte aan meer parkeerruimte. Door de verplaatsing van sportaccommodaties naar de rand van de stad, krijgt de consument ook meer behoefte en noodzaak om gebruik te maken van de auto. Even je kind op de fiets wegbrengen wordt lastiger Ontwikkelingen sportaccommodaties De snelle opkomst en het succes van vele fitnesscentra in ons land heeft logischerwijs een positieve invloed op aankopen in de sportbranche. Fitness is voor de sportzaken uitgegroeid tot een volwaardig marktsegment. En nu lijkt het moment daar dat in diverse steden het aanbod van fitnesscentra te veel dreigt te worden voor de vraag. Scherpere prijzen en meer extra s worden als wapens in de concurrentiestrijd ingezet. Dit leidt ertoe dat op korte termijn meer consumenten (financieel gezien kunnen) instappen en wellicht meer gaan uitgeven aan sportmode en -schoenen. 3.3 Technologische factoren In het volgende schema staan trends en ontwikkelingen weergegeven die onder de zogenoemde technologische factoren zijn te scharen. Zij beïnvloeden vooral de aanbodkant van de sportmarkt, maar laten zich ook gelden aan de vraagkant ervan. Schema 3 Technologische factoren: trends en ontwikkelingen Technologie en innovatie Technologische ontwikkelingen op gebied van sport: productinnovaties leiden tot nieuwe sporten en sportbeoefenaren productinnovaties leiden tot nieuwe producten en verkorting van de economische levensduur verlenging technische levensduur van producten toenemend gebruik van kunstgras opkomst van meetapparatuur om sportprestaties te meten en te vergelijken Ontwikkelingen op het gebied van medische technologie: vooruitgang in de medische technologie leidt tot een langer of blijvend actief leven voor velen Technologische ontwikkelingen in de omgeving: technologische ontwikkelingen op het gebied van in en rond het huis leiden tot tijdwinst bij de huishoudens ontwikkelingen op het gebied van internet, gaming en telecommunicatie vullen in toenemende mate de vrije tijd van met name de jeugd. Bron: Rapportage Sport 2006 (SCP, 2006) en EIM,

25 De invloed van de hier genoemde trends op de beoefening van sport en/of de uitgaven aan sportartikelen, -mode en -schoenen varieert. De diverse trends zullen hieronder kort worden besproken Technologische ontwikkelingen op het gebied van sport Productinnovaties vinden vooral plaats in de topsport, en sijpelen pas veel later door naar de breedtesport. Er zijn enkele innovaties die voor doorbraken hebben gezorgd in de zin van nieuwe sporten en manieren van sporten: bijvoorbeeld carveski, klapschaats, Nordic walking en snowboarden. De meeste productinnovaties betreffen veelal mode-innovaties (skischoenen), type-veranderingen en materiaalverbeteringen (all weather kleding, lichtgewicht wandelschoenen). Ook zijn er wel kleine innovaties zoals kindervarianten van sportartikelen, panna voetbal en beachsporten. Een zeer belangrijke ontwikkeling is nu de opkomst van apparatuur om de individuele sportprestatie en -progressie te meten en te monitoren in de tijd met behulp van internet. Voorbeelden zijn MP3run en ipod nano in combinatie met Nike+ kit. Deze innovaties maken sporten leuker en anders. Het gebruik van hartslagmeters biedt bovendien ook veiligheid aan beginnende sporters. Met deze innovaties zouden wel eens grotere doelgroepen aangesproken kunnen worden. Het sluit bijvoorbeeld goed aan op de internetgeneratie. Overkappingen, indoor-gelegenheden en kunstgras bieden meer mogelijkheden om te sporten en worden frequenter toegepast. Kunstgras is bijvoorbeeld langer en intensiever te bespelen dan natuurgras. Het kan bovendien multifunctioneel gebruikt worden: bijvoorbeeld s avonds door de verenigingen en s morgen en s middags door scholen. Productinnovaties worden beschouwd als zijnde de grootste stimulator van de sportbeoefening en -uitgaven binnen de technologische factoren. In dit verband wordt specifiek gewezen op de verkorting van de levensduur van producten Ontwikkelingen op het gebied van medische technologie Ontwikkelingen in de medische technologie zorgen voor een langer en blijvend actief leven. Deze trend sluit aan op wat vermeld is bij de vergrijzing van de bevolking. De medische wetenschap brengt een langer en blijvend actief leven voor veel consumenten Technologische ontwikkelingen in de omgeving Het huishouden doen wordt gemakkelijker en kost steeds minder tijd. Neem alleen al het effect van de vaatwasser, de magnetron, de stoomreiniger, de wegwerp-huishoudhulpjes en de voorprogrammering van tal van apparaten. Dergelijke productinnovaties verminderen de druk op de vrije tijd van de consument. 25

26 3.4 Overheidsbeleid In het volgende schema staan trends en ontwikkelingen weergegeven die onder het overheidsbeleid zijn te scharen. Zij beïnvloeden vooral de sportbeoefening en daarmee indirect de vraagkant van de sportmarkt. Schema 4 Overheidsbeleid: trends en ontwikkelingen Overheidsbeleid toenemende overheidsbestedingen aan sport in de periode komst van (outputgerichte) projectsubsidies sport als middel om de doelstellingen van volksgezondheid (bewegen) en welzijn (meedoen) te realiseren overheid hanteert SMART-doelstellingen w.o. beweegnormen groeiende rol voor provinciale sportraden in ondersteuning van sportverenigingen groei van gemeentelijke uitgaven aan sport ambitieuze doelstellingen bij diverse maatschappelijke organisaties t.a.v. samenwerking, maatschappij en sport de 30 minuten bewegen -campagne is op 30 januari 2007 van start gegaan; het is de opvolger van de FLASH!-campagne Alliantie School en Sport Samen Sterker (opvolger van Jeugd in Beweging): een structurele inbedding van sport in het onderwijs en oplossing van de problematiek van hangjongeren en (wan)gedrag van jongeren in achterstandswijken toenemende uitgaven aan topsport in periode naar overheid streeft naar vergroting van de deelname aan betaalde arbeid met het verdwijnen van de instellingssubsidies in 2003 kromp het totale budget voorstel tot wijziging Wet op kansspelen brengt onzekerheid t.a.v. vaste percentage van De Lotto-gelden dat naar de sport gaat (70%) de strengere eisen aan attractie- en speeltoestellen kunnen tot afname van de buitenspeelruimte leiden Jeugdsportfonds om sporten voor jongeren betaalbaar te maken Bron: Rapportage Sport 2006 (SCP, 2006) en EIM, Een aantal van deze trends en ontwikkelingen zal de beoefening van sport en/of de uitgaven aan sportartikelen, -mode en -schoenen in de toekomst doen toenemen. Dit zijn 1 : instelling van het Jeugdsportfonds; toenemende overheidsbestedingen aan sport en komst van outputgerichte projectsubsidies; structurele inbedding van sport in het onderwijs (Alliantie School en Sport); sport ter realisatie van doelen volksgezondheid en welzijn; samenwerking tussen overheid, maatschappelijke en sportorganisaties. 1 Deze trends en ontwikkelingen zijn uit de gehouden groepssessies als zodanig naar voren gekomen. Zij kregen de hoogste prioritering d.w.z. een gemiddelde score van 4 of hoger op een 5-puntsschaal. 26

27 Deze trends en ontwikkelingen zijn in wezen onderdelen van het samenhangende overheidsbeleid gericht op volksgezondheid, welzijn en sport. Dit beleid wordt hieronder in een notendop toegelicht. Doelstellingen In 2005 is het sportdoel in de Nota Tijd voor sport vastgelegd: namelijk het streven naar een sportieve samenleving waarin zowel veel aan sport wordt gedaan als van sport wordt genoten. Er wordt gewezen op de vele nieuwe sporten die erbij komen, de toenemende invloed van de media en het groeiende commerciële belang van de sport. Nadere doelstellingen zijn: Mensen gaan meer sporten en bewegen voor hun gezondheid. Via de sport komen mensen elkaar meer tegen en gaan ze meedoen aan maatschappelijke activiteiten. Mensen gedragen zich sportief en respecteren (spel)regels. Topsport wordt bevorderd als symbool van ambitie, als bron van ontspanning en ter versterking van het nationale imago in binnen- en buitenland. Hoofdthema van het overheidsbeleid is: gezond door sport. Dit is uitgewerkt in enerzijds het Nationaal Actieplan Sport en Bewegen met de campagne 30 minuten bewegen, en anderzijds in het programma Gezonde Sportbeoefening gericht op sportgeneeskunde, sportmedische begeleiding en preventie van blessures. In 2010 moet 65% van de volwassenen de beweegnorm halen en het aantal volwassenen dat geen enkele dag voldoende beweegt teruggebracht zijn naar 7%. Koersverandering: sport, bewegen en meedoen Het nieuwe beleid zet sport in als instrument om sportexterne beleidsdoelen te halen: in het bijzonder de doelen van volksgezondheid (bewegen) en welzijn (meedoen). Als beleidspartners in deze ziet de overheid: de zorgsector, verzekeraars, fitnessbranche, sportverenigingen en -bonden, gemeenten en onderwijsinstellingen. Deze koersverandering wordt als een positieve ontwikkeling gezien voor heel sportend Nederland. Uitgaven Het sportbudget van het ministerie van VWS stijgt van 67 miljoen in 2005 naar 101 miljoen per jaar in de periode Daarnaast nemen de sportuitgaven van de gemeenten toe. De 458 gemeenten besteden samen 810 miljoen aan sport. Een groot deel hiervan gaat naar de accommodaties (86%). Jeugdsportfonds Meest recent is de instelling van het Jeugdsportfonds. Dit wordt gezien als een van de belangrijkste zaken op dit moment. Het gaat uit van de gedachte dat ieder kind lid moet kunnen zijn van een sportvereniging - los van de gymles op school - en is gericht op het betaalbaar houden ervan. Momenteel wordt nog gewerkt aan de operationalisering hiervan. Naschoolse opvang Behalve van het jeugdsportfonds wordt er ook veel verwacht van het feit dat de basisscholen in de toekomst voor de buitenschoolse kinderopvang moeten zorgdragen. Dat sport een onderdeel van de activiteiten gaat wor- 27