Onbegrepen gedrag bij thuiswonende mensen met dementie: een gedragsmethodiek. Iris van Asch Marleen Prins

Transcriptie

1 Onbegrepen gedrag bij thuiswonende mensen met dementie: een gedragsmethodiek Iris van Asch Marleen Prins

2 Programma Trimbos-instituut en Programma Ouderen Achtergrond en aanleiding onderzoek Stellingen Gedragsmethodiek Pauze Het multifactoriële model Video Omgaan met veranderend gedrag bij dementie voor mantelzorgers aflevering agressief gedrag Oefening multifactoriële model Forumoverleg Netwerk casemanagers dementie 10 juli

3 Het Trimbos-instituut en programma Ouderen Het Trimbos-instituut is een kennisinstituut. Het doet onderzoek naar geestelijke gezondheid, mentale veerkracht en verslaving Programma Ouderen richt zich op het verbeteren van de kwaliteit van leven en psychisch welbevinden van ouderen, door kennis en expertise te ontwikkelen, te vertalen en te evalueren in beleid en praktijk. Forumoverleg Netwerk casemanagers dementie 10 juli

4 Programma Ouderen Netwerken Thuis In het verpleeghuis Forumoverleg Netwerk casemanagers dementie 10 juli

5 Aanleiding onderzoek Veranderend gedrag? Onbegrepen gedrag! Forumoverleg Netwerk casemanagers dementie 10 juli

6 Wanen Degene met dementie is overtuigd van gedachten die niet waar zijn Agitatie / agressie Degene met dementie klaagt, jammert of slaat (anderen, zichzelf of voorwerpen) (Doelloos) repetitief gedrag Degene met dementie loopt doelloos rond, ijsbeert Eetlust / eetgedrag Degene met dementie is afgevallen of aangekomen (veel in korte tijd) Nachtelijke onrust Degene met dementie maakt anderen s nachts wakker of staat te vroeg op Onbegrepen gedrag Depressie / dysforie Degene met dementie heeft een negatieve houding, vindt niets goed Angst Degene met dementie vermijdt mensen of activiteiten Prikkelbarheid / labiliteit Degene met dementie is ongeduldig of snel geïrriteerd Hallucinaties Degene met dementie ziet of hoort dingen die er niet zijn Ontremming Degene met dementie handelt impulsief zonder over gevolgen na te denken Euforie / opgetogenheid Degene met dementie voelt zich te opgewekt. Apathie / onverschilligheid Degene met dementie is lusteloos, heeft geen zin meer om dingen te ondernemen en neemt geen initiatief meer Forumoverleg Netwerk casemanagers dementie 10 juli

7 Feiten & cijfers Op dit moment zijn er in Nederland circa mantelzorgers van mensen met dementie. 54% voelt zich tamelijk belast tot overbelast, waarvan 1 op de 6 mantelzorgers zich zeer zwaar belast of overbelast voelt. Mantelzorgers die zelf samenwonen met hun naaste (veelal zijn dat de partners) ervaren de hoogste belasting: 64% voelt zich tamelijk zwaar belast, zeer zwaar belast of overbelast versus 47% van de mantelzorgers die niet samenwonen met hun naaste. De meerderheid vindt het pijnlijk te moeten zien dat hun naaste een ander persoon is geworden (89%) en dat hun naaste steeds afhankelijker van hen wordt (81%). Ook geeft driekwart aan dat het gedrag van hun naaste hen soms van streek maakt (76%). Bron: Dementiemonitor mantelzorg, Nivel, 2016 Forumoverleg Netwerk casemanagers dementie 10 juli

8 Acht kernelementen bij het omgaan met onbegrepen gedrag bij dementie 1. Tijdig signaleren van onbegrepen gedrag zodat ingegrepen kan worden voordat escalatie plaatsvindt. 2. Een gedegen analyse maken van het gedrag met nagaan van oorzaken op lichamelijk, psychisch en sociaal terrein. 3. Multidisciplinair werken in een team met in ieder geval verzorgende, arts en psycholoog. 4. De oorzaak van het gedrag aanpakken en niet het gedrag zelf. 5. Eerst psychosociale interventies toepassen. Psychofarmaca worden alleen toegepast wanneer kan worden aangetoond dat psychosociale interventies niet (voldoende) werkzaam zijn (met uitzondering van een lichamelijke oorzaak of bij sprake van een delier of psychose). 6. Psychofarmaca volgens de richtlijn toepassen tenzij er belangrijke redenen zijn om hiervan af te wijken. 7. Familie en mantelzorg betrekken bij de analyse en aanpak van het probleem. 8. Behandeling evalueren met extra aandacht voor het mogelijk staken van behandeling met psychofarmaca. Bron: Zwijsen e.a. (2013) Omgaan met onbegrepen gedrag bij dementie. Inventarisatie richtlijnen en inzichten rondom onbegrepen gedrag bij ouderen met dementie. Forumoverleg Netwerk casemanagers dementie 10 juli

9 Verloop en resultaat onderzoek Ontwikkeling nascholing voor casemanagers dementie: draaiboek en training Observaties tijdens uitvoer methodiek Publicatie over care-as-usual bij onbegrepen gedrag Publicatie over het proces van het onderzoek Forumoverleg Netwerk casemanagers dementie 10 juli

10 Stelling 1 Een casemanager is dé aangewezen persoon om mensen met dementie en hun naasten te begeleiden bij onbegrepen gedrag Eens Oneens Forumoverleg Netwerk casemanagers dementie 10 juli

11 Stelling 2 Het is voor mij niet praktisch om bij het begeleiden van onbegrepen gedrag de mantelzorger een actieve rol te geven Eens Oneens Forumoverleg Netwerk casemanagers dementie 10 juli

12 Stelling 3 Het werken met meerdere disciplines aan een casus waarbij onbegrepen gedrag voorkomt is een utopie (onmogelijke werkelijkheid) Eens Oneens Forumoverleg Netwerk casemanagers dementie 10 juli

13 Stelling 4 Bij het begeleiden van onbegrepen gedrag wordt vaak psychofarmaca ingezet tegelijkertijd met een andere (psychosociale) interventie Eens Oneens Forumoverleg Netwerk casemanagers dementie 10 juli

14 Stelling 5 Om de aanpak van onbegrepen gedrag te verbeteren is deskundigheidsbevordering van casemanagers hard nodig Eens Oneens Forumoverleg Netwerk casemanagers dementie 10 juli

15 Stelling 6 Om onbegrepen gedrag goed te kunnen begeleiden is methodisch werken essentieel Eens Oneens Forumoverleg Netwerk casemanagers dementie 10 juli

16 Stelling 7 Bij onbegrepen gedrag moeten er op korte termijn praktische oplossingen aangedragen worden Eens Oneens Forumoverleg Netwerk casemanagers dementie 10 juli

17 Stelling 8 Als ik onbegrepen gedrag gesignaleerd heb, ga ik eerst een analyse maken van het gedrag en de hele situatie uitpluizen Eens Oneens Forumoverleg Netwerk casemanagers dementie 10 juli

18 Stelling 9 Bij de begeleiding van onbegrepen gedrag zijn casemanagers met een psychosociale achtergrond onmisbaar Eens Oneens Forumoverleg Netwerk casemanagers dementie 10 juli

19 Stelling 10 Wanneer ik een cliëntpaar begeleid bij onbegrepen gedrag, heb ik voor mijzelf een duidelijk beeld van welke stappen ik ga zetten Eens Oneens Forumoverleg Netwerk casemanagers dementie 10 juli

20 Stelling 11 Bij het begeleiden van een cliëntpaar bij onbegrepen gedrag stel ik vaak samen met het cliëntpaar een doel ten opzichte van het gedrag Eens Oneens Forumoverleg Netwerk casemanagers dementie 10 juli

21 De methodiek Stap 1 Signaleren van onbegrepen gedrag Stap 2 Onbegrepen gedrag in kaart brengen Stap 3 Gedrag analyseren Stap 4 Plan van aanpak maken Stap 5 Plan van aanpak uitvoeren Stap 6 Evalueren (en bijstellen) Forumoverleg Netwerk casemanagers dementie 10 juli

22 Pauze Forumoverleg Netwerk casemanagers dementie 10 juli

23 Het multifactoriële model Kitwood Een mens is meer dan alleen zijn ziekte 1. De hersenschade 2. De lichamelijke gezondheid 3. De levensgeschiedenis 4. De persoonlijkheid 5. De sociale omgeving 6. De ruimtelijke omgeving Forumoverleg Netwerk casemanagers dementie 10 juli

24 Oefening Neem een cliënt in gedachten waarbij onbegrepen gedrag voor komt. Probeer eerst voor jezelf de 6 factoren in te vullen. Waarschijnlijk lukt dit niet voor allemaal. Bedenk wat je diegene zou kunnen vragen. Bespreek in tweetallen elkaars bevindingen. Forumoverleg Netwerk casemanagers dementie 10 juli

25 Video Omgaan met veranderend gedrag bij dementie aflevering agressief gedrag Ontwikkeld in samenwerking met mantelzorgers Twee experts en twee mantelzorgers per video Voorbeelden van het type gedrag, effect op de mantelzorger, analyse van het gedrag d.m.v. het multifactoriële model en tips van mantelzorgers hoe zij om gaan/zijn gegaan met het gedrag Zes video s over verschillende vormen van onbegrepen/veranderend gedrag Forumoverleg Netwerk casemanagers dementie 10 juli

26 Bedankt! Contact: Forumoverleg Netwerk casemanagers dementie 10 juli