Omgaan met veranderend gedrag bij personen met dementie.

Transcriptie

1

2 Omgaan met veranderend gedrag bij personen met dementie.

3 Inleiding

4 1. Wat is veranderend gedrag 2. Ontstaan 3. Omgaan met: stappenplan 4. Verschillende vormen 5. Besluit

5 1. Wat is veranderend gedrag Ook wel moeilijk hanteerbaar gedrag genoemd = moeilijk hanteerbaar voor de persoon en/of zijn omgeving Het is normaal gedrag in de situatie zoals de persoon ze op dat moment ervaart. Vele factoren beïnvloeden het gedrag. Het is voor de persoon best haalbare gedrag. Het gedrag kan effectief zijn, maar niet adequaat. De aanpak vloeit voort uit het begrijpen van het gedrag!

6 1. Wat is veranderend gedrag Moeilijk te hanteren gedrag kom je tegen als je ander gedrag verwacht als je het gedrag niet begrijpt als je verwacht dat je het gedrag kan wijzigen als niet wijzigen vervelende gevolgen heeft als van jou verwacht wordt dat je dat gedrag wijzigt als het gedrag schade veroorzaakt

7 1. Wat is veranderend gedrag 2. Ontstaan 3. Omgaan met: stappenplan 4. Verschillende vormen 5. Besluit

8 2. Ontstaan Biologische factor factoren binnen de persoon met dementie Psychologische factor Sociale factor factoren buiten de persoon met dementie

9 2. Ontstaan Biologische factoren! Fysieke veranderingen van de hersenen en letsels in bepaalde gebieden hebben onvermijdelijk hun weerslag op het gedrag van de persoon! Geen lineair verband tussen cognitief functioneren en graad van agitatie Neurologische schade (diffuus, gelokaliseerd, temporaal) Ontsteking Medicatie Pijn

10 2. Ontstaan Biologische factoren, Cognitieve factoren Vervagen van eigen levensverhaal tgv van toenemende geheugenklachten Vervaging sociaal bewustzijn / normbesef Stoornissen in taal en abstract denken zijn voorspeller voor het ontstaan van gedragsproblemen (vnl. psychose, motorische onrust) Ziekte-inzicht hangt vaak samen met de aanwezigheid van angst en depressiviteit

11 2. Ontstaan Psychologische factoren Vertrekkend vanuit de subjectieve beleving van de persoon met dementie! Behoud van emoties Gedrag = waarneming + emoties + persoonlijkheid + geschiedenis + lichamelijk welbevinden + omgeving

12 2. Ontstaan Gedrag = waarneming + emoties + persoonlijkheid + geschiedenis + lichamelijk welbevinden + omgeving Waarnemen: kan fout zijn Emoties: opeenstapeling van verliezen Persoonlijkheid: soms duidelijk, soms moeilijk te achterhalen Geschiedenis: niet altijd gekend, maar weegt wel door Lichamelijk welbevinden: ongemak kan niet altijd worden benoemd Omgeving: teveel of te weinig prikkels

13 2. Ontstaan Sociale factoren Gedrag van de mantelzorger Gedrag van de professionele hulpverlener Andere omgevingsfactoren: Samenleven met andere patiënten Gebrek aan controle, routine Stresserende levensgebeurtenissen Overprikkeling / onderprikkeling

14 1. Wat is veranderend gedrag 2. Ontstaan 3. Omgaan met: stappenplan 4. Verschillende vormen 5. Besluit

15 3. Omgaan met: uitgangspunten Belastend voor de hulpvrager: Verminderde levenskwaliteit: Verhoging van afhankelijkheid Vermindering van autonomie Sociale isolatie Verhoogde val incidentie Gebruik van fixatiemiddelen - medicatie

16 3. Omgaan met: uitgangspunten Belasting voor de hulpverlener: Verhoging van de stress: Controleverlies Fysieke klachten Burn-out Depressie

17 3. Omgaan met: uitgangspunten Belastend voor de omgeving Mantelzorgers, medebewoners en anderen: Gevoel van onveiligheid, angst Kopiëren Escaleren Veralgemenende maatregelen

18 3. Omgaan met: uitgangspunten Filmfragment

19 3. Omgaan met: uitgangspunten

20 3. Omgaan met: uitgangspunten Voorkomen is beter dan genezen!

21 3. Omgaan met: stappenplan Heel wat richtlijnen voor aanpak van MHG Onvoldoende bekend in de praktijk (Trimbos-instituut en Vilans, 2014) Naar een betere zorg in 7 stappen : stappenplan met inventarisatie van de kernelementen

22 3. Omgaan met: stappenplan 1. Signaleer tijdig 2. Bespreek het gedrag in een multidisciplinair team 3. Betrek familie en mantelzorg erbij 4. Maak een gedegen analyse van het gedrag 5. Kies een psychosociale interventie die gericht is op de oorzaak en niet op de uitingsvorm 6. Kies alleen voor psychofarmaca als andere interventies niet helpen en doe dit in principe alleen volgens de richtlijnen 7. Evalueer altijd

23 3. Omgaan met: stappenplan 1. Signaleer tijdig Signaleer het veranderend gedrag tijdig zodat kan ingegrepen worden voordat het escaleert.

24 3. Omgaan met: stappenplan 2. Bespreek het gedrag in een multidisciplinair team multidisciplinaire team: arts, psycholoog, verpleegkundigen, zorgkundigen, paramedici,... arts sluit mogelijke lichamelijke oorzaken zoals pijn of een infectie uit psycholoog onderzoekt of er psychische of psychosociale oorzaken van het gedrag zijn

25 3. Omgaan met: stappenplan 3. Betrek familie en mantelzorg erbij Betrekken van familie gebeurt te weinig in de praktijk Familie: Levensgeschiedenis Weet mogelijk waar gedrag vandaan komt Weet of gedrag zich eerder stelde en hoe er dan mee om werd gegaan

26 3. Omgaan met: stappenplan 4. Maak een gedegen analyse van het gedrag Lichamelijke oorzaak? (stap 2) Psychische oorzaak? (stap 2) Op welk moment treedt het gedrag op? Wat met de bejegening? Wat met de omgevingsfactoren?

27 3. Omgaan met: stappenplan 4. Maak een gedegen analyse van het gedrag

28 3. Omgaan met: stappenplan 4. Maak een gedegen analyse van het gedrag Welke factoren roepen het gedrag op en houden het in stand? Patronen zoeken: a) Wat zijn de uitlokkende factoren?» Intern: emoties, lichamelijke gewaarwordingen, gedachten, overtuigingen» Extern: prikkels, lawaai,.. b) Hoe reageert de persoon? Welk gedrag stelt hij/zij? (emoties, gedachten en gedrag) c) Zijn er reeds acties waarvan we weten dat ze (soms) werken /niet werken bij de persoon?

29 3. Omgaan met: stappenplan 5. Kies een psychosociale interventie die gericht is op de oorzaak De behandeling is gericht op de oorzaak en niet op het gedrag zelf! Psycholoog kan psychosociale interventies voorstellen Ergo kan zich buigen over zelfredzaamheid, comfort, veiligheid en persoonsgerichte activiteiten voorstellen Verzorgenden staan borg voor de goede aanpak in de dagelijkse zorg, de juiste benaderingswijze

30 3. Omgaan met: stappenplan 5. Kies een psychosociale interventie die gericht is op de oorzaak Interventies kunnen gericht zijn: op de persoon zelf (comfort, pijn, medicatie, ) op de hulpverlener (manier van communiceren en omgang) op de omgeving (omgevingsinvloeden: te veel of te weinig prikkels) op de familie (psycho-educatie, ontkenning, )

31 3. Omgaan met: stappenplan 5. Kies een psychosociale interventie die gericht is op de oorzaak Afhankelijk van wat er uit de analyse komt, wordt een handelplan opgesteld dat systematisch uitgevoerd wordt door het ganse team.

32 3. Omgaan met: stappenplan 5. Kies een psychosociale interventie die gericht is op de oorzaak Concreet: 3 mogelijke manieren van ageren: 1. Reageren: hier en nu onmiddellijk omgaan met het gedrag 2. Compenseren: de omgeving en jezelf aanpassen aan het gedrag 3. Anticiperen: wat je kan doen om het gedrag voor te zijn

33 3. Omgaan met: stappenplan 6. Kies alleen voor psychofarmaca als andere interventies niet helpen Psychofarmaca: gericht op het wegnemen van het gedrag en niet gericht op de oorzaak van het gedrag Echte probleem wordt niet opgelost -> risico op escalatie, kwaliteit van leven van de betrokkene gaat achteruit Bijwerkingen kunnen ernstig zijn suf worden -> hoger valrisico minder bewegen, inactiviteit -> snellere achteruitgang

34 3. Omgaan met: stappenplan 7. Evalueer altijd Evaluatie gebeurt te weinig in de praktijk Is de genomen interventie effectief? Is langer doorbehandelen met psychofarmaca nodig? Is het doel bereikt, is het gedrag afgenomen? Is er gewenst gedrag in de plaats gekomen? Kan de omgeving er beter mee omgaan?

35 3. Omgaan met: stappenplan Risico s bij het niet hanteren van het stappenplan: Kwaliteit van leven van de betrokkene gaat achteruit Zorgverleners geraken overbelast en gedemotiveerd Familieleden begrijpen niet dat de org. geen antwoord heeft op het gestelde gedrag en verliezen vertrouwen in de zorg Onnodig, onjuist of te langdurig gebruik van psychofarmaca Mogelijkheden van medicatie worden overschat, bijwerkingen onderschat Regelmatig onderbehandeling van lichamelijke ziekten

36 1. Wat is veranderend gedrag 2. Ontstaan 3. Omgaan met: stappenplan 4. Verschillende vormen 5. Besluit

37 4. Verschillende vormen Van achterdocht tot zwerfgedrag: Verbale en fysieke agressie Onrust en dwalen Apathie, passiviteit Vreemde verhalen, wanen Aanhankelijkheid, claimen Onfatsoenlijk gedrag Dementiezorg in de praktijk Van achterdocht tot zwerfgedrag. Ronald Geelen

38 1. Wat is veranderend gedrag 2. Ontstaan 3. Omgaan met: stappenplan 4. Verschillende vormen 5. Besluit

39 5. Besluit 1. Wat is de functie van het veranderend gedrag? Wat zijn achterliggende behoeftes? 2. Wat maakt het de persoon makkelijker? 3. Wat maakt het de persoon moeilijker? > basis voor aanpak: Moeilijk hanteerbaar gedrag vervangen door adequaat gedrag Patronen doorbreken Functie anders invullen of laten invullen Aanpassingen in sociale en fysische omgeving en tijdsbesteding (niet-farmacologische interventie ) Aanvaarding van het onbeïnvloedbare

40 5. Besluit Idem voor gezonde personen! Voor ons invoelbaar!! Ook kijken naar adequaat gedrag > opnieuw reliëf zien Voorkom eenvoudige etikettering van het gedrag Breed kijken > versmallen tot samenhangend besluit Belang van samen zoeken in teamoverleg Beter begrip Delen van impliciet begrijpen en verschillende perspectieven Corrigeren van veronderstellingen Beter kijken > beter aansluiten > voorkomen Opnieuw persoon zien Leereffect > empowerend voor team (en familie) Coherentie van zorgplan Consequente aanpak

41 5. Besluit Ondersteund door systematische observatie Eigen schema s (ABC-schema s) De plaats van de persoon innemen ook letterlijk! Participerende observatie (beurtwisseling!) Verkennend gesprek met familie Medisch onderzoek Meer gespecialiseerd: Video-InteractieBegeleiding (VIB) Dementia Care Mapping (DCM) Basis- en effectmeting!

42 Bedankt voor uw aandacht! 056/