Er zijn (grote) belangen van burgers gemoeid met het onderwerp: neen stop ja ga door. Er is voldoende beïnvloedingsruimte voor inbreng van betrokkenen

Transcriptie

1 Stroomschema Burgerparticipatie Stap 1 situatieschets Omschrijf de beleidssituatie: Wat is het probleem? Breng de complexiteit in beeld. Wie zijn de spelers en wat zijn hun belangen? Maak een krachtenveldanalyse (zie bijlage I) Stap 2 keuze wel / niet burgerparticipatie in een traject* Er zijn (grote) belangen van burgers gemoeid met het onderwerp: neen stop We verwachten een meerwaarde van de inbreng van de burgers neen stop (bij voorkeur in een vroege fase) Er is voldoende beïnvloedingsruimte voor inbreng van betrokkenen Er is voldoende doorlooptijd en menskracht beschikbaar neen stop neen stop Het traject is geschikt voor om burgerparticipatie in te zetten *Gebruik hier bij de rode en groene lampjes als afwegingskader (bijlage II) Stap 3 Plan van aanpak Bepaal de communicatieaanpak: (in overleg met het cluster communicatie) Bepaal de doelgroepen, gebruik hierbij de krachtenveldanalyse Bepaal tot op welke hoogte je burgers gaat betrekken bij het project, ga je alleen informeren of kunnen inwoners zelf meebeslissen, gebruik hierbij de participatieladder (zie bijlage III) Op welk moment van het beleidsvormingstraject betrek je de burgers? (voor ROprojecten zie bijlage IV ) Welke werkvormen/middelen passen in deze fase bij dit proces? Brief, publicatie, informatiebijeenkomst, rondetafelgesprek,werkgroep, panel, forum etc. Bepaal welke middelen je inzet voor welke doelgroepen. Wat zijn de randvoorwaarden? Wat is de betrokkenheid van het bestuur? Hoe is de tussentijdse controle van het bestuur gegarandeerd? Stel de spelregels voor het burgerparticipatietraject vast; stel vast wat de beïnvloedingsruimte is Geef weer wie het traject gaat uitvoeren, taakverdeling en planning. Laat de portefeuillehouder, het college en/of de raad goedkeuring geven aan het plan van aanpak. Stap 4 start & uitvoering van de burgerparticipatie in het traject

2 Bijlage I Krachtenveldanalyse Definitie Een krachtenveldanalyse is een beeld van de werkelijkheid, waarin alle relevante partijen/ personen zijn opgenomen, inclusief hun belangen en onderlinge afhankelijkheden. Daarmee onderscheidt een krachtenveldanalyse zich van bijvoorbeeld een "omgevingsanalyse" of "actorenanalyse" die ophoudt bij het in kaart brengen van de partijen. Een krachtenveldanalyse onderzoekt de belangen, behoeften en beweegredenen (bbb) van deze partijen. Wat is nodig om hen in beweging te krijgen en mee te nemen in het proces? Doel Doel van een krachtenveldanalyse is inzicht te krijgen in wie bij een project betrokken kunnen of moeten worden en welke belangenposities deze partijen innemen. Een dergelijke analyse is nodig bij de start van een beleidstraject. Op basis van de resultaten van deze analyse kan besloten worden of een interactieve aanpak zinvol en haalbaar is en hoe deze aanpak eruit moet zien. Een krachtenveldanalyse is nooit af. In de ideale situatie wordt de krachtenveldanalyse regelmatig herhaald, zodat je continu een overzicht houdt van hoe de omgeving zich opstelt en reageert op bedoelde en onbedoelde signalen uit het interactieve proces. Wat doe je? Een krachtenveldanalyse is een combinatie van samen denken, zoeken, praten en administreren. Je traceert de belangrijkste actoren of doelgroepen voor het specifieke project. Je gaat na welke belangen zij nastreven, welke rol ze innemen in het actorennetwerk (formeel en informeel), welke instrumenten ze ter beschikking hebben, welke achterbannen ze vertegenwoordigen, hoe ze staan ten opzichte van het beleidsthema etc. Samen nadenken Twee of meer mensen weten meer dan een. Het is aan te bevelen om een krachtenveldanalyse met meerder mensen te maken, afkomstig uit verschillende disciplines. Dat vergroot de kans dat je alle partijen in beeld krijgt, ook die waar je in eerste instantie niet direct zelf aan denkt. Stap 1: Een overzicht van actoren Je kunt actoren onderverdelen in: beslissers medebeslissers invloedrijke personen burgers gebruikers productiebronnen middelen-en deskundigheidsleveranciers uitvoerders etc. Het is belangrijk om zo breed mogelijk na te denken over de te betrekken actoren. Een manier die daarbij helpt is om te vertrekken vanuit verschillende invalshoeken (bijvoorbeeld zorg, economie, bewoners, jong/oud, intern, extern etc.) Een mogelijke werkwijze bij een complex proces is: stap 1: Benoem alle invalshoeken van waaruit naar het probleem/thema gekeken kan worden. Alles wat iedereen roept is goed. Reken op ongeveer 15 te onderscheiden invalshoeken.

3 stap 2: Benoem alle subinvalshoeken. Reken op subinvalshoeken. stap 3: Benoem alle spraakmakende personen of organisaties per subinvalshoek. stap 4: Check het resultaat: hebben we alle schakers uit de beleidsketen? Hebben we de mensen en organisaties voor wie het beleid gevolgen heeft? Zijn behalve 'externen' ook mensen uit de gemeente aanwezig? Stap 2: Belangen, behoeften en beweegredenen De volgende stap is om je zo goed mogelijk in de te betrekken partijen te verplaatsen. Maak een selectie van de partijen voor wie je dit het meest relevant acht. Het is de bedoelding om echt goed door te denken over wat belangrijk is voor deze partijen. Om uiteindelijk inzicht te krijgen in hoe je hen in beweging krijgt. Vragen die je bij deze tweede stap beantwoordt zijn: - Wat zijn de strategisch meest belangrijke partijen? - Wat zijn hun belangen, behoeften en beweegredenen? - Wat is nodig om hen bij het proces te betrekken? - Van wie heb je nog meer informatie nodig? Je kunt ook partijen in het krachtenveld gebruiken om nieuwe partijen te vinden of om meer informatie te krijgen over bestaande. Om je echt goed in partijen te kunnen verplaatsen, kun je hen natuurlijk ook vragen naar hun "bbb". Om de uitkomsten van de krachtenveldanalyse in beeld te brengen kun je verschillende onderverdelingen maken: belangrijk/ minder belangrijk intern/ extern dichtbij/ ver weg stakeholders/ mensen die interessante input kunnen leveren medestanders/ tegenstanders veel vertrouwen/ weinig vertrouwen etc. Aanvulling: politieke partijen en de pers Aanvullend op deze analyse kan nog in beeld gebracht worden hoe de verschillende politieke partijen denken en over het thema naar buiten brengen en wat ze ervan weten. Ook de pers kan een belangrijke speler zijn: hoe reageert die? Op welke partij/actor is de pers het meest gespitst? Welke mediakanalen zijn geïnteresseerd en uit welke invalshoek thematiseren ze je onderwerp?

4 Bijlage II Overwegingen interactieve aanpak Hieronder staan de overwegingen voor een interactieve aanpak aangegeven (stap 4 of 5 op de participatieladder). Een lampje geeft een overweging weer om al dan niet te kiezen voor interactief. Een groen lampje betekent niet direct "wel doen" net als rood niet direct "niet doen" betekent. De rode lampjes dienen als aandachtspunt om op te letten. Mogelijk leidt dit tot een keuze tot een lagere trede op de participatieladder (1, 2 of 3, niet interactief). Groene lampjes het speelveld van het proces is voor iedereen duidelijk (te maken) de politiek (raad) en/of het bestuur (college) willen tijd investeren in het proces en aansluiting houden met het proces het gaat om een belangrijk actueel onderwerp: maatschappelijk én politiek er zijn behalve inhoudelijke doelen juist/ook proces- of relatiedoelen te behalen een ingewikkeld onderwerp, dat uitnodigt tot ontrafelen beschikbare (en zichtbaar te maken) politiek eigenaar/leider, die ook iets wil weten/horen van de deelnemers het proces is avontuurlijk, heeft een element van een creatieve zoektocht het onderwerp is helder voor iedereen en open te bespreken, gedeelde probleemdefinitie Rode lampjes de kaders beperken het speelveld, zodat er geen werkelijke ruimte is voor de inbreng en invloed van de deelnemers te weinig tijd en geld ter investering in het proces en in een communicatieplan. Goede voorbereiding ontbreekt. er is geen ruimte voor professioneel en/of onafhankelijk procesbegeleiding er is geen meerwaarde (inhoud en proces) te bedenken t.o.v. de normale procedure (bijv. "vers bloed" aan deelnemers, een bijzonder setting). Enige doel is korte termijn scoren. er is een overdaad aan "zenders" met geprofileerde en vastgenagelde belangen en te weinig "ontvangers" (dus geen ruimte om bruggen te slaan of verbinding te maken). er is sprake van voorbedachte/voorspelbare uitkomst of van dubbele agenda's er is sprake van een doorlopende spanning tussen afdelingen intern (loopgraven). commitment van politiek en management ontbreekt

5 Bijlage III De participatieladder Om het begrip participatie helder te krijgen is de participatieladder een handig hulpmiddel. Hij bevat de volgende vijf treden: Trede Omschrijving 1. Voorlichting/ informeren Vragen over reeds vastgesteld beleid 2. Inspraak Marginaal bijsturen grotendeels vastgesteld beleid 3. Participatie/ consultatie Probleem ligt vast, meedenken bij oplossing 4. Interactief Betrokken bij probleemstelling en oplossingen 5. Zelfsturing/ co-productie Initiatief ligt bij derden/burgers In het grijsgekleurde gebied is sprake van interactieve beleidsvorming. Dat betekent dat burgers betrokken zijn bij het formuleren van de probleemstelling/ de vraag en niet alleen bij het formuleren van oplossingsrichtingen. In dit geval worden burgers in een vroeg stadium betrokken bij de formulering van beleid. De ruimte waarbinnen burgers en/of andere belanghebbende partijen het beleid kunnen beïnvloeden is groot. Zeker vanuit dit perspectief is de keuze voor de trede op de ladder is een cruciaal element in de keuze voor een participatietraject. Wanneer er weinig beïnvloedingsruimte is, heeft het immers weinig zin om de verwachting te wekken dat dit wel het geval is. Bij de keuze om al dan niet burgers en/ of andere belanghebbende partijen te betrekken bij het beleid en de keuze voor de trede spelen verschillende overwegingen en randvoorwaarden een rol. Deze worden in het volgende hoofdstuk uitgewerkt.