Impact van markt ontwikkelingen op het vastgoed

Transcriptie

1 Impact van markt ontwikkelingen op het vastgoed Een gedifferentieerde visie op zorgvastgoed als antwoord op trends Erwin Winkel, ING, Sectormanager Zorg Groningen 28 oktober 2016

2 ING en de Gezondheidszorg ING financiert zorginstellingen Marktleider in Cure, 2 e positie in Care Merendeel van de zorgverzekeraars is klant Aparte bediening vanuit vier regio s Centraal aanspreekpunt vwb kennis en netwerk Onze positie vereist een gedifferentieerde visie op zorg Impact van veranderende wet- en regelgeving Impact van innovatie en nieuwe toetreders

3 1. Weerbaarheid van een zorginstelling + Weerbaarheid - Hoge maatschappelijke waardering Continu toenemende vraag Weinig conjunctuurgevoelige bedrijfstak Overgangstraject naar integrale bekostiging Druk op allocatieve efficiency Kwetsbaar imago (kwaliteitsissues) Onvoldoende gekapitaliseerd/ sturing op kasstromen Marginale resultaten (margebedrijf) Zijn vaak van niemand (stichtingen) 2

4 2. Veranderende marktomstandigheden vertaalt naar relevante kansen en risico s? Complex en incoherent systeem Veranderende strategische posities: meerjaren visie op taak en rol Diffuse marktordening Technologische ontwikkelingen (e-health) Cultuur: Organisatie inrichting Business modellen gericht op cost-cutting en vraagsturing Fusies en samenwerkingsverbanden Hoogcomplexe zorg versus laagcomplexe zorg/ dienstverlening Meest pregnant in Care (shift naar wonen en diensten) Maar ook in Cure (shift naar 1 e lijn) Laagcomplex in potentie veel competitiever (disruptief) 3

5 3. De curatieve zorg ziet er in 2025 radicaal anders uit Ziekenhuiszorg / 2 e lijn Geïntegreerde 1 e lijn 2 e lijn Geïntegreerde 1 e lijn Met zorgadvies Straks Lage drempel, dicht bij huis Nu Zelfmanagement Zelfmanagement (e-health & preventie) Verkokerde, versnipperde zorgorganisatie Ondoelmatig georganiseerd Capaciteit stuurt inzet en kosten Kostenbeheersing? Burger weet niet wat zorg kost Wie heeft regie? En waarop? Voorkomen is beter dan genezen Ketenoptimalisatie: substitutie en samenhang in zorgaanbod Kwaliteit loont : kwart voor twaalf voor zorgverzekeraars Focus op kwaliteit en efficiency Macrokostenbeheersing is vooral een capaciteitsissue 4

6 4. Wat gaan (we) onderweg tegen komen? Inspelen op sterke groei Dynamisch krachtenveld Groeiend kostenbewustzijn verzekeraars en burgers, hoger eigen risico, bedrijfsmatig denken: specialisatie, taakdelegering, samenwerking, feminisering huisartsberoep Vergrijzing en ontgroening: groei complexe zorg, multimorbiditeit Technologisch Demografisch Kritische consument, eigen verantwoordelijkheid, gepersonaliseerde zorg, output- i.p.v. inputsturing, groei ambulante zorg (ouderen / GGZ / specialistisch) Sociaal Samenwerking binnen en tussen domeinen intensief Veeleisende overheid, meer kwaliteit tegen lagere kosten, preventie, substitutie, multidisciplinaire zorg, innovatie, beperkte transitievergoedingen, administratieve verantwoording (indicatoren) Huisarts en eerste lijn Opschaling is noodzakelijk Digitalisering: ICT, e-health, patiëntdossiers, diagnostiek, zelfzorg, online uitkomstvergelijking 2025 Samenwerking tussen eerstelijns aanbieders beperkt intensief 2015 beperkt Samenwerking tussen eerste en tweede lijn en welzijn 5

7 5. De huidige bekostiging houdt innovatie in de Cure tegen Geld stuurt: meer focus op samenhang, organisatie en bedrijfsvoering 6 WLZ/ Gemeente Care Sociale domein Rol gemeente? Zorgverzekeraar Wijkverplegin g O.S. Basis GGZ Centra s HAP GEZ Zorggroepen 2e lijn Spreiding en concentratie WLZ HA praktijk Paramedie Apothekers Substitutie Organisatie 1e lijn moet opschalen: Hybride organisatie en financiering Financiering is geen issue, visie op samenwerking wel Investeren, transformeren en organiseren FFS belemmert innovatie (gebrek aan investeren en organiseren) Verevening/ gebrek aan remweg 2 e lijn belemmert substitutie (geen transformatie) Geld

8 6. Rol van vastgoed wijzigt binnen een veranderende bedrijfsorganisatie Cure: Concentratie levert meer op dan deconcentratie en substitutie Vrij vertaald hoog complex is minder risicovol dan laagcomplex maar laatste biedt wel degelijk kansen Doelmatige inzet (bestaande) infrastructuur ziekenhuizen Organisatie van substitueerbare zorg (herverkaveling) Impact op verdienmodel: Schaal ik af of schaal ik op? Impact op portfolio Impact op I beslissingen Voldoende verdiencapaciteit? Ben ik efficiënt genoeg? Waarmee verdien ik nu mijn geld als zorgorganisatie? Is sturen op voldoende bezetting duurzaam? Biedt model Bernhoven nieuwe inzichten? 7

9 7. Shift naar wonen en diensten in de Care 1. Is er echt iets veranderd? Scheiden wonen zorg is niet langer een natuurlijk proces maar is afgedwongen! Achterblijvers onder druk 2. Van Woon Zorg naar Wonen en Diensten 3. De toekomstige senior laat zich niet 30 jaar lang in het hokje van oud en afgeschreven drukken 4. Kwetsbare ouderen hebben geen behoefte aan zorg maar aan veiligheid 5. Toegevoegde waarde zit niet in de stenen en het aanwezige zorgaanbod maar in het inspelen op een veilige woonomgeving 6. Beschermd wonen ontwikkelt zich vanuit de zorg en vanuit de volkshuisvesting maar wonen is leidend 7. Vereist een gedifferentieerde visie op vastgoed en dat heeft impact op de financieringsmogelijkheden (zie hierna) 8. Disruptief! 8

10 8. De markt gaat op zijn kop Focus van dienstverlening op de seniorenmarkt verschuift fundamenteel van verblijf in een instelling, waar goede zorg centraal staat naar dienstverlening thuis, waar veilig wonen binnen het eigen sociale netwerk centraal staat Het beleid van langer thuis wonen wordt door mensen geïnterpreteerd als zo lang mogelijk in de bestaande woning blijven. Terwijl thuis wonen een eigen woning inhoudt die net zo goed onderdeel van een beschermde omgeving kan zijn, maar dan zonder de collectieve bekostiging. (Prof. dr. Joris Slaets, Executive director Leyden Academy on Vitality and Ageing) 4 aanjagers van vernieuwing : waardoor nieuwe verdienmodellen voor seniorendiensten van de grond komen Innovators ontwikkelen nieuwe diensten voor ouderen + Bestaande aanbieders moeten switch van aanbodgerichte naar vraaggerichte dienstverlening maken, afhankelijk van hun expertise en de regionale ontwikkeling van vraag en aanbod en zorg afhankelijk van de gezondheid en het aanwezige netwerk van de bewoner een onderdeel kan zijn van de dienstverlening 1. Veranderende vraag De nieuwe ouderen kunnen en willen zoveel mogelijk zelf doen. Dit vergroot de kwaliteit van leven. 2. Veranderende zorg Informele zorg buiten de instelling neemt in belang toe. Eigen verantwoordelijkheid staat voorop. Nieuwe regelgeving stimuleert dit. 3. Veranderende samenleving De verzorgingsstaat verandert in een participatiesamenleving. 4. Snelle technologische vernieuwing Nieuwe technieken maken nieuwe zorgvormen mogelijk. Acceptatie van ICTtoepassingen en een toenemend gebruik van internet onder ouderen stimuleert de innovatie.

11 9. Een frisse blik op zorg en ondersteuning De markt voor ouderenwoonvoorzieningen zit op slot. De sleutel is out of the box denken door bijvoorbeeld dwarsverbanden met andere branches te leggen. Het verdienmodel van nieuwe initiatieven moet op vitaliteit en leefplezier zijn gebaseerd. (Prof. dr. Joris Slaets, Executive director Leyden Academy on Vitality and Ageing) Verscentrum Service voor boodschappenbezorgin g en maaltijdbereiding voor zelfstandige en kleinschalige woonvormen. 4 concepten die zorgaanbieders in hun servicepakket kunnen opnemen: Zorgboodschap, Thuisboodschap, Uw Kruidenier en t Gruttertje : Zowel online als lokale, op doelgroep afgestemde boodschappenvoorzieni ngen voor de zorg. Maison van den Boer en Radboud MC Het Radboud UMC biedt haar patiënten zes keer per dag à la carte gerechten naar keuze aan van cateraar Maison van den Boer. De voeding is op de patiënt afgestemd en de patiënt kiest zelf wat hij wil eten. Doordat het eten er smaakvol uitziet en actief wordt aangeboden, gaan patiënten beter eten, wat het herstel bevordert. In totaal zijn er meer dan 380 gerechten ontwikkeld onder de naam FoodforCare. Van der Valk Van der Valk is de eerste hotelketen die een zorgafdeling opent. De verpleegafdeling in Hotel Tiel richt zich vooral op revaliderende patiënten die nog niet zelfstandig thuis kunnen herstellen. Het Van der Valk Care arrangement kost 245 euro per nacht. De hotelketen wil zo op de kortere verpleegduur in ziekenhuizen en de groeiende behoefte aan comfort inspelen. Nationale Apotheek Internetapotheker die landelijk in samenwerking met zorgverzekeraars nietspoedeisende medicijnen binnen twee dagen bij mensen thuis levert. Door het specifieke aanbod en logistieke kostenvoordelen (geen winkel, beperkte voorraden) kan de Nationale Apotheek tegen lagere tarieven werken. Facilicom Facilitair bedrijf Facilicom investeert in gezondheidscentra, in het omvormen van bestaande sociale werkvoorzieningen naar sociale ondernemingen en in nieuwe buurtgerichte concepten en ondernemingen. De nieuwe divisie Incluzio heeft de ambitie om preventie, zorg, ondersteuning en dienstverlening te integreren in één lokale organisatie en zo de versnippering op te heffen. In 2015 heeft zij thuishulporganisatie Axxicom overgenomen. Woonzorgcentra Humanitas in Deventer en Vreedenhoff in Arnhem Deze twee verzorgingshuizen laten enkele studenten een kamer huren, in ruil voor vrijwilligerswerk in het huis. Dit beperkt de leegstand, biedt studenten goedkopere kamers en verhoogt het woonplezier van de ouderen. Er is inmiddels een lange wachtlijst voor studenten die voor een kamer in aanmerking willen komen. Woonzorgaanbieders bieden breder servicepakket Amstelring Ledenservice werkt samen met online dienstenaanbieder Dinst. Via hun websites regelen mensen zelf de kapper of de klusjesman. De geselecteerde dienstverleners stellen zich persoonlijk voor in videopresentaties op Dinst.nl. Klanten kunnen op deze manier direct zien wie ze in huis halen en dat is voor het veiligheidsgevoel van ouderen erg belangrijk. HilverZorg organiseert haar diensten zoveel mogelijk rondom de plek waar senioren met plezier wonen en leven. Onze woondienstencentra vormen in de wijk een trefpunt voor mensen, ondersteuning en zorg. Een klantenkaart bij HilverZorg Op Maat geeft toegang tot gecontracteerde dienstverleners. Voor dertig euro per maand krijgt de klant daarbij persoonlijke begeleiding op afroep. Een select gezelschap dienstverleners kan aan huis worden ingeschakeld. Van klussers tot kappers en pedicure, en van computerhulp, financiële hulp en boodschappendiensten tot gezelschapsservice. Bestuurslid Ben Hammer: De nieuwe oudere wil zelf kiezen wat bij hem of haar past. Babyboomers vormen een totaal andere generatie dan de ouderen die genoegen namen met de voorzieningen zoals ze zich voordeden.

12 10. Omslag naar woondiensten met impact op vastgoed Klassiek intramuraal verblijf Beschermd wonen Zelfstandige huisvesting Mate van zelfredzaamheid Kerncapaciteit Marktdynamiek? (Volks)huisvesting WLZ GHZ en VVT Zit veiligheid in de stenen? Wonen Daeb daeb plus Wonen Stabiele populatie Demografie en intensiteit Flexibele schil Flexibiliteit Dienstverlening Zorg Zorg op de achtergrond Dienstverlening naar voren Wiens domein? Domein zorg en maatschappelijke dienstverlening Domein volkshuisvesting Subjectfinanciering Kasstroom en exploitatie leidend Zorg dominant Zwaartepunt transitie Aanbod- of vraag gedreven Zit veiligheid in de stenen? Zorgvastgoed: mengvorm Objectfinanciering Huurstroom en waardering leidend Wonen en diensten centraal, niet zorg! Rol corporaties? 11

13 11. Stelling Dienstverlening aan ouderen is meer dan alleen goede zorg Zorg is niet langer key 12

14 Disclaimer Data from Macrobond and Bloomberg, unless otherwise noted. Copyright 2016 ING Bank N.V. All rights expressly reserved. This publication has been prepared by ING (being the commercial banking business of ING Bank N.V. and certain subsidiary companies) solely for information purposes. It is not investment advice or an offer or solicitation to purchase or sell any financial instrument. Reasonable care has been taken to ensure that this publication is not untrue or misleading when published, but ING does not represent that it is accurate or complete. The information contained herein is subject to change without notice. ING does not accept any liability for any direct, indirect or consequential loss arising from any use of this publication. This publication is not intended as advice as to the appropriateness, or not, of taking any particular action. The distribution of this publication may be restricted by law or regulation in different jurisdictions and persons into whose possession this publication comes should inform themselves about, and observe, such 23% restrictions. Copyright and database rights protection exists in this publication. All rights are reserved. ING Bank N.V. is incorporated with limited liability in the Netherlands and is authorised by the Dutch Central Bank. 77% United States: Any person wishing to discuss this report or effect transactions in any security discussed herein should contact ING Financial Markets LLC, which is a member of the NYSE, FINRA and SIPC and part of ING, and which has accepted responsibility for the distribution of this report in the United States under applicable requirements. 13