Aanbestedingsdocument AKC Onderzoekprogramma: Onderzoek Thema: Ronde 6: Titel: Projectnummer: AKC Aanleiding

Transcriptie

1 Aanbestedingsdocument AKC Onderzoekprogramma: Professionalisering Arbeidsdeskundig Handelen Onderzoek Thema: Preventie en het AD vak Ronde 6: AKC PAH 2015 Titel: Toegevoegde waarde van arbeidsdeskundige kennis in preventiedomein Projectnummer: AKC Aanleiding Op het terrein van re-integratie en claimbeoordeling is van oudsher een bredere ervaring en praktijk aanwezig bij arbeidsdeskundigen. Het preventiedomein van arbeid en gezondheid is echter nog redelijk onontgonnen terrein. Een arbeidsdeskundige is getraind om een disbalans tussen belasting (werk) en belastbaarheid (mens) op te lossen. Als er een (individuele) disbalans is of dreigt te ontstaan, kan de arbeidsdeskundige deze disbalans herstellen door het opsporen van de knelpunten en het adviseren over de juiste maatregelen. Het signaleren van een dreigende disbalans van belasting/belastbaarheid en het opsporen van verminderd werkvermogen (bijv. met de Werkscan) valt onder de secundaire preventie. In rapporten over de toekomst van de arbo-curatieve zorg ontbreekt veelal het perspectief van de arbeidsdeskundige expertise. Dat lijkt een gemiste kans voor de ambities die de beroepsgroep heeft en voor een verdere verrijking van de arbo-curatieve zorg. De arbeidsdeskundige beroepsgroep heeft sinds 2010, onder meer met het laten ontwikkelen, implementeren en evalueren van de Werkscan, ingezet op het verder ontwikkelen van de inzet van arbeidsdeskundige expertise in het preventieve en het arbo-curatieve domein. Uit de evaluatie van de Werkscan blijkt dat arbeidsdeskundigen de Werkscan en het Werkscangesprek vooral inzetten als er al sprake is van een disbalans (tertiaire preventie) of van risicodreiging (secundaire preventie). Zie daarvoor AKC Cahiers 11 en 17 op Alhoewel de Werkscan juist ook voor primaire preventie doeleinden te gebruiken is gebeurt dat nog weinig. Nu de eerste concrete stappen in het preventiedomein zijn gezet met de Werkscan en het gebruik geëvalueerd is, ontstaat er de behoefte aan een verdere verdieping en onderbouwing van de mogelijke toegevoegde waarde van de arbeidsdeskundige expertise in het preventieve domein. Voor de beantwoording van die vraagstelling kan een drietal clusters van vragen worden onderscheiden 1. Strategische positioneringsvragen. Wat kan de positie van de arbeidsdeskundige in het preventieve domein zijn in relatie tot wat andere disciplines al in huis hebben? Wat is er al, wat wordt er al gedaan en wat is daar aanvullend op? 2. Vragen gericht op het ontwikkelen van werkmethoden. Dat betreft kennismodules en instrumenten om het arbeidsdeskundig handelen op het terrein van de (secundaire en primaire) preventie verder te professionaliseren om de op basis van vraag 1 gekozen positie te bereiken. 1

2 3. Vragen over de effectiviteit van preventieve arbeidsdeskundige interventies. Als de positie en de kennis duidelijk is kan er gericht naar de effectiviteit van het arbeidsdeskundig handelen gekeken worden. In deze aanbesteding ligt de focus op de strategische positioneringsvraag. 2. Context en hoofddoelen Context in het preventieveld Bij (puur) primaire preventie gaat het om een benadering die gericht is op het voorkomen van problemen in de gehele werkende populatie. In het algemeen zal het preventieve maatregelen betreffen die de werkbelasting of belastbaarheid van iedereen verbetert zodat de gehele populatie een kleinere kans heeft op disbalans. Dat is op dit moment niet de scope van de arbeidsdeskundige en de arbeidsdeskundige opleidingen. Bij secundaire preventie gaat het om een benadering die zich richt op een (hoog-)risicogroep of op (hoog-)risico individuen, die door vroege opsporing (screening) worden geselecteerd. In het algemeen zal het preventieve of corrigerende maatregelen betreffen die de balans werkbelasting/belastbaarheid van die (hoog-)risicogroep of die hoog-risico individuen verbeteren. Deze secundaire vorm van preventie sluit dichter aan bij de opleiding, kennis en kunde van de arbeidsdeskundige. Bij tertiaire preventie gaat het om het oplossen van een reeds bestaand probleem. Dat is zeker ook een domein waar de arbeidsdeskundige vanuit zijn arbeidskennis en zijn kennis van werkaanpassingen zeer goed thuis is. De uitdaging is vast te stellen waar de arbeidsdeskundige expertise verdere toegevoegde waarde kan leveren en wat er daardoor verbetert. De uitdaging bij secundaire preventie is tweeledig: 1) de professional moet met een valide instrument in staat zijn om de (hoog-) risicogroep/de risico-individuen te selecteren, en 2) de daaropvolgende geadviseerde interventie(s) moet(en) effectief zijn. Met de Werkscan heeft de arbeidsdeskundige een vorm van een selectie-instrument. De Werkscan is echter op dit punt nog niet geëvalueerd 1. Het is interessant vanuit die invalshoek de positie van de arbeidsdeskundige kennis in het preventieveld onder de loep te nemen, de gewenste positie te bepalen en dan te onderzoeken of de Werkscan daar geschikt voor is of geschikt te maken is. 1 Noot: Werkenden die de Werkscan hebben ingevuld maar die geen vervolggesprek hebben gehad (>90%), ondervinden geen enkele verbetering van werkvermogen. Er is dus geen indicatie dat de Werkscan zonder vervolggesprek effectief is als het preventief op individueel niveau wordt ingezet. Wel bestaat dus de mogelijkheid om de geaggregeerde Werkscanresultaten op bedrijfsniveau signalerend preventief in te zetten. Dat kan als monitor (met benchmark functie) en als indicator voor in te zetten interventie(s). De aard van de interventies zal in dit geval aangepast moeten worden aan het preventieve doel (er is nog geen risico), en vraagt om systeemdenken in plaats van focus op interventies gericht op individuen. 2

3 De aanpak van de arbeidsdeskundige Voor de analyse van belasting/belastbaarheid en het vaststellen van arbeidsparticipatie mogelijkheden hanteren arbeidsdeskundigen steeds meer het denkmodel van de ICF. De ICF ziet het menselijk functioneren als een geheel met verschillende dimensies. Hierin wordt de kern gevormd door de drie dimensies van het functioneren: functies en anatomische eigenschappen, activiteiten en participatie. Vanuit het ICF denkkader stelt de arbeidsdeskundige zich bij preventie vragen als: - Welke signalen wijzen op een dreigende disbalans tussen mens en werk? - Hoe kan een arbeidsdeskundige deze disbalans signalen vroegtijdig herkennen? - Welke veranderingen in werk kunnen een disbalans helpen voorkomen bij bepaalde groepen werkenden? - Welke kenmerken van werk hebben een relatie met kenmerken van (kwetsbare?) groepen werkenden? - Zijn er persoonlijke factoren van te onderscheiden groepen werkenden die een voorspellende waarde hebben op een verstoring van de balans belasting/belastbaarheid? Subvragen die hieruit voortkomen voor de Werkscan zijn: - Is de Werkscan geschikt (te maken) als een preventief analyse-instrument op bedrijfsniveau? - Op welke wijze kan de combinatie van de Werkscanvragenlijst, het resultatenrapport (Werkscanrapport), het Werkscangesprek en het Werkscan-actieplan meer worden ingezet als een secundair-preventief instrument? - Wat zou de specifieke toegevoegde waarde van de arbeidsdeskundige kunnen zijn op het gebied van secundaire preventie door het inzetten van de Werkscan? Alvorens keuzes te maken voor de verdere positionering van het instrument Werkscan, lijkt het verstandig om het doel daarvoor te bepalen. Dat gaat om de focus van de positionering van de arbeidsdeskundige als adviseur op het organisatieniveau, op werknemersniveau en op ondernemersniveau. Wat is daar het accent in? De onderzoekbehoefte De beroepsgroep wenst via dit onderzoek antwoord op een aantal strategische positioneringsvragen te krijgen. - Hoe zet je de AD effectief in op het preventie domein? Als generalist of specialist? Of als procesbegeleider bij een participatieve aanpak? Voor alle werkenden of voor specifieke groepen en/of specifiek situaties? 2 - Welke arbeidsdeskundige kennisontwikkeling is nodig om als arbeidsdeskundige toegevoegde waarde te kunnen leveren op het voorkomen van verstoringen van de balans belastbaarheid/belasting in arbeidssituaties? Hoe passen daar de inzichten van ICF bij? - Welke signalen wijzen op een dreigende disbalans tussen mens en werk? 2 Materiaal om richting te geven aan wat nu risicogroepen zijn met te generaliseren risico s op arbeidsbelastingfactoren en te generaliseren risicovolle belastbaarheidaspecten lijkt voorhanden in het RIVM Briefrapport : Health Impact Assessment Vitaliteitspakket; potentieel kwetsbare groepen. In dit rapport worden de volgende kwetsbare groepen onderscheiden: chronische zieken ouderen laaggeschoolden die langer doorwerken met eenzijdig loopbaanpad zzp'ers mantelzorgers. 3

4 - Welke kenmerken van werk hebben een relatie met kenmerken van (kwetsbare?) groepen werkenden? - Zijn er persoonlijke factoren van te onderscheiden groepen werkenden die een voorspellende waarde hebben op een verstoring van de balans belasting/belastbaarheid? Een antwoord op deze vragen is voor de beroepsgroep strategische input voor verdere keuzes met betrekking tot het kennis ontwikkelprogramma en de positionering van arbeidsdeskundige kennis. Hoofddoel Strategisch explorerend onderzoek naar de mogelijke varianten van de positionering van arbeidsdeskundig handelen in het preventiedomein. Beschrijvend onderzoek per variant naar de randvoorwaarden op kennis, instrument en methodiek niveau. Haalbaarheidsanalyse en wenselijkheidanalyse van die varianten vanuit het perspectief van het werkveld, de beroepsvereniging en stakeholders. Het Product 1.Beschrijving van mogelijke varianten voor het inzetten van arbeidsdeskundige expertise in het preventiedomein uitgesplitst naar: - Soort preventie (primair en secundair) - Soort doelgroepen 2.Haalbaarheidanalyse en wenselijkheidanalyse van die varianten o.a. op basis van een concurrentie analyse en het perspectief van het werkveld, de beroepsvereniging en stakeholders. 3. Per variant een analyse van de noodzakelijke kennis, instrumenten en methodieken en een duiding van de kennis leemtes. 3. De gewenste expertise 1. Bewezen inzicht in het arbeidsdeskundig werkveld op basis van eerder onderzoek of instrumentontwikkeling. 2. Bewezen ervaring met strategische kennis positioneringvraagstukken van professionele beroepsgroepen. 3. Bewezen ervaring met het werken met professionele beroepsgroepen. 4. Bewezen ervaring met (kwalitatief)explorerend strategisch onderzoek. 5. Bewezen ervaring met het spanningsveld van het betrekken van een strategische omgeving bij het onderzoek en het wegen van alle belangen op wenselijkheid en haalbaarheid. 4. Uitvoering op hoofdlijnen 1. Operationalisering van de vraagstelling. 2. Ontwerp van de inhoudelijke preventie positioneringvarianten arbeidsdeskundige kennis en het toetsen op haalbaarheid (concurrentie analyse) 3. Invulling van die varianten met de mogelijke kennis en dienstverlening en de toets op haalbaarheid en wenselijkheid. 4

5 4. Prioritering op basis van de haalbaarheid en wenselijkheid en voorlegging aan de stakeholders.. 5. Omschrijving van de noodzakelijke kennis, instrumenten en methodieken en een de kennis leemtes. 6. Organisatie van voorlegging eindresultaten aan beroepsgroep en stakeholders via een AKC College. 5. De producten per fase 1. Presentatie van het ontwerp van de inhoudelijke positioneringvarianten. 2. Rapportage van de toetsing door de beroepsgroep. 3. Ingekleurde varianten rapportage en prioritering. 4. Rapportage over de noodzakelijke kennis, instrumenten en methodieken en de leemtes. 5. Eindrapportage. 6. Een AKC College. 7. Een artikel in AD-Visie en een ander vakblad; 8. Een presentatie/workshop op het NVvA/AKC wetenschappelijk congres. 6. Doorlooptijd en budget Budget maximaal , - inclusief organisatie AKC college en inclusief BTW. Beoogde Tijdlijn Aanbesteding en gunning. 1.Operationalisering van de vraagstelling. 2.Ontwerp van de inhoudelijke preventie positioneringvarianten arbeidsdeskundige kennis en het toetsen op haalbaarheid (concurrentie analyse) 3.Invulling van die varianten met de mogelijke kennis en dienstverlening en de toets op haalbaarheid en wenselijkheid. 4. Prioritering op basis van de haalbaarheid en wenselijkheid en voorlegging aan de stakeholders.. 5.Omschrijving van de noodzakelijke kennis, instrumenten en methodieken en een de kennis leemtes. 6.Organisatie van voorlegging eindresultaten aan beroepsgroep en stakeholders via een AKC College Januari Februa Maart April Mei Juni Juli August sept Oktober 5

6 Bij de uitwerking kan de volgende actuele informatie worden meegenomen: 1. Eindevaluatie 'Hoe werkt de Werkscan' (AKC onderzoekcahier 17 en 11). 2. RIVM Brief-rapport 'Health Impact Assessment Vitaliteitspakket; potentieel kwetsbare groepen'. 3. SER-advies Betere zorg voor werkenden en kabinet reactie. 4. Leidraad Werkvoorzieningen AKC/NVvA. 5. Concept document 'Multidisciplinaire leidraad participatieve aanpak op de werkplek', dat tot stand is gekomen met medewerking van o.a. de NVvA. 7. Indiening offerte Een offerte kan uitgebracht worden door gebruik te maken van het Offerteformulier AKC onderzoekprogramma Professionalisering Arbeidsdeskundig Handelen; dit formulier kunt u vinden op de website van het AKC onder het kopje AKC onderzoeksprogramma en werkwijze. U kunt het ook opvragen via akc@arbeidsdeskundigen.nl. Voor vragen kunt u vanaf 7 oktober 2015 bellen naar de programmadirecteur Tjeerd Hulsman (O of ) of mailen naar hulsman@arbeidsdeskundigen.nl De deadline voor indiening van de offerte is maandag 9 november 2015 om uur. Wij zien uw reactie graag tegemoet. Prof. Dr. Lex Burdorf, voorzitter Programmaraad Drs. Tjeerd Hulsman, programmadirecteur AKC 6