Situering Sociale cohesie in een notendop. Samenvatting literatuurstudie Superdiversiteit

Transcriptie

1 Inhoudstafel Situering Sociale cohesie in een notendop Samenvatting literatuurstudie Superdiversiteit Analyse van bepalende factoren Conclusies Tot slot Situering Data-analyse en GIS stelde de vraag Peter Dewit en Tijl De Witte van de Dienst Buurtwerk gingen er graag op in Met ondersteuning van Eric Dirikx (Data-analyse en GIS) Data-analyse en GIS is intussen Dienst Data en Informatie geworden De Dienst Buurtwerk is opgegaan in de Dienst Ontmoeten en Verbinden, die stadsbreed maar met prioritaire werkingsgebieden werkt 1

2 Sociale cohesie Samenvatting literatuurstudie Het theoretische deel van dit artikel is een sterk gecondenseerde samenvatting van de literatuurstudie die collega Peter Dewit in 2014 heeft gemaakt over sociale cohesie Deze literatuurstudie leidt tot de afbakening van: drie componenten bepalende factoren Verdiepingstraject superdiversiteit Sociale cohesie Drie componenten 1. Gedragscomponent Omvat netwerken tussen mensen gericht op: ontmoeting: van goeiedag tot echt leren kennen (bevorderen van) dialoog: over verschillen en gelijkenissen, over belangrijke dossiers in een buurt solidariteit: (im)materiële zaken delen vanuit lotsverbondenheid met anderen collectieve zelfredzaamheid: de mate waarin samenhang wordt omgezet in gedrag en acties die het leefklimaat positief beïnvloeden 2

3 Sociale cohesie Drie componenten 2. Waarden- en normencomponent Eigen referentiekader opentrekken naar referentiekaders van anderen: hoe sterker het gemeenschappelijke kader van wat al dan niet sociaal aanvaard is, hoe veiliger mensen zich voelen en hoe sterker de sociale cohesie is gemeenschappelijk kader is veelal zwakker in buurten met een meer diverse samenstelling, wat kan leiden tot spanningen en de samenhang onder druk zet Sociale cohesie Drie componenten 3. Gevoelscomponent Omvat binding, gehechtheid en identificatie met de buurt: vertrouwen in buren, buurt, organisaties, beleid publieke familiariteit buurtimago 3

4 Sociale cohesie Bepalende factoren 1. Buurtkenmerken: (etnische) samenstelling van de buurt opleiding en inkomen verblijfsduuraspect woningaanbod en buurtvoorzieningen leefomgeving bevolkingsdichtheid Sociale cohesie Bepalende factoren 2. Persoons- en gezinskenmerken: gezinssamenstelling (gezinnen met jonge kinderen) sociaaleconomische situatie (armoede) algemene betrokkenheid en solidariteitswaarden deelname aan activiteiten 4

5 Sociale cohesie Superdiversiteit Verdiepingstraject binnen de Dienst Buurtwerk Gestart in 2014 Om tegemoet te komen aan groeiende uitdagingen: sociale cohesie in superdiversiteit dualisering van de maatschappij fenomenen als gekleurde armoede Analyse van bepalende factoren In het ideale geval: zeer recente data op niveau van de statistische sectoren van heel veel factoren: samenstelling van de buurt, opleiding en inkomen, verblijfsduuraspect, woningaanbod en buurtvoorzieningen, leefomgeving, bevolkingsdichtheid, gezinssamenstelling, sociaaleconomische situatie, algemene betrokkenheid en solidariteitswaarden, deelname aan activiteiten 5

6 Analyse van bepalende factoren In realiteit: bestaan sommige data (nog) niet of zijn ze verouderd of zijn ze niet of niet vlot toegankelijk of zijn ze niet op het niveau van de statistische sectoren Daarom: beperking tot 6 factoren: bevolkingsdichtheid, etnischculturele samenstelling, sociaaleconomische situatie, verhuisintentie, tevredenheid en (on)veiligheidsgevoel per factor 1 indicator Analyse van bepalende factoren Gebaseerd op data van: het leefbaarheidsonderzoek (LBHO) (website) Gent in Cijfers (GiC) Kruispuntbank Sociale Zekerheid (KSZ) Op niveau van de statistische sectoren, behalve LBHO: 4 stadsdelen Data van 2013 (afname LBHO), behalve KSZ: eind

7 Analyse van bepalende factoren Bepalende factoren van sociale cohesie indicatoren van sociale cohesie: subtiel onderscheid: bv. de etnisch-culturele samenstelling van een buurt is een bepalende factor (meetbaar via % ECM), maar de openheid en tolerantie t.o.v. mensen met een migratieherkomst is een echte indicator van sociale cohesie in het LBHO zitten beiden, maar voor dit artikel is gefocust op de bepalende factoren Analyse van bepalende factoren Resultaten van de analyse van bepalende factoren: er zijn duidelijke verschillen tussen de verschillende stadsdelen, de wijken en de sectoren stadsdeel Gent-Rand scoort voor heel wat bepalende factoren opvallend slechter dan andere stadsdelen dit is geen verrassing maar een bevestiging van het buikgevoel van heel wat buurtwerkers 7

8 Analyse van bepalende factoren Enkele opvallende resultaten - samenstelling buurt: de etnisch-culturele samenstelling (gemeten via % ECM) is het meest divers in Gent-Rand: 33,9 % ECM op wijk- en sectorniveau is het verschil nog veel groter: 80 % van de inwoners van (statistische sector) Gentbrugge-Centrum is niet van vreemde herkomst en 20 % wel; in Blaisantvest is het net omgekeerd (data KSZ) Analyse van bepalende factoren Enkele opvallende resultaten - verhuisintentie: in Noordoost-Gent en Zuidwest-Gent geeft ruim 20 % meer mensen aan dat ze de komende twee jaar niet zullen verhuizen dan in Gent-Centrum en Gent-Rand maar in Gent-Rand en Gent-Centrum geven veel meer mensen aan dat ze wel zouden willen verhuizen, maar dat ze niet over de nodige financiën beschikken 8

9 Analyse van bepalende factoren Enkele opvallende resultaten - (on)veiligheidsgevoel: 5,1 % van de Gentenaars voelt zich onveilig in de eigen buurt voor Gent-Rand is dit meer dan het dubbele: 10,6 % Conclusies Het is zeker zinvol om deze verschillen mee te nemen in een omgevingsanalyse (over sociale cohesie) waarop een afbakening van de prioritaire wijken van de Dienst Ontmoeten en Verbinden gebaseerd kan zijn Representativiteit van het LBHO op een dieper niveau (wijk en/of sector) zou zeer waardevol zijn: om bv. de beleving van de etnisch-culturele samenstelling te vergelijken tussen wijk en/of statistische sectoren (stadsdeel is hiervoor veel te ruim) ook voor andere diensten kan dit interessant zijn 9

10 Conclusies In de toekomst graag onderzoek van de echte indicatoren van sociale cohesie Aanzet: er zijn minder inwoners in Gent-Rand die vertrouwen hebben in hun mede-buurtbewoners dan in de andere stadsdelen 80 % 60 % 40 % 20 % 69,2 % 75,8 % 61,5 % 52,3 % 0 % Noordoost Zuidwest Centrum Rand Conclusies Meer inwoners van Gent-Rand hebben geen vertrouwen in hun mede-buurtbewoners 20 % 15 % 14,5 % 10 % 5 % 4,9 % 5,5 % 8,5 % 0 % Noordoost Zuidwest Centrum Rand 10

11 Conclusies Voor het traject werken aan sociale cohesie in superdiversiteit : graag een grondige analyse van de interetnische contacten en netwerken in de buurt Aanzet: meer ECM- dan Belgische respondenten zeggen te weinig contact te hebben met de buren 30 % 25,8 % 20 % 18,4 % 10 % 0 % ECM-respondenten Belgische respondenten Conclusies Minder ECM- dan Belgische respondenten vinden dat mensen in de buurt aangenaam met elkaar omgaan 80 % 71,7 % 60 % 53,3 % 40 % 20 % 0 % ECM-respondenten Belgische respondenten 11

12 Conclusies En ambetante vragen Is de vragenlijst van het LBHO nog voldoende relevant in de huidige maatschappelijke realiteit: mensen van Belgische herkomst vs. mensen van niet-belgische herkomst is zeer beperkt en lijkt soms nog te vertrekken van een wij-zij-verhaal Daarnaast rijst ook de vraag hoe lang (hoeveel generaties) een migratieherkomst belangrijk blijft? En voor wie? Reorganisatie van Departement Bevolking en Welzijn naar Departement Samenleven, Welzijn en Gezondheid Vorming nieuwe diensten Samenvoeging Dienst Buurtwerk, Open Huizen en projectwerking Seniorendienst, projectwerking Integratiedienst en Wijk aan Zet tot Dienst Ontmoeten en Verbinden Tal van reorganisatieprocessen op vlak van missie, methodieken, kerntaken, interne werking, teams en werkingsgebieden 12

13 Missie Dienst Ontmoeten en Verbinden: We werken aan sociale samenhang (cohesie) tussen mensen in de wijk, vooral waar die niet spontaan ontstaat De dienst werkt gebiedsdekkend (volledig grondgebied Stad Gent), maar met prioritaire werkingsgebieden omdat mensen en middelen beperkt zijn Getrapte afbakening van prioritaire statistische sectoren (> 200 inwoners) Getrapte afbakening Eerste trap: 5 indicatoren m.b.t. sociale cohesie, die wijzen op: verkleuring % inwoners met niet-belgische (geboorte)nationaliteit aantal herkomstlanden verarming % rechthebbenden verhoogde tegemoetkoming aandeel huurwoningen (duidt niet noodzakelijk op beperkt inkomen, dus opletten voor verstoring van de resultaten) vergrijzing aandeel

14 Getrapte afbakening Tweede trap: 6 indicatoren om te verfijnen aandeel eenoudergezinnen aandeel alleenstaanden bevolkingsdichtheid set overlastmeldingen (afval, dieren, graffiti/wildplakken en lawaai) aandeel gezinnen met jonge kinderen (< 12 j.) samengestelde set buurtvoorzieningen buurtvoorzieningen : = kansen op ontmoeten enkel infrastructuur 14

15 buurtvoorzieningen = kansen op ontmoeten aantal aanvragen Wijk aan Zet 2015, handelspanden (groente/fruit, bakker, minisupermarkt, nachtwinkel, slagerij, tabak/lectuur), kleuter-, lager en buitengewoon onderwijs, stedelijke kinderopvang, bibliotheken, apotheken, jeugdwerklokalen, DTP s, buurtcentra, wijkgezondheidscentra, bus- en tramhaltes, hondenvoorzieningen, Welzijnsbureaus OCMW, inloopteams, Kind en Gezin, ziekenfondsen, dienstencentra (vast en mobiele stopplaatsen), Open Huizen, Lokale Dienstencentra OCMW, Woonwinkels en buurtsport data beschikbaar in GIS-lagen, behalve Wijk aan Zet 30 % - 30 % eerste trap 30 % - 30 % = 30 %: per indicator wordt de bovenste 30 % als prioritair beschouwd (behalve bij gezinnen met jonge kinderen en buurtvoorzieningen: onderste 30 %) bv. indicator 65+: als alle sectoren (met meer dan 200 inwoners) gerangschikt worden volgens aandeel 65+, dan zijn enkel de bovenste 30 % van de sectoren (dus met het hoogste % 65+) prioritair 15

16 30 % - 30 % eerste trap 30 % - 30 % = 30 %: per indicator wordt de bovenste 30 % als prioritair beschouwd - 30 %: de 30 % sectoren die meest prioritair scoren, worden als prioritair beschouwd de sectoren worden gerangschikt naar aantal indicatoren waarvoor de sector prioritair scoort (max. 5); de bovenste 30 % is prioritair bv. sector Sint - Jacobs is prioritair voor 4 van de 5 indicatoren en hoort bij de bovenste 30 %; sector Vogelhoek is prioritair voor 1 van de 5 indicatoren en hoort niet bij de bovenste 30 % 30 % - 30 % eerste trap 30 % - 30 % = 30 %: per indicator wordt de bovenste 30 % als prioritair beschouwd - 30 %: de 30 % sectoren die meest prioritair scoren, worden als prioritair beschouwd tweede trap 30 % - 30 % = 30 %: idem eerste trap - 30 %: enkel op de sectoren die prioritair zijn in de eerste trap resultaat: prioritaire sector ja/neen alle sectoren die in de 1 ste trap voor minstens 2 indicatoren prioritair scoren, zijn prioritair 16

17 30 % - 30 % Resultaat: 57 statistische sectoren (in 18 van de 25 wijken) zijn prioritair geclusterd tot drie werkingsgebieden, waarbij rekening gehouden werd met: het aantal prioritaire sectoren het aantal buurtcentra en Open Huizen de afbakening van de ondersteunende Dienst Welzijn en Gelijke Kansen (Samenlevings- & WelzijnsOverleg - SWO) het aantal coaches en de teamgrootte (kwetsbaarheid) Werkingsgebied Noordwest SWO Wijk Prioritaire gebieden (statistische sectoren) Bloemekenswijk Rabot-Blaisantvest Brugse Poort Wondelgem Bloemekenswijk Mariakerke Drongen Rabot - Blaisantvest Brugse Poort - Rooigem Buurtcentra (4) Open Huizen (7) Uit te klaren / Rustoord en Van Bevereplein Mariakerke - Verspreide Bewoning Baarle Dorp Blaisantvest, Wondelgemstraat, Rabot en Rabot Station Drongensteenweg, Malem, Brugse Poort, Rooigem en Groendreef Bloemekenswijk, Rabot, Brugse Poort, Rooigem De Blomme, Jan Yoens, Mariakerke, Aan de Leie, Aan de waterkant, Malem, Wondelgem Ferrerlaan

18 Werkingsgebied Noordwest Werkingsgebied Noordoost SWO Wijk Prioritaire gebieden (statistische sectoren) Sint Amandsberg Buurtteam XL Sluizeken-Tolhuis- Ham Macharius-Heirnis Kanaaldorpen en -zone Oostakker Dampoort Sint Amandsberg Muide - Meulestede - Afrikalaan Sluizeken - Tolhuis - Ham Macharius - Heirnis Buurtcentra (4) Open Huizen (7) Uit te klaren / / Scheldestraat, Scheldeoord en Dampoort Sint - Amandsberg Centrum, Westveld - Kern en Sint - Bernadette Afrikalaan, Muidebrug, Muide en Meulestede Briel, Voormuide, Ham en Tolhuis Sint - Macharius en Heernis Dampoort (Bernadette), Muide, Sluizeken, Macharius Ter Biest, Krekelberg, t Bareeltje, Azalea, Roerstraat, Winkele, De Kiosk Wolterslaan 18

19 Werkingsgebied Noordoost Werkingsgebied Zuid SWO Wijk Prioritaire gebieden (statistische sectoren) Gent Zuid Nieuw Gent Gentbrugge- Ledeberg Binnenstad Watersportbaan - Ekkergem Elisabethbegijnhof - Papegaai Stationsbuurt Noord Sint Denijs Westrem Zwijnaarde Nieuw Gent - UZ Stationsbuurt Zuid Moscou - Vogelhoek Gentbrugge Oud Gentbrugge Ledeberg Binnenstad Buurtcentra (2) Open Huizen (10) Neermeersen en Bijloke Begijnhofdries, Galgenberg en Pekelharing Heuvelpoort, Station en Ganzendries Sint - Denijs - Westrem - Centrum / Ottergemse Dries, Steenakker en Nieuw Gent / / / Flora en L. Vanhouttebuurt (St.-Antonius) Ledeberg - Centrum, Keizerspark, Eindeke, Belle Vue en De Naeyerdreef Kuip, Sint-Jacobs, Patershol, Gent - Centrum - Zuid, Brusselse Poort, Zuidpark, Dierentuin, Nederkouter en Sint - Pieters Nieuw Gent, (Ledeberg - De Knoop), De Vaart Watersportbaan, Botermarkt, Nieuw Gent, Bassijn, Robinia, Sint-Denijs-Westrem, De Porre, Pratershol, Het Hoeveke, Otterken 19

20 Werkingsgebied Zuid Dienst Ontmoeten en Verbinden 20

21 Dienst Ontmoeten en Verbinden vs. werkingsgebieden Buurtwerk Tot slot Dienst Ontmoeten en Verbinden vs. het leefbaarheidsonderzoek: de resultaten zijn zeer boeiend voor een dienst die werkt aan sociale cohesie de vraag blijft naar resultaten die representatief zijn op wijk- of sectorniveau graag ondersteunend bij de moeilijke stap naar effectmeting 21