Combinatie OV/Leerlingenvervoer/WMO Analyse van mogelijkheden in Zuid-West Drenthe Datum 29 februari 2008 Kenmerk kenmerk DRG007/Bkh/ Eerste versie

Transcriptie

1 Combinatie OV/Leerlingenvervoer/WMO Analyse van mogelijkheden in Zuid-West Drenthe Datum 29 februari 2008 kenmerk DRG007/Bkh/ Kenmerk Eerste versie

2 Documentatiepagina Opdrachtgever(s) OV Bureau Groningen Drenthe Titel rapport Combinatie van OV/Leerlingenvervoer/WMO in Zuid-West Drenthe Kenmerk DRG007/Bkh/ Datum publicatie 29 februari 2008 Projectteam opdrachtgever(s) Projectteam Goudappel Coffeng Projectomschrijving Trefwoorden G. Veringa H. Bouwknegt, B. Nielsen Onderzoek naar de vervoerkundige en financiële gevolgen van een gecombineerde aansturing van OV, leerlingenvervoer en WMO in vijf gemeenten in Zuid-West Drenthe. OV, leerlingenvervoer, WMO, aanbesteding, Zuid-West Drenthe

3 Inhoud 1 Inleiding Achtergrond Opbouw van het onderzoek...1 Leeswijzer Huidige situatie Reizigers OV Leerlingenvervoer WMO... 4 Vervoerstromen Leerlingenvervoer WMO-vervoer Netwerken OV Speling binnen huidige rijtijden OV Langere rijtijden OV Leerlingenvervoer WMO-vervoer Synthese van vervoerstromen Opzet Bundeling van leerlingenvervoer van de vijf gemeenten Hoogeveen Meppel Midden-Drenthe Westerveld De Wolden Bundeling WMO-vervoer Bundeling Leerlingen- en WMO-vervoer Bundeling WMO-vervoer met OV Ziekenhuizen Meppel en Hoogeveen Looptijd naar halte en overstappen Andere kenmerken OV-reizen Bundeling WMO-vervoer met OV-Plus Capaciteit OV voor opvangen WMO-reizen Bundeling leerlingenvervoer met OV Conclusies en aanbevelingen Financiële gevolgen Organisatie...29

4 Goudappel Coffeng adviseurs verkeer en vervoer Combinatie OV/Leerlingenvervoer/WMO 1 1 Inleiding Het OV-bureau Groningen Drenthe is opdrachtgever van het openbaar vervoer in deze twee provincies. De gemeenten zijn verantwoordelijk voor het doelgroepenvervoer, bestaande uit leerlingenvervoer en WMO vervoer (Wet Maatschappelijke Ondersteuning). Door deze gescheiden verantwoordelijkheden is de huidige situatie wellicht niet optimaal voor reizigers of zijn de kosten te hoog. In dit onderzoek wordt een analyse gemaakt van het huidige vervoer. Aan de hand daarvan worden de vervoerkundige en financiële consequenties bezien voor een situatie waarin alle vervoer gezamenlijk wordt aangestuurd en er dus optimale integratie kan plaatsvinden. 1.1 Achtergrond Het OV-bureau Groningen Drenthe is verantwoordelijk voor de aanbesteding van het openbaar vervoer in Groningen en Drenthe. In Zuid-West Drenthe zijn de gemeenten Meppel, Westerveld, De Wolden, Hoogeveen en Midden-Drenthe verantwoordelijk voor het doelgroepenvervoer (leerlingenvervoer en WMO-vervoer). De komende jaren eindigen de betrokken contracten en concessies. Het OV-bureau Groningen Drenthe heeft bij de genoemde vijf gemeenten gepeild in hoeverre er interesse is voor het principe van gecombineerd aanbesteden van alle vervoersoorten. Op grond daarvan hebben de Colleges van Burgemeester en Wethouders een intentieverklaring getekend voor een gezamenlijk onderzoek naar de combinatiemogelijkheden. Het onderzoek dient inzicht te geven in de vervoerkundige meerwaarde en de te bereiken besparing. Aan de hand van de resultaten kan een conclusie worden getrokken voor de komende aanbesteding van het vervoer. 1.2 Opbouw van het onderzoek Het onderzoek start met een analyse van de huidige situatie. Het gaat om de reizigers, vervoersstromen, netwerken en regelgeving. Deze aspecten worden bezien voor openbaar vervoer (OV), leerlingenvervoer en WMO-vervoer. De gegevens zijn geleverd door de vijf betrokken gemeenten en het OV Bureau Groningen Drenthe. Uit de analyse van het huidige vervoer is een geïntegreerd systeem opgezet. Hierbij is tot op detailniveau uitgegaan van de ritten die de huidige reizigers in het leerlingen- en WMO-vervoer maken. Alleen op deze manier is een nauwgezette uitspraak mogelijk over de gevolgen van een gezamenlijke aansturing. Het geïntegreerde systeem is in een aantal stappen opgebouwd. Allereerst is het vervoer per doelgroep geclusterd van de vijf gemeenten samen. Daarna is dit geclusterde vervoer geïntegreerd tussen de diverse vervoersoorten. Voor het openbaar vervoer zijn daarbij twee situaties betrokken. Ten eerste het huidige openbaar vervoer zonder verdere aanpassingen, ten tweede het openbaar vervoer met aanpassingen ten behoeven van de integratie met het

5 Goudappel Coffeng adviseurs verkeer en vervoer Combinatie OV/Leerlingenvervoer/WMO 2 doelgroepenvervoer. Voor alle situaties zijn steeds de vervoerkundige gevolgen bezien (wat betekent het voor de reizigers) en daarna de financiële (welke besparing is te bereiken). Aan de hand van alle analyses zijn ten slotte conclusies en aanbevelingen geformuleerd. 1.3 Leeswijzer Hoofdstuk 2 belicht de huidige situatie. Gestart wordt met een analyse van de reizigers, daarna worden de vervoersstromen en netwerken bezien. Afsluitend komt de regelgeving aan de orde. In hoofdstuk 3 wordt stapsgewijze het geïntegreerde systeem opgezet. Als eerste wordt het leerlingenvervoer van de vijf gemeenten geclusterd. Daarna wordt op soortgelijke wijze het WMO-vervoer belicht. Als volgende stap wordt bezien welke mogelijkheden er zijn om het leerlingenvervoer te integreren met het WMO-vervoer. Daarna wordt het doelgroepenvervoer geïntegreerd met het openbaar vervoer. Als laatste stap wordt de integratie bezien met een aangepast OV-systeem, dat is toegesneden op het combineren met het doelgroepenvervoer. In hoofdstuk 4 worden conclusies en aanbevelingen geformuleerd aan de hand van de resultaten uit de voorgaande twee hoofdstukken.

6 Goudappel Coffeng adviseurs verkeer en vervoer Combinatie OV/Leerlingenvervoer/WMO 3 2 Huidige situatie Voor het opzetten van een geïntegreerd vervoerssysteem is gedegen kennis nodig van de huidige situatie. In dit hoofdstuk wordt die gepresenteerd. Per aspect is een onderscheid gemaakt naar OV, leerlingenvervoer en WMO-vervoer. 2.1 Reizigers OV De reizigers in het OV in Zuid-West Drenthe zijn een doorsnede van de bevolking. Hoewel nauwkeurige gegevens ontbreken, maken scholieren en studenten er een groot deel van uit. Als we bijvoorbeeld de verdeling van de doelgroepen beschouwen van een gelijkwaardig gebied (het Marnegebied in Noord-West Groningen) is 30% van de reizigers scholier/student, 20% woon-werker, is 10% op weg van of naar winkels en heeft de overige 40% een reisdoel in de recreatieve of sociale sfeer Leerlingenvervoer Aan de hand van de scholen waarheen ze worden vervoerd, zijn de leerlingen onder te verdelen. Een onderverdeling naar basis- en voortgezet onderwijs is niet mogelijk omdat meerdere scholen beide schooltypen aanbieden. Leerlingen die naar scholen reizen die niet specifiek voor speciaal onderwijs zijn bestemd (bijvoorbeeld de Vrije School of scholen voor specifieke religieuze overtuigingen), zijn apart opgenomen in de groep overig. Cluster 3 komt overeen met ernstige lichamelijke en/of geestelijke beperkingen (waaronder rolstoelgebonden leerlingen en ernstig zieke leerlingen). Cluster 4 betreft vooral moeilijk lerende en moeilijk opvoedbare leerlingen, voor dit onderzoek zijn scholen voor kinderen met grote taalachterstand ook daaronder begrepen (voor asielzoekers). In bijlage 1 is per school aangegeven voor welke groep(en) leerlingen ze geschikt zijn. gemeente Doven/ Cluster 3 Cluster 4 overig totaal blinden Hoogeveen 15 (6%) 25 (11%) 177 (76%) 17 (7%) 234 (100%) Meppel 6 (5%) 26 (22%) 86 (72%) 1 (1%) 119 (100%) Midden-Drenthe 19 (12%) 28 (17%) 112 (69%) 3 (2%) 162 (100%) Westerveld 6 ( 10%) 19 (32%) 29 (49%) 5 ( 9%) 59 (100%) De Wolden 9 (7%) 7 ( 6%) 93 (76%) 13 ( 11%) 122 (100%) Zuid-West Drenthe 55 (8%) 105 (15%) 497 (71%) 39 (6%) 696 (10%) Tabel 2.1: verdeling leerlingen naar handicap per gemeente. De criteria om leerlingen gebruik te laten maken van het leerlingenvervoer, worden door de gemeenten vastgesteld in een gemeentelijke verordening. In onderstaand overzicht belichten we de regelgeving voor de dagelijkse reizen per leerlingenvervoer. De criteria om bijvoorbeeld vergoedingen voor eigen vervoer te

7 Goudappel Coffeng adviseurs verkeer en vervoer Combinatie OV/Leerlingenvervoer/WMO 4 verstrekken, inkomensgrenzen, regelingen voor begeleiding of bijvoorbeeld weekendvervoer, zijn voor deze studie niet van belang. Verder is in geen enkel geval de vrijheid van ouders beperkt om een passende school te vinden, hoe ver weg deze ook ligt. De vrijheid van onderwijs prevaleert. Om voor vergoeding van aangepast vervoer in aanmerking te komen zijn er eisen aan de afstand tussen woning en school en de kwaliteit van het openbaar vervoer. In alle gemeenten geldt daarnaast dat aangepast vervoer wordt vergoed indien de leerling door zijn handicap niet in staat is per OV te reizen. Voor de kwaliteit van het OV geldt dat een vergoeding wordt verstrekt indien reistijd per regulier OV meer dan 1,5 uur bedraagt en deze reistijd met leerlingenvervoer teruggebracht kan worden tot minder dan de helft van die per OV. Voor de minimale afstand tussen huis en school gelden de afstanden uit tabel 2.2: Type onderwijs Hoogeveen Meppel Midden-Drenthe Wester-veld De Wolden Basis Speciaal basis Speciaal voortgezet Tabel 2.2: minimumafstand woning-school om voor vergoeding kosten leerlingenvervoer in aanmerking te komen. In geen van de vijf gemeenten worden vervoerkundige grenzen gesteld aan de ritten met het leerlingenvervoer. Er zijn geen maximale reistijden vastgelegd of bijvoorbeeld maximaal aanvaardbare loopafstanden tot de halte of het al dan niet mogen overstappen. In de praktijk hanteren de vervoerders een maximale reistijd van 1,5 uur per enkele reis. Verder ligt het voor de hand dat leerlingen met een ernstige handicap zonder overstap van deur tot deur vervoerd worden WMO Gemeenten bepalen welke inwoners in aanmerking komen voor een bijdrage op grond van de WMO (Wet Maatschappelijke Ondersteuning). De gemeente heeft de vrijheid om zijn inwoners een financiële vergoeding te verstrekken en/of recht op een collectief systeem. De WMO is niet van toepassing voor reizen naar school, studie, werk of behandeling in de medische sector, daarvoor bestaan andere regelingen. Kern van de WMO is het bevorderen van de zelfredzaamheid voor normale deelname aan het maatschappelijk verkeer. Verder ligt de nadruk op algemene voorzieningen boven individuele, gaat het om langdurige noodzaak en dient de goedkoopste adequate voorziening te worden aangeboden. De vijf gemeenten hanteren als criteria voor het gebruik mogen maken van het WMO-vervoer door het toekennen van een vervoerpas: de aanvrager is niet in staat zelfstandig 800 meter te lopen en/of; de aanvrager is niet in staat gebruik te maken van het OV. Indien het collectieve WMO-vervoer geen adequate oplossing biedt voor het vervoerprobleem van de aanvrager, kan een vergoeding in natura of als persoonsgebonden budget worden toegekend. Voor vervoer op de korte en middellange afstand waarvoor het WMO-vervoer geen oplossing biedt, zoals voor dagelijkse boodschappen, kan een individuele voorziening zoals een scootmobiel of een aanpassing van de auto worden verstrekt. Gemeenten registreren niet welke specifieke beperking het gebruik van het OV door de aanvrager in de weg staat. Zo is niet te beoordelen welk deel van de aanvragers bijvoorbeeld wel een afstand van 400 meter kan lopen, een veel voorkomend afstandscriterium in het OV voor de maximale loopafstand naar de halte. Uit de registratie van de gemaakte WMO-ritten is alleen bekend welk deel van de reizigers een rolstoel of rollator meeneemt in het voertuig. Het gebruik van een rolstoel of rollator is bekend uit de ritregistratie van de vervoerders. Het aandeel ritten met een rolstoel of rollator in WMO-vervoer bedraagt 8,4%. In de vier gemeenten Hoogeveen, Meppel, Westerveld en De Wolden is een CVV systeem beschikbaar. Dit staat open voor alle reizigers en is bedoeld als aanvulling op het reguliere openbaar vervoer. Het wordt gereden met dezelfde voertuigen als het WMO-vervoer.

8 Goudappel Coffeng adviseurs verkeer en vervoer Combinatie OV/Leerlingenvervoer/WMO Vervoerstromen Leerlingenvervoer Voor de vijf gemeenten is het leerlingenvervoer in HB-matrixen (herkomst-bestemming) weergegeven. Per gemeente zijn deze gesplitst in cluster 3 (inclusief doven en blinden) en cluster 4 omdat voor eerstgenoemde groep het openbaar vervoer in de praktijk geen alternatief zal vormen. Per gemeente zijn de kleine kernen gegroepeerd om de matrix overzichtelijk te houden. Bij de bestemmingen is Glimmen tot Haren gerekend. Voor alle gemeenten blijkt te gelden dat bij het leerlingenvervoer van cluster 4, dat in aanmerking zou kunnen komen voor reizen per openbaar vervoer, de grootste stromen gelijk lopen aan de drukste OV-assen. Wel zal in veel gevallen een overstap noodzakelijk zijn omdat niet alle scholen gevestigd zijn bij knooppunten van regionaal openbaar vervoer. Ook is het aantal leerlingen te groot om zonder extra capaciteit in het OV te kunnen reizen. Immers, juist rondom de schoolspitsen is de bezetting van de bussen al hoog. Van \ naar Emmen Haren Hoogeveewijk Meppel Smilde Steen- Zwolle overig totaal Elim 2 2 Hollands.veld 1 1 Hoogeveen Nieuweroord 0 Nieuwlande 4 4 N.schut 0 Pesse 0 Overig 2 2 totaal Tabel 2.3: HB-matrix leerlingenvervoer cluster 3, Hoogeveen Van \ naar Emmen Haren Hoogeveewijk Meppel Smilde Steen- Zwolle overig totaal Elim Hollands.veld Hoogeveen Nieuweroord Nieuwlande N.schut Pesse Overig 1 1 totaal Tabel 2.4: HB-matrix leerlingenvervoer cluster 4, Hoogeveen Van \ naar Meppel Nijeveen Smilde Steenwijk Zwolle overig totaal Meppel Nijeveen 1 1 Totaal Tabel 2.5: HB-matrix leerlingenvervoer cluster 3, Meppel Van \ naar Meppel Nijeveen Smilde Steenwijk Zwolle overig totaal Meppel Nijeveen Totaal Tabel 2.6: HB-matrix leerlingenvervoer cluster 4, Meppel

9 Goudappel Coffeng adviseurs verkeer en vervoer Combinatie OV/Leerlingenvervoer/WMO 6 Van \ naar Assen Emmen Glimm, Gron. Hoogeveen Smilde overig totaal Haren Beilen Bovensmilde Hooghalen 1 1 Smilde Westerbork Wijster 1 1 Overig totaal Tabel 2.7: HB-matrix leerlingenvervoer cluster 3, Midden-Drenthe Van \ naar Assen Emmen Glimm, Gron. Hoogeveen Smilde overig totaal Haren Beilen Bovensmilde Hooghalen Smilde Westerbork Wijster 4 4 Overig totaal Tabel 2.8: HB-matrix leerlingenvervoer cluster 4, Midden-Drenthe Van \ naar Haren Meppel Nijeveen Steenwijk Zwolle overig totaal Diever Dwingeloo Havelte Uffelte 1 1 Vledder 2 2 Wilh.oord 1 1 Overig Totaal Tabel 2.9: HB-matrix leerlingenvervoer cluster 3, Westerveld Van \ naar Haren Meppel Nijeveen Steenwijk Zwolle overig totaal Diever Dwingeloo 9 9 Havelte Uffelte 3 3 Vledder Wilh.oord Overig Totaal Tabel 2.10: HB-matrix leerlingenvervoer cluster 4, Westerveld

10 Goudappel Coffeng adviseurs verkeer en vervoer Combinatie OV/Leerlingenvervoer/WMO 7 Van \ naar Hooge-veen Meppel Nijeveen Steenwijk Zwolle overig totaal Alteveer 0 Koekange Linde 0 Ruinen 0 Ruinerwold Veeningen 0 De Wijk Zuidwolde 2 2 Overig 2 2 Totaal Tabel 2.11: HB-matrix leerlingenvervoer cluster 3, De Wolden Van \ naar Hooge-veen Meppel Nijeveen Steenwijk Zwolle overig totaal Alteveer 5 5 Koekange Linde Ruinen Ruinerwold Veeningen De Wijk Zuidwolde Overig Totaal Tabel 2.12: HB-matrix leerlingenvervoer cluster 4, De Wolden WMO-vervoer In de maand oktober 2007 (voor de gemeente Midden-Drenthe is november 2007 gebruikt) werden met het CVV het volgende aantal reizen gemaakt: Categorie Reizen WMO Hoogeveen 8049 WMO Meppel 5455 WMO Midden-Drenthe 1622 WMO Westerveld 1503 WMO De Wolden 2233 Subtotaal WMO CVV 1022 Totaal CVV Zuid-West Drenthe Tabel 2.13: aantal reizen oktober 2007 (Midden-Drenthe november 2007). De verdeling van de WMO-reizen over de dagen van de week is weergegeven in tabel 2.14 en grafiek Het betreft hier het totaal van de vijf betrokken gemeenten.

11 Goudappel Coffeng adviseurs verkeer en vervoer Combinatie OV/Leerlingenvervoer/WMO 8 Dag Aantal WMO-reizen Maandag 636 Dinsdag 621 Woensdag 647 Donderdag 672 Vrijdag 599 Zaterdag 477 Zondag 463 Tabel 2.14: gemiddeld aantal WMO-reizen per dagsoort in september 2007 (Midden-Drenthe: november 2007), som van de vijf gemeenten. Aantal WMO-reizen per dag + gemiddelde Aantal reizen Reizen Gemiddelde ma di wo do vr za zo Dagen van de week Figuur 2.15: gemiddeld aantal WMO-reizen per dagsoort in september 2007 (Midden-Drenthe: november 2007), som van de vijf gemeenten.

12 Goudappel Coffeng adviseurs verkeer en vervoer Combinatie OV/Leerlingenvervoer/WMO 9 De verdeling van het aantal ritten over de dag blijkt overeenkomsten te vertonen met de verdeling in het openbaar vervoer, zoals onderstaande figuur laat zien. Verdeling aantal ritten WMO Zuid-West Drenthe Uren ma-vr za zo Aantal ritten Figuur 2.16: verdeling WMO-reizen over de uren van de dag. Het gemiddelde van de vijf werkdagen is 635 reizigers. De verdeling over de dagen van de week is wezenlijk anders dan in het OV. In onderstaande tabel 2.17 is de verhouding tussen de dagsoorten aangegeven voor het WMO-vervoer en het openbaar vervoer. Dit laatste is gebaseerd op reizigerstellingen in het gebied Zuid-Oost Drenthe. Duidelijk blijkt dat het WMO-vervoer in het weekend een veel kleinere teruggang kent dan het openbaar vervoer. Index (werkdag = 100) WMO OV Zuid-Oost Drenthe werkdag zaterdag zondag Tabel 2.17: verhouding tussen dagsoorten (index: werkdag = 100) van gemaakte WMO-reizen in Zuid-West Drenthe Van de reizen in het kader van de WMO is een matrix gemaakt met de herkomsten en bestemmingen. Deze is opgenomen op de volgende pagina. De 21 plaatsen die zijn opgenomen in de tabel zijn de meest voorkomende herkomsten en bestemmingen. Opvallend is dat er veel korte en lokale reizen worden gemaakt. Zo zijn er in Hoogeveen in september lokale reizen gemaakt, dat komt overeen met 24,7% van het totaal aantal WMO-reizen in Zuid-West Drenthe. De korte afstanden blijken ook bijvoorbeeld in Hollandscheveld, waar lokaal binnen de kern 121 reizen per maand worden gemaakt. De WMO-reizen blijken een kris-kras karakter te hebben. De belangrijkste bestemmingen (op niveau van postcode-6) vertegenwoordigen maar een klein percentage van het totaal aantal ritten. In onderstaande tabel de negen meest voorkomende herkomsten en bestemmingen.

13 Goudappel Coffeng adviseurs verkeer en vervoer Combinatie OV/Leerlingenvervoer/WMO 10 locatie Aandeel Ziekenhuis Bethesda, Hoogeveen 3,5 % Medisch C. Reggersoord, Meppel 3,5 % Visio- het Huis, Echten 1,4 % Recreatie Benticksdijk, Hoogeveen 1,3 % Autorijschool De Snikke, Hoogeveen 1,3 % Visio- het Huis, Hoogeveen 1,2 % Woon Zorg C Reestoord, Meppel 1,1 % Meeuwenbirgh Wooncentrum, Meppel 1,1 % St. Activiteiten voor Ouderen, Meppel 1,0 % Tabel Drukste herkomsten en bestemmingen WMO-vervoer Zuid-West Drenthe.

14 Goudappel Coffeng adviseurs verkeer en vervoer Combinatie OV/Leerlingenvervoer/WMO 11 HB-matrix WMO-vervoer, reizigers per maand

15 Goudappel Coffeng adviseurs verkeer en vervoer Combinatie OV/Leerlingenvervoer/WMO Netwerken OV Het OV-netwerk in Zuid-West Drenthe is geconcentreerd op de steden met een station: Assen, Hoogeveen, Meppel en Steenwijk. In Meppel is een stadsdienst van één lijn die overdag twee keer per uur rijdt. In de avond rijdt hij op werkdagen tot uur, op zaterdag en zondag rijdt hij niet in de avond. In Hoogeveen bestaat de stadsdienst uit twee lijnen die elk half uur rijden. In de avond rijden ze tot uur, in het weekend tot uur. De meeste streeklijnen rijden eens per uur. Alleen lijn 31 (Ommen Zuidwolde Hoogeveen) rijdt overdag elk half uur. Lijn 20 (Assen Smilde Diever Dwingeloo Uffelte Havelte Meppel) en 22/23 (Emmen Westerbork Hooghalen Assen) rijden in de brede spits elk half uur. In de avond rijdt op bijna alle lijnen rond uur de laatste rit, alleen lijn 20 rijdt langer door, tot uur. Op zaterdag en in nog sterkere mate zondag is het netwerk beperkt. Op zondag rijden naast de al genoemde stadslijnen slechts drie streeklijnen. Plaatsen als Nijeveen, Vledder, De Wijk en Zuidwolde hebben op zondag geen OV. Het Bethesda ziekenhuis te Hoogeveen wordt bediend door de lijnen 1, 31, 234, 238, 638 en 674. Hiermee is het zonder overstap te bereiken vanuit grote delen van Hoogeveen, Zuidwolde, Ruinen, Ansen en Dwingeloo. Uit andere plaatsen is een overstap nodig. Het Medisch Centrum Reggersoord (voorheen Diaconessen Ziekenhuis) te Meppel wordt bediend door de lijnen 1, 34, 39 en 192. Hiermee hebben de meeste wijken van Meppel en de plaatsen Zuidwolde, De Wijk, IJhorst en Koekange een rechtstreekse verbinding met Reggersoord Speling binnen huidige rijtijden OV De speling die bestaat in de huidige dienstregeling van de buslijnen is van belang om te kunnen beoordelen of er ruimte is voor extra instap- en uitstaptijd van reizigers. Zeker indien zij meer tijd nodig hebben dan andere reizigers, bijvoorbeeld door gebruik van een rollator, is dit nodig. Vermeden moet immers worden dat hierdoor de stiptheid afneemt (het belangrijkste kwaliteitselement voor reizigers) of vitale aansluitingen verderop worden gemist. Op nagenoeg alle lijnen is de rijtijd overdag constant, tussen ongeveer en uur. In de avond en op zondag wordt een kortere rijtijd gehanteerd: gemiddeld 9% korter op de streeklijnen. De verkeersdrukte echter concentreert zich in de beide spitsperioden (globaal uur en uur), De andere component voor afwijkingen in de rijtijd, het aantal instappers per rit, is zeer hoog in de ochtendspits (piek tussen en uur), laag in het ochtenddal (vooral uur) en daarna tamelijk constant in de hele middag (vooral uur). Speling in de huidige dienstregeling zal er vooral in het ochtenddal zijn (minder verkeersdrukte en minder instappers). We gaan er van uit dat de speling in de rijtijd de helft zal zijn van die in de avond, dus ongeveer 4,5%. Per 60 minuten rijtijd is de speling dan 2 minuten. In het middagdal stellen we de speling op de helft hiervan (minder verkeersdruk maar een gemiddeld aantal instappers), dus per 60 minuten rijtijd 1 minuut speling. In ochtend- en avondspits is er geen speling in de rijtijd. In de avond nemen we aan dat er ook geen speling binnen de bestaande rijtijd is: deze is immers op alle streeklijnen al speciaal afgestemd op de kenmerken van de avond (weinig verkeersdrukte en weinig instappers) Langere rijtijden OV Wanneer de speling binnen de bestaande rijtijd onvoldoende zou zijn om extra reizigers te vervoeren, zijn langere rijtijden nodig. Dit kent beperkingen: belangrijke aansluitingen stellen beperkingen naast een eventuele krappe (dus efficiënte) opzet van de chauffeursdiensten. Voor het eerstgenoemde aspect is de situatie per lijn verschillend. Alle lijnen sluiten op de stations goed aan op treinen. Op diverse plaatsen in het netwerk (zoals te Diever en Ruinen) zijn er ook onderlinge aansluitingen tussen buslijnen voor regionale verbindingen. De meeste lijnen hebben dus maar een beperkte marge om extra reistijd op te vangen. Problemen die zouden ontstaan door een krappe opzet van de chauffeursdiensten zijn in dit verband minder relevant: bij start van een nieuwe concessie is dit gewoon onderdeel van nieuwe chauffeursdiensten zolang de opdrachtgever financiert op basis van het aantal dienstregelinguren (aantal voor reiziger beschikbare uren in de dienstregeling). Populair gezegd: ook met ruimere rijtijden zijn krappe en efficiënte diensten te maken.

16 Goudappel Coffeng adviseurs verkeer en vervoer Combinatie OV/Leerlingenvervoer/WMO Leerlingenvervoer Alle vijf gemeenten hebben aparte contracten met vervoerders voor het leerlingenvervoer. Dit wordt uitgevoerd met gewone taxi s en met taxibusjes (maximaal acht reizigers), al dan niet aangepast voor rolstoelen. Tevens wordt in Meppel een grote bus ingezet. Er vinden in het gebied veel combinaties van leerlingen uit andere gemeenten plaats omdat regisseur OVB het vervoer in de gemeenten Meppel, Westerveld en De Wolden verzorgt en daarvoor een optimale ritplanning verzorgt voor het gehele gebied als ware het één gemeente. In tabel 2.19 staat het aantal dagelijks ingezette voertuigen per gemeente vermeld. Per gemeente zijn alle voertuigen vermeld die leerlingen uit die gemeente vervoeren, ook als die voertuigen ook leerlingen uit andere gemeenten vervoeren. Het aantal leerlingen omvat in die gevallen ook de leerlingen uit de andere gemeenten om een indruk van de gemiddelde bezetting per voertuig te geven. In onderstaande tabel komen dergelijke leerlingen dus dubbel voor. Leerlingen# Taxi s/ taxibusjes bussen Gemiddelde bezetting per taxi/taxibusje Hoogeveen ,3 Meppel ,2 Midden-Drenthe ,1 Westerveld ,8 De Wolden ,3 Zuid-West Drenthe * 1 5,6 #: bevat dubbeltellingen bij voertuigen die meerdere gemeenten bedienen * : zes voertuigen worden gecombineerd voor gemeenten ingezet. Tabel 2.19: aantal ingezette voertuigen voor leerlingenvervoer. De scholen die bezocht worden door de leerlingen zijn in sterke mate geclusterd, zoals ook blijkt uit de HB matrixen in hoofdstuk 2.2. Omdat bovendien het aantal te vervoeren leerlingen groot is, zijn veel voertuigen volgeboekt. Ritten met een klein aantal leerlingen zijn in enkele gevallen medisch bepaald. Vaker echter zijn de afstanden in dit gebied dermate lang, dat het combineren van veel leerlingen tot te lange reistijden zou leiden. Zo gaan er twee busjes met elk vier leerlingen uit de gemeente Westerveld naar Zwolle. Het ene voertuig heeft vier leerlingen uit Diever, Dieverbrug en Havelte bij zich naar Ambelt en De Twijn in Zwolle, waarbij de eerste leerling om uur instapt. Het andere voertuig telt vier leerlingen uit Diever, Havelte en Ruinerwold naar de Enkschool en vertrekt bij de eerst instappende leerling om uur. Het combineren van deze twee voertuigen zou leiden tot een vertrektijd voor de eerste leerling omstreeks uur wat ongewenst is. Het komt in geen enkele geval voor dat een voertuig meerdere ritten in een spitsperiode rijdt: alle ritten sluiten goed aan op de schooltijden. Deze zijn in Noord-Nederland bijna alle gelijk: start tussen en uur, einde tussen en uur, woensdag tussen en uur. Meerdere voertuigen bedienen in een stad wel twee of drie scholen op een route. Slechts bij enkele scholen zijn er combinaties met scholen in andere plaatsen: Haren/ Groningen, Beetsterzwaag/ Drachten en Oosterwolde/ Nijeveen WMO-vervoer De gemeenten Hoogeveen, Meppel, Westerveld en De Wolden hebben een gezamenlijk vervoersysteem voor het WMO vervoer; de Regiotaxi Zuidwest Drenthe. Pashouders kunnen tussen en uur van de Regiotaxi gebruik maken tot en met een per gemeente verschillende reisafstand. Het tarief bedraagt 0,40 euro instaptarief pus 0,10 euro per kilometer. Reizigers dienen zich telefonisch aan te melden, men kan frequente ritten in één keer bestellen. De toegestane speling van de vertrektijd ten opzichte van de gewenste tijd bedraagt plus en min 20 minuten. De Regiotaxi is ook uitvoerder van het CVV dat voor iedereen beschikbaar is als aanvulling op het reguliere lijngebonden OV.

17 Goudappel Coffeng adviseurs verkeer en vervoer Combinatie OV/Leerlingenvervoer/WMO 14 3 Synthese van vervoerstromen 3.1 Opzet In het vorige hoofdstuk is de huidige situatie omschreven in het OV, het leerlingenvervoer en het WMO-vervoer. In dit hoofdstuk raken we tot de kern van de vraagstelling en bezien in welke mate bundeling van de stromen mogelijk is en wat daarvan de consequenties zijn voor reizigers en financiën. In de eerste hoofdstukken wordt het vervoer gebundeld van de vijf gemeenten, maar nog niet van de verschillende doelgroepen. Hoofdstuk 3.2 behandelt de bundeling van alle leerlingenvervoer van de vijf gemeenten, hoofdstuk 3.3 van het WMO-vervoer. Hoofdstuk 3.4 analyseert de mogelijkheden om deze beide doelgroepen te integreren. In hoofdstuk 3.5 wordt dan het leerlingen- en WMO-vervoer gebundeld met het huidige OV. In hoofdstuk 3.6 gaat het om het openbaar vervoer in een aangepaste vorm, toegesneden op het maximaal faciliteren van reizigers afkomstig uit het leerlingen- en WMO vervoer. 3.2 Bundeling van leerlingenvervoer van de vijf gemeenten In de huidige situatie hebben alle vijf gemeenten afzonderlijke contracten met vervoerders. De gemeenten Meppel, Westerveld en De Wolden hebben de planning van hun vervoer ondergebracht bij OVB. Midden-Drenthe heeft een contract met Personenvervoer Assen, Hoogeveen met Connexxion. Men mag er van uit gaan dat deze drie vervoerders het vervoer binnen hun contractgemeente(n) maximaal efficiënt plannen om rendement te halen. De meeste ingezette voertuigen zijn taxibusjes met een capaciteit van acht leerlingen. In de meeste gevallen zijn deze geheel volgepland. Voor alle voertuigen die volgens planning nog twee of meer plaatsen over hebben, is bezien of de lege plaatsen gevuld kunnen worden door leerlingen uit andere gemeenten. Niet meegenomen is het weekendvervoer voor leerlingen die doordeweeks extern verblijven en alleen in het weekend naar huis gaan; dit betreft slechts enkele ritten en is daarom kwantitatief minder interessant, nog afgezien van de praktische onmogelijkheid combinaties te vinden in dit dunne en zeer gespreide vervoer. Ook is niet meegenomen dat op bepaalde dagen van de week een voertuig een plaats over heeft. Uit de analyse blijkt dat (in een enkel geval met een voorbehoud bij verdere uitwerking om te voorkomen dat de reistijd te lang wordt) in de vijf gemeenten nog vijf voertuigen bespaard kunnen worden indien men het vervoer gezamenlijk organiseert. Op de thans 136 dagelijks ingezette voertuigen komt dit neer op een besparing van 4%. In de volgende paragrafen is dit in detail uitgewerkt Hoogeveen Het leerlingenvervoer van de gemeente Hoogeveen omvat 44 voertuigen. Hiervan zijn er 22 gepland met zeven of acht leerlingen. Van de resterende 22 voertuigen is de mogelijkheid om te combineren met vervoer uit andere gemeenten als volgt, gegroepeerd naar plaats van bestemming.

18 Goudappel Coffeng adviseurs verkeer en vervoer Combinatie OV/Leerlingenvervoer/WMO 15 aantal voertuigen Aantal leerlingen Bestemming Reden voor wel/geen combinatie met andere gemeenten 7 27 Zwolle Reistijd te lang (daarom ook geen interne combinaties) 2 4 Meppel Voor een leerling medische indicatie solo-vervoer. Overig drie (uit Pesse en Hollandscheveld) zijn te combineren met voertuigen uit gemeente Westerveld (uit Dwingeloo, Ruinen en Diever). Reistijd 1 e leerling wordt wellicht te lang. 1 3 Slagharen Uit andere gemeenten alleen twee voertuigen naar Slagharen die reeds met 8 leerlingen zijn volgeboekt. 3 7 Haren, Groningen Reistijd te lang (daarom ook geen interne combinaties) 2 7 Smilde Een leerling medische indicatie, voor overige zes geen rest-ruimte beschikbaar. 2 2 Hoogeveen Medische indicaties 1 1 Ommen Geen andere gemeenten met leerlingen naar Ommen 4 9 Emmen Medische indicaties Tabel 3.1: combinatiemogelijkheden leerlingenvervoer Hoogeveen De conclusie is dat (met enig voorbehoud) een voertuig (naar Meppel) te besparen is door samenvoeging met het vervoer van andere gemeenten Meppel De analyse van het leerlingenvervoer van de gemeente Meppel is in overleg met het OV Bureau Groningen Drenthe gebaseerd op een offerte die een vervoerder onlangs heeft gedaan zonder uit te gaan van combinatie met andere gemeenten. In de praktijk echter wordt het vervoer thans anders uitgevoerd en zijn er wel combinaties met andere gemeenten. Voor een analyse van de offerte geldt het volgende, gegroepeerd naar plaats van bestemming. aantal voertuigen Aantal Leerlingen Bestemming Reden voor wel/geen combinatie met andere gemeenten 4 11 Zwolle Reistijd te lang (daarom ook geen interne combinaties), bovendien medische indicaties 1 3 Hoogeveen Combinatie met vervoer van de gemeente De Wolden (een voertuig voor vijf personen uit Echten, Koekange, IJhorst en De Wijk) lijkt mogelijk. Reistijd 1 e leerling wordt wellicht te lang. Leerling uit Echten kan wellicht gecombineerd worden met vervoer uit Veeningen en Alteveer. 1 1 Beetsterzwaag Vervoer is gecombineerd met gemeente Westerveld 1 3 Smilde Reistijd te lang voor combinatie met De Wolden of Hoogeveen 1 1 Rolde Geen andere gemeenten met leerlingen naar Rolde 1 4 Steenwijk, Nijeveen Vervoer van andere gemeenten al volgepland Tabel 3.2: combinatiemogelijkheden leerlingenvervoer Meppel Conclusie is dat (met enig voorbehoud) een voertuig (naar Hoogeveen) te besparen is door samenvoeging met vervoer van andere gemeenten.

19 Goudappel Coffeng adviseurs verkeer en vervoer Combinatie OV/Leerlingenvervoer/WMO Midden-Drenthe Het leerlingenvervoer van de gemeente Midden-Drenthe omvat 33 voertuigen. Hiervan zijn er 12 gepland met zeven of acht leerlingen. Van de resterende 21 voertuigen is de mogelijkheid om te combineren met vervoer uit andere gemeenten als volgt, gegroepeerd naar plaats van bestemming. aantal voertuigen Aantal Leerlingen Bestemming Reden voor wel/geen combinatie met andere gemeenten 2 10 Hoogeveen Combinaties met vervoer van de gemeente De Wolden naar Hoogeveen lijkt mogelijk echter wel met forse omweg (van Westerbork en/of Wijster via Ruinen naar Hoogeveen) Assen Vanuit andere gemeenten geen voertuigen met voldoende restcapaciteit beschikbaar. 1 3 Zwolle Reistijd te lang voor combinatie met De Wolden of Hoogeveen 1 3 Oosterwolde, Te lange reistjid bij combinatie met andere gemeenten Nijeveen 1 6 Emmen Uit andere gemeenten onvoldoende restcapaciteit 1 5 Smilde Uit andere gemeenten onvoldoende restcapaciteit 1 4 Beetsterzwaag, Combinatie met Westerveld of De Wolden leidt tot te lange reistijd. Drachten 1 1 Beilen Uit andere gemeenten geen vervoer naar Beilen 6 22 Groningen, Haren, Glimmen Reistijden te lang voor combinatie met andere gemeenten, medische beperkingen. 1 1 Aalden Uit andere gemeenten geen vervoer naar Aalden 1 3 Hoogezand Uit andere gemeenten geen vervoer naar Hoogezand 1 1 Assen Medische indicatie 1 3 Stadskanaal Combinatie met Borger-Odoorn mogelijk (3 leerlingen uit Valthermond), wel lange reistijd. 1 1 Hoogeveen Is al gecombineerd met leerlingen uit Assen Tabel 3.3: combinatiemogelijkheden leerlingenvervoer Midden-Drenthe De conclusie is dat twee voertuigen (naar Hoogeveen en Stadskanaal) te besparen zijn door samenvoeging met vervoer van andere gemeenten Westerveld Het leerlingenvervoer van de gemeente Westerveld omvat 11 voertuigen die (in hoofdzaak) leerlingen uit Westerveld vervoeren. Verder worden 2 voertuigen ingezet van andere gemeenten. Van de 11 eigen voertuigen zijn er 4 volgepland met zeven of acht leerlingen. Van de resterende 7 voertuigen is de mogelijkheid om te combineren met vervoer uit andere gemeenten als volgt, gegroepeerd naar plaats van bestemming. aantal voertuigen Aantal Leerlingen Bestemming Reden voor wel/geen combinatie met andere gemeenten 1 4 Beetsterzwaag Is al gecombineerd met gemeenten Steenwijk en Meppel, meer combinaties leiden tot te lange reistijden. 2 8 Zwolle Reistijd te lang voor meer combinaties Meppel Onvoldoende restcapaciteit bij andere gemeenten, tevens wordt reistijd te lang 1 5 Haren Reeds gecombineerd met Steenwijk, bij meer combinaties wordt reistijd te lang. 1 1 Groningen Reistijd wordt te lang, medische beperking (doof) Tabel 3.4: combinatiemogelijkheden leerlingenvervoer Westerveld

20 Goudappel Coffeng adviseurs verkeer en vervoer Combinatie OV/Leerlingenvervoer/WMO 17 De conclusie is dat geen voertuigen te besparen zijn door samenvoeging met vervoer van andere gemeenten De Wolden Het leerlingenvervoer van de gemeente De Wolden omvat 32 voertuigen die (in hoofdzaak) leerlingen uit de Wolden vervoeren. Verder worden 2 voertuigen ingezet van andere gemeenten. Van de 30 eigen voertuigen zijn er 13 volgepland met zeven of acht leerlingen. Van de resterende 17 voertuigen is de mogelijkheid om te combineren met vervoer uit andere gemeenten als volgt, gegroepeerd naar plaats van bestemming. aantal voertuigen Aantal Leerlingen Bestemming Reden voor wel/geen combinatie met andere gemeenten 1 1 Hoogeveen Medische indicatie 3 15 Meppel Andere gemeenten onvoldoende restcapaciteit 5 26 Hoogeveen Combinatie met Midden-Drenthe wellicht mogelijk (zie aldaar). Gedeeltelijk al gecombineerd met gemeente Meppel Zwolle Reeds gecombineerd met Dedemsvaart en Westerveld. Bij meer combinaties wordt reistijd te lang. 1 1 Smilde Te combineren met Midden-Drenthe mits aldaar herschikking van minimaal een leerling uit Beilen. 3 9 Steenwijk, Nijeveen Combinatie binnen gemeente De Wolden lijkt eenvoudig mogelijk. Geschiedt wellicht niet vanwege combineren doelgroepen (kinderen van asielzoekers met grote taalachterstand en moeilijk opvoedbare kinderen) 1 2 Rouveen Geen andere gemeenten met vervoer naar Rouveen Tabel 3.5: combinatiemogelijkheden leerlingenvervoer De Wolden De conclusie is dat twee voertuigen te besparen zijn (naar Hoogeveen en Smilde) door samenvoeging met vervoer van andere gemeenten, waarbij de besparing voor de bestemming Hoogeveen reeds is vermeld bij de gemeente Midden-Drenthe Bundeling WMO-vervoer Het WMO-vervoer van de gemeenten Hoogeveen, Meppel, Westerveld en De Wolden wordt verzorgd binnen één contract. De vervoerder maakt hier dus al de ritcombinaties die mogelijk zijn. Moderne planningspakketten zijn hiervoor beschikbaar. Een bundeling van het WMO-vervoer van de gemeente Midden-Drenthe met dat van de genoemde vier gemeenten, zal vrijwel geen schaalvoordelen bieden in termen van meer ritcombinaties. Ten eerste is het aantal WMO-reizen in de gemeente Midden-Drenthe laag: van alle ritten in de vijf gemeenten samen wordt 9,3% gemaakt door inwoners van Midden-Drenthe (tabel 2.9). Belangrijker nog is dat zij op andere plaatsen georiënteerd zijn dan de inwoners van de andere gemeenten, vooral op Assen en Beilen. Bundeling van het WMO-vervoer van Midden- Drenthe met de vier andere gemeenten zal in termen van ritcombinaties geen noemenswaardige voordelen bieden. Wel is het mogelijk dat de vervoerder schaalvoordelen kan behalen, maar dat zal door de geringe geografische overlap beperkt zijn.

21 Goudappel Coffeng adviseurs verkeer en vervoer Combinatie OV/Leerlingenvervoer/WMO Bundeling Leerlingen- en WMO-vervoer Het bundelen van het leerlingenvervoer met het WMO-vervoer ligt qua doelgroep niet voor de hand. Immers, het leerlingenvervoer betreft veelal leerlingen met een handicap in het gedrag. Het is niet uit te sluiten dat het af en toe meereizen van een WMO-reiziger, doorgaans een oudere, tot ongewenst gedrag van een leerling leidt. Van een andere orde is het feit dat de ritten in het leerlingenvervoer over het algemeen al volgepland zijn. Er zitten al acht leerlingen in de bus of de rijtijd bedraagt al het maximum van anderhalf uur waardoor het ophalen van een extra reiziger niet mogelijk is. Voor de vervoerder is een combinatie van het uitvoeren van het contract voor WMO-vervoer en voor het leerlingenvervoer wel interessant. De voertuigen voor het leerlingenvervoer zijn rond uur klaar, wat past bij de piek in het WMO-vervoer die dan zijn hoogtepunt nadert. WMO-reizigers die vroeg willen gaan winkelen of op bezoek willen gaan, kunnen dan met deze voertuigen reizen. De piek in de middag in het WMO-vervoer tussen en uur loopt grotendeels parallel met het leerlingenvervoer. De meeste scholen gaan rond uur uit, zodat de voertuigen van uur (lege rit naar de school) tot uur (laatste leerling thuisgebracht en voertuig leeg weer beschikbaar) bezet zijn. Een gedeeltelijke inzet in de piek van het WMO-vervoer is hiermee wel mogelijk. Bundeling van het leerlingen- en WMO-vervoer biedt qua vervoersstromen geen mogelijkheden voor verbetering, maar is in de bedrijfsvoering van de vervoerder wel relevant voor het beter benutten van de voertuigen. 3.5 Bundeling WMO-vervoer met OV Van de gemaakte WMO-ritten in Zuid-West Drenthe is bezien in hoeverre deze met openbaar vervoer gemaakt zouden kunnen worden. Daartoe is van een steekproef de reis met OV gesimuleerd. De steekproef omvatte 160 reizen op een werkdag, 90 op zaterdag en 90 op zondag gespreid over de uren van de dag. De WMO-reis is op basis van gewenst vertrek- en aankomstadres (zescijferige postcode) en gewenst vertrektijdstip ingevoerd in de website Deze website stelt reisadviezen op waarbij hij optimaliseert naar minimale reistijd. Ten opzichte van de adviezen is vervolgens getracht de looptijd naar de halte (zowel de halte van vertrek als van aankomst) te verkleinen. Dit is in eerste instantie gepoogd door een andere halte van de lijn te kiezen (vooral bij ringlijnen komt dit voor omdat de website de reiziger soms naar de andere kant van de lus laat lopen omdat de rijtijd dan veel korter is). In andere gevallen is de reiziger naar een andere lijn verwezen, waardoor de loopafstand naar/van de halte korter is, met meestal wel een langere rijtijd in de bus. Ook reizen met twee of meer overstappen zijn aan een nadere inspectie onderworpen: indien het aantal overstappen tot één teruggebracht kon worden met een acceptabele overstaptijd en zonder zeer grote toename van de totale reistijd, is dit doorgevoerd. Van alle geanalyseerde WMO-reizen is genoteerd de looptijd naar de instaphalte, het lijnnummer, rijtijd, eventuele overstaptijd, eventuele tweede lijnnummer, eventuele tweede rijtijd en looptijd vanaf de uitstaphalte. Bij reizen met twee overstappen is ook de derde rit (wachttijd, lijnnummer, rijtijd) uitgeschreven. Ritten met drie of meer overstappen zijn niet uitgewerkt, zij zijn bestempeld als niet haalbaar. Hierbij is te bedenken dat WMOreizen meestal korte afstanden betreffen en dan is drie of meer overstappen veel. Per rit is ook genoteerd of de vertrektijd van het OV meer dan dertig minuten zou afwijken van de gewenste vertrektijd van de aangevraagde WMO-rit. Uit de beschikbare gegevens van de WMO-reizen is niet te achterhalen of de reiziger in de betreffende rit speciale kenmerken heeft die het reizen per OV sterk zouden bemoeilijken. Immers, de gegevens van de pashouder zijn om privacy-redenen niet bijgevoegd en bovendien worden van pashouders slechts beperkt gegevens bijgehouden omtrent lichamelijke of andere beperkingen. Alleen wanneer men met een rolstoel of rollator reist of anderszins een beperking heeft betreffende de plaats in het voertuig of het (niet) samen reizen met anderen, wordt dit genoteerd. Niet bekend is bijvoorbeeld of de pashouder slechts 100 meter kan lopen of 800 meter (de grens die als criterium wordt gehanteerd). De analyse van de WMO-ritten is gesplitst in een werkdag, een zaterdag en een zondag omdat het OV-netwerk tussen deze dagsoorten grote verschillen vertoont. Alle tabellen worden om deze reden in vier delen gepresenteerd: per dagsoort en voor de (gewogen) week. De haltesituatie bij de ziekenhuizen van Meppel en Hoogeveen wordt in paragraaf apart bezien.

22 Goudappel Coffeng adviseurs verkeer en vervoer Combinatie OV/Leerlingenvervoer/WMO Ziekenhuizen Meppel en Hoogeveen Het complex van het Medische Centrum Reggersoord te Meppel is uitgebreid. De hoofdingang van het complex bevindt zich aan de westzijde. Hier is de parkeerplaats en een voorrijgelegenheid voor auto s. Buurtbus 192 heeft hier een halte. Alle overige buslijnen halteren in de keerlus westelijk van het parkeerterrein. Er staat een kleine abri en een paal met drukknoppen om een rit richting Meppel of Koekange/Zuidwolde aan te vragen (foto 3.1). De halte is vanaf de hoofdingang niet zichtbaar (foto 3.2). De loopafstand bedraagt 210 meter. Gelet op het grote aantal ritten dat het ziekenhuis als herkomst of bestemming heeft, is het halteren vlak voor de hoofdingang, op de plaats van de buurtbushalte, noodzakelijk, zeker voor de Meppeler stadsdienst met zijn kleine bussen. De extra rijtijd die dit kost ten opzichte van de huidige halteplaats zal elders op de route gevonden moeten worden. Foto 3.1: Abri bushalte Ziekenhuis Reggersoord te Meppel Foto 3.2: Halte niet zichtbaar vanaf de hoofdingang In Hoogeveen is de bushalte voor de hoofdingang per december 2007 vervangen door een halte op de doorgaande weg, de Mr. Harm Smeengelaan. De loopafstand naar de hoofdingang is 120 meter. Daarbij komt dat de looproute via de rijbaan voor hulpdiensten loopt en er geen trottoir aanwezig is. Zelfs abri s ontbreken, naar verwachting een unicum voor een ziekenhuishalte in Nederland. Er is tevens geen oversteek over de rijbaan voorzien van de halte aan de zuidzijde van de weg naar het ziekenhuis (foto 3.3). Officieel dient men te lopen via de rotonde bij de Bethesdastraat. Hierdoor bedraagt de loopafstand 260 meter. Foto 3.3: Onofficiële oversteek bushalte nabij Zkh Hoogeveen Analoog aan de situatie te Meppel is het (weer) rijden via de hoofdingang door in ieder geval de Hoogeveense stadsdienstlijn 1 noodzakelijk als het OV een rol gaat spelen in het overnemen van een deel van het WMO-vervoer Looptijd naar halte en overstappen De belangrijkste kwaliteitskenmerken van een reis per openbaar vervoer voor een WMO- geïndiceerde, zijn naar verwachting de looptijd naar/van de halte en het aantal overstappen. Beide elementen zijn in onderstaande figuur en tabel samengevat. De maximale looptijd is in drie categorieën op genomen: 3 minuten ( meter), 5 minuten (ongeveer 400 meter) en 10 minuten (ongeveer 800 meter). Laatstgenoemde afstand komt

23 Goudappel Coffeng adviseurs verkeer en vervoer Combinatie OV/Leerlingenvervoer/WMO 20 overeen met de grens die wordt gehanteerd om voor WMO-vervoer in aanmerking te komen. De loopafstanden zijn hier in minuten weergegeven uitgaande van normale loopsnelheid, iemand die slechter ter been is, kan er langer over doen. Looptijden en overstappen (OV) 26% 3% 8% 7% 13% 0,1,2,3 min. / 0 overstap 0,1,2,3 min. / 1 of meer overstap 4,5 min. / 0 overstap 4,5 min. / 1 of meer overstap 6,7,8,9,10 min. / 0 overstap 6,7,8,9,10 min. / 1 of meer overstap 23% 20% > 10 minuten Figuur 3.3: WMO-reizen, aandeel van alle WMO-reizen met looptijd naar en van de halte van maximaal aantal minuten en wel of niet een overstap op de OV-reis die de WMO-reis benadert. Looptijd Overstappen Ma-vr Za Zon Week < 3 minuten 0 4% 1% 2% 3% < 3 minuten > 1 8% 7% 7% 8% < 5 minuten 0 12% 9% 4% 10% < 5 minuten > 1 25% 9% 8% 21% < 10 minuten 0 33% 30% 20% 30% < 10 minuten > 1 49% 29% 32% 44% > 10 minuten 18% 41% 48% 26% Tabel 3.6: WMO-reizen, aandeel van alle WMO-reizen met looptijd naar en van de halte van maximaal aantal minuten en wel of niet een overstap op de OV-reis die de WMO-reis benadert. Tabel 3.6 laat zien welk aandeel van de WMO-reizen per OV afgewikkeld kan worden bij bepaalde kwaliteitskenmerken voor de OV-reis. Indien men bijvoorbeeld oordeelt dat een WMO-reis per OV kan indien de looptijd aan beide einden van de reis maximaal 3 minuten bedraagt en geen overstap mag voorkomen, kan (op weekbasis) 3% van de reizen per OV worden afgewikkeld. Indien men de grens stelt op vijf minuten lopen en geen grens stelt aan het aantal overstappen, is 21% van de WMO-reizen per OV af te wikkelen. Dit percentage is aanzienlijk lager dan de 40% die men landelijk hanteert voor het aandeel WMO-reizen dat per OV afgewikkeld kan worden. De looptijd van maximaal tien minuten komt overeen met de norm die bij de indicatie voor het WMO-vervoer wordt gehanteerd (800 meter lopen). Indien men dit als enig criterium zou gebruiken om een WMO-reis per OV te laten plaatsvinden, kan 74% van de WMO-reizen (30% + 44%) per OV plaatsvinden. Tabel 3.6 laat ook zien dat het OV op werkdagen een beter alternatief vormt dan op zaterdag en vooral zondag. De verklaring ligt in de lagere kwaliteit van het OV-netwerk in het weekend. Diverse lijnen rijden in het geheel niet of met een dermate lage frequentie dat het in de analyse niet als alternatief voor een WMO-reis is beschouwd Andere kenmerken OV-reizen Naast de criteria over loopafstand en het al dan niet moeten overstappen, is ook als criterium geanalyseerd de extra reistijd die een reis per OV zou vergen ten opzichte van de reis met het WMO-vervoer. Bij het WMO-

24 Goudappel Coffeng adviseurs verkeer en vervoer Combinatie OV/Leerlingenvervoer/WMO 21 vervoer registreert de centrale hoe laat de rit begon en hoe laat hij op het bestemmingsadres was. In figuur 3.4 en tabel 3.7 is de vergelijking van de reistijden opgenomen exclusief de wachttijd op de vertrekhalte. Reistijd per OV vergeleken met WMO 23% 18% 14% 29% 0 minuten 1-10 minuten minuten minuten 31 minuten 16% Figuur 3.4: reistijd OV ten opzichte van WMO-reizen, bij WMO-reizen exclusief wachttijd. Reistijd per OV langer Ma-vr Za Zon Week dan WMO-reistijd < 0 minuten 20% 13% 8% 18% 1 10 minuten 30% 23% 19% 29% minuten 16% 18% 17% 16% minuten 15% 14% 7% 14% > 31 minuten 19% 32% 49% 23% Tabel 3.7: reistijd OV ten opzichte van WMO-reizen, bij WMO-reizen exclusief wachttijd. De conclusie uit tabel 3.7 is dat bij het omzetten van een WMO-reis naar OV, de reistijd in 47% van de gevallen met tien minuten of minder toeneemt. Bij het WMO-vervoer moet men rekenen met de marge van 20 minuten rondom de gewenste vertrektijd: bestelt iemand een rit om uur, dan kan de taxi voorstaan tussen en uur. Men moet dus altijd rekening houden met deze marge van veertig minuten. Bij het OV bestaat een dergelijke marge niet, hooguit zal men voor de zekerheid iets te vroeg op de halte komen. Als we bij de reistijd nu ook de wachttijd gaan betrekken (die we voor een WMO-reis stellen op 20 minuten), dan wordt het beeld van de vergelijking in reistijd wezenlijk anders, zoals figuur 3.5 en tabel 3.8 laten zien.

25 Goudappel Coffeng adviseurs verkeer en vervoer Combinatie OV/Leerlingenvervoer/WMO 22 Reistijd per OV vergeleken met WMO incl wachttijd 23% 0 minuten 1-10 minuten 14% 63% minuten Figuur 3.5: reistijd OV ten opzichte van WMO-reizen inclusief wachttijd. Reistijd per OV langer Ma-vr Za Zon Week dan WMO-reistijd < 0 minuten 66% 54% 44% 63% 1 10 minuten 15% 14% 7% 14% > 11 minuten 19% 32% 49% 23% Tabel 3.8: reistijd OV ten opzichte van WMO-reizen inclusief wachttijd. Indien we de wachttijd betrekken bij de reistijd, blijkt dat het OV in 63% van de gevallen sneller is of net zo lang duurt als een WMO-reis met de taxi. Ook is geanalyseerd in hoeveel reizen de verschillende lijnen (dienstregeling 2008) voorkomen. Dit geeft een indruk van het belang dat de betreffende lijn heeft in de overgang van reizigers van het WMO-vervoer naar het OV. In tabel 3.9 is opgenomen in hoeveel procent van de OV-reizen die men maakt ter vervanging van een WMOreis, men gebruik maakt van de genoemde lijn. Een voorbeeld: indien alle WMO-reizen worden vervangen door een OV-reis, zal (op weekbasis) van de naar het OV overgaande reizigers 18,3 % een rit met lijn 1 maken. De lijnen staan op volgorde van lijnnummer. Niet opgenomen zijn lijnen buiten het concessiegebied met een waarde van minder dan 1%.

26 Goudappel Coffeng adviseurs verkeer en vervoer Combinatie OV/Leerlingenvervoer/WMO 23 Lijn Ma-vr Zaterdag Zondag Week trein 6,29% 17,33% 14,67% 9,1% 1 19,50% 20,00% 10,67% 18,3% 16 2,52% 12,00% 5,33% 4,3% 17 0,63% 4,00% 1,0% 20 6,29% 24,00% 12,00% 9,6% 21 4,00% 0,6% 22 7,55% 9,33% 16,00% 9,0% 27 10,06% 5,33% 18,67% 10,6% 29 2,67% 0,4% 30 10,69% 12,00% 18,67% 12,0% 31 10,06% 12,00% 8,9% 32/232 4,40% 8,00% 5,33% 5,0% 33/233 2,52% 5,33% 2,6% 34/234 3,77% 2,67% 16,00% 5,4% 39 2,52% 2,67% 5,33% 2,9% 40 7,55% 6,67% 6,3% ,98% 21,33% 14,67% 17,3% ,87% 20,00% 18,67% 19,0% 190 3,77% 2,7% 191 5,03% 3,6% 192 0,63% 2,67% 0,8% 235 3,77% 2,7% 236 6,92% 4,9% 237 1,26% 0,9% 238/638 6,92% 2,67% 8,00% 6,5% 248 0,63% 0,5% Tabel 3.9: aandeel van de OV-reizen als vervanging van WMO-reizen waarin een reis per genoemde lijn voorkomt. De conclusie van tabel 3.9 luidt dat voor het adequaat opvangen van WMO-reizigers vooral de stadslijnen van belang zijn: lijn 1 te Meppel en lijn 101 en 102 te Hoogeveen. Daarna zijn (in afnemende mate) van belang de lijnen 30, 31 en 27, op enige afstand gevolgd door de lijnen 22, de trein, 20, 40, 236 en 238. Overige lijnen spelen maar een beperkte rol in het opvangen van WMO-reizigers. Van de stadsdienst Meppel (lijn 1), streekbus lijn 20 en van lijn 238 zijn op de volgende pagina foto s toegevoegd. De streeklijnen in dit gebied die een grote rol spelen als eventueel alternatief voor WMO-reizen, zijn de lijnen die verbindingen met omliggende delen van Drenthe verzorgen en binnen Zuid-West Drenthe een verbindende functie hebben. Nagenoeg alle standaardbussen die in het gebied worden ingezet, zijn lagevloerbussen. Een enkele spitsrit of scholierenrit wordt gereden met ingehuurde touringcars met enkele treden bij in- en uitstap. Doorgaans kan men dus bijna gelijkvloers in en uit de bus stappen, zeker als de halten verhoogd zijn tot 18 centimeter. Het meenemen van een rollator, buggy of zelfs rolstoel is dan mogelijk. Anders ligt het voor het kleine materieel zoals dat op veel ritten wordt ingezet. De lijnen met een nummer in de 200 worden gereden met taxibussen. Deze zijn zonder trede toegankelijk, maar manoeuvreren in het voertuig is lastig omdat ze beperkt ruimte hebben. De bussen van de stadsdiensten Meppel en Hoogeveen hebben twee (lage) treden bij de voordeur en zijn dus niet eenvoudig toegankelijk.

27 Goudappel Coffeng adviseurs verkeer en vervoer Combinatie OV/Leerlingenvervoer/WMO 24 Foto 3.4: Stadsdienst Meppel Foto 3.5: 8-persoonsbus op Lijn 238 te Hoogeveen Foto 3.6 Stadsdienst Hoogeveen lijn 102 naar Krakeel Foto 3.7: Lijn 20 Meppel Smilde te Dwingeloo Bij buslijnen die eens per uur rijden of nog minder vaak, kan het gebeuren dat de vertrektijd sterk afwijkt van de gewenste vertrektijd. In tabel 3.10 is aangegeven hoe vaak de afwijking meer dan 30 minuten bedraagt. Vooral op zondag komt dit voor, wanneer de buslijnen met lage frequenties rijden. Op weekbasis heeft 13% van de WMOreizen die overgaan naar het OV een vertrektijd die meer dan dertig minuten afwijkt van de gewenste tijd. Dit aspect geldt niet alleen voor WMO-reizen, alle OV-gebruikers hebben er in de stille uren mee te maken. Ma-vr Za Zon Week 10 % 20 % 24 % 13 % Tabel 3.10: afwijking vertrektijd OV meer dan 30 minuten voor of na gewenste tijd. 3.6 Bundeling WMO-vervoer met OV-Plus Het huidige OV is niet specifiek gericht op reizigers met een beperking. Door kleine aanpassingen is het in een aantal gevallen voor reizigers die thans het WMO-vervoer gebruiken, beter bruikbaar te maken. We hebben dit bezien door theoretisch halten toe te voegen aan bestaande lijnen op bestaande routes, en door bestaande lijnen een kleine omweg te laten maken. In deze studie noemen we het OV Plus. In alle gevallen wordt hierdoor de loopafstand naar/van de halte verkleind. Apart hebben we genoteerd in welke gevallen een nieuwe buslijn gewenst is in steden waar thans de bediening van wijken tekort schiet. Uit de analyse is overigens gebleken dat het maken van een ommetje op een bestaande buslijn waardoor een bepaalde klant dichter bij huis opgehaald kan worden, vrijwel niet voorkomt. Ten eerste maakt de infrastructuur het meestal onmogelijk, we gaan immers uit van een route waar bussen van twaalf meter lengte moeten kunnen rijden. Ten tweede beperkt het uitgangspunt dat het ommetje maximaal drie minuten mag duren de mogelijkheden. Deze beperking tot maximaal drie minuten is nodig om het nadeel voor doorgaande reizigers te beperken en te vermijden dat aansluitingen verloren gaan. Ten derde is de randvoorwaarde gehanteerd dat geen enkele bestaande vaste halte mag worden overgeslagen door het rijden van een ommetje, wat de mogelijkheden nog verder beperkt. Voor de haltesituatie bij het Medisch Centrum Reggersoord is in alle gevallen in OV Plus opgenomen dat de bushalte vlak voor de hoofdingang komt te liggen, waarvoor het rijden van een extra ommetje nodig is.