Metalen Monitor September 2012

Transcriptie

1 Metalen Monitor September 212 Economisch Bureau Sector & Commodity Research Casper Burgering Metalen in macro context... Metalen worden gebruikt in tal van belangrijke economische sectoren over de hele wereld. Dit maakt de prijs van de meeste industriële metalen zeer gevoelig voor veranderingen in de economische cyclus. En jammergenoeg zijn de omstandigheden nog steeds somber voor de wereldeconomie: de EU zit midden in een crisis, de Amerikaanse economie blijft sputteren en het Chinese groeiwonder is aan het afkoelen. De PMI in Europa voor de industrie kwam iets hoger uit in augustus (van 46,5 in juli tot 46,6), terwijl data over de Amerikaanse economie een meer gemengd beeld schetsen. En in de tussentijd blijft China worstelen als gevolg van de mondiale vertraging: de PMI voor de industrie daalde weer in augustus, evenals de index voor nieuwe orders en de index voor export orders. Bij lage economische groeiverwachtingen voor de EU, de VS en China zullen de prijzen voor basis en ferrometalen relatief laag blijven. Voor smelters met hoge vaste kosten, zijn dit moeilijke tijden is de kans groot dat zij in gebreke blijven als metaalprijzen verder dalen. Aluminium - Als gevolg van het zwakke sentiment, blijft prijs dalen Sinds het begin van 212, is de aluminiumprijs gedaald met bijna 8% en zweeft nu tussen USD /t. Voorraden blijven op een hoog niveau. De kans is groot dat deze trend zich zal doorzetten, als gevolg van de afnemende vraag en een toenemend aanbod. Door de lage prijzen, hebben aluminiumproducenten met hoge vaste kosten (vooral in China) het moeilijk... Meer op pagina 2 Koper - Macro-economie dicteert bewegingen in de koperprijs Macro-economische effecten blijven de koperprijs dicteren, terwijl de fundamentele verschuivingen in de kopermarkt een geringe invloed hebben. Als gevolg van de onduidelijke en onzekere richting van de mondiale economie, beweegt de koperprijs in de range van USD /t. Activiteit op de kopermarkt van handelaren en beleggers blijft laag... Meer op pagina 3 Staal - Snijden in de productie blijft hoog op de agenda De vraag naar staal blijft wereldwijd zwak en prijzen zijn sinds het begin van 212 gedaald met circa 6%. Gezien de zwakke vraag, hebben fabrikanten hun productie ofwel tijdelijk verlaagd of hebben zij faciliteiten gesloten. In China blijft de eindvraag nog in mineur, terwijl eindmarkten in de VS iets verbeteren. De marktomstandigheden in de EU zullen uitdagend blijven voor de rest van Meer op pagina 5 Ruwe materialen voor staal - Overaanbod als gevolg van zwakke staalmarkt De prijzen van zowel ijzererts als steenkool verloren meer dan 2% in een tijdsbestek van amper 2 maanden. De daling van de prijzen was niet alleen te wijten aan onzekere staalmarkten (met een zwakke vraag en dalende prijzen), maar ook aan het ontstane overaanbod. Staalfabrieken plaatsen minder orders in deze marktomstandigheden en houden voorraden het liefst laag... Meer op pagina 6 Basis metalen Ferro metalen Aluminium Koper Nikkel Zink Staal IJzererts Steenkool Spot prijs $1.98 $7.675 $ $1.85 $572 $98 $151 Gem. maandprijs $2.51 $8.295 $ $2.2 $655 $15 $25 Gem. jaarprijs (tm nu) $2.27 $7.961 $ $1.941 $634 $14 $2 prijs 3- maands $2. $7.85 $17.5 $1.95 $615 $125 $155 prijs 212 $2.1 $8. $18. $2. $645 $14 $185 Alle prijzen in USD per ton

2 2> Metalen Monitor: September 212 Aluminium - De omstandigheden blijven in mineur Aanhoudende macro-economische problemen, trage groei, een ongunstige fundamentele basis en het zwakke marktsentiment geeft de huidige situatie voor de aluminium industrie kort weer. En tot niemand s verbazing, heeft de aluminium prijs zijn neerwaartse trend sinds het begin van dit jaar doorgezet. De wereldwijde markt voor aluminium blijft grotendeels afhankelijk van de ontwikkelingen in China, die voorlopig de belangrijkste motor voor groei zal blijven voor deze sector. Toch zal de groei ook afhankelijk blijven van wereldwijde economische vooruitzichten. Zonder een verbetering van de macro-economische omgeving, blijven de omstandigheden in mineur. De productieniveaus in China zullen verder groeien in 212, met een verwachte 16% jaarop-jaar stijging. Een groot deel van deze toename is te danken aan de recente beslissing van de Chinese overheid om smelterijen te subsidiëren met het verlagen van de tarieven voor energie. Daarnaast heeft de State Reserve Bureau (SRB), die belast is met het beheer van strategische reserves, het overaanbod van aluminium van bepaalde smelterijen opgekocht. Dit kan de aluminiumprijzen nog enigszins ondersteunen. Terwijl de Chinese overheid de binnenlandse productie blijft stimuleren, staat in andere delen van de wereld juist het verlagen van de productie hoog op de agenda. In de VS en de EU zal dit jaar de productie van aluminium naar verwachting dalen met resp. 3% en 11% op jaarbasis. De verwachtingen voor de vraag uit de bouwsector in Europa blijft zwak. Voor de rest van 212, zullen de meeste bouwmarkten in Europa verder doormodderen en zou enig herstel kunnen plaatsvinden in 213. Ook de productie van auto s in de EU zal voor de rest van 212 waarschijnlijk gematigd blijven. De groeiverwachtingen voor de vraag uit de bouwsector in de VS zal stabiel blijven gedurende H Veel hangt echter af van de ontwikkelingen in China. De vooruitzichten voor de vraag in China lijken gunstig, met een verwachte stijging van 9% op jaarbasis in 212. In China zal het overheidsprogramma voor de bouw van 7 miljoen sociale woningen een goede basis voor de vraag vormen. Maar net zoals het geval is in andere metaalmarkten, heeft de aluminiumindustrie te maken met overaanbod. Er is simpelweg te veel capaciteit over de hele wereld (vooral in China) en deze overcapaciteit zal een structureel probleem blijven. Historische prijsontwikkeling Prijsontwikkeling per week Wereld - Aanbod, vraag en voorraden x 1. ton LME-Aluminium Gem. (1994-nu) Gem. (29-nu) Gem. ( ) Gem. (21-28) Voorraden Productie Consumptie /25/211 7/25/211 11/25/211 3/25/212 7/25/212 LME-Aluminium Cash Gem. 212-nu Regionaal - Balans vraag en aanbod x 1. ton China N. Amerika W. Europa Spot prijs Maandgem. Jaargem. outlook 3-m % wijziging tov spot prijs outlook 212 % wijziging tov spot prijs Aluminium prijs $1.98 $2.51 $2.27 $2. 5% $2.1 4% Bronnen: Thomson Reuters Datastream, Metal Bulletin, Mining Journal,

3 3> Metalen Monitor: September 212 Koper - Prijs volgt macro-economische gebeurtenissen Sinds juni vertoont de koperprijs weinig volatiliteit en wordt koper verhandeld tussen de USD /t. Fundamenteel is er weinig veranderd en in dit stadium dicteren de macro-economie de bewegingen van de koperprijs. De fysieke kopermarkt is zwak met beperkte koopactiviteiten van stakeholders. In de belangrijkste koper consumerende regio's, is het huidige niveau van het aanbod voldoende om aan de vraag te voldoen. Vanuit een historisch perspectief heeft de macro-economische tegenwind de koperprijzen beïnvloed. De economische vertraging in China, de EU en de VS, evenals de slechte omstandigheden bij eindgebruikers, heeft sporen achtergelaten op de koperprijs in H In de tweede helft van dit jaar, zullen de macro-economische ontwikkelingen (vooral in opkomende economieën) de koperprijs blijven beïnvloeden. De PMI voor de industrie in China daalde in augustus, wat een indicatie is dat de vraag naar koper zwak blijft en dat de neerwaartse druk op de Chinese economie nog niet weg is. Daarnaast heeft de PMI voor de industrie in de EU zijn dalende trend doorgezet (met een daling van 11 maanden achtereen). De industrie in de VS verbeterde in augustus, maar wel in zijn langzaamste tempo in bijna drie jaar. Historische prijsontwikkeling Wereld - Aanbod, vraag en voorraden x 1. ton LME-Koper, Grade A Gem. (1994-nu) Gem. (29-nu) Gem. ( ) Gem. (21-28) Voorraden (r.as) Productie Consumptie x 1. ton De Fed liet onlangs doorschemeren dat de economische zorgen in de VS nog steeds aanwezig zijn, en dat verdere stimulering een mogelijkheid is om de economie een impuls te geven in H Veel marktpartijen hopen op een nieuwe ronde van kwantitatieve versoepeling in de VS (ook wel: QE3) om de economie weer op gang te brengen. Dit zou de vraag naar koper ondersteunen en daarmee de koperprijzen stimuleren. De voorraden van geraffineerd koper buiten Azië blijven op een laag niveau, en daarmee blijft de markt relatief krap. Echter, voorraden in Azië zelf zijn op dit moment voldoende. Toch zijn andere factoren die van invloed zijn op de prijsbewegingen momenteel belangrijker. Gezien de actieve futuresmarkt in koper, zullen de financiële markten nog steeds een sterke invloed op de prijs hebben in 212. Dit zal op korte termijn de prijzen sterk beïnvloeden, ongeacht de fundamentele ontwikkelingen. Ondanks de problemen op de korte termijn, zal de vraag naar koper op de lange termijn robuust blijven. Uitgaande van een herstel bij eindgebruikers zal zowel de vraag van huidige koper gebruikers als de vraag van nieuwe eindgebruiker (zoals de gezondheidszorg, de aquacultuur en vervoer) de prijs een impuls geven. Prijsontwikkeling per week Regionaal - Balans vraag en aanbod x 1. ton /25/211 7/25/211 11/25/211 3/25/212 7/25/212 LME-Koper Cash Gem. 212-nu Europa China N+Z Amerika Spot prijs Maandgem. Jaargem. outlook 3-m % wijziging tov spot prijs outlook 212 % wijziging tov spot prijs Koper prijs $7.675 $8.295 $7.961 $7.85 2% $8. % Bronnen: Thomson Reuters Datastream, Metal Bulletin, Mining Journal, ICSG,

4 4> Metalen Monitor: September 212 Overige basis metalen - Marktomstandigheden blijven in mineur Nikkel - Zwakke vraag uit roestvrij staal sector De prijs van nikkel zit in een neerwaartse trend sinds begin februari 211. Sinds die tijd is de prijs met bijna 44% in waarde gedaald. En onder deze omstandigheden zijn er nieuwe nikkelprojecten ofwel uitgesteld of compleet stilgelegd. Ook zijn projecten vervroegd in onderhoud gegaan in afwachting van betere tijden. Daarnaast zijn de omstandigheden in de sector voor roestvrij staal ook verslechterd en zal de vraag vanuit deze sector gematigd blijven tot eind 212. Ook deze sector heeft te maken met overaanbod en om de markt terug in balans te brengen, zijn producenten gedwongen om de productie te verlagen teneinde de marktomstandigheden in de sector te verbeteren. Een verbetering van de balans tussen vraag en aanbod is echter op de korte termijn (of liever in 212) niet realistisch. De bereidheid bij producenten om drastische maatregelen te nemen is laag. Ook de macro-economie zal invloed hebben op ontwikkelingen. Zwakte in Europa, het afkoelen van de Chinese economie en het stotteren van de economie in de VS, zal de prijzen onder druk houden in 212. Het wachten is op de juiste beslissingen van beleidsmakers wereldwijd om de economieën uit de huidige recessie te trekken. Zink - Vraag eindgebruikers blijft zwak Al bijna een jaar, schommelt de zinkprijs tussen de USD /t. De ontwikkelingen in deze markt zijn verre van spectaculair geweest en de prijzen zijn relatief stabiel. In de meeste delen van de wereld is de vraag naar zink zwak, met een zwakke vraag van zowel autofabrikanten als bouwondernemers. De voorraden zijn nog relatief hoog en activiteit onder handelaren en andere belanghebbenden is beperkt, vooral als gevolg van de wereldwijde economische onzekerheid. Data uit de VS duiden op een verbeterde activiteit van de belangrijkste sectoren (hoewel onzekerheid hoog blijft) en eventuele stimuleringsmaatregelen door de Chinese overheid (in H2 212) om de groei te stimuleren kan de markt een impuls geven. De pogingen van de Chinese overheden om de economie af te koelen kunnen de bedrijvigheid weer beperken. China wil de zeggenschap over bijv. onroerend goed projecten (met een speculatief element) behouden. Ook wil zij maatregelen nemen op het gebied van vervuiling en de congestie in de grote steden. Dit zou de verkoop van auto s kunnen raken. Kortom, in de toekomst is er nog veel onzekerheid over de vraag naar zink in de meeste delen van de wereld. Nikkel - Historische prijsontwikkeling LME-Nikkel Gem. (1994-nu) Gem. (29-nu) Gem. ( ) Gem. (21-28) Wereld - Nikkel aanbod, vraag en voorraden Zink - Historische prijsontwikkeling Wereld - Zink aanbod, vraag en voorraden LME-Zink Gem. (1994-nu) Gem. (29-nu) Gem. ( ) Gem. (21-28) x 1. ton Voorraden Productie Consumptie x 1. ton Voorraden Productie Consumptie Spot prijs Maandgem. Jaargem. Spot prijs Maandgem. Jaargem. Nikkel prijs $ $ $ Zink prijs $1.85 $2.2 $1.941 Bronnen: Thomson Reuters Datastream, Metal Bulletin, Mining Journal, INSG, ILZSG,

5 5> Metalen Monitor: September 212 Staal - Overaanbod in markten nog groot Hoewel de wereldwijde staalprijzen zijn gedaald met 3% sinds het einde van Q2 212, lopen de regionale verschillen sterk uiteen. Terwijl de prijzen in China, Latijns-Amerika en de EU zijn afgenomen, zijn de staalprijzen in de VS gestegen met 9% sinds juni 212. Dit betekent dat de vraag niveaus in de VS enigszins aan het herstellen zijn, terwijl de vraag in andere regio's zwak blijft. In China zijn de staalprijzen het sterkst gedaald met 13% sinds juni 212 als gevolg van het zwakke marktsentiment. Op de korte termijn lijkt er weinig stimulans te bestaan voor een toename in de eindvraag. Eindgebruikers van staal in China willen hun voorraden namelijk laag houden in deze onzekere marktomgeving en plaatsen alleen orders voor hun basisbehoeften. Dit betekent dat de voorraden bij handelaren en staal service centers hoog zijn en naar verwachting blijft dit niveau gehandhaafd tot eind 212. Omdat de vraag naar staal ontbreekt, is ook de vraag naar grondstoffen voor het maken van staal afgenomen en zijn orders geannuleerd. Ondertussen zien we bij eindgebruikers van staal in de EU geen tekenen van herstel op korte termijn. Om de druk op prijzen te laten dalen, hebben staalfabrieken in de EU productie beperkt en zijn vervroegd begonnen aan onderhoudsschema's. De marktomstandigheden in de VS lijken aan de beterende hand. In de eerste zeven maanden van dit jaar, is de productie van staal met 7% gestegen. Dit geeft aan dat de onderliggende staalvraag van eindgebruikers is toegenomen (vooral in sectoren als industrie, de bouw en automotive). Afgezien van deze positieve signalen uit de VS, blijft er het structurele probleem van overcapaciteit bestaan in de mondiale staalindustrie. In Latijns-Amerika, blijven de vertrouwensindicatoren gematigd. Hoewel de PMI voor de industrie in Brazilië licht steeg in juli, blijft de index onder de 5 punten staan. De wereldwijde staalmarkt, evenals de grondstoffenmarkten voor het maken van staal, hebben te maken met overaanbod en deze onbalans zal naar verwachting blijven bestaan als drastische maatregelen uitblijven (zoals strikte discipline bij productiebeperkingen). Voor de komende drie maanden zullen de mondiale staalprijzen naar verwachting verder dalen, mede als gevolg van het zwakke sentiment onder staal eindgebruikers in de meeste regio's. Bovendien laten lange termijn projecties zien dat de groei van de vraag naar staal beperkt zal blijven, waardoor staalfabrikanten gedwongen worden tot (verdere) productieverminderingen. Historische prijsontwikkeling Global - staalprijs Gem. (1995-nu) Gem. (29-nu) Gem. ( ) Gem. (21-28) Wereld staal productie (% groei) 2% 15% 1% 5% % -5% -1% China staal productie Wereld staal productie RoW staal productie 212 staalprijs ontwikkeling Wereldwijde staal bezettingsgraad /2/212 3/2/212 5/2/212 7/2/212 9/2/212 Global - staalprijs Gem. 212-nu 1% 95% 9% 85% 8% 82% 77% 79% 79% 75% 7% 71% 65% 6% 55% 5% Wereld bezettingsgraad 28 gem. 29 gem. 21 gem. 211 gem. 212 gem. Spot prijs Maandgem. Jaargem. outlook 3-m % wijziging tov spot prijs outlook 212 % wijziging tov spot prijs Staalprijs (global) $572 $655 $634 $615 8% $645 2% Bronnen: Thomson Reuters Datastream, IISI, Metal Bulletin, Mining Journal,

6 6> Metalen Monitor: September 212 Ruwe materialen voor staal - Sterke terugval in prijzen IJzererts - Zwakke marktomstandigheden Optimisme is ver te zoeken in de markt voor ijzererts. Sentiment onder marktpartijen is momenteel laag en de vooruitzichten blijven op korte termijn somber. De prijs voor ijzererts daalde meer dan 28% in minder dan vijf weken tijd: vanaf USD 137/t op 19 juli naar USD 98/t op 3 september. De dalende trend is in lijn met onze eerdere verwachtingen en veronderstellingen. De vooruitzichten voor de vraag voor de meeste eindgebruikers van staal is nog ongunstig en de markt voor ijzererts heeft momenteel te maken met een overschot. Deze situatie zal voortduren tot eind 212, tenzij overheden over de hele wereld zinvolle stimuleringsmaatregelen nemen. Daarnaast heeft de staalmarkt zelf te maken met een hardnekkig overaanbod en zijn de voorraden bij handelaren hoog. Gegeven deze marktomstandigheden zullen sluitingen van ijzerertsmijnen onvermijdelijk zijn. Op den duur zal dit enige prijsondersteuning brengen. verwacht een kleine opleving van de huidige lage prijsniveaus, waarna de ijzerertsprijs zal stabiliseren en gaan we uit van een gemiddelde prijs van USD 14/t voor 212. Steenkool - Voldoende beschikbaar Net zoals bij de prijs voor ijzererts, zijn ook de steenkoolprijzen zeer sterk gedaald in de afgelopen paar weken. Sinds het begin van juli zijn de steenkoolprijzen verslechterd met meer dan 24%, als gevolg van een verzwakking van de marktomstandigheden. Dit was onvermijdelijk, gezien het overaanbod op de wereldwijde staalmarkt en het overaanbod van grondstoffen voor het maken van staal. De steenkoolmarkt is in relatief korte tijd veranderd van een markt van structurele krapte, naar een markt van overaanbod. Niet alleen is dit te wijten aan de verminderde staalproductie over de hele wereld, waardoor de vraag naar steenkolen afnam, maar is dit ook het gevolg van meer output van steenkolen wereldwijd. De neerwaartse trend is ook het resultaat van de wijdverbreide economische onzekerheid en zeer volatiele vraagpatronen van grote steenkool consumerende landen. Gezien de lage prijzen, zou China de vraag kunnen intensiveren, aangezien dit land regelmatig inkoopt op prijsdips. Maar tot dusver blijft de onderliggende reële vraag van staalfabrikanten gematigd. IJzererts - Historische prijsontwikkeling IJzererts (fines) China Gem. (26-nu) Gem. (29-nu) Gem. (26-28) Gem. (21-nu) Steenkool - Historische prijsontwikkeling Steenkool Australia Gem. (26-nu) Gem. (26-28) Gem. (29-nu) Gem. (21-nu) 212 prijsontwikkeling ijzererts 212 prijsontwikkeling steenkool /12 2/12 3/12 4/12 5/12 6/12 7/12 8/12 9/12 IJzererts (fines) China Gem. 212-nu /12 2/12 3/12 4/12 5/12 6/12 7/12 8/12 9/12 Steenkool Australia Gem. 212-nu Spot prijs Maandgem. Jaargem. Spot prijs Maandgem. Jaargem. IJzerertsprijs $98 $15 $14 Steenkoolprijs $151 $25 $2 Bronnen: Thomson Reuters Datastream, Metal Bulletin, Mining Journal,

7 7> Metalen Monitor: September 212 China - belangrijke factor voor ontwikkelingen metaalmarkten China metaal balans - aandeel van China in wereld metaal productie en consumptie 212 Aluminium Koper Nikkel Zink Staal IJzererts Steenkool - Aandeel productie 45% 28% 23% 4% 46% 15% ** 51% - Aandeel consumptie 44% 41% 4% 45% 51% * 65% *** 57% * = finished steel demand; ** = coverted to world high quality average; *** = of total world imports De Chinese economie heeft te lijden van zowel binnenlandse als buitenlandse tegenwind. In eigen land is de vraag naar metalen (zowel ferro als non-ferro) aan het vertragen en heeft de industrie te maken met dalende orders. Ondertussen worden inefficiënte fabrieken en raffinaderijen geconfronteerd met moeilijke tijden. Vanuit het externe perspectief, worstelt de Chinese economie met de vertraging in de EU en de VS (belangrijkste exportmarkten). is van mening dat overheden hun beleid zullen versoepelen in H2 212, maar de timing is van cruciaal belang. verwachtingen 212: - BBP 8,% - Inflatie 3,5% - Werkloosheid 4,% Auto verkopen in China Investeringen in de bouwsector in China Auto verkopen (volume x 1.) 4% 3% 2% 1% % Investeringen: gebouwen in constructie PMI Manufacturing & nieuwe opdrachten 8 Verstrekte leningen door financiele instellingen PMI Manufacturing PMI Nieuwe opdrachten Verstrekte leningen Verkoop woningen in China Chinese investeringen - vastgoed ontwikkeling Verkoop woningen Investeringen - vastgoed sector Bronnen: Thomson Reuters Datastream, IISI, UNCTAD, Metal Bulletin, IEA, Mining Journal,

8 8> Metale Monitor: September 212 Casper Burgering Delfstoffen Risk Management & Strategy Economisch Bureau Sector & Commodity Research Telefoon: Bezoekadres: Gustav Mahlerlaan 1 (HQ 1161), 182 PP Amsterdam Postadres: Postbus 283 (HQ 1161), 1 EA Amsterdam Social media: volg ons op Twitter en download onze App Market Insights. Wordt lid van onze Linked In pagina en bekijk onze videos op You Tube of op TV Disclaimer Copyright 212 Bank N.V. and affiliated companies (""), Gustav Mahlerlaan 1, 182 PP Amsterdam / P.O. box 283, 1 EA Amsterdam, The Netherlands. All rights reserved. This material was prepared by Group Economics Sector Research and Private Banking International. It is provided for informational purposes only and does not constitute an offer to sell or a solicitation to buy any security or other financial instrument. While based on information believed to be reliable, no guarantee is given that it is accurate or complete. While we endeavour to update on a reasonable basis the information and opinions contained herein, there may be regulatory, compliance or other reasons that prevent us from doing so. The opinions, forecasts, assumptions, estimates, derived valuations and target price(s) contained in this material are as of the date indicated and are subject to change at any time without prior notice. The investments referred to in this material may not be appropriate or suitable for the specific investment objectives, financial situation, knowledge, experience, or individual needs of recipients and should not be relied upon in substitution for the exercise of independent judgement. or its officers, directors, employee benefit programs or co-workers, including persons which were involved in preparing or issuing this material, may from time to time hold long- or short-positions in securities, warrants, futures, options, derivatives or other financial instruments referred to in this material. may offer and render at any time investment banking-, commercial banking-, credit-, advice-, and other services to the issuer of any security referred to in this material. Pursuant to offering and rendering such services, may come into possession of information not included in this material and may prior or immediately after publication thereof have acted based on such information. In the past year, ABN AMRO may have acted as lead manager or co-lead manager with regard to a public offering of securities from issuers as mentioned in this material. The stated price of any securities mentioned herein is as of the date indicated and is not a representation that any transaction can be effected at this price. Neither nor other persons shall be liable for any direct, indirect, special, incidental, consequential, punitive or exemplary damages, including lost profits arising in any way from the information contained in this material. This material is for the use of intended recipients only and the contents may not be reproduced, redistributed, or copied in whole or in part for any purpose without 's prior express consent. This document is solely intended for dissemination amongst private/retail customers. Distribution to private/retail customers in any jurisdiction that would require registration or licensing of the distributor which the distributor does not currently have, is not permitted. Material means all research information contained in any form including but not limited to hard copy, electronic form, presentations, , SMS or WAP. US Securities Law Bank N.V. is not a registered broker-dealer under the U.S. Securities Exchange Act of 1934, as amended (the "1934 Act") and under applicable state laws in the United States. In addition, Bank N.V. is not a registered investment adviser under the U.S. Investment Advisers Act of 194, as amended (the "Advisers Act" and together with the 1934 Act, the "Acts), and under applicable state laws in the United States. Accordingly, absent specific exemption under the Acts, any brokerage and investment advisory services provided by Bank N.V., including (without limitation) the products and services described herein are not intended for U.S. persons. Neither this document, nor any copy thereof may be sent to or taken into the United States or distributed in the United States or to a US person. Other jurisdictions Without limiting the generality of the foregoing, the offering, sale and/or distribution of the products or services described herein is not intended in any jurisdiction to any person to whom it is unlawful to make such an offer, sale and/or distribution. Persons into whose possession this document or any copy thereof may come, must inform themselves about, and observe any legal restrictions on the distribution of this document and the offering, sale and/or distribution of the products and services described herein. can not be held responsible for any damages or losses that occur from transactions and/or services in defiance with the restrictions aforementioned. Company disclosures may beneficially hold a major shareholding or a significant financial interest of the debt of this company. currently maintains a market in the security of this company and otherwise purchases and sells securities of this company as principal. has received compensation for investment banking services from this company, its subsidiaries or affiliates during the previous 12 months. Personal disclosures The information in this opinion is not intended as individual investment advice or as a recommendation to invest in certain investments products. The opinion is based on investment research of Group Economics Sector Research and Private Banking International. The analysts have no personal interest in the companies included in this publication'. Their remuneration for this work is not, was not and will not be related directly or indirectly to the specific recommendations or views expressed in this opinion.