Bouw - regionale update

Transcriptie

1 Bouw - regionale update Economisch Bureau Nederland Madeline Buijs februari 2016 Goed vooruitzicht bouw Limburg ondanks krimpgebieden De economie van Limburg groeide harder dan de economie van Nederland. Daartegenover staat dat de woningmarkt wat achterblijft. Maar gezien de krimpgebieden in Limburg valt de ontwikkeling mee. De productie van gebouwen blijft achter bij die in Nederland. Er worden nog wel nieuwe woningen gebouwd, maar er wordt ook relatief veel gesloopt in de provincie Limburg. De nieuwbouw en sloop van utiliteitsgebouwen is beperkter. De verwachtingen zijn wel positief voor Limburg. De orderportefeuille groeit, net als de vergunningen voor nieuwe woningen. Ook stijgen de investeringen in de infrastructuur de komende jaren. De vooruitzichten voor de utiliteitsbouw zijn negatief, daar worden minder vergunningen voor afgegeven. Economie Limburg groeide harder Ondanks dat Zuid-Limburg aangemerkt is als krimpgebied en Midden- en Noord-Limburg anticipeergebieden zijn, groeide de economie in Limburg harder dan in Nederland. Economie Limburg groeit harder dan Nederlandse economie Groei in %, j-o-j De economie groeide in Limburg met 1,4% in 2014, de Nederlandse economie met 1% in Als we naar de economische groei per regio in Limburg kijken, is wel duidelijk verschil te zien. De groei was het minst in Zuid-Limburg, een krimpgebied. Toch groeide de economie daar nog met 1%, wat gelijk is aan de Nederlandse groei. De groei in Noord-Limburg was het hoogst met 2% in het dieptepunt zijn de prijzen in Limburg met 4,3% gestegen, in Nederland bedroeg de stijging 4,7%. Op prijsgebied ontwikkelt de woningmarkt zich in Limburg helemaal niet zoveel slechter als in Nederland. Er worden in Limburg relatief veel woningen gesloopt. Hierdoor neemt de woningvoorraad in Limburg minder snel toe, waardoor sneller druk op de woningmarkt ontstaat. Woningprijzen blijven iets achter bij Nederland Groei in %, j-o-j Woningprijzen Limburg blijven wat achter De woningmarkt in krimpgebieden ontwikkelt zich over het algemeen langzamer dan in meer dynamische gebieden. Dit komt doordat er minder vraag naar woningen in deze gebieden is en daardoor de prijzen en het aantal transacties ook minder hard stijgen. Desondanks begonnen de huizenprijzen in Limburg net als in Nederland vanaf het tweede kwartaal van 2014 te stijgen, zoals in de grafiek rechts te zien is. Sindsdien net als de woningtransacties In de eerste drie kwartalen van 2015 werden er in Limburg woningen verkocht. In dezelfde periode in 2014 waren dit nog woningen. Een stijging van 21,5%. In Nederland bedroeg de stijging 23,2%. Zoals in de grafiek rechts te zien is, herstellen de transacties in Limburg dus

2 langzamer dan in Nederland, net als de prijzen. Doordat Limburg een krimpgebied is, is er minder vraag naar woningen waardoor het aantal transacties minder snel stijgt. Transacties woningen blijven achter Groei in %, j-o-j eerste drie kwartalen 2015 transacties bleven achter, maar niet zoveel als je zou verwachten van een krimpgebied. De productie van gebouwen (woningen en utiliteitsgebouwen) profiteerde hier gedeeltelijk van. Productie gebouwen groeit iets minder hard dan in Nederland utiliteitsgebouwen, al zijn de verschillen per gemeente zeer groot. In verschillende plaatsen is de leegstand van kantoren en winkels zeer hoog. Bijvoorbeeld in Roerdalen staat bijna 22% van de kantoren leeg en in Kerkrade zelfs ruim 28%. Maar in andere plaatsen zoals Echt- Susteren en Maasgouw staan geen kantoren leeg. Landelijk staan gemiddeld 17% van de kantoren leeg. Ook staan in veel plaatsen winkels leeg. In Beesel staat ruim 24% van de winkels leeg, in Kerkrade 22%. Terwijl in Nederland maar 9% van de winkels leegstaat. Ook hier zijn de verschillen per gemeente groot. Vooral meer nieuwbouw industrie en gezondheidszorg Desondanks staan woningen in Limburg maar een maand langer te koop dan in Nederland. In Limburg staan woningen gemiddeld 24 maanden te koop, in Nederland 23 maanden. Ook opvallend is dat in krimpgebied Zuid- Limburg de woningen het minst lang te koop staan, 23 maanden. Dit zal voornamelijk komen doordat in Maastricht woningen maar gemiddeld 16 maanden te koop staan. In Noord-Limburg staan woningen 26 maanden te koop en in Midden-Limburg 25 maanden. Productie gebouwen Limburg groeide De economie in Limburg herstelde in 2014 sneller dan in Nederland. De woningprijzen- en De productie steeg in Limburg in de eerste 10 maanden van 2015 met 5,9% j-o-j, in dezelfde periode steeg de productie in Nederland als geheel met 8,7% j-o-j. Daarmee blijft de groei wat achter bij die in Nederland als geheel, maar gezien het feit dat er in Limburg krimpgebieden zijn, is dit geen slechte ontwikkeling. De nieuwbouw van woningen en utiliteitsgebouwen steeg in de eerste 10 maanden met 8,6% j-o-j, terwijl de groei in Nederland 11,9% bedroeg. In Limburg heerst er veel leegstand. Allereerst van Er worden in Limburg nog wel meer nieuwe utiliteitsgebouwen gebouwd, er is groei te zien in de bouw van industriële gebouwen, agrarische gebouwen, gebouwen voor vervoer en communicatie en gebouwen voor de

3 gezondheidszorg. Dit is in de grafiek hierboven te zien. Het is voor de gebouwenvoorraad een goed teken dat er geen groei te zien is in de gebouwen voor handel (winkels) en horeca en gebouwen voor de zakelijke dienstverlening (kantoren). Redelijk veel nieuwbouw van woningen in Noorden Maar ook veel sloop De leegstand blijft niet beperkt tot kantoren en winkels. Ook staan in Limburg relatief veel woningen leeg. Alleen in Zeeland staan meer woningen leeg, maar dat zijn voor een deel vakantiewoningen. In Limburg zal dit deels het geval zijn, maar het zuiden van Limburg heeft de hoogste leegstand en dat is een krimpgebied. Daar staat gemiddeld 6,8% van de woningen leeg, in Nederland als geheel is dat 5,3%. Ook staan er in Limburg relatief veel nieuwbouwwoningen leeg, 17,9%. In Nederland is dit 15,2%. Dit geeft aan dat er mogelijk teveel nieuwe woningen in Limburg zijn gebouwd, waar geen vraag naar is. En zoals in de grafiek op de vorige pagina te zien is, worden er nog steeds nieuwe woningen gebouwd in Limburg. Deze nieuwbouw is geconcentreerd in het noorden van Limburg, zoals in het kaartje rechts te zien is. Maar ook in de omgeving van Sittard en Maastricht worden nog wel nieuwe woningen gebouwd. Daar staat tegenover dat er in deze gemeenten ook veel woningen gesloopt worden. In Zuid- Limburg worden naast Amsterdam en het oosten van Overijssel/Gelderland veel woningen gesloopt. Dit blijkt uit het kaartje rechts. Ook worden in Zuid-Limburg relatief veel gebouwen getransformeerd tot woningen. In het kaartje op de volgende pagina is dit te zien. De renovatiewerkzaamheden in Limburg bleven stabiel, terwijl die in Nederland als geheel daalden met 0,4% j-o-j. Als er veel woningen

4 gesloopt worden, is renovatie ook minder nodig. Dat er ook weinig gerenoveerd wordt in Limburg, blijkt uit het feit dat de totale productie van gebouwen nauwelijks wordt beïnvloed door de beperkte renovatiewerkzaamheden. Veel transformatie in Zuid-Limburg Orderportefeuille bouwers weer op oude niveau De orderportefeuille en afgegeven vergunningen geven aan hoe de bouw zich de komende tijd zal ontwikkelen in Limburg. De orderportefeuille ligt sinds 2012 flink onder het Nederlandse gemiddelde, met als uitzondering het derde kwartaal van 2015 toen de orderportefeuille een sprong maakte en uitkwam op 8,7 maanden. Orderportefeuille Limburg schiet omhoog Aantal maanden Deze sterke stijging van de orderportefeuille in het derde kwartaal kwam door een sterke toename van het werk in Zuid-Limburg. In het derde kwartaal van 2015 kwam de orderportefeuille daar uit op 10,9 maanden. Dat is opvallend gezien het feit dat dit een krimpregio is. Het gaat her echter wel om alle werkzaamheden van bouwers, dus het kan ook zijn dat er in Zuid-Limburg veel gerenoveerd en gesloopt worden en geen nieuwe gebouwen worden gebouwd. Vergunningen woningbouw laten positief beeld zien De orderportefeuille geeft een gematigd vooruitzicht voor de bouw in Limburg. De afgegeven vergunningen voor de woningbouw laten een positiever beeld zien. De afgegeven vergunningen voor de woningbouw stegen in de eerste 10 maanden van 2015 in Limburg met 55,6% j-o-j. In Nederland bedroeg de stijging 39,1% j-o-j in dezelfde periode. De stijging is in Limburg dus een stuk groter dan in Nederland. In Nederland bedroeg de orderportefeuille in het derde kwartaal van maanden. De sprong is opvallend, in de kwartalen daarvoor kwam de orderportefeuille in Limburg uit op gemiddeld 4,2 maanden. In het vierde kwartaal van 2015 zakte de orderportefeuille weer weg naar 3,6 maanden. De orderportefeuille in Nederland als geheel bedroeg toen 6,9 maanden. Dit komt vooral door de sterk toenemende nieuwbouw in Limburg. De waarde van de afgegeven vergunningen steeg in de eerste 10 maanden van 2015 met 69,5% j-o-j. In Nederland bedroeg de stijging in deze periode 46,7% j-o-j. Het zijn vooral koopwoningen die worden gebouwd, door zowel commerciële partijen als particuliere opdrachtgevers. Als dit woningen vervangt die gesloopt worden, is dit een goede ontwikkeling.

5 Gunstige vooruitzichten woningbouw Aantal huishoudens neemt in Limburg fors af Aantal x1000 is des te opvallender gezien de hoge leegstandscijfers van kantoren in Limburg. Vooruitzichten utiliteit zijn niet goed In Limburg was de eerste 10 maanden van 2015 een stijging van 17,4% j-o-j te zien in de renovatiewerkzaamheden. In Nederland bedroeg de stijging 5,8% j-o-j. Op basis hiervan is de verwachting dat de renovatiewerkzaamheden de komende tijd toe gaan nemen, in tegenstelling tot de ontwikkelingen in Zoals hiervoor al eerder opgemerkt zijn delen van Limburg aangemerkt als krimpgebied. Uit de grafiek rechts blijkt dat vanaf 2025 het aantal huishoudens in Limburg gaat afnemen, terwijl het aantal huishoudens zal in Nederland blijven stijgen. Dit gaat in de toekomst een groot effect hebben op de woningbouw in Limburg. Utiliteitsbouw blijft kwakkelen De vooruitzichten zijn niet positief voor de utiliteitsbouw in Limburg. De waarde van de afgegeven vergunningen voor utiliteitsgebouwen daalde in de eerste 10 maanden van 2015 met 3% j-o-j, in Nederland daalde de waarde van de vergunningen met 7,8% j-o-j. Zowel voor nieuwbouw als renovatie is de daling in Limburg minder groot dan in Nederland. In Limburg daalde de waarde van de afgegeven vergunningen voor nieuwbouw met 1,2% j-o-j, terwijl er in Nederland een daling van 5,7% j-o-j te zien was. In Limburg werden vooral meer vergunningen afgegeven voor agrarische gebouwen, industriële gebouwen en gebouwen voor de zakelijke dienstverlening. Vooral de ontwikkeling in de gebouwen voor de zakelijke dienstverlening is opvallend. De waarde van de vergunningen lag 18 keer hoger dan in Dit In Limburg daalde de waarde van de afgegeven vergunningen voor renovatiewerkzaamheden met 8% j-o-j. In Nederland bedroeg de daling 11,4% j-o-j. In Limburg werden wel meer vergunningen afgegeven voor renovatie van gebouwen voor vervoer en communicatie, gebouwen voor zakelijke dienstverlening, openbaar bestuur en overige dienstverlening. Investeringen infrastructuur stijgen Het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) maakt per jaar een samenvatting van de geplande investeringen die de overheid in de infrastructuur gaat doen. Dit doen zij alleen per regio, niet per provincie. De regio Zuid omvat de provincies Zeeland, Noord-Brabant en Limburg.

6 De investeringen in de regio Zuid zijn in de tabel rechts te zien. Na een paar jaar van flinke krimp in de investeringen, stijgen de investeringen nu weer twee jaar op rij. De regio Zuid is de enige regio waar de investeringen de komende jaren toenemen. Voor de periode is EUR miljoen gepland. De investeringen zijn niet zo geconcentreerd als in sommige andere regio s. Er wordt geïnvesteerd in het Deltafonds, het hoofdwegennet, het hoofdvaarwegennet en de regionale infrastructuur. In Limburg worden met name projecten ingepland ter verbetering van een aantal snelwegen. blijft achter bij die in Nederland. Er worden nog wel nieuwe woningen gebouwd, maar er wordt ook relatief veel gesloopt in de provincie Limburg. De nieuwbouw en sloop van utiliteitsgebouwen is beperkter. De verwachtingen zijn wel positief voor Limburg. De orderportefeuille groeit, net als de vergunningen voor nieuwe woningen. Ook stijgen de investeringen in de infrastructuur de komende jaren. De vooruitzichten voor de utiliteitsbouw zijn negatief, daar worden minder vergunningen voor afgegeven. Slot De economie van Limburg groeide harder dan de economie van Nederland. Daartegenover staat dat de woningmarkt wat achterblijft. Maar gezien de krimpgebieden in Limburg valt de ontwikkeling mee. De productie van gebouwen

7 Economisch Bureau Nederland Contactgegevens ABN AMRO Economisch Bureau Nederland: Aandachtsgebied Telefoonnummer: adres: Jacques van de Wal (hoofd) Algemeen Eric Huliselan Zakelijke Dienstverlening Casper Burgering Industrie (w.o. industriële materialen) Nadia Menkveld Transport & Logistiek Frank Rijkers Agrarisch, Food Sonny Duijn Retail,TMT Hans van Cleef Olie & Gas Madeline Buijs Bouw, Real Estate Nico Klene Macro-economie Philip Bokeloh Woningmarkt, Macro-economie Theo de Kort Informatieanalist, Autohandel Volg ons ook op Disclaimer This document has been prepared by ABN AMRO. It is solely intended to provide financial and general information on economics. The information in this document is strictly proprietary and is being supplied to you solely for your information. It may not (in whole or in part) be reproduced, distributed or passed to a third party or used for any other purposes than stated above. This document is informative in nature and does not constitute an offer of securities to the public, nor a solicitation to make such an offer. No reliance may be placed for any purposes whatsoever on the information, opinions, forecasts and assumptions contained in the document or on its completeness, accuracy or fairness. No representation or warranty, express or implied, is given by or on behalf of ABN AMRO, or any of its directors, officers, agents, affiliates, group companies, or employees as to the accuracy or completeness of the information contained in this document and no liability is accepted for any loss, arising, directly or indirectly, from any use of such information. The views and opinions expressed herein may be subject to change at any given time and ABN AMRO is under no obligation to update the information contained in this document after the date thereof. Before investing in any product of ABN AMRO Bank N.V., you should obtain information on various financial and other risks and any possible restrictions that you and your investments activities may encounter under applicable laws and regulations. If, after reading this document, you consider investing in a product, you are advised to discuss such an investment with your relationship manager or personal advisor and check whether the relevant product considering the risks involved- is appropriate within your investment activities. The value of your investments may fluctuate. Past performance is no guarantee for future returns. ABN AMRO reserves the right to make amendments to this material. ABN AMRO, 2016