Voortgangsrapportage ict in het onderwijs 2004 VOORTGANGSRAPPORTAGE GROOT PROJECT ICT IN HET ONDERWIJS 2004

Transcriptie

1 Voortgangsrapportage ict in het onderwijs 2004 VOORTGANGSRAPPORTAGE GROOT PROJECT ICT IN HET ONDERWIJS MAART 2005

2 Voortgangsrapportage ict in het onderwijs 2004 Voortgangsrapportage Groot Project Ict in het onderwijs Inleiding Stand van zaken uit ict in cijfers Opzet ict-onderwijsmonitor Belangrijkste resultaten uit de ict-monitor Acht jaar ict Stichting Kennisnet Stichting Ict op School Evaluatie Internetvoorziening Doelstelling Koopkracht en keuze voor scholen Centrale voorzieningen (subsidieregeling) onrendabele gebieden Professionalisering docenten Samen deskundig GrassRoots Toegankelijkheid van content Inleiding Contentketen Projecten cultuureducatie Open Source Software en Open Standaarden Software Kennisinnovatie Kennisrotonde Expertise-centra Overig Internationaal Vierde Domein Inspectie Financiën Middelen voor scholen Meerjarig budgettair overzicht Groot Project ict in het onderwijs Afronding Bijlage 1: stand van zaken volgens ict in cijfers per sector Bijlage 2: meerjarige begrotingsmutaties... 36

3 Voortgangsrapportage ict in het onderwijs Inleiding Ict in het onderwijs is sinds 1997 door de Tweede Kamer aangewezen als Groot Project. Sinds die tijd is er veel geïnvesteerd in ict in het onderwijs. Niet alleen door de ministeries van OCW en LNV, maar vooral ook door de scholen zelf. Zoals in de Eindevaluatie Groot Project ict in het onderwijs 1 is beschreven, zijn deze investeringen niet zonder resultaat gebleven. Ict is in het onderwijs een middel geworden om te leren en het leerproces te ondersteunen: leren met ict is hiermee steeds meer gemeengoed geworden. De faciliteiten zijn in de afgelopen jaren sterk verbeterd, docenten zijn vaardiger geworden en op het internet zijn steeds meer (educatieve) content en diensten toegankelijk gemaakt. De kern van ict in het onderwijs is het bieden van ruimte aan scholen. Door het toekennen van middelen aan onderwijsinstellingen en door het realiseren van een beperkt aantal bovenschoolse activiteiten met name door de Stichtingen Kennisnet en Ict op School. Deze lijn is ook in 2004 voortgezet, waarbij de randvoorwaarden die nodig zijn om ict in het onderwijs te kunnen gebruiken verder zijn ontwikkeld. En, zoals blijkt uit de ict-onderwijsmonitor 2004, is er sprake van een toename van gebruik van ict, waarbij ict steeds meer een middel is geworden voor onderwijsinnovatie. De rapportage die nu voor u ligt heeft betrekking op 2004 en is daarmee een invulling van mijn toezegging 2 om u middels een aparte rapportage een integraal beeld over 2004 te doen toekomen. Zodat u een besluit kunt nemen over de beëindiging van de Groot Project status per 31 december De rapportage gaat niet over gehele periode van het Groot Project omdat dit een hinderlijke overlap zou betekenen met de eerder verzonden Eindevaluatie en mijn brief van 29 juni De stand van zaken wordt beschreven op basis van de ict-onderwijsmonitor 2004, daarnaast wordt in de rapportage ingegaan op de uitgevoerde activiteiten, inclusief de uitvoering van de subsidieregeling onrendabele gebieden. Vanzelfsprekend ontbreekt het financieel overzicht niet. Tevens is een rapport van de Auditdienst bijgesloten. 2004: scholen verder in staat stellen verantwoordelijkheid te nemen Het uitgangspunt in het ict-beleid van het ministerie van OCW is de scholen in staat te stellen hun verantwoordelijkheid te nemen. Immers, het is de school zelf die de keuzes ten aanzien van de inzet van ict in het onderwijs het beste kan maken. De school moet hiervoor de ruimte hebben, zowel in financieel opzicht als ten aanzien van de beleidsruimte. Daarbij is het van belang dat er instrumenten en (centrale) faciliteiten beschikbaar zijn om ict te kunnen gebruiken. En natuurlijk dat niet elke school het helemaal alleen moet doen maar dat de school gebruik kan maken van ervaringen van anderen. Voor 2004 heeft dit vorm gekregen door onder andere: Het beschikbaar stellen van middelen via de reguliere bekostiging. In 2004 is het budget dat centraal aan internet werd uitgegeven sterk terug gebracht, deze middelen zijn beschikbaar gesteld aan de scholen. Scholen hebben hiermee nog meer mogelijkheden om zelf de internetaansluiting, -diensten en toepassingen te kiezen. Hierbij worden ze wel ondersteund door een aantal faciliteiten: informatie over internet voorzieningen (de ISPwijzer), om kwaliteit van 1 Kamerstuk nr 102, 17 mei Kamerstuk 25733, nr. 104, 29 juni 2004

4 Voortgangsrapportage ict in het onderwijs internetaanbieders transparant te maken (de kwaliteitsregeling), en om de toegankelijkheid van content te kunnen blijven garanderen (het Content- en Dienstenplatform). Scholen in gebieden zonder ADSL en/of kabel konden daarnaast in aanmerking komen voor een subsidie als tegemoetkoming in de meerkosten. De subsidiëring van de stichtingen Kennisnet en Ict op School. Stichting Kennisnet levert als internetorganisatie voor het onderwijs een bijdrage aan het verbeteren van de beschikbaarheid van educatieve content en diensten. Ict op School levert een bijdrage aan het versterken van de positie van scholen als vragers op de ict-markt en heeft een belangrijke rol bij het verspreiden van kennis en ervaringen. Beide stichtingen voeren activiteiten uit die bovenschools, en vaak ook bovensectoraal, zien op de benutting van ict in het onderwijs. Een gerichte innovatie impuls om de integratie van ict in het onderwijs verder te kunnen versnellen en belemmeringen weg te nemen. Dit betreft met name de versterking van de educatieve contentketen (van aanbieder tot vrager) en de inrichting van een kennisrotonde om kennis en ervaringen beter te kunnen benutten. Evaluatie stichtingen In 2004 heeft een evaluatieonderzoek plaatsgevonden naar de stichtingen en de wijze waarop een ictondersteuningsfunctie in de toekomst verder vorm kan krijgen. Dit onderzoek is in januari 2005 afgerond en als bijlage meegestuurd. De conclusie uit de evaluatie is dat de stichtingen de afgelopen jaren een omvangrijke innovatie productie hebben geleverd op basis van enerz ijds vraagoriëntatie (steeds verder opschuivend naar de gebruiker) en anderzijds eigen expertise (aanbodgericht). De prestaties van de stichtingen worden positief beoordeeld. Wel zijn er ambities en aandachtspunten naar voren gekomen die een rol zullen spelen bij de toekomstige vormgeving. Een dergelijke herijking van functies en taken sluit aan bij het dynamische ict-beleidsveld en bij een onderwijs in beweging. Waarbij het altijd nodig zal zijn om periodiek te bezien wat de juiste instrumenten zijn om ict in het onderwijs te stimuleren en aan te sluiten bij de behoeften van scholen. De gevolgen die dit mogelijk heeft voor de financiering en positionering van deze ict-ondersteuningsfunctie zullen worden verwerkt in de begroting. Omdat het onderwijsveld, de besturenorganisaties, de schoolleidersorganisaties en de Bve -raad, de stichtingen hebben opgericht heb ik hen gevraagd om een reactie op de evaluatie. Op basis hiervan zal ik met hen in overleg treden. Over de uitkomst van dit proces zal ik u voor de zomer informeren. Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt een samenvatting gegeven van de stand van zaken met betrekking tot ict in het onderwijs. Deze stand van zaken is onderzocht in de ict-onderwijsmonitor Dit hoofdstuk wordt beeïndigd met een korte terugblik op 8 jaar onderwijs en ict. De hoofdstukken 3 tot en met 9 beschrijven de activiteiten die het ministerie heeft bekostigd in de periode van januari 2004 tot januari In hoofdstuk 3 wordt ingegaan op de activiteiten van stichting Kennisnet. Er wordt stil gestaan bij de stand van zaken en de portalsite Kennisnet. De activiteiten van de Stichting Ict op School worden in hoofdstuk 4 beschreven. Ook wordt kort ingegaan op een aantal additionele projecten. In hoofdstuk 5 worden de opzet van de evaluatie van de stichtingen, de belangrijkste constateringen uit het evaluatierapport en de vragen aan de onderwijsorganisaties uiteen gezet. In hoofdstuk 6 worden de activiteiten met betrekking tot de internetvoorziening voor de scholen beschreven. De doelstelling, de koopkracht en keuze voor scholen, de centrale voorzieningen en de (subsidieregeling) onrendabele gebieden komen hier bij aan de orde.

5 Voortgangsrapportage ict in het onderwijs Er zijn verschillende activiteiten uitgevoerd op het gebied van professionalisering van docenten. In hoofdstuk 7 wordt ingegaan op de activiteiten grassroots en samen deskundig. In hoofdstuk 8 worden activiteiten beschreven die te maken hebben met de toegankelijkheid van content voor docenten, te weten: de contentketen, de programma matrix, de projecten cultuureducatie en open source software en open standaarden software. De activiteiten betreffende de kennisinnovatie komen in hoofdstuk 9 aan de orde. Er wordt ingegaan op de kennisrotonde en de expertise centra. In hoofdstuk 10 wordt een aantal internationale activiteiten beschreven, acties rondom het vierde domein en de activiteiten die de Inspectie van het Onderwijs in 2004 heeft uitgevoerd. De financiën komen in het laatste hoofdstuk aan de orde. In bijlage 1 wordt een meerjarig (tot en met 2004) overzicht van begrotingsmutaties gegeven en bijlage 2 bevat de sectorale samenvattingen van Ict in cijfers Stand van zaken uit ict in cijfers Opzet ict-onderwijsmonitor In het schooljaar is de Ict-onderwijsmonitor voor de achtste keer uitgevoerd. In de monitor wordt gekeken naar de stand van zaken van de integratie van ict in het onderwijs op diverse aspecten. Het gaat daarbij om de sectoren primair onderwijs, voortgezet onderwijs, beroepsonderwijs en volwasseneneducatie, lerarenopleidingen basisonderwijs en lerarenopleidingen voortgezet onderwijs/bve. De vragenlijsten zijn in de periode november december 2004 uitgezet. Dit jaar zijn net zoals vorig jaar naast de ict-coördinatoren, ook de leraren bevraagd. De Ict-onderwijsmonitor is in opdracht van de directie ICT van het ministerie van OCW uitgevoerd door IVA Tilburg en ITS Nijmegen, onder voorzitterschap van de Inspectie van het Onderwijs. De resultaten zijn gepresenteerd aan de hand van 4 in balans. In dit model, ontwikkeld door de Stichting Ict op School, worden vier domeinen onderscheiden die van invloed zijn op de invoering van ict, te weten: beleid, infrastructuur, software en expertise van leraren. Het model is met 4 in balans plus uitgebreid met de component 'management en ondersteunende processen'. De volgende thema s komen in het rapport aan bod: ict in het onderwijsleerproces, ict-beleid, ict-voorzieningen, educatieve software, vaardigheden en deskundigheidsbevordering, ict in management - en ondersteunende processen en betrokkenheid en houding. Belangrijkste resultaten uit de ict-monitor Ict in het onderwijsleerproces In het basisonderwijs, de bve-sector en op de lerarenopleidingen basisonderwijs maakt rond de helft van de leraren frequent gebruik van ict in de les. Op de lerarenopleidingen vo/bve ligt dit percentage hoger en in het praktijkonderwijs is het zelfs 70%. In het voortgezet onderwijs en de regionale expertisecentra zijn er naar verhouding relatief veel incidentele ict-gebruikers.

6 Voortgangsrapportage ict in het onderwijs Leerlingen in het primair onderwijs werken vooral met oefenprogramma s en spelen educatieve spelletjes, in andere sectoren wordt er meer gezocht op het internet en worden er verslagen gemaakt met de tekstverwerker. Op de lerarenopleidingen wordt meer gebruik gemaakt van ict voor communicatie en het presenteren van informatie met behulp van presentatieprogramma's. Bij de voorbereiding van lessen maken leraren in alle sectoren veelvuldig gebruik van tekstverwerkingsprogramma s en internet. Ict wordt door leraren in de verschillende sectoren heel wisselend ingezet voor het volgen van schoolloopbanen. Met uitzondering van het primair onderwijs, houden de meeste leraren in de overige sectoren de cijferregistratie grotendeels digitaal bij. In primair onderwijs wordt naar verhouding veel gebruik gemaakt van een digitaal zorgdossier. Op de lerarenopleidingen maakt (ruim) eenderde van de leraren gebruik van digitale portfolio's. Dit betekent een forse toename ten opzichte van vorig jaar. Het schoolverzuim wordt door een groot deel van de leraren in het voortgezet onderwijs volledig digitaal geregistreerd, in de andere sectoren is dit minder. In alle sectoren, behalve het basisonderwijs, wordt veel van ict gebruik gemaakt voor het ontwikkelen van toetsen. Het afnemen van toetsen gebeurt echter nog bijna volledig op papier. Op de lerarenopleidingen wordt bij de communicatie en begeleiding van studenten veel gebruik gemaakt van , Internet of elektronische leeromgeving (elo). In de overige sectoren gebeurt dit slechts incidenteel, hoewel het in de bve-sector wel is toegenomen ten opzichte van vorig studiejaar. Vrijwel alle docenten op de lerarenopleidingen kunnen beschikken over een elo. De helft hiervan maakt er regelmatig of vaak gebruik van. In de overige sectoren liggen deze percentages lager. De elo wordt door leraren vooral benut voor het aanbieden van lesstof en materialen en opdrachten voor zelfstudie. Op de lerarenopleidingen en in de bve -sector zetten de leraren de elo daarnaast vaak in voor communicatie met hun studenten. Ict-beleid In de meeste sectoren beschikt ongeveer de helft van de scholen over een visie op ict in het onderwijs in belangrijke mate afgeleid van het onderwijskundige beleid. In de bve-sector en de lerarenopleiding vo/bve is overigens op alle instellingen ict-beleid. De meeste leraren vinden dat ict-gebruik bijdraagt aan het realiseren van aantrekkelijker onderwijs, het creëren van rijkere leeromgevingen en het bevorderen van zelfstandig leren. In het primair onderwijs en praktijkonderwijs levert ict volgens de leraren ook een belangrijke bijdrage aan remediërend leren en adaptief onderwijs. Volgens de leraren van de lerarenopleidingen draagt ict daarnaast in grote mate bij aan de intensivering van de communicatie tussen docenten en studenten. Ongeveer tweederde van de leraren in alle sectoren werken samen met leraren van de eigen school of instelling op het gebied van ict. De veel kleinere groep leraren die samenwerkt met leraren van andere scholen of instellingen, wisselt vooral kennis en ideeën uit. Ict-voorzieningen De leerlingcomputerratio is in het bao 6.9 (1 computer per 6.9 leerlingen), in het sbao 4,6 bij de REC s 4.9, in het vo 8.8 in het praktijkonderwijs (pro) 5.8, in de bve 5.8 en bij de lerarenopleiding BaO In elke sector, de regionale expertisecentra en de lerarenopleidingen basisonderwijs uitgezonderd, is de leerlingcomputerratio iets gunstiger geworden ten opzichte van het schooljaar De leerlinginternetratio is in het bao 11.6, in het sbao 7. 5, bij de REC s 9.7, in het vo 9.3, in het pro 6.6, in de bve 5.9 en bij de lerarenopleidingen BaO Dit betekent met uitzondering van de lerarenopleiding BaO een belangrijke verbetering ten opzichte van vorig jaar. Vrijwel alle sectoren hebben een intern netwerk. Het interne netwerk is voor de meeste gebruikers goed toegankelijk op school zelf. De toegang vanuit huis tot het netwerk is in de meeste sectoren veel minder goed geregeld.

7 Voortgangsrapportage ict in het onderwijs Onderwijsbreed is ongeveer een kwart van het aantal computers aan vervanging toe, met een uitschieter naar beneden in de bve-sector (15 procent) en naar boven in de regionale expertisecentra (37 procent). Alleen in de bve-sector en bij de lerarenopleidingen wordt eenzelfde deel ook daadwerkelijk vervangen, elders blijft de vervanging achter bij de noodzaak. Het merendeel van de scholen beschikt over een snelle internetverbinding via kabel of ADSL. De beschikbare financiën -om de ict-voorzieningen op peil te houden en de toegankelijkheid tot het interne netwerk van buiten af- worden het meest als een (behoorlijk) groot knelpunt genoemd. Educatieve software De meeste ict-coördinatoren en docenten kunnen voldoende informatie vinden over beschikbare (goede) educatieve software. Ict coördinatoren vinden de beschikbaarheid van adequate educatieve software een minder groot knelpunt in vergelijking tot vorig jaar. De kosten van educatieve software (licenties) en de standaardisatie van educatieve software zijn in meerdere sectoren een knelpunt. Expertise en opvattingen In het primair en voortgezet onderwijs beheert volgens de ict-coördinatoren circa driekwart van de leraren de basis vaardigheden ict in (ruim) voldoende mate. In alle sectoren vinden leraren zichzelf een (ver)gevorderd gebruiker van en internet. Over het geheel gezien vindt ongeveer de helft van de leraren (op de lerarenopleiding vo/bve zelfs een meerderheid) zich gevorderd in de diverse didactische ict-vaardigheden. Overal zijn de didactische ict-vaardigheden van de leraren toegenomen, vooral in het (speciaal) basisonderwijs. In het primair en voortgezet onderwijs is circa de helft van de leraren een (ver) gevorderde gebruiker van de computer als didactisch hulpmiddel. Overigens zien de ict-coördinatoren de vaardigheden van leraren doorgaans iets vaker als belemmerend bij de invoering van ict dan bevorderend. De overgrote meerderheid van leraren vindt ict een nuttig hulpmiddel in het onderwijs dat echt meerwaarde heeft voor de lessen. Gemiddeld vindt ongeveer de helft van de leraren dat door ict de leerprestaties van de leerlingen verbeteren en dat ze met ict beter kunnen inspelen op verschillen tussen leerlingen. Rendement De meeste leraren vinden dat ict-gebruik bijdraagt aan het realiseren van aantrekkelijker onderwijs, het creëren van rijkere leeromgevingen en het bevorderen van zelfstandig leren. In het primair onderwijs en praktijkonderwijs levert ict volgens de leraren ook een belangrijke bijdrage aan remediërend leren en adaptief onderwijs. Volgens de leraren van de lerarenopleidingen draagt ict daarnaast in grote mate bij aan de intensi vering van de communicatie tussen docenten en studenten. Ict draagt volgens eenderde van de leraren in lerarenopleidingen, voortgezet onderwijs, praktijkonderwijs, expertisecentra en de helft van de leraren in het (speciaal) basisonderwijs en de bve-sector bij aan het efficiënter inrichten van het onderwijs. In de bve-sector vinden de ict-coördinatoren ict vooral van belang voor het efficiënter inrichten van managementprocessen. Acht jaar ict Ict in het onderwijsleerproces In alle sectoren maken vrijwel alle leraren anno 2004/2005 in het onderwijsleerproces in meer of mindere mate gebruik van de computer. Het onderwijs heeft in dat opzicht sinds 1997/1998 een belangrijke inhaalslag gemaakt. Zo maakte ruim 60 procent van de leraren in het voortgezet onderwijs in dat schooljaar gebruik van ict, inmiddels is dit opgelopen tot bijna 90 procent. Vooral de meer basale ict-

8 Voortgangsrapportage ict in het onderwijs toepassingen (tekstverwerkers, internet en ) worden op grote schaal ingezet. Het gebruik van internet en is sinds 1997/1998 explosief gestegen, vooral in het basisonderwijs en in de bve-sector. Zo gebruikte in 1997/1998 nog maar een op de vijf leraren in het basisonderwijs internet bij zijn onderwijs, sinds 2003/2004 is dat negen op de tien. In de bve-sector steeg het in dezelfde periode van twee op de vijf naar vier op de vijf. Het laten gebruiken van internet door leerlingen is ook sterk gegroeid. Opvallend is ook de toename in gebruik van presentatieprogramma s zowel door leraren als ook door leerlingen. De elo doet voorzichtig zijn intrede in het onderwijs. Het gebruik ervan is op dit moment echter nog beperkt. Het gebruik van ict in de communicatie met en de begeleiding van leerlingen staat, met uitzondering van de lerarenopleidingen basisonderwijs, nog in de kinderschoenen. In de beginjaren lagen de knelpunten vooral bij de infrastructuur en de kennis en vaardigheden van docenten. In latere jaren is er een verschuiving opgetreden in de richting van de inzet van educatieve content en het didactische gebruik van ict. Ict-infrastructuur en -voorzieningen Tussen 1997/1998 en 2003/2004 zijn de ict-voorzieningen op scholen sterk vooruit gegaan. De leerling computerratio is gedaald van gemiddeld 1 op 20 naar gemiddeld 1 op 8. De computers zijn meestal aangesloten op internet, iets wat in de beginperiode nog vrijwel niet voorkwam. In 2004/2005 is er in de ict-voorzieningen een kleine verbetering zichtbaar. Leerling-internetratio basisonderwijs bve voortgezet onderwijs pabo's Al een aantal jaar worden in het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs niet alle computers vervangen die daar wel aan toe zijn. De vervangingsinvesteringen vragen daarmee om blijvende aandacht van de scholen. Inmiddels hebben vrijwel alle scholen een intern netwerk - in 2000/2001 had nog maar de helft van de basisscholen een intern netwerk. Voor leerlingen zijn de mogelijkheden om van huis in te loggen op het schoolinterne netwerk, met uitzondering op de lerarenopleiding basisonderwijs, nog steeds zeer beperkt, ook al is er een lichte verbetering ten opzichte van vorig jaar te zien. Beleid en ict Het ha nteren van een ict-investeringsplan is in de periode tot en met 2003/2004 toegenomen. Zo had in 1997/1998 nog maar één op de drie basisscholen een ict-investeringsplan, en zeven jaar later van elke vijf vier. In de andere sectoren zien we een soortgelijke ontwikkeling. Om een breder draagvlak voor het gebruik van ict te krijgen, ondernemen scholen veel. Vooral het consequent uitdragen van de waarde van ict voor het onderwijs heeft een sterke vlucht genomen.

9 Voortgangsrapportage ict in het onderwijs Het lijkt erop dat scholen er de voorkeur aan geve n leraren de mogelijkheid te bieden om te experimenteren met ict, en hen zo stapsgewijs kennis en ervaring op te laten doen op dit gebied, boven het volgen van cursussen. Scholen werken steeds meer samen, vooral voor de uitwisseling van ideeën, maar ook vo or gezamenlijk systeem- en netwerkbeheer (basisonderwijs), deskundigheidsbevordering en de ontwikkeling van programmatuur. Vaardigheden en opvattingen De basisvaardigheden van leraren zijn sinds 1997/1998 sterk zijn toegenomen. Vrijwel alle leraren kunnen in 2004/2005 met een tekstverwerker, en internet uit de voeten, iets wat in 1997/1998 maar een kwart gegeven was. Meer specifieke toepassingen (spreadsheets en gegevensbestanden) worden door rond de dertig procent van de leraren beheerst, maar er is sprake van een licht stijgende lijn. Bij de didactische vaardigheden is er een duidelijke lijn omhoog. Gaf in 1997/1998 een op de zes leraren aan zichzelf vaardig te achten om ict didactisch goed in te zetten, in 2004/2005 doet ongeveer de helft dat. Meer leraren dan in 1997/1998 zijn er in 2004/2005 van overtuigd dat de leerprestaties van leerlingen verbeteren door de inzet van ict. Ruim driekwart van de leraren in het basisonderwijs gelooft daar in 2004/2005 in, tegen zo n 40 procent in 1997/1998. De groep die denkt dat ict de samenwerking tussen leerlingen stimuleert, is in dezelfde periode verdubbeld. Dat de computer een waardevol hulpmiddel is in het onderwijs daar twijfelt inmiddels vrijwel geen enkele leraar aan. Tijd is soms wel een beperkende factor.

10 Voortgangsrapportage ict in het onderwijs Stichting Kennisnet Om een duurzame en veilige, op het onderwijs afgestemde internetplaats te realiseren waar kwalitatief hoogwaardige content en diensten beschikbaar zijn, evenals kennisuitwisseling plaatsvindt, heeft stichting Kennisnet haar activiteiten gecontinueerd en doorontwikkeld. De stichting Kennisnet heeft in 2004 veel bereikt. Met unieke bezoeken per week is het portalgebruik met ongeveer toegenomen ten opzichte van vorig jaar. De stichting Kennisnet heeft daarnaast een groot aantal views (8 miljoen per week) en hits (45 miljoen per week). Inmiddels zijn in januari 2005 de bezoeken in één week bereikt. In de onderstaande grafiek zijn de bezoekersaantallen over het gehele jaar weergegeven, in de vakantieperioden (grijze vlakken) ligt het gebruik van Kennisnet lager dan tijdens de rest van het schooljaar. Totale Portal Jan ' Feb ' Maart ' April ' Mei ' Juni ' Juli ' Aug ' Sept ' Okt ' Nov ' Dec ' Jan ' Feb ' Maart ' April '04 Mei ' Juni ' Juli ' Aug ' Sept ' Okt ' Nov ' Dec ' Aantal bezoeken per week April ' Mei ' Juni ' Juli ' Aug ' Sept ' Okt ' Nov ' Dec ' Deze stijging is onder andere veroorzaakt door de lancering van Davindi (educatieve zoekmachine) en de voortzetting van campagnes gericht op scholieren en schoolvakanties. Andere belangrijke elementen die hebben bijgedragen aan het groeiend bezoek van de portal waren de splitsing van de kinderensite in de onderbouw, middenbouw, bovenbouw van hey primair onderwijs, de verbetering van de schoolleiders en leerkrachtensite en de lancering van een aantal specials waarin een bepaalde gebeurtenis werd uitgelicht in zoals de ruimtevaart (André Kuijpers) en normen en waarden.

11 Voortgangsrapportage ict in het onderwijs In onderstaande tabel zijn de realisatie cijfers weer gegeven in relatie tot de in het jaarplan gestelde doelen (Nipo, 2004). In aansluiting daarop blijkt de naamsbekendheid vooral onder docenten groot te zijn. De inhoudelijke bekendheid van Kennisnet (op welke wijze kan concreet gebruik gemaakt worden van Kennisnet) moet echter nog verder om hoog. Doelen voor Startsituatie 2001 Realisatie Realisatie Doelen Realisatie 2004 sectoren Totaal gebruik van PO: 16% PO: 19% PO: 31% PO: 40% PO: 28% Kennisnet door VO: 15% VO: 26% VO: 21% VO: 30% VO: 33% leerlingen BVE: 15% BVE: 10% BVE: 15% BVE: 20% BVE: 23% Totaal gebruik van Kennisnet door docenten Totaal gebruik van Kennisnet door managers Totaal Gebruik Kennisnet door Ouders Maandelijks gebruik van Kennisnet door leerlingen Maandelijks gebruik van Kennisnet door docenten* Maandelijks gebruik van Kennisnet door managers Oordeel managers en ICTcoördinatoren over Kennisnet Oordeel docenten over Kennisnet PO: 37% PO: 42% PO: 69% VO: 52% VO: 56% VO: 66% BVE: 30% BVE: 36% BVE: 57% PO: 62% PO: 84% PO: 97% VO: 76% VO: 89% VO: 93% BVE: - BVE: - BVE: 88% Ouders: gg PO: 19% PO: 18% VO: 13% VO: 23% PO: 5% PO: 13% PO: 19% VO: 15% VO: 11% VO: 9% BVE: 15% BVE: 3% BVE: 6% PO: 24% PO: 31% PO: 49% VO: 41% VO: 31% VO: 46% BVE: 26% BVE: 15% BVE: 23% PO: 20% PO: 69% PO: 77% VO: 40% VO: 64% VO: NR BVE: 40% BVE: 61% BVE: NR PO: 75% PO: 80% VO: 70% VO: 70% BVE: 65% BVE: 65% PO: 90% VO: NR BVE: NR PO: 25% PO: 20% VO: 25% VO: 22% PO: 30% PO: 17% VO: 15% VO: 15% BVE: 10% BVE: 6% PO: 76% VO: 29% BVE: 25% PO: 85% PO: 82% VO: 75% VO: NR BVE: 43% BVE: NR PO: 7.4 VO: 7.0 BVE: 7.0 gg PO: 7.2 VO: 6.5 BVE: 7.6 NR = is steekproef Niet Representatief * Gebleken is dat de doelstelling maandelijks gebruik van Kennisnet door docenten voor 2004 percentages omvatte van het totaal gebruik van Kennisnet door docenten. Bovenstaande tabel is hiervoor gecorrigeerd.

12 Voortgangsrapportage ict in het onderwijs In 2004 heeft Kennisnet de stijgende lijn voor het merendeel van de gebruiks- en waarderingcijfers vastgehouden. De realisatie voor 2004 blijft met name voor de leerlingen in het primair onderwijs achter bij de verwachting, terwijl de portalstatistieken van de site voor het primair onderwijs een duidelijke toename van het gebruik laten zien. Daarnaast laten de NIPO-cijfers een daling van het gebruik door docenten in het voortgezet onderwijs zien. Ook hier laten de portal-statistieken een ander beeld zien. De in het NIPOonderzoek geconstateerde daling is nu niet te verklaren, het zou kunnen dat er sprake is van een eenmalige afwijking in de meetgegevens. Dit zal worden meegenomen in volgende onderzoeken. Activiteiten in 2004 Het bezoek aan de portal is niet het enige waaraan Kennisnet haar succes kan afmeten. Kennisnet heeft ook een aantal andere succesvolle producten en diensten. De lancering van de vernieuwde zoekmachine Davindi. Davindi zoekt zijn resultaten niet op het wereldwijde internet, maar binnen een speciale samengestelde, unieke onderwijscollectie. De kwaliteit van de zoekresultaten is na een grootschalige opschoningactie bovendien sterk verbeterd. Het groeiend succes van ThinkQuest webstrijden. De vier ThinkQuest webstrijden (ThinkQuest Junior, ThinkQuest Scholier, ThinkQuest Docent en Student en ThinkQuest Beroepsgericht) lieten in 2004 allen significante stijgingen in aantal deelnemende teams zien. De start van Kennisnet met GrassRoots en GrassRoots en Cultuur (gericht op het primair onderwijs, zie verder paragraaf 7.2)). Zo n 14 locaties hebben zich in 2004 aangemeld. Entree (authenticatie- en autorisatiedienst waarmee content op een eenvoudige en veilige wijze toegankelijk wordt gemaakt en meer op maat geleverd wordt): in het voortgezet onderwijs zijn alle scholen inmiddels aangesloten op Entree in het kader van de samenwerking met Cfi en de Inspectie van het onderwijs. De sectoren po en bve volgen in Ook wordt aansluiting gezocht bij het project Educatieve Contentketen. Ook de websitemaker, een dienst waarmee scholieren op eenvoudige wijze een website kunnen maken, werd in 2004 veel gebruikt. De websitemaker bevatte eind 2004 ongeveer websites en heeft ongeveer gebruikers. Op de Kennisnet site van werkstuknetwerk vinden docenten en leerlingen thema's voor het profielwerkstuk, verpakt in zogenaamde 'werkstukpakketten'. In 2004 zijn er voor ongeveer 25 van dergelijke pakketten contracten afgesloten met (met name) universiteiten en hogescholen. Aanvullend gefinancierde trajecten Naast de basissubsidie heeft de stichting Kennisnet subsidie ontvangen voor een aantal projecten. In mei is Kennisnet gestart met het innovatieve traject Educatieve contentketen (zie paragraaf 8.2). Daarnaast is Kennisnet in samenwerking met SURFnet gestart met het project Samen snel op glas. Ook heeft zij Nederland vertegenwoordigd bij internationale bijeenkomsten (zie paragraaf 10.1) en de Grassroots projecten gecoördineerd (zie paragraaf 7.2).

13 Voortgangsrapportage ict in het onderwijs Stichting Ict op School De stichting Ict op School vervult voor scholen in het primair onderwijs en het voortgezet onderwijs de rol van belangenbehartiger ter ondersteuning van effectief en efficiënt gebruik van ict. Vanuit een onafhankelijke positie helpt Ict op School schoolbesturen en scholen hun visie, ambities, vraagstukken en behoeften te expliciteren richting aanbieders in relatie tot ict. Deze vraagarticulatie stelt ook aanbieders in de gelegenheid tot een betere dienstverlening. De stichting Ict op School opereert langs de lijnen van 4 in Balans waarin onderwijsvisie, deskundigheid, content en infrastructuur de pijlers vormen. Ict op School bereikt individuele scholen via samenwerkingsverbanden, besturenorganisaties, verenigingen van schoolleiders, lerarenopleidingen en instellingen uit de verzorgingsstructuur voor het onderwijs. Bij de integratie van ict ervaren individuele scholen de meeste ondersteuning van de samenwerkingsverbanden. In de rol van procescoördinator laat Ict op School bestaande organisaties beter functioneren en worden scholen via de band van deze organisaties bereikt. Daarmee worden de scholen beter bediend op het vl ak van ict in de onderwijspraktijk. Activiteiten in 2004 Het realiseren van effectief en efficiënt gebruik van ict in het onderwijs is afhankelijk van veel factoren en actoren in en rond de instellingen. De stichting Ict op School is één van de partijen die scholen ondersteunt in dit complexe geheel. Om de doelstellingen te bereiken heeft de stichting de volgende hoofdtaken geformuleerd: kennisuitwisseling over producten en diensten op het gebied van ict in het onderwijs; specificeren en bundelen van vragen ( vraagarticulatie ) over producten en diensten op het gebied van ict in het onderwijs, kennisontwikkeling over integratie van ict in het onderwijs en stimuleren van regionale samenwerking. Dit is geoperationaliseerd in vier programmalijnen: 1. Regionale samenwerking, In de taken van Ict op School neemt het stimuleren van samenwerking een belangrijke plaats in. Door samenwerking bundelen scholen hun krachten en versterken zij hun positie als consument van ict-producten en diensten. De inspanningen van Ict op School hebben er toe geleid dat de kwaliteit van samenwerking versterkt wordt (Oberon 2004; TNS-NIPO 2004). De kwaliteit, efficiency, en positie van samenwerkingsverbanden wordt verder versterkt door onderlinge deling van kennis en expertise, gebruikmaking van elkaars producenten/diensten en door het gezamenlijk oppakken van projecten. In de afgelopen drie jaren is het aantal samenwerkingsverbanden toegenomen. Mede door Ict op School is het aantal scholen dat samenwerkt op ICT-gebied gegroeid naar Een actueel overzicht van de samenwerkingsverbanden en de daartoe behorende scholen is beschikbaar op de website van Ict op School. 2. Organisatie en leerprocessen (deskundigheidsbevordering) Op het gebied van deskundigheidsbevordering van leraren is goede voortgang geboekt. De in dat kader ontwikkelde tools en handreikingen worden in toenemende mate gebruikt en gewaardeerd. De integrale aanpak van samen deskundig inclusief de set tools en handreikingen - is in de praktijk van een samenwerkingsverband getest. Dit concept zal nu op grotere schaal met scholen en samenwerkingsverbanden in de praktijk worden gebracht.

14 Voortgangsrapportage ict in het onderwijs Techniek en beheer Binnen de programmalijn Techniek en Beheer is aandacht besteed aan het project Open Source Software en Open Standaarden in Er is een informatieset samengesteld met de titel informatiepakket Open Source en Open Standaarden waar veel belangstelling voor bestaat vanuit de instellingen. De activiteiten dragen bij aan de bekendheid met de begrippen Open Source en Open Standaarden, en beoogt dat de onderwijswereld weet hoe men zich onafhankelijk/minder afhankelijk kan maken van één of enkele leveranciers. 4. Onderzoek en kennisuitwisseling. In februari 2004 heeft de stichting een vervolgpublicatie uitgebracht op 'Vier in Balans': Vier in Balans Plus. Naast een goede balans tussen de vier aspecten apparatuur, programmatuur, deskundigheid en visie, blijken ook leiderschap en samenwerking essentiële condities te zijn voor effectief en efficiënt gebruik van ict. Deze publicaties zijn goed bekend bij samenwerkingsverbanden, maar minder bij de andere doelgroepen. De tevredenheid van de gebruikers is hoog. Dit jaar heeft de rendementsvraag in relatie tot het gebruik van ict volop in de belangstelling gestaan ondermeer door publicaties in de media. In reactie hierop heeft Ict op School de zogenaamde Rendementsnotitie Ict op School 2004 gepubliceerd. De website van stichting Ict op School is een belangrijk middel om producten en diensten beschikbaar te stellen. In onderstaande tabel is de bekendheid en tevredenheid onder de verschillende doelgroepen gepresenteerd. Ondanks de positieve trend blijkt dat het verwerven van naamsbekendheid meer tijd kost dan verwacht. Het percentage tevreden gebruikers ligt hoger dan de streefcijfers. Website Streefcijfer 2004 Realisatie 2004 Bekendheid Tevredenheid Bekendheid Tevredenheid Onder samenwerkingsverbanden Onder schoolbesturen PO Onder schoolbesturen VO Onder ict-management PO Onder ict-management VO Additionele projecten Scholen maken in toenemende mate bewuste keuzes over de inzet van ict. De aanpak van vraagarticulatie, kennisuitwisseling, kennisontwikkeling en stimulering van samenwerking draagt hieraan bij. Dit geldt ook voor de inzet van ict voor kwaliteitsverbetering van het onderwijs. Bestaande kennis en inzichten zijn niet altijd toereikend om deze keuzes te realiseren. Voorzover het gaat om ambities waarbij de inzet van ict een cruciale rol vervult is de Kennisrotonde (zie ook paragraaf 9.1) ontwikkeld. De Kennisrotonde helpt de kloof te dichten tussen de ambities van scholen en de benodigde kennis en vaardigheden voor gebruik van ict. In samenwerking met stichting Kennisnet zijn activiteiten ontplooid op het gebied van Open Standaarden en Open Source (zie OSSOS, paragraaf 8.4). Ict op School heeft, in samenwerking met de stichting Samenleving en Bedrijf, in 2004 voorbereidingen getroffen voor de totstandkoming van B4Schools, het platform voor samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven. Overige additionele projecten zijn: samen deskundig (zie paragraaf 7.1), de ISPwijzer en de kwaliteitsregeling (zie ook paragraaf 6.3).

15 Voortgangsrapportage ict in het onderwijs Evaluatie Bij de oprichting van de stichtingen is afgesproken dat na een aantal jaren een evaluatie zou plaatsvinden. Deze evaluatie is in 2004 van start gegaan en het evaluatieonderzoek is inmiddels afgerond. Het rapport is als bijlage meegezonden. Opzet onderzoek Het evaluatieonderzoek is begin mei 2004 gestart en uitgevoerd door een extern onderzoeksbureau. Door het ministerie van OCW in haar rol als opdrachtgever is ter begeleiding van het evaluatieonderzoek een Wetenschappelijke Commissie ingesteld. Deze commissie heeft de onderzoeksmethodiek, methodieken van dataverzameling en analyses en de onderzoekresultaten, met inbegrip van de conclusies getoetst. De voornaamste functies van de commissie waren kwaliteitsbewaking, borging van de onafhankelijkheid van het onderzoek, bijdragen aan gedachtevorming over ondersteuning van onderwijsvernieuwing met behulp van ict en bijdragen aan weloverwogen en evenwichtige bouwstenen voor de toekomst. Ook zijn twee klankbordgroepen ingesteld, één voor stichting Kennisnet en één voor stichting Ict op School, waarin vertegenwoordigers van de betreffende stichting en van de directie ICT van het ministerie van OCW zitting hadden. De klankbordgroepen hadden als functie om informatie te verstrekken die voor een goede ex post evaluatie van de stichtingen van belang is, en om in reflecterende zin reacties te geven op de juistheid en volledigheid van de geconstateerde feiten. De klankbordgroepen hebben geen besluitvormende rol gehad. In de eerste plaats wordt in de evaluatie zichtbaar gemaakt wat de stichtingen hebben gedaan en wat ze hebben bereikt sinds de oprichting in 2001, daarnaast zijn er ook overwegingen voor de toekomst geformuleerd. Het terugkijken heeft twee gebruikswaarden : enerzijds het beoordelen van de prestaties van de stichtingen sinds hun oprichting eind 2001, anderzijds het trekken van lessen voor de toekomstige inrichting van de stimuleringsfunctie voor ict in het onderwijs. In de overwegingen voor de toekomst wordt ingegaan op elementen waarmee rekening moet worden gehouden bij de verdere ontwikkeling en vormgeving van de ict-stimuleringsfunctie. Hierbij worden vijf dimensies onderscheiden: de positionering, taken, organisatie, werkwijze en financiering. Belangrijkste constateringen in het evaluatierapport De prestaties van de stichtingen worden positief beoordeeld. In ruim drie jaar is er veel bereikt: de stichtingen hebben een bijdrage geleverd aan het proces van integratie van ict in het onderwijs, met name op aspecten als beleidsontwikkeling, organisatieontwikkeling, infrastructuur, ict-vaardigheden, software en content; de stichtingen hebben een omvangrijke innovatie productie geleverd op basis van enerzijds vraagoriëntatie (steeds verder opschuivend naar de gebruiker) en anderzijds eigen expertise (aanbodgericht). De mate van gebruik is nog niet voor alle producten en diensten dan wel alle doelgroepen op een bevredigend niveau. De gebruikswaarde van faciliteiten en van producten en diensten door gebruikers wordt positief gewaardeerd. Toch blijven er ambities en aandachtspunten die reden tot herijking van taakuitvoering, positionering, sturing en of financiering kunnen geven. Een dergelijke herijking van functies

16 Voortgangsrapportage ict in het onderwijs en taken sluit aan bij het dynamische ict-beleidsveld en bij een onderwijs in beweging. Waarbij het altijd nodig zal zijn om periodiek te bezien wat de juiste instrumenten zijn om ict in het onderwijs te stimuleren en aan te sluiten bij de behoeften van scholen. Vragen aan de onderwijsorganisaties In het onderzoeksrapport zijn op een vijftal dimensies overwegingen geformuleerd die van belang zijn bij het bepalen van de ontwikkelingsrichting van de ict-ondersteuningsfunctie voor de toekomst. Deze dimensies bepalen de essentie van de positionering van de ict-ondersteuningsfunctie, en daarbinnen de positie van de stichtingen. Aandacht voor veranderingen in de context spreekt hierbij vanzelf. In de evaluatie worden de volgende dimensies onderscheiden: 1. positionering: de toedeling van de bestuurlijke verantwoordelijkheid van de organisatie; 2. organisatie: de wijze waarop de organisatie van de ict-ondersteuningsfunctie is ingericht; 3. taken: de taken voor de ict-ondersteuningsfunctie; 4. werkwijze: de werkprocessen waarmee de taken worden uitgevoerd; 5. financiering: de wijze waarop de activiteiten van worden gefinancierd. Bij de uitwerking zal rekening worden gehouden met de volgende randvoorwaarden: de taken dienen eenduidig en transparant te worden gepositioneerd zonder onnodige overlap, daarbij wordt ook rekening gehouden met andere organisaties en instellingen die taken uitvoeren op het gebied van ict, onderwijsvernieuwing en of innovatie; bij de uitvoering van de taken wordt aandacht gegeven aan synergie, efficiency en effectiviteit, waarbij ook wordt ingegaan op de behoefte en breedte van een consumentenorganisatie voor het onderwijs; de beschikbare budgetten zoals vastgelegd in de meerjarige budgettaire kaders van de OCWbegroting zijn leidend. Omdat het onderwijsveld - de besturenorganisaties, de schoolleidersorganisaties en de Bve-raad de stichtingen hebben opgericht heb ik hen gevraagd om een reactie op de evaluatie. Op basis hiervan zal ik met hen in overleg treden. De gevolgen die dit mogelijk heeft voor de financiering en positionering van deze ict-ondersteuningsfunctie zullen worden verwerkt in de begroting. Over de uitkomst van dit proces zal ik u voor de zomer informeren.

17 Voortgangsrapportage ict in het onderwijs Internetvoorziening Doelstelling Met behulp van een internetvoorziening kan de school gebruik maken van de mogelijkheden die het internet te bieden heeft voor het onderwijs. Daarbij is het de doelstelling dat scholen de mogelijkheid hebben de internetvoorziening zo in te richten dat deze aansluit bij hun behoeften. Vanaf 1 januari 2004 waren de scholen vrij in de keuze voor een internetvoorziening vanwege de beëindiging van het contract tussen nl.tree en OCW per 31 december Koopkracht en keuze voor scholen De koopkracht van scholen is opgehoogd om scholen daadwerkelijk in staat te stellen een keuze te maken tussen de verschillende mogelijkheden. Het bedrag dat een school heeft ontvangen is gerelateerd aan het aantal leerlingen, waarbij er in het primair onderwijs en in het speciaal onderwijs ook sprake is van een vaste voet. Begin 2004 maakten veel scholen nog gebruik van de diensten van nl.tree. Dit had ook te maken met onduidelijkheid rond het aanbod van KPN waarbij voor veel scholen een gratis internetvoorziening werd aangeboden. Scholen konden kiezen voor een overgangscontract, met een zeer flexibele opzegtermijn maar een iets hogere prijs, of voor een gewoon contract. Op 1 januari 2004 maakten 1901 scholen gebruik van het overgangscontract, in juni 2004 waren dit er nog 492. Uit een, in opdracht van ISPwijzer uitgevoerde, TNS-NIPO enquête bleek dat vrijwel alle scholen begin 2004 hebben gekozen voor een internetleverancier, waarbij het merendeel had gekozen voor nl.tree. Begin december 2004 gaf 98 % van de scholen in het primair onderwijs en 96% van de scholen in het voortgezet onderwijs aan dat zij al een nieuwe ISP voor 2005 gekozen hadden. De resterende scholen gaven aan ermee bezig te zijn en voor 1 januari 2005 daarmee klaar te zijn. Tevens geeft circa 75% van de scholen aan gebruik te gaan maken van het gratis aanbod van KPN. Dat geeft deze instellingen in de komende jaren financiële ruimte om aandacht te besteden aan overige ict-behoeften, bijvoorbeeld de vervanging van computers. Centrale voorzieningen De door stichting Kennisnet en Ict op School ingerichte centrale voorzieningen zijn in 2004 gecontinueerd en verder ontwikkeld. De stichtingen hebben hiervoor een aanvullende subsidie ontvangen. De centrale voorziening kent drie componenten: 1. Kwaliteit & toegankelijkheid (kwaliteitsregeling): Door de deelname van 10 internetleveranciers aan de regeling, is de markttranspa rantie voor scholen bevorderd. Deze ISP's leveren diensten aan bijna 80% van de schoolvestigingen. 2. ISPwijzer: Via de website hebben scholen toegang tot een advies en ondersteuningsfunctie bij de inrichting van de eigen internetvoorziening. Bij de in opdracht van de ISPwijzer uitgevoerde

18 Voortgangsrapportage ict in het onderwijs TNS-NIPO enquête van december 2004 geeft 55% van de respondenten aan de website bezocht te hebben. 3. (Innovatief programma) plat form content en diensten (PCD): In 2004 is stichting Kennisnet in samenwerking met SURFnet BV het innovatieprogramma Platform content en diensten (PCD) gestart. Het PCD is erop gericht de gewenste integratie van ict in het onderwijs mogelijk te maken, met als doelstelling uiteindelijk een bijdrage te leveren aan innovatietrajecten van scholen. Dit krijgt vorm via de volgende drie programmalijnen: a. Het ontwikkelen en faciliteren van nieuwe innovatieve toepassingen specifiek gericht op het onderwijs (TV-toepassingen, videotoepassingen, gaming en online samenwerkingstools). b. Het creëren van voorbeeldomgevingen voor toegang vanuit instellingsnetwerken naar de diensten op het PCD middels diverse vormen van vraagbundeling (project Samen snel op glas ). c. Een veilige en eenvoudige toegang vanaf de werkplek faciliteren middels: het beschikbaar stellen van een Edukit (voorlichting over de mogelijkheden van internet in het algemeen en de diensten van Kennisnet en SURFnet specifiek); het faciliteren van kennis over veilig gebruik van breedbandige diensten en toegang; het beschikbaar stellen van voorzieningen die nodig zijn om innovatieve educatieve diensten efficiënt en veilig aan te bieden aan instellingen. Het afgelopen jaar is een start gemaakt met bovenstaande programmalijnen, waarbij de voorbereidende werkzaamheden veelal in 2005 zullen leiden tot concrete producten. Daarnaast is er veel animo bij scholen voor het project Samen snel op glas gericht op enerzijds vraagbundeling van glasvezel en anderzijds breedband in onrendabele gebieden. In 2005 zal na een selectie van projectvoorstellen de aanbesteding voor de vraagbundeling in gang gezet worden. (subsidieregeling) onrendabele gebieden Voor scholen in onrendabele gebieden (geen kabel of ADSL-aansluiting mogelijk) is in 2004 een subsidieregeling ingesteld. Voor 2004 en 2005 kunnen scholen in onrendabele gebieden een beroep doen op deze regeling waarmee extra kosten van hun internetvoorziening worden gecompenseerd. De regeling is bedoeld om een passende internetvoorziening voor de desbetreffende scholen mogelijk te maken. Zoals op 29 juni 2004 aan de Kamer gemeld, is bij de uitvoering van de subsidieregeling onrendabele gebieden een administratieve fout gemaakt. Waarbij voordat de toekenningsprocedure was afgerond aangevraagde subsidies betaalbaar waren gesteld. Alle aanvragen zijn in 2004 getoetst. Hierbij is aan een aanzienlijk aantal scholen aanvullende informatie gevraagd om de zorgvuldigheid te kunnen waarborgen. In totaal zijn er 792 aanvragen ingediend voor subsidie, waarvan 597 zijn toegekend en 186 afgewezen. Daarnaast zijn er 9 aanvragen ingetrokken. De procedure is in 2004 afgerond zodat de Auditdienst een goedkeurende verklaring over de financiële verantwoording in 2004 heeft kunnen afgeven. Door de versnelling van de beschikbaarheid van ADSL hebben in 2004 minder scholen gebruik gemaakt van de regeling dan verwacht. Dit heeft ook consequenties voor 2005, waarbij er inmiddels nog meer centrales geschikt zijn voor ADSL. De verwachting is dat het aantal scholen in onrendabele gebieden begin 2005 niet meer dan enkele tientallen is. Het precieze aantal zal per 1 mei 2005 worden vastgesteld (uiterlijke beslissingstermijn) en bij de begrotingsverantwoording worden betrokken.

19 Voortgangsrapportage ict in het onderwijs Professionalisering docenten Door in te zetten op de professionalisering van docenten worden belemmeringen voor het gebruik van ict in de onderwijspraktijk verminderd. Om de positieve effecten van ict in het onderwijs tot hun recht te laten komen, moeten docenten in staat zijn om ict op een effectieve en verantwoorde wijze in het onderwijs in te zetten. Hierbij zijn de volgende factoren van belang: professionaliseren vindt plaats volgens het principe van al doende leren en is vraaggestuurd en passend binnen de context. Hierbij aansluitend is in 2004 uitvoering gegeven aan twee projecten: Samen deskundig en GrassRoots. Samen deskundig Afgelopen jaren is een programma voor deskundigheidsbevordering uitgevoerd door Ict op School onder de titel Samen deskundig. Het programma richt zich op het bieden van handreikingen voor deskundigheidsbevordering. Deskundigheidsbevordering gericht op de effectieve inzet van ict. Uitgangspunt van het programma Samen deskundig is dat elke school, elk team en elke docent een eigen route moet kunnen kiezen langs verschillende manieren (denken, doen en kunnen) van professionalisering. De verschillende routes samen zorgen er voor dat de school als geheel een deskundige organisatie wordt en op goede wijze ict weet toe te passen. Deze samenhangende aanpak is het kenmerk van het programma Samen deskundig. Met het programma Samen deskundig zijn instrumenten voor deskundigheidsbevordering ontwikkeld en beschikbaar gekomen. Het zijn instrumenten als een ict-assesment tool, een kleurentool, keuzemethodiek voor educatieve software, verbreding expertise electronische leeromgevingen en voorbeeldbeschrijvingen. De instrumenten worden uitvoerig beschreven en aangeboden op de website van Ict op School ( De samenhangende aanpak die aan de basis ligt van Samen deskundig is met goed gevolg uitgetest door een grote groep scholen, verzorgingsinstellingen en een lerarenopleiding. Vanuit verschillende delen van het land is het verzoek gekomen om ook met de integrale aanpak aan de slag te gaan. De tweede helft van 2004 zijn daartoe de voorbereidingen getroffen. GrassRoots Met de GrassRoots projecten krijgen docenten de kans om zelf aan de gang te gaan met ict. In 2004 is de coördinatie van grassroots overgedragen aan de stichting Kennisnet. De GrassRoots projecten sluiten aan bij een aantal andere diensten van Kennisnet gericht op de professionalisering van docenten in het gebruik van Kennisnet en internet zoals de voorlichting (ongeveer 220 sessie in 2004 met zo n 6700 deelnemers) en de train de trainer bijeenkomsten (14 bijeenkomsten). Doel van de train de trainer bijeenkomsten is het creëren van een goed getraind aanspreekpunt binnen de school op het gebied van de inzet van ict/kennisnet/internet. In 2004 zijn 989 Grassrootsprojecten afgerond, daarvan waren er 622 in 2004 van start gegaan en 367 in Hierbij waren 523 unieke scholen of locaties betrokken (422 po, 387 vo, 176 bve en 4 ho). Tot en met 2004 zijn er 3000 GrassRoots projecten uitgevoerd. In de etalage op bevonden zich eind projecten. Dit zijn de projecten die zich onderscheiden in originaliteit, verrassendheid, vernieuwing en voorbeeldwerking.

20 Voortgangsrapportage ict in het onderwijs Het GrassRoots programma is in 2004 geëvalueerd. Uit de evaluatie blijkt dat het GrassRoots-programma als beleidsinstrument effectief en efficiënt het gebruik van ict in verschillende sectoren van het onderwijs bevordert. Relatief geringe middelen leiden tot een groot aantal laagdrempelige en kleinschalige projecten waarin ict op diverse maar geïntegreerde wijze bijdraagt aan de verhoging van de kwaliteit van het onderwijsleerproces. De GrassRoots worden door leraren als nuttig ervaren. Dat is sterker als de werkwijze van de leraren en de school aansluit bij het GrassRoots concept. De uitvoering van GrassRoots draagt bij aan het ontdekken van nieuwe vormen van leren en heeft zo een effectieve bijdrage aan onderwijsvernieuwing. Als onderwijsinstellingen dit wensen, kan met behulp van GrassRoots de organisatie veranderen naar meer vraagsturing meer focus op leren en ontwikkeling. GrassRoots bieden daarvoor bijzondere kenmerken als eigenaarschap, handelingsvrijheid, experimenteerruimte en resultaat gerichte beloning. De evaluatie laat zien dat de GrassRoots het belangrijkste effec t op schoolniveau hebben, en niet op regionaal of landelijk niveau. Het GrassRoots instrument is dan ook een nuttig instrument voor de schoolorganisaties om leerkrachten, op een vrije wijze ervaringen op te laten doen met nieuwe vormen van werken. GrassRoots hebben een waarde als beleidsinstrument als het onderwerp of de setting vaststaat. Een goed voorbeeld daarvan zijn de Cultuur GrassRoots die worden uitgevoerd in een vorm van samenwerking tussen cultuurinstellingen én onderwijsinstellingen (zie ook paragraaf 7.3 voor meer informatie over de Cultuur GrassRoots).

21 Voortgangsrapportage ict in het onderwijs Toegankelijkheid van content Inleiding Om ict goed te kunnen integreren in het onderwijs is het nodig dat digitale educatieve content beschikbaar, toegankelijk, transparant en bruikbaar is. De minister stelt zich ten doel innovaties in de markt te stimuleren en investeringen door contentontwikkelaars aan te jagen. Het streven is dat het percentage ict-coördinatoren in het primair en voortgezet onderwijs dat aangeeft het gebrek aan content als een knelpunt te ervaren afneemt. Uit Ict in cijfers blijkt dat deze doelstelling gehaald is. De minister stelt zich daarnaast ten doel samenwerking tussen scholen en culturele instellingen te stimuleren en cultuureducatie met ict te versterken door ontwikkeling en toepassing van digitale cultuureducatieve content te stimuleren. Contentketen In 2004 is het project de Educatieve Contentketen van start gegaan. Dit project wordt uitgevoerd door stichting Kennisnet. De educatieve contentketen bestaat uit het doen ontwikkelen, beschikbaar stellen, vindbaar maken, arrangeren en gebruiken van elektronische leermaterialen. Kennisnet heeft samen met onderwijsinstellingen, onderwijsorganisaties en uitgeverijen de belangrijkste knelpunten in de keten gedefi nieerd en hiervoor een gezamenlijke aanpak voorgesteld. Kennisnet is gestart met het uitvoeren van de vijf deelprojecten: een onderzoek naar stimulering van educatieve content, metadata bve, metadata po en vo, Open Standaarden, één uniforme zoekinterface en de implementatie van de educatieve contentketen. De Educatieve Contentketen loopt door in 2005 en De eerste resultaten zijn inmiddels zichtbaar. Zo is er een metadatastandaard vastgesteld voor het bve-veld. Hierdoor wordt de toegankelijkheid, uitwisselbaarheid, herbruikbaarheid, duurzaamheid en flexibiliteit van content gewaarborgd. Daarnaast is het onderzoek naar stimulering van educatieve (webbased) content afgerond. Op basis van die onderzoeken wordt bekeken welke vorm van contentstimulering wenselijk en haalbaar is. Programmamatrix De programmamatrix is een website waar beschikbaar elektronisch educatief materiaal aan het onderwijs wordt gepresenteerd. Het Algemeen Pedagogisch Studiecentrum (APS) beheert en onderhoud de website en de gegevens. Eind oktober waren er ruim 3500 educatieve digitale media opgenomen in de programmatrix. De website kent gemiddeld 1,6 miljoen hits per maand.