The Children Who Lived

Transcriptie

1 Markell, K. A., & Markel, M. A. (2008) The Children Who Lived Using Harry Potter and Other Fictional Characters to Helping Grieving Children and Adolescents New York: Routlegde Ilse Staelens De auteurs van dit boek lieten zich inspireren door de romans van J. K. Rowling, waar de hoofdpersoon, Harry Potter, op zoek gaat naar een manier van leven zonder zijn ouders. Hij moet leren omgaan met zijn verdriet in zijn verdere leven. De auteurs, Katie en Marc, zijn siblings en verloren hun vader op zeer jonge leeftijd. In het dorp waar zij leefden, werden zij gezien als de kinderen wiens papa overleden was. Ook in mijn praktijkruimte merk ik dat de identiteit van deze kinderen wordt gereduceerd tot wezen, zij die hun ouder(s) verloren. Hierdoor gaat de bredere definitie van wie ze zijn verloren. In de praktijk zie ik dat kinderen net daarom liever niet met iedereen praten over het feit dat ze geen mama of papa meer hebben. In het boek lees je dat ook de auteurs er in hun kindertijd weinig over konden spreken. Als ze er dan toch onderling over spraken ging het vooral over gebeurtenissen vóór en na het overlijden van hun vader (hun kindertijd leek verdeeld in 2 stukken). De auteurs geven zelf aan dat ze steun vonden in het lezen van bepaalde boeken door middel van identificatie met de personages, de (h)erkenning van * personalia boeken / JG30 / 2012 / SB2 191

2 gevoelens, Ze zijn nu psycholoog en leerkracht en helpen graag kinderen en adolescenten. Ze realiseerden zich dat ze net als Harry Potter en zovele anderen deel uit maakten van een speciale groep, namelijk de kinderen die veel meegemaakt hebben (The Children who Lived). De auteurs geven aan dat J. K. Rowling zelf de ziekte en het overlijden van haar moeder ervoer op jonge leeftijd. Zij denken dat dit mogelijks verklaart waarom ze toch een bepaalde gevoeligheid vertoont in haar romans voor de woede en gekwetstheid die rouwende kinderen voelen bij verlies. Rowling gelooft ook dat kinderen beter kunnen geconfronteerd worden met de dood en verlies op een liefdevolle en veilige manier in plaats van ze ervoor te behoeden. In deel 1 van het boek komen de verhalen aan bod van 7 personages uit de Harry Potter romans. In deel 2 vinden we 4 andere romans, eveneens met als thema lijden en verlies. De wijze waarop de personages moeilijke zaken verwerken, kan een inspiratiebron zijn voor kinderen en adolescenten. Ze kunnen ontdekken dat er verschillende manieren zijn om verlies en verandering te overleven. En dat deze verlieservaring iets met je kan gaan doen, zoals kwetsbaar maar ook sterk maken. Het boek geeft los van de link met de romans, ook een korte samenvatting weer van verschillende belangrijke thema s bij rouwende kinderen en adolescenten (bijvoorbeeld boosheid naar de overledene, agressie als signaal van depressie bij kinderen, angst om herinneringen te vergeten, ). De besprekingsvragen die in alle thema s terugkomen, kunnen gebruikt worden om de rouwende kinderen te helpen hun gevoelens te bespreken. Hun eigen ervaring te verbinden met deze van de fictieve karakters (in het thema). Wanneer het beantwoorden ervan te moeilijk blijkt, is het misschien meer aangewezen doegericht te werken. Bij elk thema worden activiteiten genoemd. Deze kunnen apart gebruikt worden of samen met de vragen. Via deze vorm kunnen kinderen leren hun gevoelens te uiten en te exploreren. Samen met de activiteiten kan je ook spelletjes spelen (deel 3) of knutselopdrachten (deel 4) uitvoeren. Bijvoorbeeld Thema 1: The mirror of erised (desire omgekeerd geschreven). Wanneer men een dierbare verliest, wenst men vaak deze nog eens te kunnen terug zien. Sommige kinderen investeren zoveel tijd en energie in het 192 JG30 / 2012 / SB2 / boeken

3 verlangen naar de overledene en het verleden dat ze het moeilijk hebben met het huidige leven of de toekomst. Harry bezoekt ook verscheidene malen de spiegel om aan dit verlangen te voldoen. Het hoofd Dumbledore verplaatst de spiegel. Het is immers niet goed om te leven in dromen en zo te vergeten echt te leven. De besprekingen en activiteiten exploreren waarom het problematisch kan zijn om te lang in het verlies te verblijven. Ze geven ook aan hoe kinderen het verlies kunnen herkennen en hun leven verder gaan leiden. De Harry Potter romans bevatten een rijk arsenaal aan personages van goed naar slecht, jong en oud wat de identificatie met een personage makkelijk maakt. Hierdoor is het mogelijk voor een vrij ruim publiek makkelijker te praten over hun zelf, hun verlies. Rouwen is volgens de auteurs een complex proces van verdriet, verlangen, woede, schuldgevoel en spijt. De ervaring van het verlies, het lijden maakt het kind verschillend van zijn leeftijdsgenoten en kan zo een belangrijk deel worden in de ontwikkelende identiteit. In de adolescentie wil men er juist gaan bij horen. Wanneer je net op dit moment verlies mee maakt, kan dat betekenen dat dit moeilijker wordt. Ook in mijn werk ervaar ik dat adolescenten met verlies worstelen. Ze voelen zich met hun verdriet vaak alleen. Ze verzwijgen het liever omdat ze het gevoel hebben dat anderen hen als zielig zien. Sommigen zeggen me dat ze steeds serieus en ernstig benaderd worden, terwijl zij ook normaal willen doen, eens lachen en plezier maken, net zoals hun leeftijdsgenoten. Het verlies lijkt een constante rem op hun normale ontwikkeling te zetten. Het maakt alles beladen, niets kan meer onbezonnen in hun beleving. Ook de auteurs geven aan dat de omgeving verschillend kijkt naar deze kinderen. Sommigen hebben medelijden, anderen vermijden hen, Ze hebben net als Harry Potter een litteken als overblijfsel van de confrontatie met de dood. De symboliek van het litteken lijkt mij zeer bruikbaar in het spreken over verlies en pijn. Een litteken geneest immers, maar blijft altijd aanwezig. Je vergeet nooit wie je verloren bent, maar er komt ooit een tijd dat je er kan aan denken zonder (de intense) pijn. Bovendien betekent het verlies van je ouders, zoals bij Harry Potter, bijvoorbeeld tegelijkertijd ook het verlies van heel wat andere zaken. Zoals aandacht, liefde en verzorgende rolmodellen die advies kunnen geven. De boeken / JG30 / 2012 / SB2 193

4 verlieservaring herhaalt zich voor Harry ook constant wanneer hij zich vergelijkt met zijn verwende neef of vriend Ron (die in een groot en liefdevol gezin opgroeit). Gelukkig vindt hij steun en hulp bij mensen uit de tovenaarswereld. In de andere romans moeten de fictieve karakters het zelf redden, maar kunnen ze wel openbloeien door de magie van de tuin (The Secret Garden) of door de hulp van een dokter (Ordinary People). Ook het verlies van een huisdier, vaak de eerste confrontatie van een kind met verlies komt aan bod (Charlotte s Web en Where the red fern grows). Harry Potter moet ook proberen zijn verlies te verenigen met de andere zich ontwikkelende delen van zichzelf/zijn identiteit. Door middel van de vragen en activiteiten in dit boek kunnen kinderen en vooral ook adolescenten onderzoeken hoe ze zelf hun verlies kunnen plaatsen. Via de vragen die gesteld worden over Harry, kunnen ze hun denken over dit thema op een veilige, niet te persoonlijke manier laten evolueren. De link tussen Harry en het kind in kwestie kan ook gemaakt worden door te vragen hoe hun eigen litteken er zou uitzien. Dit indien een litteken een representatie zou zijn van hun eigen verlies, hun lijden, gemis aan hun dierbare of de tijd vóór hun verlieservaring (herinneringen). Het is aan de volwassenen om dat thema eruit te halen dat het meest aansluit bij het kind. Soms kan het ook nuttig zijn dat het kind of de adolescent eerst dat bepaald deel uit het boek leest, gerelateerd aan het te bespreken thema. De spelletjes en knutselopdrachten richten zich vooral op de romans van Harry Potter, maar kunnen ook toegepast worden op de andere boeken. De bijgevoegde DVD bevat alle (genummerde) werkbladen die in miniatuur in de tekst van het boek voorkomen. Je vindt hier ook de prints van kaartjes en basisverhalen die je zou kunnen gebruiken als basis voor de spelletjes (in de stijl van bijvoorbeeld een soort van trivial pursuit (zie hoofdstuk 9, deel 3, of woordspelletjes in de vorm zinnen aanvullen of verhalen afmaken of vervolledigen in hoofdstuk 10, deel 3). Door het lezen van dit boek ben ik de verhalen van Harry Potter in een ander perspectief gaan zien. Het heeft mijn interesse gewekt de films te bekijken of de boeken te lezen. De Harry Potter verhalen worden door het lezen van dit boek therapeutisch bruikbaar. Dit boek slaat een brug tussen fictie en realiteit en kan ook model staan voor het gebruik van andere 194 JG30 / 2012 / SB2 / boeken

5 verhalen (sprookjes, artikels, games, films, ) binnen een therapeutische context. Het geeft immers een aanzet van hoe je verhalen kan gebruiken, op welke manier je verhalen kan omzetten in therapeutisch bruikbaar materiaal. Hoe je taal/woorden kan gebruiken in concrete oefeningen. Zelf heb ik in mijn praktijk de oefeningen, zoals ze in het boek uitgewerkt zijn, niet gebruikt, maar betrap ik mezelf er toch op de thema s en methodieken impliciet aan te wenden bij rouwende tieners. Het geeft me als therapeut inspiratie te peilen naar wat kinderen en tieners halen uit het lezen van die verhalen en die thema s en personages te integreren in de therapie. Het helpt me te vragen naar hoe die thema s, verhalen en personages helend en helpend zijn voor hen Het kan je als therapeut ook ondersteunen bij het verbinden van kinderen en jongeren met een ruimere realiteit. Men schrijft immers geen boeken over iets dat slechts een enkeling aanbelangt. Dit kan op zich een normaliserend effect hebben, iets wat net zo belangrijk is bij mensen, zeker deze die met verlies te maken krijgen. boeken / JG30 / 2012 / SB2 195

6

7 personalia albrechts birgit Cluster Manager; GZ- Psycholoog; Systeemtherapeut bij Mondriaan, Divisie Kinderen en Jeugdigen te Heerlen. Geassocieerde trainer bij de Interactie-Academie. belfor daniëlle Psycholoog NIP bij Balans & Impuls BV in Den Haag. de fraeye marleen Klinisch Psycholoog-Systeemtherapeut-Coach in privépraktijk te Heusden- Zolder. Lector aan de Katholieke Hogeschool te Hasselt. Geassocieerde trainer bij de Interactie-Academie. de sterck stein Kinderpsycholoog - Systeemtherapeut op het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling Antwerpen. stein.desterck@vkantwerpen.be heemskerk leny Systeemtherapeut, privépraktijk Gezin&co te Soesterberg. info@gezinenco.nl marres philip Systeemtherapeut gezinstrainingsprogramma bij Stek Jeugdhulp te Gouda. p.marres@stekjeugdhulp.nl begin artikel personalia / JG30 / 2012 / SB2 201

8 van reybrouck tomas Klinisch psycholoog-psychotherapeut. Geassocieerde trainer bij de Interactie-Academie. Werkzaam bij CGG Eclips afdeling verslavingszorg te Gent en groepspraktijk de Luwte te Lochristi. scherpenisse rien Juridisch Kwaliteitsmedewerker voor de gemeente Schouwen-Duiveland. Werkt als klantmanager Werk, Inkomen en Zorg en is daarbij actief in het in 2011 opgerichte samenwerkingsverband Openbare Geestelijke Gezondheidszorg. staelens ilse Klinisch psycholoog bij CGG ZO-Vlaanderen in Aalst en privépraktijk in Lede. verdru hannes Lector psychologie aan de Hogeschool West-Vlaanderen te Brugge. Daarnaast werkzaam als vrij gevestigd psychotherapeut. Geassocieerde trainer bij de Interactie-Academie. winter christiane Werkzaam in het UZ Brussel op het Centrum Medische Genetica. Bezig met onderzoek in verband met het functioneren van kinderen na pre-implantatie genetische diagnostiek en de beleving van de overgang naar ouderschap onder verschillende premissen (genetische - en fertiliteitsproblematiek). Daarnaast verbonden aan de groepspraktijk d_link te Mechelen. Christiane.Winter@uzbrussel.be 202 JG30 / 2012 / SB2 / personalia begin artikel