Jong verlies. Rouwende kinderen serieus nemen
|
|
- David Geerts
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Fiddelaers-Jaspers, R. (2005). Jong verlies. Rouwende kinderen serieus nemen Kampen: Ten Have, 329 pp. Mieke De Preter Dit boek is bedoeld voor iedereen die in de privé-sfeer of beroepsmatig omgaat met rouwende kinderen. Het focust op kinderen tussen nul en twaalf jaar die iemand in hun naaste omgeving verloren door overlijden. Het boek is een herziene uitgave van Jong verlies, handreiking voor het omgaan met rouwende kinderen (1998), waarin de eigen praktijkervaring, nieuw wetenschappelijk onderzoek en het proefschrift Verhalen van rouw uit 2003 verwerkt zijn. Het is gebaseerd op Fiddelaers praktijk als partner van een uitvaartverzorger, als therapeut voor kinderen en als trainer van rouwtherapeuten. Jong verlies beschrijft de gangbare theorieën, het overloopt een waaier aan verlieservaringen en mogelijke gevoelens, betekenissen en reacties. Het bevat fragmenten uit kinderboeken (onder andere Ik krijg tranen in mijn ogen als ik aan je denk). In elf hoofdstukken geeft de auteur ons een waaier aan informatie over: diverse verlieservaringen en soorten verlies (hoofdstuk 1), de betekenis van doodgaan en verlies in de ontwikkeling van kinderen van nul tot twaalf jaar (hoofdstuk 2), het voorbereiden en betrekken van kinderen bij een afscheid (hoofdstuk 3), de vragen en zorgen van kinderen (hoofdstuk 4), rouwen stap voor stap, met een aanpassing van het rouwtakenmodel van de Amerikaanse rouwspecialist J. Worden (hoofdstuk 5), het uiten van diverse gevoelens (hoofdstuk 6), het verlies en de krachten in een gezin (hoofdstuk 7), het ondersteunen van rouwende kinderen door troost, rituelen en symbolen, individuele begeleiding (hoofdstuk 8), de rol van * personalia boeken 331
2 kinderopvang, peuterspeelzaal en school (hoofdstuk 9), het inschakelen van gespecialiseerde hulp (hoofdstuk 10) en een kinderleven gaat verder (hoofdstuk 11). Als bijlagen vinden we een aantal tips voor het begeleiden van rouwende kinderen, boeken, adressen en websites voor en over rouwende kinderen en een woordenlijst: doodgaan, uitvaart en rouwen. Rouw wordt door Fiddelaers omschreven als de optelsom van gevoelens, gedachten en gedragingen, omdat het kind voor altijd iemand moet missen. Het vroegere standaardmodel over rouw ging uit van vaste rouwfasen (zie ondermeer Kübler-Ross), met welbepaalde negatieve reacties en gevoelens die geuit moesten worden, het loslaten van de band met de overledene en een vooropgesteld eindpunt voor rouw (voor kinderen: een aantal maanden tot een jaar). Fiddelaers beschrijft nieuw wetenschappelijk onderzoek en pleit voor een visie waar ruimte is voor een blijvende verbondenheid met de overledene en voor de unieke rouw van ieder kind: gevoelens en reacties kunnen zeer divers zijn, ook bijvoorbeeld het tijdelijk niet-reageren kan gezond zijn. Rouwen is geen persoonlijk, maar een tussenmenselijk proces, waarin een kind zijn omgeving hard nodig heeft. Rouw heeft geen eindpunt en verwerken is nooit af. Hoe loopt dit proces? Fiddelaers geeft een aangepaste versie van het rouwtakenmodel van de Amerikaanse rouwtherapeut J. Worden: je leert omgaan met verdriet en rouw, je gaat beseffen dat iemand echt dood is, je komt een warboel aan gevoelens tegen, je leeft verder met het gemis én met je herinneringen, je gaat verder met je leven met die ander in je hart (pp ). Het verlies van een dierbare leidt tot wezenlijke veranderingen die een leven lang kunnen meespelen. Verdriet en gemis kunnen plots weer opduiken. Het tekent mensen en toch is het niet onoverkomelijk. Kinderen denken en voelen anders dan volwassenen. Naast intens verdriet kunnen kinderen ook onbezorgd spelen. Hun rouw toont zich op vele wijzen: ze gaan bijvoorbeeld weer bedplassen en hebben verlatingsangsten, ze zijn woedend of trekken zich terug, ze zetten de muziek keihard en willen alleen maar over leuke dingen spreken... Uitspraken en reacties van kinderen zijn voor volwassenen soms moeilijk te vatten. Ze kunnen hen verdrietig, boos of ongerust maken. 332 JG28 / 2010 / SB3 / boeken
3 De vierjarige Joszi geniet van alle aandacht die ze krijgt bij het afscheidsfeest van papa. Maar na een paar dagen zegt ze: Nu vind ik het niet meer leuk, nu moet papa weer gewoon levend worden! (p. 62) ( ) Het sprookje van Sneeuwwitje was voor Joszi heel verwarrend. Het maakte haar boos dat je in sprookjes blijkbaar wel weer levend kon worden. (p. 46) ( ) Joszi was heel vaak boos op haar mama. Ze riep dan weleens: Ik wou dat jij dood was in plaats van papa! (p. 47) Omdat verdriet van kinderen voor volwassenen zo moeilijk is, zijn ze soms geneigd om kinderen buiten de gebeurtenissen en beslissingen te houden. Fiddelaers geeft aan dat het belangrijk is om kinderverdriet toe te laten, om eerlijk te informeren, concrete uitleg te geven en hun vragen te ontdekken. Bijvoorbeeld: wat is dood? Hoe gaat het eraan toe bij een uitvaart? Wat moet ik zeggen en doen en welke kleren doe ik aan? Hoe diep worden mensen begraven? Ga ik ook dood? Volwassenen moeten kinderen aanwezig laten zijn, betrekken bij beslissingen en activiteiten en hen volgen in hun keuzes. Kinderen kunnen bijvoorbeeld een rol hebben in de afscheidsdienst, door muziek uit te zoeken, een tekst of gedicht voor te lezen, een bloem of tekening neer te leggen. Ook nadien kunnen volwassenen kinderen telkens weer uitnodigen in een open communicatie: dood ben je pas als je bent vergeten. In Vormen van verbinding (pp ) beschrijft de auteur hoe verbondenheid met de overledene kan blijven bestaan. De overledene krijgt een plaats, bijvoorbeeld in de hemel of op een ster. Kinderen kunnen gedachten en gevoelens met hen blijven delen, van hen blijven houden en hen blijven missen. Ze kunnen persoonlijke voorwerpen koesteren en waarden, doelen, karaktertrekken en gedrag overnemen. Volwassenen kunnen plaatsen en momenten voor herinneringen aanbieden, bijvoorbeeld samen naar foto s kijken en herinneringen ophalen, een herinneringsboek maken, rituelen bij de geboortedag of Allerzielen onderhouden. Fiddelaers situeert reacties van kinderen en heeft antwoorden op hun kleine en grote vragen. Haar voorbeelden inspireren en tonen hoe ook moeilijke zaken kunnen gedeeld en besproken worden. Ze geven ideeën om als volwassene aanwezig te blijven bij kinderen die rouwen en verdrietig zijn. boeken 333
4 Jong Verlies is geschreven vanuit een ontwikkelingspsychologisch model en dit is soms verwarrend: door de veelheid van indelingen, het afgrenzen van kinderen tegenover volwassenen en het zoeken naar ruimte voor de uniciteit van mensen binnen die algemene modellen. Vanuit een systeemtheoretisch perspectief zou ik het voortdurend co-creëren en afstemmen van taal en betekenissen én het voortdurend zoeken naar verbondenheid tussen (kleine en grote) mensen op de voorgrond zetten. En het is dan voor allen moeilijk om bij ingrijpende ervaringen afgestemd en verbonden te blijven. Vanuit therapeutisch standpunt vind ik vormen van verbinding prachtig omdat dit deel toont hoe verbondenheid met een overledene weer in zicht kan komen. Ook de ontwikkelingstaken van J.Worden kunnen het therapeutisch proces mee richting geven. Jong verlies is voor mij het meest toegankelijke en volledige boek binnen ons taalgebied. 334 JG28 / 2010 / SB3 / boeken
5 personalia de cock mies Klinisch psycholoog, werkzaam als procesbegeleider bij Wingerdbloei VZW. de mol jan Doctor in de psychologie en psychotherapeut, wetenschappelijk onderzoeker aan de Universiteit Gent, Vakgroep Experimenteel-klinische en Gezondheidspsychologie, Onderzoeksgroep Relatie- en Gezinsstudies. de preter mieke Klinisch psycholoog bij het Centrum Pleegzorg Kessel-Lo en geassocieerde trainer bij de Interactie-Academie. decraemer kris Klinisch psycholoog-psychotherapeut en opleider, staflid van de Interactie-Academie. fondelli thomas Klinisch psycholoog, zelfstandig systeemtheoretisch psychotherapeut en vormingsmedewerker bij Autisme Centraal. Tevens geassocieerde trainer bij de Interactie-Academie. begin artikel personalia 343
6 overdulve marie christien Vaktherapeut muziek, werkzaam bij Stichting Reinaerde te Utrecht. reijmers ellen Klinisch psycholoog-psychotherapeut, directeur onderzoek en ontwikkeling en hoofd psychotherapieopleiding Interactie-Academie. van daele mieke Orthopedagoog, systeemtheoretisch psychotherapeut en opleider, staflid van de Interactie-Academie. van den berge luc Sociaal verpleegkundige, master in de wijsbegeerte en systeemtheoretisch psychotherapeut. Hij is als opleider verbonden aan de Interactie-Academie, werkt in een centrum voor geestelijke gezondheidszorg en is verbonden aan een groepspraktijk voor psychotherapie, coaching en filosofisch consult. verdru hannes Lector psychologie aan de Hogeschool West-Vlaanderen te Brugge. Daarnaast werkzaam als vrij gevestigd psychotherapeut en geassocieerde trainer bij de Interactie-Academie JG28 / 2010 / SB3 / personalia begin artikel
Dat is heel wat voor een kat, vind je niet? Ik krijg tranen in mijn ogen als ik aan je denk
Bruna, D. (2006, 16 de editie). Lieve oma pluis Amsterdam: Mercis Publishing, 25 pp. Viorst, J. (2007, 12 de geheel herziene druk). Dat is heel wat voor een kat, vind je niet? Haarlem: Gottmer, 28 pp.
Nadere informatieKantelmomenten in familiale bemiddeling
Kantelmomenten in familiale bemiddeling Kris Decreamer Familiale bemiddeling is telkens opnieuw een zoektocht in gentle persuasion: hoe kan je mensen ertoe bewegen het justitiële strijdkader links te laten
Nadere informatieDe mooiste tijd van je leven Amsterdam-Antwerpen: Uitgeverij Augustus.
Castelein, M. (2009) De mooiste tijd van je leven Amsterdam-Antwerpen: Uitgeverij Augustus. Mieke Van Daele Dit boek over het moderne moederschap is geschreven door een moeder die niet puur stil wil blijven
Nadere informatieHet Rouwende Kind. een handvat voor de volwassene
Het Rouwende Kind een handvat voor de volwassene Het Rouwende Kind een handvat voor de volwassene Nina José Verhoeven Elk kind dat oud genoeg is om van iemand te houden, is oud genoeg om te rouwen. Alan
Nadere informatieOpleiding Hulp bij complexe verwerkingsprocessen en trauma Kris Decraemer
Opleiding Hulp bij complexe verwerkingsprocessen en trauma Kris Decraemer Voor wie Voor hulpverleners en therapeuten die betrokken zijn bij de opvang en begeleiding van mensen met indringende en traumatische
Nadere informatieAcht keer kwartiermaken. Een verkennend onderzoek naar de methodische aspecten van kwartiermaken
Scholtens, G. (2007) Acht keer kwartiermaken. Een verkennend onderzoek naar de methodische aspecten van kwartiermaken Amsterdam: SWP. Katrien Rombouts In 2001 verscheen het doctoraat van Doortje Kal Kwartiermaken
Nadere informatieINFORMATIE KINDEREN IN ROUW 10-12 JAAR STICHTING STERRENKRACHT
INFORMATIE KINDEREN IN ROUW 10-12 JAAR STICHTING STERRENKRACHT Voorwoord Beste ouders/verzorgers, Deze informatie is bedoeld om antwoord te geven op vragen als: Hoe ga ik om met het verdriet, angst of
Nadere informatieWat werkt? Jan De Mol en Ellen Reijmers
Wat werkt? Jan De Mol en Ellen Reijmers Het is voor hulpverleners vanzelfsprekend om te reflecteren over het effect van hun interventies en steun. Wat zou deze cliënten het best helpen? Welke hypotheses,
Nadere informatieVan loslaten naar VERBINDEN: Hoe we mensen in rouw kunnen uitnodigen om verhalen te vertellen over wat hen dierbaar is.
Van loslaten naar VERBINDEN: Hoe we mensen in rouw kunnen uitnodigen om verhalen te vertellen over wat hen dierbaar is. Anik Serneels Klinisch psychologe, relatie- en gezinstherapeute, specialisatie narratieve
Nadere informatieWanneer en hoe raakt de huisarts betrokken bij een gezin waar jonge kinderen zijn en een van de ouders kanker heeft
Ervaringen in de huisartsenpraktijk. Cunera Jonker, huisarts in Delft Het was een mooie dag in de herfst. Varkentje plukte appels uit de boom.. toen Kikker aan kwam lopen. Hij keek bezorgd. Ik heb iets
Nadere informatieLeskoffer Omgaan met verlies
Leskoffer Omgaan met verlies Omgaan met verlies Iedereen krijgt te maken met dood en rouw, sommigen al heel jong. Gemiddeld genomen zijn kinderen ruim 8 jaar oud als ze voor de eerste keer geconfronteerd
Nadere informatieBoek en workshop over het verlies van een broer of zus. Een broertje dood. Door Corine van Zuthem
Het overlijden van een broer of zus is een ingrijpende gebeurtenis. Toch wordt het onderwerp in de rouwliteratuur doodgezwegen. Tot verbazing van Minke Weggemans. De pastoraal therapeute schreef er daarom
Nadere informatieBegin er maar aan. Ontdek en ontwikkel je kracht als leidinggevende
Goeminne, A. (2011). Begin er maar aan. Ontdek en ontwikkel je kracht als leidinggevende Leuven: Conota (176 pp.) Birgit Albrechts Begin er maar aan, een uitnodigende titel voor een boek, geschreven vanuit
Nadere informatieUMC St Radboud. Kinderen helpen bij verlies en rouw
UMC St Radboud Kinderen helpen bij verlies en rouw Patiënteninformatie Deze folder is bedoeld om u als ouder of verzorger van een kind dat een dierbare heeft verloren of gaat verliezen te helpen bij dit
Nadere informatieINFORMATIE KINDEREN IN ROUW 4-6 JAAR STICHTING STERRENKRACHT
INFORMATIE KINDEREN IN ROUW 4-6 JAAR STICHTING STERRENKRACHT Voorwoord Beste ouders/verzorgers, Deze informatie is bedoeld om antwoord te geven op vragen als: Hoe ga ik om met het verdriet, angst of boosheid
Nadere informatieVeel mooie herinneringen verzachten onze smart. Voorgoed uit ons midden, voor altijd in ons hart. Iedere moeder is uniek: Zij was dat heel speciaal
Veel mooie herinneringen verzachten onze smart. Voorgoed uit ons midden, voor altijd in ons hart. Iedere moeder is uniek: Zij was dat heel speciaal De mensen van voorbij Zij worden niet vergeten De mensen
Nadere informatieINFORMATIE KINDEREN IN ROUW 0-3 JAAR STICHTING STERRENKRACHT
INFORMATIE KINDEREN IN ROUW 0-3 JAAR STICHTING STERRENKRACHT Voorwoord Beste ouders/verzorgers, Deze informatie is bedoeld om antwoord te geven op vragen als: Hoe ga ik om met het verdriet, angst of boosheid
Nadere informatieAfscheid nemen valt niet mee
Vaktherapie beeldend in het basisonderwijs Afscheid nemen valt niet mee De vaktherapeut beeldend bij verlies en rouw Marcella Klamer en Greet Caminada In het septembernummer 2008 van dit tijdschrift hebben
Nadere informatieDe trein van Boos naar Middel: een nieuw transportmiddel in oplossingsgerichte gesprekken
van den Berg, F., & Bouweriks, E. (2012) De trein van Boos naar Middel: een nieuw transportmiddel in oplossingsgerichte gesprekken Amsterdam: Uitgeverij SWP (143 pp.) Sylvie Carette Frank van den Berg
Nadere informatiejij Nu hier niet meer bent Mijn herinneringsboek
Als er iemand sterft, dan is dat vaak heel verdrietig. Je moet afscheid nemen van iemand die je goed kende en van wie je hield. In dit boekje lees je over wat er allemaal gebeurt als er iemand dood is
Nadere informatieInhoudsopgave. Inleiding. Als je een peuter en tussen 3 en 5 jaar bent. Als je een kleuter en tussen 6 en 8 jaar bent
Kind-In-Zicht Inhoudsopgave Inleiding Als je een peuter en tussen 3 en 5 jaar bent Als je een kleuter en tussen 6 en 8 jaar bent Als je een tiener en tussen 9 en 12 jaar bent Als je een puber en tussen
Nadere informatieTeksten dankbetuigingen
Teksten dankbetuigingen Wij hebben ervaren hoe velen hebben meegeleefd, tijdens de ziekte en na het overlijden van mijn/onze... Een ieder koos hiervoor een eigen manier: in de vorm van woorden, bloemen,
Nadere informatieRouw hoort bij het leven, het is een algemeen menselijke taak hiermee om te leren gaan.
Over rouw en rouwen Rouw hoort bij het leven, het is een algemeen menselijke taak hiermee om te leren gaan. Emoties zijn belangenbehartigers: signaal dat er iets belangrijks aan de hand is; toegangsweg
Nadere informatieROUW- EN VERLIESBEGELEIDING
SPELEN KINDEREN OOK ALS ZE VERDRIETIG ZIJN? KINDEREN & ROUW Ieder verlies vraagt ruimte om te rouwen. Rouwen is een taak waarbij je moet leren leven in de nieuwe werkelijkheid. Op deze pagina wordt beschreven
Nadere informatieEEN VERLIES VERWERKEN KAN NIEMAND ALLEEN, OOK NIET OP HET WERK!
EEN VERLIES VERWERKEN KAN NIEMAND ALLEEN, OOK NIET OP HET WERK! Wat doet u als werknemer als u na het overlijden van een geliefd persoon niet in staat bent om te werken? Als u innerlijk volledig in beslag
Nadere informatieINFORMATIE JONGEREN IN ROUW 13-18 JAAR STICHTING STERRENKRACHT
INFORMATIE JONGEREN IN ROUW 13-18 JAAR STICHTING STERRENKRACHT Voorwoord Beste ouders/verzorgers, Deze informatie is bedoeld om antwoord te geven op vragen als: Hoe ga ik om met het verdriet, angst of
Nadere informatieUITGEVERIJ DAMON ZORG UITGAVEN
UITGEVERIJ DAMON Z O RG UI T G A V EN SPREKEN IS ZILVER, VRAGEN IS GOUD In dialoog met ouderen Aagje van der Vossen Marja Havermans Isbn 978 94 6036 208 8 Hoe ga je in gesprek met ouderen? Hoe stel je
Nadere informatieKinderen in rouw: onder de oppervlakte
In de praktijk Kinderen in rouw: onder de oppervlakte Truus Breukers Eerder verschenen in Huisarts Wet 2003;46(9):522-3 Wat moet je ze vertellen en wat kunnen ze aan? Het kind speelt gewoon door; dringt
Nadere informatieVoorwoord 7 Leeswijzer 9
Inhoudsopgave Voorwoord 7 Leeswijzer 9 Deel I Traumatische ervaringen 1 Wat kinderen kunnen meemaken 15 2 De reacties van kinderen op trauma 21 3 De impact op het gezin en de school 33 Deel II Kinderen
Nadere informatieOmschrijving inzending:*
Omschrijving inzending:* Geef in max. 1000 karakters een duidelijke en concrete omschrijving van de inzending: In 2009 bracht ik het kwartetspel Niet hier, wel dichtbij op de markt. Regelmatig kreeg ik
Nadere informatieEEN DIERBARE VERLIEZEN
EEN DIERBARE VERLIEZEN 994 Inleiding Deze folder is bedoeld voor nabestaanden. U leest hierin over de gevoelens die u kunt ervaren en hoe u in deze moeilijke tijd goed voor uzelf kunt zorgen. U heeft kort
Nadere informatieHoe om te gaan met rouw.
Hoe om te gaan met rouw. 1. Rouwen kinderen anders dan volwassenen? Enerzijds rouwen kinderen net als volwassenen. Want ook zij kennen intensieve gevoelens van verdriet, boos zijn, angst of gevoelens van
Nadere informatieINFORMATIE KINDEREN IN ROUW 7-9 JAAR STICHTING STERRENKRACHT
INFORMATIE KINDEREN IN ROUW 7-9 JAAR STICHTING STERRENKRACHT Voorwoord Beste ouders/verzorgers, Deze informatie is bedoeld om antwoord te geven op vragen als: Hoe ga ik om met het verdriet, angst of boosheid
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Rouwverwerking
PATIËNTEN INFORMATIE Rouwverwerking 2 PATIËNTENINFORMATIE Een dierbare is overleden. Dit is een aangrijpende gebeurtenis. In de eerste plaats gaat onze deelneming uit naar u en de overige nabestaanden.
Nadere informatieGroene appels en zussenknuffels. Vier verhalen van brussen
Steels, R., Vandevelde, S., & Poppe, L. (2009) Groene appels en zussenknuffels. Vier verhalen van brussen Gent: Academia Press. Mieke Van Daele Dit boekje bevat vier persoonlijke verhalen, geschreven en
Nadere informatieSALUUT! LESMAP. Droomedaris-Rex Mellaertsstraat 16 2140 Borgerhout
SALUUT! LESMAP Droomedaris-Rex Mellaertsstraat 16 2140 Borgerhout 1 SALUUT! is een voorstelling met Sophie Derijcke, Saskia Thijs en Trijn Janssens tekst: regie: spel: poppen: muziek: kostuums: decorontwerp:
Nadere informatieRouwen. Praten en delen met lotgenoten
Rouwen Als een dierbaar iemand pas gestorven is en je afscheid van hem of haar hebt moeten nemen, dan voel je je vaak heel wezenloos. Je vraagt je af waarom dit moest gebeuren maar je krijgt geen antwoord.
Nadere informatiePatiënteninformatie. Een groot gemis. Kinderen helpen bij verlies. Een groot gemis 1
Patiënteninformatie Een groot gemis Kinderen helpen bij verlies Een groot gemis 1 Kinderen en de dood Kinderen en de dood: ze lijken niet bij elkaar te horen. We wensen kinderen toe dat ze onbezorgd opgroeien,
Nadere informatieKindergeneeskunde. Een groot gemis. Kinderen helpen bij verlies
Kindergeneeskunde Een groot gemis Kinderen helpen bij verlies Een groot gemis Het overlijden van een geliefd persoon is enorm ingrijpend, zowel voor een ouder als voor een kind. Zeker als het gaat om de
Nadere informatieeen dierbare verliezen
een dierbare verliezen een dierbare verliezen U heeft kort geleden iemand verloren. Dat kan heel verwarrend zijn. Vaak is het moeilijk te accepteren dat iemand er niet meer is. Soms is het verdriet of
Nadere informatieKlaar voor de start? Hallo! Welkom in het Doorleefboek!
in de wolken Klaar voor de start? Hallo! Welkom in het Doorleefboek! Iemand die jij heel lief vond is nu dood. Dat is heel erg. Jij hebt daardoor misschien allerlei gevoelens door elkaar. Verdrietig of
Nadere informatieVorm geven aan een persoonlijk afscheid
Meer weten Bel of mail gerust als u vragen heeft, nader kennis wilt maken of uitgebreider geïnformeerd wilt worden. Ik denk graag met u mee! Vorm geven aan een persoonlijk afscheid Hoe kunnen we de plechtigheid
Nadere informatieTeksten om op rouwkaartjes te ze en na overlijden kind
Teksten om op rouwkaartjes te ze en na overlijden kind Informa e voor rouwkaart / adverten es Ook wat rouwbrieven betre geldt: eigen keuzes maken de rouwkaart persoonlijker. Natuurlijk is het heel moeilijk
Nadere informatie3. Rouw en verliesverwerking
3. Rouw en verliesverwerking 29 Voor de trainer De belangrijkste begrippen van dit gedeelte zijn: Grote verschillen tussen verschillende getroffenen Breuk in de levenslijn Rouw/Verliesverwerking/chronische
Nadere informatieKinderen, rouw en beeldende therapie
Rosanne van Alphen de Roo Kinderen, rouw en beeldende therapie Dingen die je moet weten als je met een rouwend kind te maken hebt De Zwaan, beeldende therapie 1 Kinderen en rouw In dit E-book krijg je
Nadere informatieRouwproces. Door Dorine Peters SPV, Indigo Gelderland
Rouwproces Door Dorine Peters SPV, Indigo Gelderland Definitie rouwproces Rouwen is het verwerken van een groot verdriet. Het is een proces waarbij iemand geleidelijk aan leert omgaan met pijn, verdriet,
Nadere informatieKiezen voor kinderen. Een nieuwe blik op het samenspel in pleegzorg
Choy, J., & Schulze, E. (2009, 271 pp.). Kiezen voor kinderen. Een nieuwe blik op het samenspel in pleegzorg Amsterdam: Nisto/Spirit. Liana Bollen Dit boek is het resultaat van de samenwerking tussen Spirit,
Nadere informatieEen dierbare verliezen
Een dierbare verliezen Over de gevoelens die u kan ervaren en tips om goed voor uzelf te zorgen INFORMATIEBROCHURE VOOR DE NABESTAANDEN Een dierbare verliezen U hebt kort geleden iemand verloren. Dat
Nadere informatieDip, down of depressie Hulp bij depressiviteit
Dip, down of depressie Hulp bij depressiviteit Dip, down of depressie Hulp bij depressiviteit Iedere tiener is weleens somber en verdrietig, en vaak is het in één, twee dagen voorbij zonder dat je als
Nadere informatieRouwreactie van kinderen herkennen en begrijpen
Rouwreactie van kinderen herkennen en begrijpen INFORMATIEBROCHURE 2 INHOUDSTAFEL Wat is dat, doodgaan? Waarom gaan mensen dood? 5 Hoe voelt mijn kind zich veilig na de dood van een (groot-)ouder? 7 Waar
Nadere informatieGELOOFSVRAGEN EN LEVENSVRAGEN
WAAROM??? DAAROM!!! Soms sta je met je mond vol tanden, wanneer je kind je met een vraag overvalt. "Waarom zijn de bomen groen?", "Waarom regent het vandaag?" Waarom... waarom..., steeds weer waarom. De
Nadere informatieHet leven leren leven
Rouwbegeleiding in de praktijk Het leven leren leven Karin van der Plas Themabijeenkomst IDPZ 31 oktober Programma Welkom Theorie over rouw Bespreking casus/ luisteroefening Wat is Levenskunst? Tijd voor
Nadere informatieAnders kijken. Een breder zicht op menselijk gedrag 1
Willemse, J. (2006). Anders kijken. Een breder zicht op menselijk gedrag 1 Theorie en praktijk van de systeembenadering Houten: Bohn Stafleu Van Loghum. Dany Baert Bij de vele boeken die de systeemtheorie,
Nadere informatieProtocol bij sterfgevallen Voor kdv, bso en psz
Protocol bij sterfgevallen Voor kdv, bso en psz 2 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Handelswijze bij overlijden van een kind tijdens de kinderopvangtijd Hoe te handelen op het moment Hoe te handelen in de
Nadere informatieTerrorisme en dan verder Wat te doen na een aanslag?
Terrorisme en dan verder Wat te doen na een aanslag? Publieksversie Ga zo veel mogelijk door met uw normale dagelijkse activiteiten. Dat geeft u het gevoel dat u de baas bent over de situatie. Dit is ook
Nadere informatieAutisme in je vrije tijd
Autisme in je vrije tijd KINDEREN MET AUTISME IN EEN GEWONE JEUGDVERENIGING? HET KAN! Een informatieve brochure door Elise Burny - orthopedagoog Jannicke Hurtekant - orthopedagoog Petra Warreyn - klinisch
Nadere informatieNummer 1 December 2011. Cursusaanbod 2012 Gedeeld verdriet Mindfulness Laat je zelf zien
Nummer 1 December 2011 Cursusaanbod 2012 Gedeeld verdriet Mindfulness Laat je zelf zien LANDELIJK HEEFT 16% VAN DE JONGEREN PSYCHOSOCIALE PROBLEMEN. Scoop richt zich bij coaching, counseling en training
Nadere informatieKinderen en kanker in het gezin
Kinderen en kanker in het gezin Ze zegt altijd dat het goed gaat en dat geloof ik dus niet Ja, ok, maar wie brengt mij dan naar zwemles? Na een tijdje zag ik in dat ik kon bepalen in hoeverre de kanker
Nadere informatieWensen bij overlijden 1
Wensen bij overlijden 1 Voorwoord Doelstelling Het is niet gemakkelijk om te praten over verdrietige onderwerpen. Ziek zijn, doodgaan en op een goede manier afscheid nemen is zo n moeilijk onderwerp. De
Nadere informatieGemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Het echte geluk is voor mensen die verdriet hebben. Want God zal hen troosten.
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Het echte geluk is voor mensen die verdriet hebben. Wat is dat voor uitspraak op een dag als vandaag? We herdenken vandaag onze geliefde doden. Mensen
Nadere informatieHet bericht van overlijden komt op school binnen op:. Via:...
Protocol verdriet en rouw op de basisschool. Het bericht komt binnen. Het bericht van overlijden komt op school binnen op:. Via:... De ontvanger zorgt voor: De opvang voor degene die het meldt. De overdracht
Nadere informatieHoe voorkom je ADHD? Door de diagnose niet te stellen
Batstra, L. (2012) Hoe voorkom je ADHD? Door de diagnose niet te stellen Amsterdam: Uitgeverij Nieuwezijds Hannes Verdru & Thomas Fondelli Deze uitdagende titel konden we onmogelijk aan ons voorbij laten
Nadere informatieEen dierbare verliezen. Informatie voor nabestaanden
00 Een dierbare verliezen Informatie voor nabestaanden Deze folder is bedoeld voor nabestaanden. U leest hierin over de gevoelens die u kunt ervaren, en hoe u in deze moeilijke tijd goed voor uzelf kunt
Nadere informatieTHEMAONTMOETINGEN. Er zijn ontmoetingen rondom vier thema s: Waardevol opvoeden Zelfbewust zijn Investeren in je relatie Leven met verlies
THEMAONTMOETINGEN Ieder mens heeft weleens vragen die hij niet zomaar kan beantwoorden. Bijvoorbeeld over wie je bent of wilt zijn, hoe je je relatie kunt versterken, hoe je omgaat met verlies of over
Nadere informatieBrochure bij overlijden
Brochure bij overlijden Imeldaziekenhuis Bloemen met waterdruppels als ogen vol tranen, de grashalmen gebogen van verdriet... Wim Hofman imelda omringt u met zorg Geachte mevrouw, Geachte heer, Beste zoon
Nadere informatieOmgaan met verlieservaringen in een schoolcontext
Omgaan met verlieservaringen in een schoolcontext Aanbod vanuit de netwerken palliatieve zorg Lucie Cannie Psychologe Netwerk Palliatieve Zorg Gent-Eeklo Netwerk palliatieve zorg 15 Vlaamse netwerken,
Nadere informatieLicht en schaduw. Vijftien vrouwen over leven en overleven
Ghorashi, H., & Brinkgreve, Chr. (Red.) (2010). Licht en schaduw. Vijftien vrouwen over leven en overleven Amsterdam: VU Uitgeverij, 352 pp. Dany Baert Autobiografische verhalen vormen sociologisch materiaal
Nadere informatieRouwen op verschillende leeftijden
Rouwen op verschillende leeftijden december 14 Kinderen gaan anders om met de dood dan volwassenen. Dat heeft alles te maken met hun psychische ontwikkeling, hun anders denken, anders ervaren, anders voelen,
Nadere informatieEen dierbare verliezen
Algemeen Een dierbare verliezen www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl ALG042 / Een dierbare verliezen / 14-07-2015 2 Een dierbare verliezen U heeft
Nadere informatieWat je niet ziet, kan er wel zijn Over jonge mantelzorgers en (levend) verlies. Waar gaan we het vandaag over hebben?
Wat je niet ziet, kan er wel zijn Over jonge mantelzorgers en (levend) verlies Waar gaan we het vandaag over hebben? o Wat betekend (levend-) verlies voor kinderen en jongeren? o Wat hebben kinderen van
Nadere informatieSamen rouwen. Hoe u uw kind kunt helpen verlies draaglijk te maken
Samen rouwen Hoe u uw kind kunt helpen verlies draaglijk te maken Rouw De prijs die we betalen voor hechting Overlijden van een dierbare Gezondheidsproblemen (CVS, MS, afnemen zicht / gehoor etc.) Rouwen
Nadere informatieMijn ouders zijn gescheiden. En ík dan?!
Expertisecentrum Omgaan met Verlies Mijn ouders zijn gescheiden. En ík dan?! 8 november 2016 Petra de Vreede VERLIESERVARING Verlies is een psychische verwonding die kan helen door geleidelijk gevoelens
Nadere informatiewil ik het wensen rond overlijden
ZO wil ik het wensen rond overlijden Als jij mij vertelt wat je wilt, Zet ik de wereld even stil Om jouw leven gedag te zeggen En jou in ons hart neer te leggen. Wilma van Grieken, teamleider De Vaart(2012)
Nadere informatieAandacht voor verlies- en rouw als onderdeel van een goede oude dag
Aandacht voor verlies- en rouw als onderdeel van een goede oude dag (drs) Cor Maas Geestelijk verzorger bij Dichterbij en Siza gespreksleider moreel beraad. 1 Inleiding: - visie - gevolgen ouder worden
Nadere informatieHelp, mijn man heeft een dwangstoornis
Help, mijn man heeft een dwangstoornis Partnerrelatietherapie om hem van zijn probleem af te helpen. Hij is veranderd, reageert anders sinds geboorte zoontje. Het is een ziekte, hij heeft psychiatrische
Nadere informatieBijzonder procesdoel 5: Exploreren, verkennen en integreren van de existentiële dimensies
Bijzonder procesdoel 5: Exploreren, verkennen en integreren van de existentiële dimensies Eerste leerjaar B 5.1. Herkennen en verkennen van (grens)ervaringen Wat het betekent voor mij - verdriet - pijn
Nadere informatieWij hebben ervaren hoe velen hebben meegeleefd, tijdens de ziekte en na het overlijden van mijn/onze... Voornaam Achternaam
Wij hebben ervaren hoe velen hebben meegeleefd, tijdens de ziekte en na het overlijden van mijn/onze... Een ieder koos hiervoor een eigen manier: in de vorm van woorden, bloemen, praktische hulp of een
Nadere informatieThe Children Who Lived
Markell, K. A., & Markel, M. A. (2008) The Children Who Lived Using Harry Potter and Other Fictional Characters to Helping Grieving Children and Adolescents New York: Routlegde Ilse Staelens De auteurs
Nadere informatieEchtscheiding en kinderen www.cjggooienvechtstreek.nl
regio Gooi en Vechtstreek Echtscheiding en kinderen www.cjggooienvechtstreek.nl n Echtscheiding en kinderen Kinderen zien het gezin waarin zij zijn grootgebracht vaak als een eenheid die er altijd was
Nadere informatieVragen bij het prentenboek 'De tovenaar die vergat te toveren'
De tovenaar tovert De verhalenvertelster vertelt Wat zou een tovenaar allemaal kunnen toveren? Hoe zouden de kinderen zich voelen? Waar zie je dat aan? Is de tovenaar blij/ boos/ verdrietig of bang? Hoe
Nadere informatieTussen Hemel en Aarde
Tussen Hemel en Aarde Praktijk voor Rouw & Rituelen Karel Seclefstraat 2 2180 Ekeren - Antwerpen 0474/28.60.23 katrien@tussenhemelenaarde.be www.tussenhemelenaarde.be Facebook: TussenHemelEnAarde Lid van:
Nadere informatiePraten zonder woorden Via symbooltaal in gesprek met jonge mantelzorgers
Praten zonder woorden Via symbooltaal in gesprek met jonge mantelzorgers Wat gaan we doen de komende 45 minuten? o Inspiratie opdoen!!! o Uitleg: Wat is symbooltaal en hoe kun je het inzetten? o Zelf een
Nadere informatieOp de begraafplaats van de Heerlerbaan, 24 maart Lieve familie en vrienden en vriendinnen
Op de begraafplaats van de Heerlerbaan, 24 maart 2012 Lieve familie en vrienden en vriendinnen We hebben de urn met de as van Hilde bij ons. om haar te gaan begraven zodat we een dierbaar plekje hebben.
Nadere informatieWij zijn onze omgeving
Sommers, S. (2012) Wij zijn onze omgeving Hoe situaties ons gedrag beïnvloeden Amsterdam: Maven Publishing (335 pp.) Dany Baert De titel alleen is al genoeg om een systeemdenker naar dit boek te doen grijpen.
Nadere informatieFoto: Elise Schouman
Foto: Elise Schouman Ieder kind krijgt te maken met verlies. Bij verlies denken we vaak aan overlijden, maar verlies kan zich voor doen op verschillende gebieden, zoals bij scheiding, ernstig ziek zijn
Nadere informatie1. Het bericht komt binnen Tijdens of na de schooluren: Deelneming betuigen. Vragen wat er gebeurd is. Het nieuws direct melden aan de directie.
DRAAIBOEK BIJ HET OVERLIJDEN VAN EEN LEERLING DATUM: Wat gebeurt er? Wat moeten we doen? 1. Het bericht komt binnen Tijdens of na de schooluren: Deelneming betuigen. Vragen wat er gebeurd is. Het nieuws
Nadere informatieSOCIAAL-EMOTIONELE ONTWIKKELING & BEGELEIDING team Kinderen en rouw: Omgaan met verlies in de klas. José Kuijsters
SOCIAAL-EMOTIONELE ONTWIKKELING & BEGELEIDING team Kinderen en rouw: Omgaan met verlies in de klas José Kuijsters Over de auteur José Kuijsters is orthopedagoog en rouwbegeleider. Vanuit Pedagogisch Buro
Nadere informatieActiviteit 01: Je gedachten en gevoelens 7. Activiteit 02: De scheiding van je ouders overleven 11. Activiteit 03: Acting out 16
Inhoud Activiteit 01: Je gedachten en gevoelens 7 Activiteit 02: De scheiding van je ouders overleven 11 Activiteit 03: Acting out 16 Activiteit 04: Schuld 22 Activiteit 05: Angst 26 Activiteit 06: Verdriet
Nadere informatieVERLIES EN ROUW IN EEN ADOPTIEGEZIN
VERLIES EN ROUW IN EEN ADOPTIEGEZIN Een verlies is een schok voor iedereen die dit overkomt en wanneer je een adoptiegezin bent, zijn er ook nog eens specifieke aspecten. Belangrijk om eerst uitleg te
Nadere informatieBijeenkomst over geloofsopvoeding Rouw en verlies Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van kinderen van 8-12 jaar
DOELSTELLINGEN De deelnemers worden zich bewust van hun eigen omgang met rouw en verlies en de rol die hun geloof of levensoriëntatie hierbij heeft. De deelnemers weten dat ieder op een eigen manier rouwt
Nadere informatieDE ONTMOETING ROUWCAFE VOOR NABESTAANDEN DOOR VERLIES AAN DE DOOD WWW.ROUWZORGAMSTERDAM.NL
DE ONTMOETING ROUWCAFE VOOR NABESTAANDEN DOOR VERLIES AAN DE DOOD WWW.ROUWZORGAMSTERDAM.NL Samen Eenzaamheid verminderen GGD 24 november 2015 Verlies en rouw en eenzaamheid Rouw= het antwoord dat je geeft
Nadere informatieCaroline Penninga-de Lange Je kind in balans
Je kind in balans Caroline Penninga-de Lange Je kind in balans Op weg naar emotionele stabiliteit UITGEVERIJ BOEKENCENTRUM ZOETERMEER Van Caroline Penninga-de Lange verschenen eerder bij Uitgeverij Boekencentrum:
Nadere informatieEvidence-based koffie en Best Practice chocomel 1
Evidence-based koffie en Best Practice chocomel 1 Philip Marres & Stein De Sterck De gure wind van bezuinigingen waait door een bekende, maar nietbestaande GGZ instelling. Alles wat niet evidence-based
Nadere informatieSpoorboekje. Als je het mij vraagt. Onderwijs Vanuit autisme bekeken
Spoorboekje Als je het mij vraagt Onderwijs Vanuit autisme bekeken 1 Start Wat vinden kinderen en jongeren met autisme eigenlijk van het onderwijs? Vanuit autisme bekeken vroeg hen wat zij willen vertellen
Nadere informatieER IS ALTIJD EEN BRUG (Leren) leven met goesting na een verlies
ER IS ALTIJD EEN BRUG (Leren) leven met goesting na een verlies 7 inzichten die je kunnen helpen na een ingrijpend verlies. Karin Verheyen www.senkaflex.be WELKOM Februari 2010: ik moet afscheid nemen
Nadere informatie1. Een bijzonder gezin
1. Een bijzonder gezin Een samengesteld gezin is een bijzonder gezin. Anders dan een gewoon gezin. De meeste gezinnen worden gevormd door een man en vrouw die besluiten hun leven te delen en vervolgens
Nadere informatieROUWKOFFER. Lien Lagrange & Evelyne Vercauteren (2018) 1/9
ROUWKOFFER Lien Lagrange & Evelyne Vercauteren (2018) 1/9 Inhoud van de koffer: Materialen voor de kinderen / jongeren Doelgroep Thema Naam Thema: rouw algemeen Thema: verlies algemeen / positief einde
Nadere informatieSTEEHOUWER U I T V A A R T Z O R G
Tekstregels Dankbetuiging VOORBEELD -1- Voor uw belangstelling en deelneming ons betoond na het overlijden van betuigen wij u onze hartelijke dank. VOORBEELD -2- Wij danken u hartelijk voor uw medeleven
Nadere informatieEen kind helpen. na een misdrijf of verkeersongeluk. Slachtofferhulp 0900-0101. (lokaal tarief) na een misdrijf of een verkeersongeluk
Een kind helpen na een misdrijf of verkeersongeluk Slachtofferhulp H E L P T na een misdrijf of een verkeersongeluk 0900-0101 (lokaal tarief) Een misdrijf of een verkeersongeluk kan een diepe indruk bij
Nadere informatiedienstverlening/ protocollen Specifiek bijbehorende instrumenten opgeslagen in: niet van toepassing Eerstvolgende evaluatiedatum mei 2013
Statusoverzicht. Consultatie unitmanagers/ locatiemanagers mei 2011 evaluatie Consultatie cliëntenraad sept. 2001 OR Instemming Advies N.v.t. n.v.t. Vastgesteld door Bestuursgroep sept. 2001 Borging. Proceseigenaar
Nadere informatie