Het CliëntGestuurd Netwerk

Transcriptie

1 Het CliëntGestuurd Netwerk De praktijk van een integraal hulpverlenerstraject aan mensen die te maken hebben met uitsluiting Rien Scherpenisse Als je je realiseert dat jij de rest van de mensheid bent, schenkt dat een enorme energie, je bent uit de smalle groef van de individualiteit gebroken, uit de nauwe cirkel van ik en jij, wij en zij. (Jiddu Krishnamurti, 12 juli 1981) De samenleving wordt steeds complexer en stelt steeds hogere eisen aan zelfredzaamheid en competenties van mensen om mee te kunnen doen. Mensen met een psychische aandoening hebben vaak problemen op meerdere levensgebieden en hebben te maken met stigmatisering en uitsluiting door de omgeving. In Nederland is het huidige beleid dat iedere burger met of zonder beperking moet deelnemen aan de maatschappij en volgens goed gebruik is dit in diverse wetten vastgelegd. In de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) staat dat mensen recht hebben op compensatie voor welbepaalde beperkingen die zij ervaren in het meedoen aan de samenleving. De gemeenten zijn verantwoordelijk gemaakt voor de uitvoering van die wet. * personalia Het CliëntGestuurd Netwerk / JG30 / 2012 / SB2 159

2 Een van de hulpverleningsprojecten van de gemeenten aan mensen die buiten de boot dreigen te vallen bestaat uit het CliëntGestuurd Netwerk (CGN). Het CGN lijkt het gemeentelijke antwoord om een psychisch kwetsbare groep, voor wie het niet vanzelfsprekend is om volwaardig mee te doen in de maatschappij, te helpen. In het onderstaande verhaal schets ik mijn ervaringen met de oprichting van een CGN voor Willem. Ik belicht hoe er over Willem wordt gesproken en heb speciale aandacht voor het spreken met Willem en de rol van het casemanagement. 1 Over de theorie en praktijk van het CGN maak ik hoofdzakelijk gebruik van een eindrapport over een tweejarig project GGN ( ) met de titel Over de schutting. Willem is een opvallende man: broodmager, bijna zestig jaar oud en getooid met een lang grijs rastakapsel en dito baard. Voor kleding lijkt hij niet veel belangstelling te hebben en zijn verschijning doet me vaak terugdenken aan de elfde-eeuwse excentrieke en aandoenlijke tovenaar Catweazle uit de gelijknamige tv-serie. Na een korte periode waarin Willem als onderwijzer werkte in Amsterdam, is hij als jonge man in de bijstand 2 gekomen en gebleven. Willem is een zonderling, hij is een bekende op het eiland waar hij bijna zijn hele leven heeft doorgebracht, zich verplaatsend op een oude racefiets waaraan een zelfgemaakt karretje is gekoppeld. Een sociaalpsychiatrisch verpleegkundige (SPV) van de GGZ-instelling 3 gaat af en toe bij hem langs; volgens een psychiatrische diagnose heeft hij een geïsoleerde waan. Willem ziet zichzelf absoluut niet als psychiatrisch patiënt. Hij is niet gek en de bezoekjes van de SPV vindt hij zinvol omdat hij dan kan praten over 1 Het verhaal kan ook gelezen worden als een casuïstische uitwerking van hetgeen Patrick Van Gossum schrijft over bemoeizorg (Van Gossum, 2011). 2 Ieefloon 3 Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg 160 JG30 / 2012 / SB2 / Rien Scherpenisse

3 zijn trauma. Hij is een keer in zijn woning in elkaar geslagen totdat hij bewusteloos was, volgens Willem door vrienden van zijn buren. Het verzoek Van Robbert, mijn afdelingshoofd Werk, Inkomen en Zorg 4 (WIZ) krijg ik te horen dat er op hoog niveau afspraken zijn gemaakt om de problematische woonsituatie rond Willem op te lossen. Maar het proces dat tot de oplossing moet leiden, zit al enige maanden muurvast. Robbert had tijdens het overleg met de andere afdelingshoofden van de gemeente het verzoek gekregen om in deze casus het voortouw te nemen: Misschien dat jij dit probleem kan oplossen. Jouw afdeling heeft toch al vele jaren bemoeienis met Willem (door de uitkering die hij krijgt) en heeft ervaring met moeilijke mensen. Robbert verzoekt mij om deze kwestie op te pakken en te coördineren. Spreken over Willem: overlast gevende huurder met onaangepast gedrag In de werkmethodiek van het CGN wordt het hulpverleningstraject ingedeeld in fasen, van signalering tot nazorg/monitoring. Een van de eerste belangrijke fasen is het verzamelen van informatie bij netwerkpartners. Een gedegen vooronderzoek wordt van groot belang geacht om een goede start te kunnen maken. Om een zo volledig mogelijk beeld te krijgen van de cliënt en zijn of haar context wordt een indeling gemaakt in leefgebieden. In het project CliëntGestuurd Netwerk bestaat de indeling in leefgebieden uit: kwaliteit van leven - huisvesting - financiële situatie - sociaal functioneren - psychisch functioneren - lichamelijk functioneren - praktisch functioneren en dagbesteding/werk. Uitgaande van de woorden problematische woonsituatie besluit ik eerst uit te zoeken wat er bekend was over de huisvesting van Willem en welke 4 Vergelijkbaar met het OCMW in België Het CliëntGestuurd Netwerk / JG30 / 2012 / SB2 161

4 betekenis er leefde op hoog niveau over die problematische woonsituatie. Een gesprek met een collega van WIZ, die de meeste contacten met Willem had, en schriftelijke informatie van de woningbouwvereniging leverden het volgend verhaal: Willem woont in een buitengebied in een kleine twee-onder-een-kap-woning en huurt van de woningbouwvereniging. Hij heeft al bijna twee jaar problemen met zijn buren en is door de rechter veroordeeld voor stalking. De buren hebben de woningbouwvereniging en de burgemeester met klem gevraagd ervoor te zorgen dat Willem vertrekt. Voor Willem is dit niet de eerste keer dat hij te maken krijgt met problemen rond zijn woonsituatie. In de eerste jaren van zijn bijstandsuitkering was hij door deurwaarder en politie uit zijn koopwoning gezet. Hierna woonde hij enige jaren in een oude caravan op het platteland en dit kwam tot een einde toen de gemeente besloot dit niet langer te dulden. In een recente vergadering over een lang aanslepende kwestie waarbij sprake is van overlast gevende huurder met onaangepast gedrag besluiten de burgemeester en de directeuren van de woningbouwvereniging en GGZinstelling dat Willem zijn huis moet verlaten. Er wordt ook besloten dat het van belang is om Willem een andere woonruimte aan te bieden. Want men vermoedt dat Willem het eiland niet zal verlaten, waarschijnlijk gaat zwerven, en mogelijk zijn teleurstelling gaat botvieren op de buren die hij verantwoordelijk houdt voor het eventuele verlies van zijn woning. Men bedenkt dat de nieuwe woning voor Willem best eenvoudig is, uit de buurt van wegen en dorpen, waar hij rustig kan wonen. Omdat eerdere pogingen om Willem vrijwillig te laten verhuizen zijn mislukt, wordt er ook een plan van handeling bedacht om hem in beweging te laten komen. Alle partijen moeten daarin een bijdrage leveren: de gemeente zorgt voor de geschikte locatie, de GGZ-instelling voor opname, behandeling 162 JG30 / 2012 / SB2 / Rien Scherpenisse

5 en medicatie en de woningbouwvereniging zorgt ervoor dat er geschikte woonruimte op de locatie aanwezig is. De impasse Helaas, de realisatie van dit mooi bedachte plan bleek ingewikkelder bij uitvoering. Het aanvankelijk enthousiasme daalde zienderogen. Men startte een procedure tot ontbinding van de huurovereenkomst, maar er was nog geen enkel zicht op alternatieve woonruimte. De burgemeester had het hoofd van de afdeling bouw en milieu weliswaar de opdracht gegeven voor een alternatieve locatie te zorgen, maar de praktijk bleek weerbarstig. Het afdelingshoofd had misschien daarom in een vergadering met de woningbouwvereniging verteld dat volgens hem alleen het woonwagenkamp voor dergelijke mensen een oplossing bood en had het daarbij gelaten. De GGZ had ook geen succes. Willem wilde zich onder geen enkele omstandigheid vrijwillig laten opnemen en ook geen medicijnen gebruiken. Hij kon het probleem zelf wel oplossen. Ik dacht dat de gezagsdragers de lat erg hoog hadden gelegd voor de criteria waaraan de nieuwe woning en omgeving moesten voldoen. En ook dat er veel voor Willem gedacht en besloten werd. Duidelijk was ook dat iemand nodig was die de kar ging trekken. Er was geen gerichte samenwerking, geen verbondenheid. En werd er eigenlijk wel met Willem gesproken? Spreken met Willem Ik vraag me af hoe ik best contact kan krijgen met Willem opdat hij mij toelaat zicht te krijgen op zijn leefwereld. In het project CliëntGestuurd Netwerk zijn cliënten mensen met: meervoudige problemen die de weg binnen de zorg- en hulpverlening niet kennen met dermate afstotend gedrag dat ze niet worden opgenomen in de maatschappij - die tijdelijk de regie over het eigen leven kwijt zijn - met zorgmijdend gedrag. Het CliëntGestuurd Netwerk / JG30 / 2012 / SB2 163

6 In het project wordt benadrukt dat de fasen van het contact leggen en het opbouwen van een vertrouwensrelatie cruciaal zijn voor het slagen van eventuele verdere hulpverlening. In het CGN rapport wordt gewezen op het belang van een attitude van er zijn voor de cliënt, aandacht hebben en luisteren zonder te veroordelen. Als belangrijke competenties worden genoemd creativiteit, flexibiliteit, geduld, verbindende kwaliteiten, affiniteit met de doelgroep en passie voor het vak. Een schat van ideeën over een dergelijke attitude en vaardigheden vind ik in een artikel over niet-specialistische deskundigheid (Van den Berge, 2005). Daar staat dat problematiek niet alleen te maken heeft met problemen hebben, maar vooral met het gevoel dat men met zijn problemen samenvalt. Vanuit deze optiek is het wijs om niet op zoek te gaan naar tekenen van stoornis, maar vooral te werken met datgene wat je wél begrijpt, luisteren naar het verhaal van de cliënt en de omstandigheden waarin en waarmee men moet leven. Van den Berge (2005, p ) pleit ervoor communicatie te beschouwen als een kwestie van verbinden en verbondenheid: Eerst dient er een sfeer van vertrouwen te ontstaan, vooraleer dieper op bepaalde onderwerpen kan worden ingegaan. Deze sfeer ontstaat meestal door te spreken over ogenschijnlijk banale inhouden, door niet bezig te zijn met willen weten wat er in de ander omgaat en door evenmin de ander iets te willen meedelen over wat er bij jou als hulpverlener omgaat of de cliënt te willen beïnvloeden. De praktijk Ik hoefde niet lang na te denken waar ik het contact met Willem wilde leggen. Hij kwam in die periode regelmatig in het gemeentehuis waar de afdeling Werk, Inkomen en Zorg gevestigd is. 164 JG30 / 2012 / SB2 / Rien Scherpenisse

7 Hij kwam altijd onverwachts binnen, meldde zich bij de balie en degene die hem te woord stond kreeg normaliter op luide toon een verhaal te horen van een druk gebarende Willem waarbij het speeksel je soms letterlijk om de oren vloog. Het was een verhaal dat vaak hetzelfde klonk, waarin woorden als Parklust 21, De Zeeluchtse Nieuwsbode, het originele Rondom-Zee, het Cokespoor, de Vijand, het Complot en de Officiële wereld, vaak te horen waren en niemand scheen te begrijpen 5. Willem stond daar zijn verhaal te vertellen, soms in plat dialect, soms duurde het meer dan een uur tot hij stopte en weer afdroop. Het viel mij op dat Willem iedere keer min of meer hetzelfde verhaal kwam vertellen en dat iedereen in het gemeentehuis hem negeerde. Hij werd weliswaar te woord gestaan, maar er ontstond geen dialoog. Wellicht voelde Willem zich niet gehoord. Dit maakte hem kwaad, deed hem harder schreeuwen, waardoor hij blind werd voor hetgeen anderen hem probeerden te vertellen, namelijk dat ze niet konden volgen. Ik zou kunnen proberen om te blijven luisteren naar Willem zonder af te haken. Ik besloot het zoeken naar de samenhang in zijn verhaal tot mijn invalshoek te maken. We maakten de afspraak dat ik voortaan iedere keer geroepen zou worden als Willem zich meldde in het gemeentehuis en dat ook de overige contacten via mij zouden lopen. Ik nam me voor om in eerste instantie zonder veel woorden, maar vooral via mijn doen een attitude van luisterbereidheid over te krijgen en een weg te zoeken om zicht te krijgen op de wellicht rijke betekenis van zijn raadselachtige terugkerende woorden. En Willem kwam naar het gemeentehuis en vertelde zijn verhaal aan mij. In eerste instantie kon hij niet luisteren naar wat ik te zeggen of vragen had. Ondanks dat ik zijn verhaal vele malen hoorde bleef het voor mij moeilijk te begrijpen. Maar als Willem arriveerde wist ik altijd tijd voor hem vrij te maken en als het even duurde voordat ik hem kon spreken, toonde hij geduld om op mij te wachten. 5 Parklust 21, De Zeeluchtse Nieuwsbode, het originele Rondom-Zee zijn veranderde namen omwille van de herkenbaarheid van een bestaand adres, krant en eiland. Het CliëntGestuurd Netwerk / JG30 / 2012 / SB2 165

8 Na korte tijd ontstond volgend ritueel. Willem kwam binnen, vroeg naar mij, nam een kopje koffie uit de automaat en ging een krant lezen aan de immens grote leestafel die midden in de hal van het gemeentehuis staat. Ik werd geroepen, liet direct even mijn hoofd zien, zei iets in de zin van ik moet nog snel dit en dat doen waarop Willem een waardig knikje aan mij gaf. Als ik klaar was, gingen we gezamenlijk op onze vaste plek aan de tafel zitten en startte het gesprek. De winst van die vaste manier van doen, was dat de sfeer van onrust op de dienst bij de verschijning van Willem verdween. Na enige tijd gaf Willem mij in de gesprekken wat meer ruimte om vragen te stellen. Ik vroeg hem met name om uitleg van de rijke woorden uit zijn verhaal zoals De Zeeluchtse Nieuwsbode, het originele Rondom-Zee, sporen en de officiële wereld. Ik vertelde hem dat ik het moeilijk vond om zijn verhaal te begrijpen. Dat leverde de eerste keren een nogal verbaasde blik op, maar gaandeweg kon Willem mij meer en meer zien als een nieuwsgierige, misschien een beetje domme, luisteraar. Hij deed moeite om zijn cryptische woorden aan mij uit te leggen en ik vond het oprecht boeiend om zijn werkelijkheid achter die woorden te zien oplichten. Willem beschouwde zichzelf als de hoeder van het oude originele Rondom-Zee. Toen klopte alles nog en was zijn vader hoofdredacteur van de Zeeluchtse Nieuwsbode. Zijn overleden vader was een belangrijk man aan wie hij loyaal wilde blijven. (Zijn vader schreef tot de beginjaren tachtig van de vorige eeuw dialectstukjes in de Zeeluchtse Nieuwsbode onder het pseudoniem Eilandman.) Dat de officiële wereld, gemeente, woningbouwvereniging enzovoort, akkoord was gegaan met het opheffen van de Zeeluchtse Nieuwsbode was volgens Willem een geweldige fout geweest. Een andere grote fout die de officiële wereld had gemaakt was dat hij, in een van de eerste jaren dat hij een bijstandsuitkering had, door deurwaarder en politie uit zijn koopwoning op het adres Parklust 21 was gezet. Willem stelde toen zijn woning beschikbaar voor iedereen die een dak boven zijn hoofd nodig had. Hij deed dit zonder rekening te houden met 166 JG30 / 2012 / SB2 / Rien Scherpenisse

9 de financiële gevolgen waardoor hij schulden kreeg, wat uiteindelijk tot ontruiming leidde. Willem vertelde dat alleen hij nog wist hoe de sporen, waaronder hij wegen, gewoonten en gebeurtenissen scheen te verstaan, precies liepen. In en rond zijn woning had hij een plek gecreëerd waar de essentie van het oude originele Rondom-Zee bewaard werd. Willem had duidelijk niet veel op met al die import die er allemaal niets van snapten. Veel van de mensen met wie hij de laatste jaren contact had gehad, waaronder de burgemeester en medewerkers van de woningbouwvereniging, vielen onder de noemer import. Ze deden het originele Rondom-Zee veel geweld aan, onder andere met al dat asfalt en het omzagen van bomen. Het werd me duidelijk waarom verhuizen voor Willem geen sinecure was. Hij moest dan weer helemaal opnieuw beginnen en dacht daar niet meer de energie voor te hebben. Voor hem was het heel belangrijk dat hij eens erkenning kreeg voor al zijn goede zorgen voor het eiland. Verhuizen leek voor Willem een aanval op zijn identiteit te betekenen. Zijn zelfvertrouwen en zelfrespect als hoeder van het originele Rondom- Zee stonden ter discussie. In en rond zijn woning had hij immers de plek gecreëerd waar de essentie van het oude originele Rondom-Zee bewaard werd en nu wilde men dat van hem afpakken (zie ook van den Berge, 2004). Ik vroeg Willem of hij ooit overwogen had om een boek te schrijven over zijn visie, en zo zijn kennis van het originele Rondom-Zee te delen. Mijn idee bij die suggestie was dat het hem misschien zicht zou geven op een nieuwe identiteit. Willem als schrijver, als een soort leraar (het beroep dat hij had uitgeoefend) in plaats van als hoeder. Het idee sprak Willem aan en legde mee een basis voor ons verdere contact. Willem vertelde erg moe te zijn, veel last van stress te hebben. Hij kwam tot de conclusie dat verhuizen misschien toch de beste oplossing was. Het oplossen van zijn woonproblematiek noemde hij een voorwaarde voordat hij verder kon nadenken over een eventueel schrijverschap. Het CliëntGestuurd Netwerk / JG30 / 2012 / SB2 167

10 Ik bleef mijn positie van regelaar van praktische zaken benadrukken en ook dit sprak Willem aan, want hij had iemand nodig die beter dan hem begreep hoe het eraan toeging in de officiële wereld. En verder In de methodiek van het CGN heb ik de positie van casemanager en deze heeft de taak contacten met het maatschappelijk netwerk te leggen en de hulpverlening te coördineren. Omdat er geen mogelijkheid meer was voor Willem om zijn woning te behouden, was het belangrijk om de afgesproken acties over de problematische woonsituatie rond Willem nieuw leven in te blazen. Ik zorgde ervoor persoonlijk kennis te maken met mensen die verschillende posities bekleedden in het netwerk en informeerde hen regelmatig over ontwikkelingen. Deze netwerking resulteerde in een meer gerichte samenwerking en gaf mij een gevoel van verbondenheid. De woningbouwvereniging nam uiteindelijk het voortouw in het zoeken naar alternatieve woonruimte en het lot bleek ons gunstig gezind. Een speld in een hooiberg, dat was het. Een kleine oude arbeiderswoning midden in de polder met een klein lapje grond, volgens de huidige normen enigszins bouwvallig, maar waarschijnlijk perfect voldoend aan Willem zijn wensen. En de woningbouwvereniging bleek bereid het huisje te kopen en aan Willem te verhuren. Ik vertelde Willem dat er andere woonruimte was gevonden en samen gingen we het huisje bekijken. Willem reageerde enthousiast, Waar heb ik dat aan verdiend?, zei hij letterlijk. Maar eerst was er nog een heikele kwestie voordat we verder over de verhuizing konden spreken. Omdat de woningbouwvereniging de mogelijke eigenaar van het huisje werd, was een gesprek tussen Willem en de woningbouwvereniging nodig. Het huisje zou speciaal voor Willem gekocht worden en men wilde zekerheid dat hij er dan ook zou gaan wonen. In het denken van Willem was de woningbouwvereniging de vijand, de kwade genius die verantwoordelijk was voor het gegeven dat men hem 168 JG30 / 2012 / SB2 / Rien Scherpenisse

11 wilde laten verhuizen, voor een belangrijk deel ook voor het kapotmaken van het originele Rondom-Zee, en waarmee hij absoluut niets meer mee te maken wilde hebben. Ik moest dat diplomatisch aanpakken. Toen ik een tweede keer met Willem bij het huisje was, vertelde ik hem dat de woningbouwvereniging het huis speciaal voor hem wilde kopen, maar dat ze eerst met hem wilden praten en vroeg hem of het oké was dat ik iemand van daar belde om ook naar het huisje te komen. Willem zei tot mijn opluchting ja en aanvaardde zijn nieuwe woning. Uiteindelijk heeft het nog heel wat voeten in de aarde gehad voordat Willem feitelijk verhuisd is. Hij ging twijfelen, wilde verhuizen om van het probleem af te zijn, maar wilde ook de plaats niet kwijtraken die een zo belangrijke rol in zijn gevoel van identiteit leek te spelen. Het leidde uiteindelijk tot een rechtszaak van Willem tegen de woningbouwvereniging die op het laatst werd afgeblazen, een gesprek van Willem op hoog niveau dat niet plaats vond en een ontruiming die wel plaats vond. Willem woont inmiddels ruim een half jaar in zijn nieuwe woning en heeft al regelmatig laten weten dat hij er met plezier woont. Over zijn schrijversschap denkt hij nog steeds na. Tot slot In zijn artikel over bemoeizorg schrijft Van Gossum (2011): Ik heb veel geleerd in contacten met de bezoekers. Vooral bescheiden zijn, verwondering en het niet-weten. Ik heb geleerd menselijk te zijn als therapeut, en niet vanuit een speciale methodiek te vertrekken. Bezoekers voelen dat. Ik kan niet aan de zijlijn blijven staan als ik meewil. Ik spring mee in het water, het water van de veroordelende perspectieven, het water van de eenzaamheid, het geroddel, het bedrog, de machteloosheid, hopeloosheid,... Zoveel schrijnende levensverhalen waar geen oplossing voor is, maar die wachten om gehoord en beluisterd te worden (p. 120). Mensen veranderen op basis van de kwaliteit van de ontmoeting. Mensen veranderen niet door kennis (F. Peeters, persoonlijke mededeling). De Het CliëntGestuurd Netwerk / JG30 / 2012 / SB2 169

12 waarde van deze uitspraak blijkt uit de casus die ik hierboven heb beschreven. Toen ik gevraagd werd om coördinator in de casus Willem te zijn, had ik geen ervaring met het CGN. Ik had slechts een oppervlakkige kennis van psychiatrische ziektebeelden en was niet geschoold in het omgaan met mensen met een psychiatrische diagnose. Vanuit het oogpunt van Willem was ik een vertegenwoordiger van de officiële wereld en voor veel mensen was Willem een psychiatrisch patiënt. Ondanks het laatste bleek het geen probleem te zijn om toch een verbinding, een vertrouwensrelatie met elkaar te krijgen. Ik denk daarom dat mijn aandeel in deze casus, dat uiteindelijk tot een positief effect heeft geleid, voornamelijk gebaseerd was op mijn attitude en simpelweg geduldig werken. Literatuurlijst Eindrapport Cliënt Gestuurd Netwerk Oosterschelderegio ( ). Over de schutting. Provincie Zeeland. Krishnamurti, J. (2000). Het web van het denken. Wassenaar: Miranda Uitgevers. Van den Berge, L. (2005). De mogelijkheden van een niet-specialistische deskundigheid. Over maatschappelijk werk en hulpverlening aan mensen met ernstige psychische problemen. Systeemtheoretisch Bulletin, 23, Van Gossum, P. (2011). Bemoeizorg: de menselijke kant van goede zorg. Systeemtheoretisch Bulletin, 29, JG30 / 2012 / SB2 / Rien Scherpenisse

13 personalia albrechts birgit Cluster Manager; GZ- Psycholoog; Systeemtherapeut bij Mondriaan, Divisie Kinderen en Jeugdigen te Heerlen. Geassocieerde trainer bij de Interactie-Academie. belfor daniëlle Psycholoog NIP bij Balans & Impuls BV in Den Haag. de fraeye marleen Klinisch Psycholoog-Systeemtherapeut-Coach in privépraktijk te Heusden- Zolder. Lector aan de Katholieke Hogeschool te Hasselt. Geassocieerde trainer bij de Interactie-Academie. de sterck stein Kinderpsycholoog - Systeemtherapeut op het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling Antwerpen. stein.desterck@vkantwerpen.be heemskerk leny Systeemtherapeut, privépraktijk Gezin&co te Soesterberg. info@gezinenco.nl marres philip Systeemtherapeut gezinstrainingsprogramma bij Stek Jeugdhulp te Gouda. p.marres@stekjeugdhulp.nl begin artikel personalia / JG30 / 2012 / SB2 201

14 van reybrouck tomas Klinisch psycholoog-psychotherapeut. Geassocieerde trainer bij de Interactie-Academie. Werkzaam bij CGG Eclips afdeling verslavingszorg te Gent en groepspraktijk de Luwte te Lochristi. scherpenisse rien Juridisch Kwaliteitsmedewerker voor de gemeente Schouwen-Duiveland. Werkt als klantmanager Werk, Inkomen en Zorg en is daarbij actief in het in 2011 opgerichte samenwerkingsverband Openbare Geestelijke Gezondheidszorg. staelens ilse Klinisch psycholoog bij CGG ZO-Vlaanderen in Aalst en privépraktijk in Lede. verdru hannes Lector psychologie aan de Hogeschool West-Vlaanderen te Brugge. Daarnaast werkzaam als vrij gevestigd psychotherapeut. Geassocieerde trainer bij de Interactie-Academie. winter christiane Werkzaam in het UZ Brussel op het Centrum Medische Genetica. Bezig met onderzoek in verband met het functioneren van kinderen na pre-implantatie genetische diagnostiek en de beleving van de overgang naar ouderschap onder verschillende premissen (genetische - en fertiliteitsproblematiek). Daarnaast verbonden aan de groepspraktijk d_link te Mechelen. Christiane.Winter@uzbrussel.be 202 JG30 / 2012 / SB2 / personalia begin artikel