Nieuwsbrief. Toppunt van participeren. september 2009

Transcriptie

1 september 2009 Nieuwsbrief 1 In dit nummer Goede Raad op het Werkplein Voorbeelden uit de praktijk Veranderingen in de Wajong 'Met nieuwe Wajong ontstaat niet méér werk' Congres 2010 Toppunt van participeren Aan het werk. Zo kort mogelijk werkloos. Snelle re-integratie. Jongeren die moeten participeren. Als het om sociale zekerheid gaat, is meedoen het regeringscredo geworden. Uiteraard is dat een prachtig streven. Jongeren die net van school komen en een handicap hebben, willen aan de slag. Mensen die in de WW belanden, hebben het liefst snel een nieuwe baan. De tijd dat je lekker thuis ging zitten is als die er al ooit is geweest voorgoed voorbij. Soms is er geen andere keuze. Je kan nog zoveel vaart achter participatie willen zetten met allerlei sancties: als er geen werk is houdt het op. Voor cliëntenraden gaat dit niet op. Werk genoeg! Zij zullen extra zeilen moeten bijzetten om alle ontwikkelingen goed te volgen en hun stempel te drukken op het beleid. Er moet cliëntenparticipatie komen op de Werkpleinen, voor de WSW en voor de nieuwe wet WIJ. Cliëntenraden kunnen aan de slag en het liefst zo snel mogelijk!

2 Of iemand een uitkering nodig heeft, werk zoekt of in een re-integratietraject terecht komt, voortaan bestaat hiervoor één loket. Het is niet nodig om uit te zoeken onder welke regeling of uitvoerder een werkzoekende of uitkerings-gerechtigde valt. Het UWV en gemeenten werken samen achter één loket. Zij moeten zorgen voor goede dienstverlening op het Werkplein. Ze zijn ook verantwoordelijk voor de cliëntenparticipatie op het Werkplein. Goede Raad op het Werkplein Op het Werkplein is een stevige cliëntenparticipatie hard nodig. Het gaat er uiteindelijk om of de klanten goed geholpen zijn en hoe zij de dienstverlening zelf ervaren. Houden de uitvoerders zich aan de beslistermijnen? Zijn alle mogelijkheden wel duidelijk gemaakt aan het loket? Er zijn tal van kwesties die op de agenda van cliëntenraden thuishoren. Gemeenten en UWV zijn samen verantwoordelijk voor de organisatie van cliëntenparticipatie. De bestaande cliëntenraden van gemeenten en UWV zijn echter vaak nog niet bezig met de nieuwe aanpak. Of ze weten niet waar ze moeten beginnen. Er is geen blauwdruk te maken voor goede ketenbrede cliëntenparticipatie. Op elke locatie moet gekeken worden naar een wijze die aansluit bij het Werkplein. Daarom is er veel informatie nodig. Het project Goede Raad op het Werkplein van de Landelijke Cliëntenraad is hiervoor in het leven geroepen. Vanuit dit project krijgen bestaande cliëntenraden en nieuwe initiatieven allerlei middelen aangereikt om dit zo goed mogelijk te doen. Zo komen er informatiebijeenkomsten voor cliëntenraden,waarbij de LCR het land intrekt om cliëntenraden (UWV en gemeenten) te informeren over goede voorbeelden van cliëntenparticipatie op de Werkpleinen. Er is een telefonische helpdesk (0800-LCRINFO ofwel ) waar op dinsdagen iedereen terecht kan met vragen over cliëntenparticipatie op Werkpleinen. Er worden nieuwsbrieven en brochures met verschillende thema's zoals de Infokaart cliëntenparticipatie en een voorbeeld samenwerkingsovereenkomst gemaakt. De LCR bereidt ook een scholingsaanbod voor. En er is een website. Kijk voor meer informatie: werkplein.landelijkeclientenraad.nl. werkplein.landelijkeclientenraad.nl Waar moet goede cliëntenparticipatie op Werkpleinen aan voldoen? De LCR biedt ook scholing aan. De Raad voor Werk en Inkomen (RWI) heeft een handreiking cliëntenparticipatie voor op de Werkpleinen geschreven. Daarin komen allerlei belangwekkende punten terug. Zoals waar cliëntenparticipatie aan moet voldoen. De cliëntenparticipatie moet zich richten op activiteiten van het Werkplein. Gemeenten en UWV zijn daarvoor samen verantwoordelijk. Zij moeten ook rekening houden met de bestaande vormen van cliëntenparticipatie bij gemeenten en UWV. Er zijn geen eisen gesteld aan de vorm waarin de cliëntenparticipatie moet worden gegoten. Het is ook niet zo dat binnen een bepaalde termijn op alle 100 Werkpleinen cliëntenparticipatie geregeld moet worden, maar het is uiteraard wel wenselijk om dat snel op te pakken. Het streven is om vóór 1 juni 2010 op alle Werkpleinen een of meerdere vormen van cliëntenparticipatie op gang te krijgen. Cliëntenparticipatie op het niveau van de Werkpleinen moet vorm krijgen door de instelling van een Cliëntenvertegenwoordiging Werkpleinen (CVW) ofwel Cliëntenraad/ panel/platform. Deze cliëntenvertegenwoordiging is samengesteld uit vertegenwoordigers van cliëntenraden van gemeenten en UWV districtsraden. De afspraken worden vastgelegd in een convenant. De handreiking van de RWI is tot stand gekomen in overleg met UWV, AKO, LCR en gemeenten. De hele handreiking lezen? Die kan worden gedownload van werkplein.landelijkeclientenraad.nl onder Informatiemateriaal. 2

3 Dick Schuur Algemeen Ketenoverleg: Lokaal bekijken hoe cliëntenparticipatie vorm moet krijgen Cliëntenparticipatie is nu nog vaak synoniem aan het instellen van cliëntenraden. Als het gaat om ketenbrede cliëntenparticipatie moeten nog meer wegen en vormen gevonden worden om de stem van de cliënt duidelijk te laten horen. Dick Schuur van het Algemeen Ketenoverleg (AKO) houdt zich daarmee bezig. Overal worden bijeenkomsten gehouden en en deelnemers worden geïnformeerd over cliëntenparticipatie op de Werkpleinen. Dat is prima, maar daarnaast moet er nog meer gebeuren. De situatie moet lokaal worden bekeken om te bepalen hoe je cliëntenparticipatie vorm en inhoud gaat geven. Dick Schuur denkt dat niet alleen de bestaande vormen van cliëntenraden hierbij toegepast gaan worden. Het is de bedoeling dat die raden praktisch gaan kijken hoe je de mening van de cliënt goed naar voren kunt laten komen. Hoe je ervaringen van cliënten ophaalt, kan echter per situatie verschillen. In de ene regio werkt het houden van interviews, in de andere niet. Soms zijn enquêtes succesvol en soms is een klanttevredenheidsonderzoek met een combinatie van interviews en enquêtes de beste weg. Het gaat er uiteindelijk om dat per Werkplein de stem van de klant wordt gehoord en op basis daarvan de dienstverlening wordt verbeterd. Daar moet je geen blauwdruk of standaardprocedure op loslaten. Een cliëntenraad is meer dan een platform waarmee informatie wordt uitgewisseld. Er moet ook nog iets met die informatie gebeuren. Cliëntenraden moeten ook invloed kunnen uitoefenen om de dienstverlening te kunnen verbeteren. Na de zomer gaat het project pas goed van start. Medewerkers, management en cliënten van Werkpleinen krijgen hierbij zoveel mogelijk ondersteuning. Wij kijken met die drie partijen wat de situatie is. Welke vragen er leven? Welke informatie van cliënten belangrijk wordt gevonden? Wat er nog moet veranderen aan de dienstverlening? Welke elementen verbeterd zijn en wat de cliënten daarvan vinden? Zo kan je eindeloos doorgaan. Maar die vragen en methodes moeten wel overkomen. Ik verwacht hier veel van. Uiteindelijk kunnen we alle ervaringen bundelen. Als we nog meer methodes uitvinden, kunnen andere Werkpleinen daar weer van leren, zodat overal cliëntenparticipatie goed gaat functioneren en goed geregeld wordt. Doelen van cliëntenparticipatie Het is de bedoeling dat cliënten op verschillende manieren een stempel drukken op de uitvoering van de Werkpleinen. Het draait daarbij om inspraak, kwaliteitsmeting en belangenbehartiging. Als cliënten de mogelijkheid hebben om - via vertegenwoordigers - hun zegje te doen en invloed uit kunnen oefenen op het beleid en de dienstverlening, voelen zij zich veel meer betrokken en verantwoordelijk. Cliënten kunnen laten weten hoe ze de kwaliteit van de uitvoering beoordelen. Daarmee vangt het managementteam van een Werkplein meteen signalen op over wat wel of niet goed gaat. Tenslotte is cliëntenparticipatie ook een vorm van belangenbehartiging. De belangen van cliënten worden immers direct vertegenwoordigd, omdat hun mening wordt meegenomen in het besluitvormingstraject. De LCR is van mening dat het noodzakelijk is om een structurele, continue vorm van cliëntenparticipatie te organiseren naast de meer incidentele consulten rondom bepaalde thema s (hoorzittingen/klanttevredenheidsonderzoeken). Cliëntenraden zijn de ruggengraat van cliëntenparticipatie. Omdat er (nog) geen wettelijk kader is binnen de sociale zekerheid die voorwaarden aangeeft rondom cliëntenparticipatie, kan deze op verschillende manieren worden vormgegeven. 3

4 Emmen, Maastricht en Breda Goede voorbeelden uit de praktijk Hoewel cliëntenparticipatie op de Werkpleinen nog niet volop op gang is gekomen, zijn er wel goede voorbeelden te signaleren. In Breda is in 2008 een begin gemaakt met ketenbrede cliëntenparticipatie. Daar is, toen het CWI nog bestond, al een afspraak gemaakt tussen UWV, CWI en gemeenten. De gemeente Breda blijft de regie voeren over de cliëntenparticipatie vanuit de wettelijke bevoegdheid op grond van artikel 47 WWB en artikel 2, lid 3 WSW. De directie Sociale Zaken is de trekker van de Cliëntenraad. Op lokaal niveau participeert het UWV. De vertegenwoordigingen komen vanuit haar eigen regionale cliëntenraden. Dit zorgt voor een goede afstemming met de eigen achterban. UWV legt de regie en eindverantwoordelijkheid bij de gemeente Breda. Twee stromen En dan de dagelijkse praktijk. Uitgangspunt is dat cliënten die gebruik maken van de dienstverlening op het Werkplein, ongeacht de uitkeringssoort, deel uitmaken van de cliëntenraad. Ook werkzoekenden of belangenbehartigers van deze groep kunnen erin zitting nemen. Breda gebruikt een digitaal cliëntenpanel. Dit bestaat uit cliënten die op vrijwillige basis hun advies op een snelle en eenvoudige wijze digitaal kunnen uitbrengen. Op die manier voeden cliënten de Cliëntenraad direct met suggesties en ideeën voor beleid. Ook knelpunten in de uitvoering van het beleid worden snel gesignaleerd. Emmen Op het Werkplein Emmen ging het initiatief uit van de gemeentelijke cliëntenraden van de gemeenten Emmen, Coevorden en Borger-Odoorn. Deze drie cliëntenraden werkten al samen. In 2009 namen zij het initiatief om met de cliëntenraden van CWI (1) en UWV (2) een pilotgroep te vormen. De groep werkte een model voor ketenbrede cliëntenparticipatie uit. Het management van de ketenpartners is er vervolgens bij betrokken om tot definitieve afspraken te komen over de inrichting van cliëntenparticipatie op het Werkplein Emmen. Er is uiteindelijk een structurele overlegvorm uitgekomen: een platform met een onafhankelijke voorzitter. Minstens één keer per kwartaal wordt met elkaar overlegd. Dat betekent dat de managers van het Werkplein en het platform ook met elkaar om de tafel gaan om informatie uit te wisselen, advies te vragen of te geven. Maastricht In Maastricht werkte het net andersom. Daar namen de ketenpartners het initiatief om de cliëntenparticipatie op het Werkplein te organiseren. Dit viel samen met de stap naar gezamenlijke huisvesting in een bedrijfsverzamelgebouw én de instelling van een werkgroep cliëntenparticipatie, bestaande uit vertegenwoordigers van cliëntenraden, gemeenten, CWI en UWV. Maastricht heeft een klankbordgroep opgezet met vertegenwoordigers van de cliëntenraden van alle uitkerende instanties op het Werkplein. De voorzitter is iemand van het Werkplein MT. Er is een overlegfrequentie afgesproken van minimaal vier maal per jaar. Overlegpartners van de klankbordgroep zijn de managers van het Werkplein (van UWV en van de gemeente). Belangrijkste activiteit is het wederzijds informeren: de cliëntenraden informeren het Werkplein MT over de ervaringen en signalen van de cliënten van het Werkplein en het Werkplein MT informeert de vertegenwoordigers van de cliëntenraden over beleidsvoornemens. Over en weer is er inbreng, waardoor beleid tijdig bijgestuurd kan worden. 4

5 De belangrijkste veranderingen van de Wajong op een rij De opvallendste verandering in de nwajong is het centraal stellen van arbeidsparticipatie. Dat komt ook in de naam van de wet tot uitdrukking: Wet Werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten. De nwajong biedt jongeren met een handicap recht op arbeidsondersteuning. Zij kunnen op aanvraag inkomensondersteuning ontvangen als aanvulling op hun inkomen uit arbeid. Inkomensondersteuning wordt dus niet automatisch gegeven. Na een vraag om ondersteuning in het kader van de nwajong vindt een eerste beoordeling plaats. Er wordt onderscheid gemaakt tussen jongeren die volledig duurzaam arbeidsongeschikt zijn en jongeren die dat niet zijn. De eerste groep krijgt net als nu een uitkering die 75% van WML bedraagt. Voor hen verandert er in feite niets. Ondersteuning De groep die niet volledig arbeidsongeschikt is, krijgt ondersteuning bij het vinden en behouden van werk. Daartoe wordt een participatieplan opgesteld. Voor hen is er sprake van een werkregeling. Op 27-jarige leeftijd krijgen zij een tweede definitieve beoordeling. Als jongeren een aanbod van ondersteuning of werk weigeren, hebben zij geen recht op inkomensondersteuning. Er wordt onderscheid gemaakt tussen inkomensondersteuning van 18 tot 27 jaar en inkomensondersteuning na 27 jaar. Aanvulling Studerenden krijgen niet langer een volledige Wajong-uitkering naast hun studiefinanciering, maar nog slechts een aanvulling van 25% van het WML. Voor jongeren tussen 18 en 27 jaar die onder de werkregeling vallen, kunnen de inkomsten uit arbeid worden aangevuld. De som van inkomen en inkomensondersteuning bedraagt minimaal 75% WML en minder dan het WML. Na het 27e jaar, als de definitieve beoordeling heeft plaatsgevonden, wordt de hoogte van de inkomensondersteuning met andere formules berekend. Bij hen die naar vermogen werken, wordt het inkomen uit arbeid dan aangevuld tot 100% WML. Als zij met begeleiding van een jobcoach werken wordt het inkomen uit arbeid aangevuld tot maximaal 120% WML. 5

6 Henri ten Brinke, onafhankelijk arbeidsadviseur: De nieuwe Wajong gaat gelden vanaf 1 januari Jongeren met een handicap kunnen zich vanaf 17-jarige leeftijd melden voor de nieuwe regeling. Er verandert nogal wat voor de nieuwe Wajongers. Henri ten Brinke, arbeidsadviseur, ziet vooral problemen opdoemen door gebrek aan geschikte werkplekken. Het beeld is ontstaan dat veel Wajongers niet zouden willen werken, zegt Henri ten Brinke. Ik herken dat niet. Op de scholen waar ik kom om uitleg te geven over de Wajong zie ik veel gemotiveerde jongeren die graag aan de slag willen. Het probleem zit ergens anders. En dat wordt niet opgelost met de nieuwe Wajong. Knelpunt Hij neemt de hoofdlijnen van de nieuwe wet door. Jongeren worden niet vanaf hun 18e definitief bestempeld als Wajonger, maar pas op hun 27e. Er is een recht op ondersteuning bij het vinden van werk. Daarvoor wordt een participatieplan opgesteld waarin Met nieuwe Wajong ontstaat niet méér werk scholing en werkervaringsmogelijkheden kunnen zijn opgenomen. Dat alles om jongeren een zo groot mogelijke kans op werk te geven. Op hun 27e moet duidelijk zijn wat hun verdiencapaciteit is. Dat lijkt een grote verandering, maar is het in feite niet, zegt Ten Brinke. Het UWV heeft altijd als taak gehad om jongeren te begeleiden naar werk. Het grote knelpunt ligt bij het aanbod van geschikt werk. Dat is er vaak niet. Je kan die begeleiding nog eens extra 6

7 Waar moeten cliëntenraden op letten bij de nwajong? Is het UWV in staat om voor iedereen die een beroep op de nwajong doet een aanbod te doen? Waar bestaat het aanbod uit? Is er sprake van maatwerk? Hoeveel mensen komen er betaald aan het werk in de eerste fase? Hoeveel mensen vallen uit en wat zijn de redenen? Hoeveel mensen worden doorverwezen naar beschutte arbeid (WSW)? Hoeveel mensen zijn in bezwaar en beroep gegaan tegen hun participatieplan? Hoeveel mensen hebben bezwaar en beroep aangetekend tegen een aanbod van het UWV? En in de toekomst: Hoeveel mensen zijn werkloos na de tweede beoordeling? benadrukken, maar daarmee ontstaan er niet méér banen. Inkomen Wat gaat veranderen is het inkomen van jongeren. Daarin wordt een aantal stevige ingrepen gedaan. Alleen jongeren die volledig en duurzaam arbeidsongeschikt zijn krijgen net als nu een uitkering van 75% WML. Voor hen verandert er feitelijk niets. De anderen kunnen een beroep doen op inkomensondersteuning. Voor hen is er sprake van een werkregeling. Weigeren van een aanbod betekent geen inkomensondersteuning. Jongeren die studeren krijgen nu nog een Wajong-uitkering én een studiebeurs. Straks krijgen ze een aanvulling op hun studiefinanciering. Nu kan een Wajonger nog 20% bijverdienen zonder dat dit gevolgen heeft voor de hoogte van de uitkering. In de werkregeling geldt dat straks niet meer. Tot 27 jaar is het inkomen van de jongere die in de werkregeling valt minder dan het minimumloon. Na hun 27ste jaar kunnen jongeren in de werkregeling hun loon aangevuld krijgen tot het minimumloon. Zij die met een jobcoach aan de slag zijn, kunnen hun loon aangevuld krijgen tot maximaal 120% van het wettelijk minimumloon. (zie pagina 5 voor een overzicht van de veranderingen). Jobcaoch Voor Ten Brinke is dat reden te meer om jongeren te adviseren altijd met een jobcoach te werken. Dat levert meer op. Maar het is wel aan het UWV om te beoordelen of een jobcoach ook nodig is voor het behouden van werk. Ik zal alle jongeren van 17 jaar en ouder de tip geven om zich voor 31 december 2009 aan te melden bij het UWV. Aanvragen die later binnen komen vallen onder de nieuwe regeling. Vooral jongeren die nu 17 jaar zijn en gaan studeren, kunnen daar veel baat bij hebben. Ze krijgen dan immers nog altijd een Wajong-uitkering én een beurs. Ondersteuning Als de nieuwe Wajong echt moet gaan werken zoals de minister het bedoeld heeft, moet er structureel iets veranderen op het vlak van ondersteuning van werkgevers én werknemers, meent deze arbeidsadviseur. Je ziet het nu ook gebeuren: een jongere gaat aan de slag in een supermarktketen. De begeleiding is eerst intensief. Na verloop van tijd draait hij mee als ieder ander. Dat is uiteraard toe te juichen. Dan is er een wisseling van bedrijfsleiding. De nieuwe bedrijfsleider weet helemaal niet onder welke omstandigheden deze jongere is binnengekomen. Kent de kwetsbaarheid niet. Er ontstaat een conflict. De problemen stapelen zich op en de jongere valt uit. Het is een enorm gedoe om die jongere weer terug aan het werk te krijgen, terwijl dat aanvankelijk misschien gemakkelijker was geweest als de bedrijfsleider hulp had kunnen inschakelen. Wat ik hiermee bedoel? Er zou een steunpunt moeten zijn dat algemeen bekend is en waar werkgevers én werknemers zich met moeilijkheden kunnen melden. Ik denk aan een soort werkgeverspunt dat nu is ingesteld in dat project G-krachten. Alleen moet dat veel meer bekend raken. Je kan wel zeggen dat je die informatie doorgeeft op het moment dat die Wajongere aan de slag gaat, maar telefoonnummers en kaartjes raken zoek. Vooral als er een wisseling in de leiding ontstaat. Een goed vangnet doet, denk ik, heel veel. Meteen tackelen Hij ziet het ook als een taak van het UWV om een vinger aan de pols te houden, maar dat is een hele toer. Het is goed als een jongere op een bepaald moment niet meer in beeld is. Dat betekent immers dat-ie is geïntegreerd. Maar het is niet goed als er problemen ontstaan. Die moet je meteen tackelen, anders ben je later veel langer bezig met repareren. Jobcarving Ten Brinke ziet ook mogelijkheden in jobcarving als het om Wajongeren gaat. Het gaat erom dat bepaalde functies in stukken worden gehakt. Heel plastisch geeft hij het voorbeeld van een slagerij waar veel uitbeners werken. Ze moeten vlees uitbenen, maar ook steeds weer die bakken schoonmaken. Je zou kunnen zeggen: maak van het schoonmaken van die bakken weer een aparte functie en je hebt weer wat mensen aan de slag. Dit is maar één voorbeeld. Zo zijn er nog veel meer te vinden. Op dat vlak zal echt iets moeten gebeuren, anders is er nooit genoeg passende werkgelegenheid. Of je nou een participatieplan maakt of niet: daar verandert niets aan. 7

8 Korte berichten Congres 2010 Het jaarlijkse LCR-congres vindt in 2010 plaats op 8 april in de Blokhoeve in Nieuwegein. Centraal tijdens dit congres staat armoede, omdat 2010 het Europees jaar tegen armoede en sociale uitsluiting is. Natuurlijk is er ook aandacht voor cliëntenparticipatie op de Werkpleinen. Daarnaast wordt de Scan Cliëntenparticipatie gepresenteerd met de ervaringen van de pilotgemeenten. Hou de site van de LCR én de mailbox in de gaten voor de laatste informatie over het congres. Mocht u nog geen digitale nieuwsbrief ontvangen, meld u dan aan op zodat u automatisch bericht krijgt over aanmelding en invulling van het programma. Gratis sportaanbod vergroten Er moet een groter gratis sportaanbod komen voor kinderen in gezinnen met lage inkomens, zo vindt de Landelijke Cliëntenraad (LCR). Door geldgebrek sporten zij vaak niet, terwijl sporten wel een belangrijke sociale functie heeft. Uit het rapport Kunnen alle kinderen meedoen van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) blijkt dat maar liefst Nederlandse kinderen leven in een gezin met een inkomen onder 120 procent van het sociaal minimum. Dat is gelijk aan 14% van alle kinderen tussen de 5 en 17 jaar. Ook blijkt dat beduidend minder kinderen in arme gezinnen vooral de gezinnen die afhankelijk zijn van een uitkering aan sport doen dan kinderen waarvan de ouders een inkomen hebben boven 120% van het minimum. Als reden om geen sport te beoefenen, geeft ruim de helft aan daar geen geld voor te hebben. Het is bekend dat sport sociaal-maatschappelijk een grote functie heeft, laat voorzitter Jan Laurier weten. Ook de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) wijst daarop. Als kinderen niet mee kunnen doen vanwege de financiële situatie in het gezin, moeten we ingrijpen. De LCR bepleit een groter gratis aanbod van sport en andere maatschappelijke of culturele activiteiten. Naast de sportdeelname vindt de LCR ook het inzichtelijk maken van besteding van armoedegelden belangrijk. Via cliëntenraden komen signalen binnen dat nu vaak niet eens duidelijk is hoeveel geld gemeenten hiervoor krijgen van het rijk én wat ze uitgeven aan armoedebestrijding en sociale uitsluiting. Scan cliëntenparticipatie De LCR heeft Regioplan en de Woonbond de opdracht gegeven om een methode te ontwikkelen voor het onderzoeken van de effectiviteit en vormgeving van cliëntenparticipatie in de sociale zekerheid. Uiteraard worden ook suggesties gedaan voor eventuele verbetering van de lokale cliëntenparticipatie. De methode is breed toepasbaar voor de verschillende vormen van cliëntenparticipatie die er nu zijn. De komende maanden wordt de methode, die al bestaat voor bewonersparticipatie in de huursector, aangepast voor de sociale zekerheid. Er komt een begeleidingscommissie met de uitvoerders en een aantal leden van cliëntenraden. Bij verschillende pilotgemeenten worden proeven gedraaid. Begin 2010 is de Scan cliëntenparticipatie klaar en kunnen cliëntenraden en uitvoerders deze in hun gemeenten gebruiken. Colofon Oranjestraat 4, 2514 JB Den Haag Telefoon [070] Fax [070] info@lcr-suwi.nl Redactie: Fotografie: Vormgeving: Drukker: Rietje Krijnen, Geraldine Pieterse Jeroen Poortvliet Fr@design (foto Henri ten Brinke) Ellen Bakker, Utrecht Drukkerij Kerckebosch, Zeist 8