Wat? Informatievaardigheden: Wat? Wanneer? Hoe? Informatiebronnen. Natural Selection & Survival of the Fittest

Transcriptie

1 Wat? Informatievaardigheden: Wat? Wanneer? Hoe? Albert K. Boekhorst 6 februari 2006 Kennisnet Om te overleven en ontwikkelen Kennis Over zichzelf Hun fysieke omgeving Hun sociale omgeving akb Kennisnet Informatiebronnen Observatie : objecten en processen Conversatie : personen Consultatie : documentaire informatie Natural Selection & Survival of the Fittest Diegenen die beter dan anderen in staat zijn hun informatiebehoeften op een effectieve en efficiënte wijze te bevredigen zijn beter in staat om te overleven en zich te ontwikkelen dan those with less advantageous traits... Zowel reëel als virtueel Reëel mensen EGO objecten documentaire informatie "...it is not the strongest of the species that survive, nor the most intelligent, but the one most responsive to change..." Naar Charles Darwin virtueel akb Kennisnet akb Kennisnet American Library Association (1989) Information literacy is a set of abilities requiring individuals to recognize when information is needed and have the ability to locate, evaluate, and use effectively the needed information Daarna 2003 Prague Declaration Informatiemaatschappij 2005 Alexandria Proclamation Informatiemaatschappij en Leven Lang Leren akb Kennisnet akb Kennisnet

2 Christine Bruce 1997 Harris & Hodges (1995) Seven Faces of Information Literacy in Higher Education Category one: the information technology conception Category two: the information sources conception Category three: the information process conception Category four: the information control conception Category five: the knowledge construction conception Category six: the knowledge extension conception Category seven: the wisdom conception Adult literacy Advanced literacy Basic literacy Biliteracy Community literacy Computer literacy Critical literacy Cultural literacy Emergent literacy Family literacy Functional literacy Informational literacy Marginal literacy Media literacy Minimal literacy Restricted literacy Survival literacy Visual literacy Workplace literacy akb Kennisnet akb Kennisnet NCREL (2002) Soorten benaderingen Basic literacy Scientific literacy Technological literacy Visual literacy Information literacy Cultural literacy Het ICT-concept: Informatievaardigheden hebben betrekking op het in staat zijn ICT te gebruiken om informatie te verwerven en te verspreiden Het informatiebronnenconcept: Informatievaardigheden hebben betrekking op het in staat zijn zelfstandig of met behulp van een intermediair informatie in informatiebronnen te vinden en te gebruiken Het informatieprocesconcept: Informatievaardigheden hebben betrekking op een proces dat te maken heeft met het verwerven, controleren, bewerken en gebruiken van informatie om kennis te verwerven of uit te breiden akb Kennisnet akb Kennisnet Aspecten 1. Signaleren van informatiebehoefte 2. Het vertalen van de informatiebehoefte in een informatievraag 3. Het kunnen identificeren van geschikte informatiebronnen 4. Het kunnen hanteren van de benodigde technologie 5. Het kunnen verwerken van de benodigde informatie 6. Voortdurende evaluatie bij elke stap in het proces Model Informatievaardigheden beseffen informatiebehoefte E formuleren informatievraag kennis informatiebronnen kennis van ict selecteren verwerken vastleggen verspreiden K K E1 E2 E3 E4 1 = kennisproduct E1 = evaluatiemoment akb Kennisnet akb Kennisnet

3 Samengevat Achterstand Het begrip Informatievaardig zijn is een parapluiebegrip Het is een dynamisch concept Informatievaardig zijn is een competentie: allereerst een kwestie van houding, dan van kennis en vervolgens van vaardigheden: Houding: een kritische houding tov: Wat doe ik? Waarvoor doe ik het? Waee doe ik het? Kennis: kennis over: de organisatie en kwaliteit van informatiebronnen en -kanalen het verwerven van toegang Vaardigheden: in staat zijn de benodigde technieken en gereedschappen te hanteren Complexer worden van omgeving leidt ertoe dat meer vaardigheden moeten worden aangeleerd om informatie te selecteren en te verwerven, anders volgt relatieve achterstand akb Kennisnet akb Kennisnet Informatisering Informatie Arm - Rijk Technologisering, Differentiering, Globalisering Effecten Exponentiële groei van de hoeveelheid informatie, informatiedragers en kanalen Groei van het aantal gereedschappen en technieken om met informatie te werken Veranderingen in communicatiepatronen door nieuw gereedschap 24 uur online / 7 dagen per week Plaats onafhankelijk persoon C A C A B D omgeving A = Informatie Rijk persoon in Informatie Rijke omgeving B = Informatie Arm persoon in Informatie Arme omgeving C = Informatie Rijke persoon in Informatie Arme omgeving D = Informatie Arme persoon in Informatie Rijke omgeving akb Kennisnet akb Kennisnet Informatie Arm - Rijk Wanneer? C persoon A A omgeving Leren in het socialisatieproces: Al doende Formele onderwijs Informeel B D A = Informatie Rijk persoon in Informatie Rijke omgeving B = Informatie Arm persoon in Informatie Arme omgeving C = Informatie Rijke persoon in Informatie Arme omgeving D = Informatie Arme persoon in Informatie Rijke omgeving akb Kennisnet akb Kennisnet

4 In formele onderwijs Praktijk Informatievaardigheden Als apart schoolvak Geïntegreerd in overige schoolvakken Leermiddelen In de (school)bibliotheek/mediatheek Overige infrastructuur In eindtermen terug te vinden Eindtermen algemene vaardigheden voor de Tweede Fase Nadruk op Knoppenkennis Moeten niet als een apart vak geleerd worden Maar geïntegreerd in ELK vak Samenwerking tussen docenten & bibliotheek Aarzeling en weerstand van docenten akb Kennisnet akb Kennisnet Test 1 Leerlijn en leermomenten Informatievaardigheids IQ test IQ = Instellings Quotient Levens Lang Leren curriculum Hoger onderwijs Voortgezet onderwijs Primaire onderwijs tijd akb Kennisnet akb Kennisnet Hoe? Assessments stap 1 onbewust onbekwaam Self-assessment Peer-assessment Tutor-assessment onbewust bekwaam bewust onbekwaam stap 2 bewust bekwaam stap 3 akb Kennisnet akb Kennisnet

5 ALA-standards Informatievaardig zijn Informatievaardig zijn Zelfstandig leren Sociale verantwoordelijkheid Standaard 1: Een informatievaardige student verwerft informatie efficiënt en effectief. Standaard 2: Een informatievaardige student evalueert informatie kritisch en competent. Standaard 3: Een informatievaardige student gebruikt informatie nauwkeurig en creatief. From Information Power: Building Partnerships for Learning by American Association of School Librarians and Association for Educational Communications and Technology. Copyright ) 1998 American Library Association and Association for Educational Communications and Technology. Reprinted by permission of the American Library Association. akb Kennisnet akb Kennisnet Zelfstandig leren Sociale verantwoordelijkheid Standaard 4: Een zelfstandig lerende student is informatievaardig en zoekt naar informatie die betrekking heeft op de persoonlijke belangstelling. Standaard 5: Een zelfstandig lerende student is informatievaardig en beoordeelt literatuur en andere creatieve uitdrukkingsvormen van informatie. Standaard 6: Een zelfstandig lerende student is informatievaardig en streeft naar uitmuntendheid in het zoeken naar informatie en het creëren van kennis. Standaard 7: Een student die op een positieve wijze een bijdrage levert aan de onderwijsgemeenschap is informatievaardig en onderkent het belang van informatie in een democratische samenleving. Standaard 8: Een student die op een positieve wijze een bijdrage levert aan de onderwijsgemeenschap is informatievaardig en toont ethisch gedrag met betrekking tot informatie en informatietechnologie. Standaard 9: Een student die op een positieve wijze een bijdrage levert aan de onderwijsgemeenschap is informatievaardig en participeert effectief in groepen om informatie te verwerven en te genereren. akb Kennisnet akb Kennisnet Hoe informatievaardig Wat is een bibliografie? Information Competency Assessment rument.htm over een bepaald onderwerp. over een onderwerp die in een bepaalde bibliotheek aanwezig zijn. over een persoon over een persoon die in een bepaalde bibliotheek aanwezig zijn akb Kennisnet akb Kennisnet

6 In een peer-reviewed tijdschrift worden alleen artikelen opgenomen die door meer dan 1 auteur zijn geschreven. Juist / Onjuist Als ik tijdschriftartikelen wil vinden over 'De populariteit van video games', zoek ik in: De bibliotheekcatalogus Een database Google Gedrukte en elektronische tijdschriften in de bibliotheek Anders Weet niet akb Kennisnet akb Kennisnet Bij het gebruiken van een zoekmachine zoals Google of Yahoo, vind ik niet: De boeken die in de bibliotheek aanwezig zijn Biografische informatie over bekende personen Productcatalogi Informatie over bedrijven TILT rmatiezoeken/tilt/itilt.html akb Kennisnet akb Kennisnet Normen in de school Aanbevelingen Uitgangspunt ALA normen Matrix Norm, wie is verantwoordelijk, welke prioriteit Controle op de vakken Er moet expliciete aandacht komen in ALLE fasen van het onderwijs voor het verwerven van informatievaardigheden Daee dient een begin te worden gemaakt in het basisonderwijs In elke opvolgende scholingsfase wordt hierop voortgebouwd en uitgebreid met de voor dat specifieke vak en voor die levensfase relevante bronnen en toepassingen Dus een doorlopende leerlijn Voor iedere onderwijsfase moeten competenties geformuleerd worden (In het VO kan het vak Informatiekunde gebruikt worden om vakoverstijgende competenties te verwerven) akb Kennisnet akb Kennisnet

7 In elk vak/module aandacht voor: Informatieproblemen: waar houdt het vak zich meer bezig welke informatieproblemen zijn voor dat vak relevant Informatievragen: op welke wijze vindt de vraagstelling op dit gebied plaats en in welke vorm moeten deze worden geformuleerd Informatiebronnen: welke specifieke informatiebronnen zijn relevant voor het vak. Selecteren: welke van de gevonden bronnen zijn relevant Verwerken: welke specifieke communicatietraditie ten aanzien van presentatie, vastleggen en verspreiden kent het vak. ICT: welke specifieke vaardigheden zijn nodig om bronnen en applicaties te kunnen gebruiken Evaluatie: leidt elke stap inderdaad tot het verkrijgen van de gewenste informatie en bevredigt de gevonden informatie de informatiebehoefte. + Informatievaardigheden dient als vak op een zodanige wijze gegeven te worden dat het aansluit bij de belevingswereld van de leerling en diens behoefte op dat moment. Daarbij spelen regionale verschillen, gender, sociaal-economische laag en persoonlijke interesse een belange rol ICT maakt het mogelijk dit onderwijs zo te individualiseren dat deze afstemming mogelijk is. akb Kennisnet akb Kennisnet Informatievaardig worden: Wat? : Dynamic Container Concept Wanneer: Doorlopende leerlijn Leven Lang Leren Hoe? : Geïntegreerd in alle vakken : Samenwerking docenten & bibliotheek : Tools Reacties boekhorst@uva.nl Boekhorst, A., Kwast, I., & Wevers, D. (2004). Informatievaardigheden (3e [gew.] ed.). Utrecht: Lemma. akb Kennisnet akb Kennisnet