het leermiddelenbeleidsplan van het Montaigne Lyceum

Transcriptie

1 het leermiddelenbeleidsplan van het Montaigne Lyceum Den Haag, 1 december 2009

2 Inhoudsopgave 1. De onderwijskundige visie van de school 2. Visie op leermiddelenbeleid 3. Organisatie rond het kiezen, verwerven en ontwikkelen van leermiddelen 4. Programma van eisen voor leermiddelen 5. Het financiële kader 6. Professionalisering van het team 7. Volgen en vooruitzien Dit leermiddelenbeleidsplan is samengesteld door een werkgroep bestaande uit: Mathieu Arnouts (conrector), Monique van der Steen en Dirk van Ravestein (onderwijsarchitecten), Theo van der Weiden (ict-coördinator) en Harm van Son (extern adviseur Colours/KPC Groep) 2

3 Inleiding Het opstellen van een leermiddelenbeleidsplan biedt de mogelijkheid om eenheid aan te brengen in het schoolbeleid. Het opstellen van een Leermiddelenbeleidsplan vereist een integrale benadering. De onderwijsvisie van de school, de inzet van leermiddelen, professionalisering van de docenten, ICT beleid en de financiële kaders zijn immers niet los te banaderen. Keuzes die gemaakt worden in het kader van leermiddelenbeleid hebben invloed op al deze terreinen en vice versa. Het Montaigne Lyceum heeft sinds de oprichting van de school in 2001 veel ervaring opgedaan met het ontwikkelen van onderwijsmateriaal. Dit betekent dat keuzes die andere scholen wellicht nog moeten maken al zijn gemaakt en niet in het plan opgenomen zijn. Hierbij valt te denken aan een vraag als: aan welke voorwaarden moet het zelf ontwikkelde materiaal voldoen?. Om toch inzicht te geven in de keuzes die in het verleden zijn gemaakt, is de Montaigne Ontwikkelgids als bijlage 1 aan dit plan toegevoegd. Daarnaast is er een bijlage (2) gewijd aan Montaigne-db.nl. In dit zelf ontwikkelde online leermiddelenopslagsysteem wordt het door de docenten van de school ontwikkelde materiaal beschikbaar gehouden. Het systeem bestaat o.a. uit een database van door de docenten ontwikkeld materiaal en een programma voor het ontwikkelen van lesmaterialen. Om ervoor te zorgen dat de lesmaterialen gemakkelijk te vinden zijn in de database, vindt metadatering volgens de internationale standaarden plaats. Daarnaast heeft het Montaigne Lyceum een aantal schoolspecifieke metadata toegevoegd met betrekking tot de visie en werkwijze van de school. In dit plan wordt uitgegaan van cycli van 4 jaar aangezien voor de afschrijving van boeken en ICT vaak deze termijn wordt gebruikt. Dit plan is daarnaast gekoppeld aan het nieuwe schoolplan van het Montaigne Lyceum, waarin de ambities voor komende vijf jaar zijn verwoord. 3

4 1. De onderwijskundige visie van de school Op het Montaigne Lyceum staat de ontwikkeling van de leerling, in de brede zin des woords, centraal. De doelstelling van het onderwijs is dat we van een Montaigne-leerling kunnen zeggen dat hij of zij betrokken is zelfsturend is, keuzes kan maken, discipline heeft inzicht heeft in eigen kunnen kennis van zaken heeft kan samenwerken verantwoordelijkheid neemt voor zichzelf, voor anderen en voor de wereld klaar is voor de maatschappij Het diploma dat onze leerlingen uiteindelijk behalen, is een diploma-plus: naast het opdoen van kennis staat het verwerken van inzichten en de vaardigheden om iets met die inzichten te doen centraal. Bovenstaande doelstelling is alleen te realiseren met een op maat gemaakt, contextrijk onderwijsaanbod. Dit betekent concreet dat op het Montaigne Lyceum veel materiaal door de docenten zelf wordt ontwikkeld. Om het ingewikkelde proces van het ontwikkelen van materiaal goed te laten verlopen heeft iedere team (in totaal 7) een eigen OnderwijsArchitect. Dit zijn docenten die geschoold zijn in het ontwikkelen van materiaal. De OnderwijsArchitect begeleidt collega-docenten in het zelf ontwikkelen van lesmateriaal. Elke OnderwijsArchitect heeft wekelijks een dagdeel beschikbaar voor de ontwikkeling van lesmaterialen. De onderwijsarchitecten van de verschillende teams vormen samen het OnderwijsAtelier. Tijdens de wekelijkse teammiddagen geven de OnderwijsArchitect en de teamleider samen richting aan de onderwijsontwikkeling in hun team. De OnderwijsArchitecten ondersteunen verschillende onderwijskundige processen in de school en worden daarom uit de reguliere gelden en niet uit de leermiddelengelden betaald. Momenteel wordt onderzocht hoe de onderwijsarchitecten nog effectiever kunnen worden ingezet. Hierbij wordt gedacht aan een Flying Doctors-constructie. 4

5 2. De visie van de school op leermiddelenvoorziening De school wil een substantieel deel van de leermiddelen zelf ontwikkelen. Het onderwijs moet zo echt en contextrijk mogelijk zijn. Het gebouw van het Montaigne Lyceum en de wijze waarop de school is georganiseerd bieden hiertoe veel mogelijkheden. Slechts een zeer beperkt aantal scholen in Nederland heeft een soortgelijk vernieuwend concept als het Montaigne Lyceum. Het zelf ontwikkelen van een deel van het materiaal zorgt voor: - Onderwijs op maat - Implementatiemogelijkheden van de schooldidactiek - Deskundigheidsbevordering van de docenten - Een grote mate van eigenaarschap van het onderwijs van de collega s Uitgevers lijken vooralsnog niet in staat (of bereid) passend materiaal bij dit concept te ontwikkelen en op de markt te brengen. In onderstaande tabel zijn de percentages voor de huidige situatie en streefsituatie (uiterlijk over 4 jaar) naast elkaar geplaatst. Deze percentages zijn gecheckt bij de teams en akkoord bevonden. Materiaal van derden Eigen materiaal Huidig streef huidig streef Onderbouw KT Onderbouw TH Onderbouw HV Onderbouw Gym Bovenbouw K Bovenbouw T Bovenbouw HV De percentages hebben betrekking op de tijd dat leerlingen zelf bezig zijn met de verwerking van de stof en zijn gemiddelden per afdeling (en kunnen daarbinnen dus per leerjaar en per vak verschillen). Materiaal van derden: dit is materiaal dat bij uitgevers of andere (commerciële) partijen wordt ingekocht. Materiaal van derden is (hoofdzakelijk) bronnenmateriaal, in het zelf ontwikkelde materiaal wordt hiernaar verwezen. Eigen materiaal: dit is materiaal dat zelf ontwikkeld is of gearrangeerd met bestaande content. Alleen eigen materiaal dat opgenomen is in de Montaigne DataBase wordt meegerekend in de streefcijfers. Opname in de DataBase betekent dat het materiaal voldoet aan de kwaliteitseisen van de school en hierop is gecontroleerd door het OnderwijsAtelier (zie paragraaf 4). Het zelf ontwikkelen en/of arrangeren van eigen materiaal heeft betrekking op contextrijke verwerkingsopdrachten (voor een vak, vakoverstijgend of voor een thema). Het is niet gewenst veel tijd en energie te steken in het zelf ontwikkelen van leerteksten. Als ondergrens per vak (mag gemiddeld over de verschillende leerjaren) wordt een streefcijfer van 25% eigen materiaal gehanteerd. De school / teamleiding voert hierover jaarlijks gesprekken met de sectie en daarbij kan eventueel beargumenteerd worden waarom de 25% niet wordt gehaald. De gesprekken worden low profile gevoerd en op basis van ervaringen wordt gestuurd op het behalen van het streven in 4 jaar. Het ontwikkelen van eigen materiaal is een vast onderdeel op de agenda van het Doorlopend Leerlijn Overleg (DLO) 5

6 6

7 3. Organisatie rond het kiezen, verwerven en ontwikkelen van leermiddelen Eigen materiaal In de teamontwikkelplannen worden in januari van elk schooljaar plannen geformuleerd voor het ontwikkelen, verbeteren of aanvullen van eigen materiaal. Deze plannen worden als een project uitgewerkt en ingediend, waarbij vooral aandacht is voor de formulering van het beoogde resultaat, het tijdpad, de begroting en de criteria voor kwaliteit. Naast de teams kunnen ook vaksecties of individuele docenten een project indienen. De plannen worden gepresenteerd voor een beoordelingscommissie. Deze breed samengestelde groep binnen de school (met afvaardiging uit de schoolleiding, het OnderwijsAtelier, docenten en leerlingen) maakt jaarlijks een keuze uit de aangeboden projecten. De ouders worden via de Ouderraad geïnformeerd over de procedure en de uitkomsten ervan. De schoolleiding verstrekt inzichten in de toegekende projecten en de bijbehorende budgetten. De tijd die gemoeid is met de uitvoering van gehonoreerde projecten wordt vanaf opgenomen in het takenplaatje van de betrokkenen. Procedure interne ontwikkelsubsidie (jaarlijks proces) Onderdeel Tijdpad 1. Aankondigen subsidiemogelijkheid Uiterlijk 31 oktober 2. Indienen projectplan (zie bijlage voor format) Uiterlijk 31 januari 3. Beoordelen plannen door commissie Uiterlijk 15 februari 4. Toekennen bedrag (tijd voor docent) en ondersteuning Uiterlijk 28 februari (OA) 5. Informeren aanvragers Uiterlijk 15 maart 6. Opnemen in formatie nieuw schooljaar Uiterlijk 15 juni De school zoekt samenwerking met partners (bijv. binnen PLEION), om te komen tot een gezamenlijke productie van lesmateriaal. In de komende beleidsperiode van 4 jaar worden hier gerichte stappen in gezet, te beginnen in de tweede helft van het schooljaar (eerste verkenning, oriëntatie op reeds beschikbaar materiaal o.a. via de Montaigne Database Externe ondersteuning Het Montaigne Lyceum heeft bij het ontwikkelen van het onderwijsmateriaal externe ondersteuning ingekocht bij KPC Groep / Colours. Het betrof o.a.: scholing van onderwijsarchitecten m.b.t. het ontwikkelen van materiaal bewaken van het tijdpad systematisch opzetten van onderwijsontwikkeling in de school in samenspraak opstellen van criteria en formats waaraan het materiaal moet voldoen het inrichten van Het verdient aanbeveling om bij een ingrijpende innovatie, zoals het zelf maken van onderwijsmateriaal, een externe partij in de hand te nemen die ervaring heeft op dit gebied. Inmiddels heeft het Montaigne Lyceum zelf getrainde onderwijsarchitecten, zijn de criteria opgesteld en is het ontwikkeltraject vastgesteld zodat vooralsnog geen externe partij (behalve bij het opstellen van dit plan) in het plan is opgenomen. Bij het implementeren van het beleidsplan in de komende 4 jaar zal de school, daar waar nodig, externen inschakelen voor advies. De kosten van deze inhuur zullen ten laste komen van het leermiddelenbudget. Materiaal van derden Het Montaigne Lyceum werkt voor de komende periode met Van Dijk Educatie als leverancier en logistiek verantwoordelijke voor de schoolboeken. Ten aanzien van de aanschaf van materiaal van derden wordt in de komende periode experimenteerruimte toegestaan voor de teams en secties. Het gaat daarbij om zaken als de aanschaf 7

8 van lesmethoden per leerling of per klas (in zogenaamde klassensets), alsmede de aanschaf van pdf s van lesmethoden. De secties zijn leidend, nemen het initiatief voor het inzetten van een experiment en overleggen hierover met de team en schoolleiding. De middelen die nodig zijn voor experimenten zoals klassensets, mogelijkheden om zelf materiaal te arrangeren en de aanschaf van digitaal materiaal worden uit het leermiddelenbudget bekostigd en niet uit het sectiebudget. Voor ieder experiment dient de sectie / het team een begroting en een toelichting in bij de schoolleiding. Naar aanleiding hiervan wordt besloten welke voorstellen / experimenten worden gehonoreerd. 8

9 4. Programma van eisen voor leermiddelen De school gebruikt de volgende omschrijving voor wat digitale leermiddelen zijn: digitale leermiddelen : wat is het wel? webquests applets games url s, als verwijzing naar informatie wat is het niet? pdf s van methode invulbladen en formats in Word/Excel ter verwerking van geleerde, dragers zoals digitale schoolborden, mp3-spelers Tenminste 10% van de contacttijd werken leerlingen met digitale leermiddelen. Daarnaast wordt 10% van de contacttijd gewerkt met het Office-pakket, hoofdzakelijk voor het uitwerken van opdrachten en het verwerken van de leerstof. Deze percentages zijn streefcijfers voor een periode van 4 jaar en zijn gemiddelden per afdeling (en kunnen daarbinnen dus per leerjaar en per vak verschillen). Er wordt niet strikt gecontroleerd of deze cijfers gehaald worden, omdat dit moeilijk te meten is. Wel wordt vooral door de schoolleiding en het OnderwijsAtelier een klimaat geschapen binnen de school, waardoor het mogelijk wordt op een natuurlijke wijze naar de streefsituatie toe te groeien. Kwaliteitseisen Het OnderwijsAtelier geeft handreikingen aan de secties en teams als het gaat om de kwaliteitseisen van zelf ontwikkeld lesmateriaal. Deze eisen liggen op het gebied van: materiaal moet passen bij de uitgangspunten van de school materiaal moet ontwikkeld zijn conform de afspraken uit de ontwikkelgids van het OnderwijsAtelier (bijlage 1) materiaal moet gemetadateerd zijn en opgenomen zijn in de Montaigne DataBase, zie hiervoor de handleiding Metadateren (bijlage 2) Het OnderwijsAtelier vervult een rol van poortwachter achteraf en als vraagbaak voor de secties en teams die vragen hebben over alle zaken die te maken hebben met het ontwikkelen en/of arrangeren van lesmateriaal en leermiddelen. ICT faciliteiten Als eerste resultaat van het denken over leermiddelen en leermiddelenbeleid is een weldoordachte keuze gemaakt voor een nieuwe Elektronische Leeromgeving. Met de keuze voor Magister wordt het mogelijk een aantal functionaliteiten te combineren, zodat leerlingen en docenten op een centrale plek alles kunnen vinden wat van belang is voor het leerproces (administratief en onderwijs-inhoudelijk, zoals bijvoorbeeld digitaal leermateriaal). Deze omstandigheid zal stimulerend werken voor een verdere groei van het gebruik van digitaal leermateriaal in de school naast producten die al gebruikt worden zoals DigIn en Wisweb. Vanaf de invoering van de Magister ELO wordt het gebruik hiervan voor alle docenten verplicht. (2010) In deze beleidsperiode zal nader onderzoek gedaan worden naar een verdere uitbreiding van functionaliteiten van de nieuwe ELO (o.a. portfolio voor leerlingen) en de koppeling van de ELO aan de Montaigne DataBase. Tevens wordt in het komende jaar onderzocht welke en hoeveel hardware nodig is om het leerproces van de leerlingen binnen het uitgezette onderwijsbeleid (schoolplan ) goed te ondersteunen. Op basis van de resultaten zullen vervolgens een financieel en een implementatieplan worden opgesteld, zodat aan de randvoorwaarden kan worden voldaan. 9

10 5. Het financiële kader De school wil de door het rijk verstrekte middelen optimaal gebruiken. Het gemiddelde bedrag dat de school wil uitgeven voor het leermiddelenpakket van de leerling is vastgesteld op 320 euro, conform de vergoeding per leerling vanuit de rijksoverheid. Dit betekent dat de school alleen in bijzondere gevallen extra, eigen middelen inzet voor de aanschaf en/of ontwikkeling van lesmateriaal. Bv. Als er extra kosten voortkomen uit strategische beleidskeuzes. Binnen dit financiële kader wordt per afdeling (zie schema in paragraaf 2) een gemiddelde prijs voor het leermiddelenpakket vastgesteld, eventueel gespecificeerd naar leerjaren. De schoolleiding stelt in samenspraak met de teamleiders dit bedrag vast. Per afdeling wordt gestreefd in max. 4 jaar naar een verdeling van het budget voor aanschaf van materiaal van derden en ontwikkeling van eigen materiaal, als volgt (uitgaande van een normbedrag van 320 euro): euro voor aanschaf materiaal van derden (incl. licenties) - 90 euro voor ontwikkeling eigen materiaal (incl. inzet personeel) Daarnaast wordt ongeveer 25 euro per leerling additioneel ingezet voor kopieer- en reproductiewerk, voor zover het betrekking heeft op onderwijsdoelen (dus niet administratief). Hierbij zal nog onderscheid gemaakt worden tussen verbruik en gebruik en tussen zwart-wit- en kleurkopieën. Om het aantal kopieën terug te dringen wordt het eigen materiaal tijdsbestendig gemaakt. Dit betekent dat (delen van) dit materiaal meerdere schooljaren gebruikt kan worden. De reprokosten worden uit het huisvestingbudget bekostigd en niet uit het leermiddelenbudget, zodat er meer middelen kunnen worden vrijgemaakt voor onderwijsontwikkeling. Door een eerste kritische boekenlijstronde in is de gemiddelde prijs per boekenlijst teruggebracht van 330 naar 290 Euro. Hieronder zijn de stappen in beeld gebracht die de komende 4 jaar moeten leiden tot het verder terugbrengen van gemiddelde boekenlijstprijs Aan het leermiddelenbeleid gerelateerde Beleidskeuzes uit het nieuwe schoolplan (korte termijn) Onderdeel Tijdpad 1. Opstellen boekenlijst (zo weinig mogelijk Uiterlijk maart 2010 werkboeken) 2. Herontwerpen /aanpassen VMBO intersectoraal Uiterlijk maart Ontwikkelen programma Technisch ontwerpen klas 1 HV en Uiterlijk juni Gymnasium 4. Ontwikkelen programma Kunst en Techniek 3 H en 3V Uiterlijk juni Uitvoeren nieuw ontwikkeld programma NLT 4,5,6 HV Vanaf september Curriculum vervangende contextrijke opdrachten ontwerpen voor thema s in onderbouw (en thematische opdrachten) 7. Curriculum vervangende (vakoverstijgende) contextrijke opdrachten ontwerpen voor vakken in de onderbouw 8. Curriculum vervangende contextrijke opdrachten ontwerpen voor thema s in bovenbouw (en thematische opdrachten) 9. Curriculum vervangende (vakoverstijgende) contextrijke opdrachten ontwerpen voor vakken in de bovenbouw 10. Tijdloos maken en produceren bestaand materiaal Uiterlijk juni Invoeren bestaand materiaal in Continue 12. Betrekken van leerlingen bij het beoordelen van Continu zelfontworpen materiaal d.m.v. enquêtes 13. Betrekken van leerlingen bij het ontwerpen van materiaal via de Domeinraden Jaarlijks bij minimaal een onderwijsproject per team 14. Breed inzetten van wintoets Wanneer een afdeling in staat is minder geld uit te geven aan materiaal van derden, ontstaat er meer ruimte voor investeringen in eigen materiaal. Ten aanzien van de exacte verdeling van de kosten per afdeling en per team wordt in de komende jaren ervaring opgedaan. Bovengenoemde uitgangspunten zijn daarbij bepalend, alsmede de tabel met streefcijfers uit paragraaf 2. 10

11 Voor de kosten voor de aanschaf van abonnementen, deelnames etc. reserveert de school jaarlijks een budget van euro. Teams en secties kunnen een aanvraag doen voor een aanschaf, onderbouwd met een onderwijskundige argumentatie en een kostenplaatje. De schoolleiding beslist over toekenning van de aanvraag, in samenspraak met het OnderwijsAtelier. Eventuele extra vakken worden meegenomen binnen het budget (ouders gaan hiervoor dus niet extra betalen). 11

12 6. Professionalisering van het team Het OnderwijsAtelier speelt een voorname en initiërende rol bij de professionalisering van het team. De architecten in dit Atelier zijn geschoold en hebben een ruime ervaring en een uitgebreid instrumentarium op het gebied van zelf ontwikkelen en arrangeren van lesmateriaal. Het Atelier coacht en begeleidt de teams en de docenten en is verantwoordelijk voor het verspreiden en borgen van kennis. Daar waar nodig worden de OnderwijsArchitecten voor deze taken extra geschoold. Speerpunten voor de komende beleidsperiode zijn scholing op werkvormen, metadatering en het arrangeren van materiaal. In het scholingsplan zal hier ruim aandacht voor zijn. Naast inhoudelijke scholing wordt ook scholing aangeboden met betrekking tot het verwerven van ICT-vaardigheden. Dit heeft als doel om het gebruik van de ELO, het Smartboard en digitaal materiaal te optimaliseren Het scholingsplan wordt opgesteld in overleg met de teamleiders en andere betrokkenen en voorgelegd aan de MR ter vaststelling in de periode mei/juni van elk schooljaar. De kosten voor scholing drukken op het scholingsbudget en niet op het leermiddelenbudget. 12

13 7. Volgen en vooruitzien Over hoe de school rapporteert over het leermiddelenbeleid en de leermiddelenvoorziening aan bestuur, medezeggenschapsraad, ouders en omgeving. De school rapporteert in haar begroting aan het Centrale Directie van de Esloo Onderwijsgroep, waarvan het Montaigne Lyceum deel uitmaakt. Daarnaast wordt het Leermiddelenbeleidsplan verspreid onder de andere scholen van de onderwijsgroep. In december 2009 zijn de uitgangspunten van dit plan reeds aan de Algemene Directie (Locatie directeuren, Algemeen Directeur, Stafbureau) gepresenteerd. Het Leermiddelenbeleidsplan zal ter goedkeuring aan de Deel MR, waarin ook ouders zitting hebben, worden voorgelegd. De leerlingen worden betrokken bij de evaluatie van leermateriaal via enquêtes. Het OnderwijsAtelier speelt hier een rol in, als expertisecentrum binnen de school. In dit plan zijn met name de ambities met betrekking tot leermiddelenbeleid voor de komende 4 jaar uitgewerkt. Daarnaast zal ook nog een aantal verkennende activiteiten plaatsvinden ter ondersteuning van het beleid in de periode daarna. Deze zijn in onderstaand schema opgenomen. Verkennende activiteiten m.b.t. het leermiddelenbeleid Onderdeel Tijdpad 1. Opstellen functies mb.t. de inrichting van de ELO Uiterlijk maart Opstellen ICT-beleidsplan in het kader van Uiterlijk maart 2013 leermiddelenbeleid 3. Opnemen scholingswensen m.b.t. onderwijsontwikkeling in Uiterlijk juni 2010 het scholingsplan 4. Onderzoek naar de mogelijkheden om in de onderbouw Uiterlijk juni 2011 VMBO (en verder?) te werken met leergebieden 5. Samenwerking met partners (PLEION) aangaan met Vanaf september 2010 betrekking tot onderwijsontwikkeling 6. Onderzoek naar mogelijkheden en wenselijkheid om digitale methodes in te voeren 7. Onderzoek naar mogelijkheden om gebruik te maken / aan te sluiten bij initiatieven als Wikiwijs en VO-content 8. Onderzoek naar arrangeermogelijkheden van uitgevers Onderzoek naar breed invoeren van Wisweb Verwerken conclusies uit richtinggevende onderzoeken voor leermiddelenbeleidsplan 2014 en verder Uiterlijk januari 2014 Bijlage 1: Informatie Bijlage 2: Montaigne ontwikkelgids 13

14 Bijlage 1: Metadateergids Montaigne Lyceum Metadateren 14

15 Inhoud Waarom Metadateren pag. 3 pag. 4 Een leerobject metadateren pag. 7 Rubrieken pag. 9 Uploaden van je opdracht en overige metadata pag. 10 Plaatje uploaden pag. 11 Publiceren van je leerobject pag. 12 Beheren en toevoegen pag. 12 Het zoeken van een leerobject pag. 13 Uitgebreid zoeken pag. 14 Zoeken binnen een leerobject pag

16 Waarom Metadateren? Wat is zijn metadata? Metadata is informatie die het lesmateriaal helder beschrijft. Wanneer je dit dan gaat opslaan in een digitale database zorgt dit ervoor dat je makkelijk materiaal kunt vinden. Er wordt bij ons op school heel erg veel leuk onderwijs ontwikkeld. Goed onderwijs waar onze leerlingen prettig mee kunnen werken. Vaak maken wij onze opdrachten, werken er met de leerlingen mee en besluiten dan dat het toch helemaal anders moet. We gebruiken het werk waar we zoveel tijd in hebben gestoken vaak maar één keer. Om te voorkomen dat we steeds het wiel moeten uitvinden, hebben we als onderwijsarchitecten in samenwerking met Colours, een metadateringssysteem ontwikkeld en dit vervolgens door ClearCode laten omzetten naar een digitale databank. Daarnaast is het ook een hulpmiddel bij het ontwikkelen van materiaal, zoals onder andere het opstellen van een programma van eisen. Met behulp van dit systeem hebben we nu een digitale bibliotheek voor al ons onderwijsmateriaal gemaakt. Deze gaan we gezamenlijk vullen, en wordt voortdurend aangevuld en bijgewerkt door alle docenten. Omdat het systeem is voorzien van een uitgebreide zoekfunctie, kan alles door iedereen worden opgevraagd en is alles voor iedereen beschikbaar. Dit moet heel veel werk besparen en inspireren tot nieuw onderwijs. 16

17 Onze metadatabank vinden we op het internet, toegankelijk voor ons als docenten van het Montaigne Lyceum door een persoonlijke inlognaam en wachtwoord. Voor ieder ander is deze website niet toegankelijk. Wanneer je je werk gaat opslaan ga je eerst naar de website: dit staat natuurlijk voor Montaigne DataBank. Hier log je in met de gebruikersnaam die je hebt ontvangen en je wachtwoord, het wachtwoord kun je daarna veranderen onder het kopje Profiel wat je vindt op de home page. 17

18 Je komt binnen op de home pagina die je hieronder ziet. De afbeelding maakt deel uit van een slide-show dus deze verandert regelmatig. Vanaf hier kun je aan de slag. Wanneer je nog eens even goed wilt zien hoe je gebruik maakt van de site klik je op HULP, onder deze knop vind je drie instructievideo s die je door de website loodsen Vanuit de homepage kun je van alles ondernemen in deze databank. De bovenste balk laat zien hoe je uitgebreid kunt zoeken in dit programma en hoe je je eigen materiaal kunt toevoegen. Geheel rechts een eenvoudige zoekmachine waar je een zoekterm kunt invullen. In de slide-show komen de laatst geplaatste opdrachten voorbij en daaronder de meest recent toegevoegde leermiddelen. Nieuws waarin je op de hoogte gehouden wordt van de thema s en onderwijsatelier activiteiten. De homepage is nog wat langer en het vervolg is dan ook te zien op de volgende pagina. 18

19 Iets verder naar beneden op de homepage vind je de verschillende ontwerp vormen, wanneer je hier op klikt krijg je alle opdrachten te zien die in deze ontwerpvorm zijn gemaakt. Ook kun je doorklikken naar een duidelijke omschrijving van deze vorm én kun je een digitaal format downloaden welk je direct kunt gebruiken om je opdracht in te schrijven. Wanneer je een opdracht ziet die je aanspreekt klik je op Bekijk item, hier kun je de gehele opdracht bekijken. Een leerobject metadateren Er zijn twee mogelijkheden om je opdracht in de databank te plaatsen. 19

20 1. Je klikt in de bovenste balk op TOEVOEGEN 2. Onder het kopje Acties, klik je op Voeg leerobject toe. 20

21 Welke van de twee opties je ook kiest je komt dan altijd in het scherm terecht waar je de opdracht kunt metadateren Als eerste geef je de titel van je opdracht op. 2. bij twee kun je een omschrijving van de opdracht geven. Vaak maak je bij een opdracht ook een inleiding, deze kun je hier prima voor gebruiken want dat geeft aan waar de opdracht over gaat. 3. Onder het kopje Kerndoelen/ Werkvormen/ Trefwoorden geef je per onderdeel aan wat voor jouw opdracht van toepassing is. Klik je op uitleg, dan kun je in een pop-up scherm zien wat de kerndoelen en werk en prestatievormen zijn. De trefwoorden zijn vrij te kiezen. Zorg er wel voor dat je trefwoorden de lading goed dekken, dit is één van de manieren voor je collega s om je werk te vinden. Wanneer je op uitleg klikt bij bijvoorbeeld de kerndoelen, kun je via het onderstaande pop-up het kerndoel van je keuze aanklikken, je wordt dan 21

22 doorgelinkt naar de website van het SLO, hier kun je precies zien wat er met het kerndoel bedoeld wordt. Rubrieken Onder het kopje rubrieken kun je makkelijk aanvinken wat bij jouw opdracht van toepassing is. 22

23 Uploaden van je opdracht en overige metadata Via bladeren je opdracht zoeken en vervolgens op Upload klikken om deze in het bestand te zetten. Onder de Overige metadata wordt de versiecode ingevuld en aangegeven aan welke geboden van Montaigne de opdracht voldoet. Versiecode: ddmmjjjj + editienummer De studiebelasting wordt aangegeven in uren. 23

24 Plaatje uploaden Als laatste kun je ook een plaatje uploaden, dit is zichtbaar als je opdracht in de slide-show staat. Om het te kunnen uploaden zul je het eerst vanaf internet op moeten slaan in je map afbeeldingen. Hiervandaan kun je hem uploaden, dit lukt niet als je vanaf Internet werkt. Nadat je het plaatje via bladeren hebt opgezocht druk je op Upload om hem toe te voegen. Onder Uitgebreide opties kun je aangeven of je reacties of pings toestaat op je leerobject. 24

25 Publiceren van je leerobject Wanneer je alle onderdelen hebt ingevuld kun je je werk publiceren. Hiervoor moet je weer naar boven op de pagina waar je aan het werk bent. Wanneer je op Publiceer klikt is het werk voor iedereen zichtbaar, wanneer je het leerobject niet af hebt kun je het voor je zelf opslaan en kun je er later zelf weer in werken. Beheren en toevoegen Onder Beheer mijn objecten kun je wijzigingen maken in je leerobjecten Wanneer je bekijk mijn leerobjecten selecteert zie je jouw leerobjecten in het webpagina format. Verder kun je hier nieuws en kalenderitems toevoegen, Je profiel uitbreiden (hier kun je ook je wachtwoord wijzigen. En je vindt er de uitlog functie. 25

26 Het zoeken van een leerobject Er zijn verschillende manieren om een leerobject te vinden. 1. Een zoekterm invoeren in het eenvoudige zoekscherm. 2. De knop uitgebreid zoeken aanklikken. 3. Binnen een opdracht metadata aanklikken. 1: het eenvoudige zoekscherm 3 26

27 2: Uitgebreid zoeken Door uitgebreid zoeken te gebruiken kun je aanklikken aan welke eisen jouw zoekopdracht moet voldoen. Als eerste tik je een zoekwoord in, vervolgens selecteer je de metadata waar de opdracht aan moet voldoen. Wanneer je iets hebt geselecteerd klik je op het groene plusje, wanneer het verwijderd moet worden op het rode stop bord. Alles geselecteerd klik je op zoeken. Je kunt echter ook negatief zoeken, stel nu dat je geen resultaten wilt als Tabasco, Leittext, spelvorm en Havo dan klik ik rechts van dat blokje op Geen. Wil je dat hij in ieder geval aan één metadatarubriek voldoet van degene die je gekozen hebt kies je voor Een of meer. 27

28 3: zoeken binnen een leerobject Je klikt een leerobject aan en je vindt daar een aantal metadata, deze kun je ook weer aanklikken om zo verder te zoeken. 3 28

29 Auteur: Monique van der Steen 29

30 Bijlage 2: Montaigne Ontwikkelgids Ontwikkelgids Montaigne Lyceum 30

31 31

32 Inhoud Indrukwekkend onderwijs blz. 4 Waarom zelf onderwijs ontwikkelen blz. 5 De Durven Delen Doen subsidie, hoe kom ik daarvoor in aanmerking? Blz. 5 De tien geboden blz. 6 De aanpak bl.z 6 Definities van een thema, een opdracht en een activiteit blz. 7 Opbouw van leermateriaal van het Montaigne Lyceum blz. 8 Het Montaigne Datamodel blz. 10 Ontwikkelinstrumenten 1. De Leittextmethode blz Natuurlijk Leren, prestaties blz Tabasco blz Verhalend ontwerpen blz Technisch ontwerpen blz. 16 Om over na te denken Meervoudige Intelligentie blz. 18 Functionarissen bij het ontwikkelen blz. 19 Afspraken over de Lay-out van het materiaal blz. 20 Bijlagen Bijlage 1: lijst van werkvormen en presentatievormen blz. 21 Bijlage 2: 58 kerndoelen van de onderbouw blz. 23 Indrukwekkend onderwijs Onderwijs ontwikkelen kan energie opleveren, zeker als het om indrukwekkend onderwijs gaat, onderwijs dat een blijvende indruk bij leerlingen achterlaat. In zo n geval zie je docenten glunderend bij hun groepen staan. Zij weten dat er iets gebeurt, dat ze een balletje aan het rollen hebben gebracht dat grote effecten zal hebben voor deze kinderen. De ogen glanzen, je voelt iets in de atmosfeer. Onderwijs ontwikkelen kan ook dodelijk vermoeiend zijn, bijvoorbeeld als je het idee hebt dat je het allemaal al eens eerder gedaan hebt, en misschien zelfs veel beter. Of als je voor alle onderdelen van het onderwijs ontwikkelen, uitvoeren, evalueren, herontwikkelen stelselmatig te weinig tijd hebt. Je 32

33 merkt het aan de leerlingen: Ze vinden het leuk en het werkt ook wel, maar jij weet dat het zoveel beter had gekund. Het Montaigne Lyceum kiest voor indrukwekkend onderwijs. Het wil iets in trilling brengen bij leerlingen. En ook bij de ontwikkelaars van dat onderwijs moet er blijvend iets in beweging zijn. Het enthousiasme moet voelbaar zijn, enthousiasme om het te maken, uit te voeren en zonodig weer bij te stellen. Ons project Durven Delen Doen helpt ons daarbij. Het biedt ons de gelegenheid om energie besparende concepten te bedenken voor het ontwikkelen van onderwijs. De Onderwijs Architecten, waarvan elk team er één heeft, verenigd in het Onderwijs Atelier, gaan in dat proces voorop. Iedereen kan er van profiteren en erbij aansluiten. En ook de leerlingen hebben hun rol, bijvoorbeeld bij de stelselmatige evaluatie van ons onderwijs. Als dat nog niet tot indrukwekkend onderwijs leidt, weet ik het niet meer! Piet Post Waarom zelf onderwijs en leermiddelen ontwerpen? Wij Montaignaren werken vreselijk hard aan ontwikkeling en uitvoering van modern onderwijs. We halen onze energie onder andere uit het enthousiasme van de leerlingen die met ons materiaal aan de slag gaan, en het ermee naar hun zin hebben. Wij hebben een heel mooi vak, namelijk dat van leraar. Op het Montaigne Lyceum krijgen wij de kans om samen met onze collega s bijzonder onderwijs te maken en uit te voeren. Mooi onderwijs geeft mensen nog meer energie om nog mooier onderwijs te maken waardoor het een spiraal wordt waarin het één leidt tot het ander. Op schoolniveau willen we 33

34 onderwijs ontwikkelen en uitvoeren dat leerlingen stimuleert in hun leerprocessen en dat personeel inspireert om verder te ontwikkelen. Op maatschappelijk niveau willen laten zien dat je in een school al je creativiteit op een hoog plan kunt benutten, dat samen met anderen kunt doen en daarbij toch op een evenwichtige wijze met werklast kunt omgaan. Samen kunnen we laten zien dat een school die gaat voor eigentijds competentiegericht onderwijs een prachtige werkplek is voor personeel en leerlingen én dat werken in teamverband mensen gelukkiger maakt als professional en als mens. Dit ontwerpboekje geeft je een aantal handvatten om ons onderwijs op een goede manier te kunnen vormgeven. De Durven Delen Doen subsidie, hoe kom ik daarvoor in aanmerking? Iedere docent die duurzaam vernieuwend onderwijs ontwerpt binnen het Montaigne Lyceum kan aanspraak maken op de subsidie van Durven Delen Doen. Hiervoor moet het materiaal dat je ontwikkeld hebt voldoen aan een aantal eisen. Het moet duurzaam zijn zodat we het vaker dan één keer kunnen gebruiken, de tien geboden spelen een rol in het materiaal, verder is het gemaakt volgens de afspraken die we met elkaar gemaakt hebben over het schrijven van onderwijsmateriaal (deze vind je terug in dit gidsje). Wanneer jij tevreden bent met hetgeen dat je geschreven hebt dien je het in bij het onderwijsatelier. Zij bekijken of het aan de eisen voldoet en of je dus in aanmerking komt voor de subsidie. Het is ook belangrijk dat er een vermelding vanuit het TOP is naar dit nieuwe onderwijsmateriaal. Natuurlijk moet het geheel na goedkeuring formeel (met een bestelmachtiging) afgehandeld worden. 34

35 De Tien Geboden Wij mogen bij het ontwikkelen van ons onderwijs de tien geboden van het Montaigne Lyceum niet uit het oog verliezen. 1. Ons onderwijs is leerling-gericht 2. We geven ruimte aan verschillende leerstijlen 3. Leerlingen leren zoveel mogelijk door doen 4. We maken bij het leren gebruik van de omgeving 5. We maken gebruik van de vele ICT mogelijkheden die we hebben 6. We hanteren een activerende didactiek 7. We gaan uit van leerstofgebieden 8. Leerlingen nemen zelf verantwoordelijkheid voor hun leerproces en leren met elkaar 9. We begeleiden leerlingen op maat, dat wil zeggen naar hun individuele behoeften 10. We werken vanuit doorlopende leerlijnen, dat wil zeggen een goede aansluiting met het basisonderwijs en op het vervolgonderwijs De aanpak Van brainstorm tot kant en klaar materiaal Stappenplan: 1:Brainstorm over het thema 2:Opstellen Programma van Eisen 3:Zoeken naar Bronnen 4:Ontwikkelen van materiaal voor leerlingen en docenten 5: Drukklaar maken van materiaal 6:Uitvoeren 7:Evalueren 35

36 Definities van een thema, een opdracht en een activiteit Het onderwijsprogramma bestaat (voor een deel) uit een reeks van thema s. Een thema is de schoolvertaling van een werkelijkheid uit de leefwereld van de leerling is een integraal pakket van kennis uit verschillende domeinen, algemene en vakspecifieke vaardigheden en attitudes is curriculum vervangend wordt uitgevoerd in een projectweek of in een serie van reguliere lessen heeft meetbare leer- en ontwikkelingsdoelen (en draagt zodoende bij aan de persoonlijke, sociale en maatschappelijke ontwikkeling van de leerling) Voorbeeld van een thema: De wind Een thema bestaat uit een reeks van opdrachten. Een opdracht sluit aan bij de context van het thema is productgericht: de leerling produceert, levert op in óf buiten de school, voor een echte óf fictieve klant is vakoverstijgend of vakspecifiek is curriculum vervangend is gemaakt conform de ontwerpvormen van het Montaigne Lyceum: leittext, technisch ontwerpen, verhalend ontwerpen, ontwerpen binnen een thema, tabasco, spelvorm, prestatie, gesloten opdracht heeft een wisselende omvang (van ca. 1 klokuur tot enkele dagdelen) is te beoordelen op kennisaspecten, alsmede op product en proces Voorbeeld van een opdracht: Schrijf een gedicht over De wind en gebruik hierbij een bekende rijmvorm. Illustreer je gedicht en maak een passende lijst. De beste uitvoering wordt opgehangen in school. Een opdracht bestaat uit een reeks van activiteiten. Een activiteit sluit aan bij de context van de opdracht is taakgericht: de leerling voert uit is vakoverstijgend of vakspecifiek is curriculum vervangend heeft een wisselende omvang (van ca. 10 minuten tot ca. 1 klokuur) is afvinkbaar (wel/niet naar behoren uitgevoerd) Voorbeeld van een activiteit: Lees blz. 45 t/m 48 uit je boek voor Nederlands. Maak de opdrachten over de verschillende rijmvormen. Kies daarna een rijmvorm voor je eigen gedicht. 36

37 Opbouw van leermateriaal van het Montaigne Lyceum: Vooraf De vetgedrukte activiteiten zijn verplicht voor alle thema s in alle teams. De overige activiteiten dienen ter inspiratie Activiteit Waar gaat dit thema over? Beschrijving gezien vanuit de ontwikkelaar Onderwerp herkennen en gemotiveerd worden om er iets mee te doen. Dat kan door middel van een openingsactiviteit, een probleemstelling enz. Planning, onderwijstijd, studielast en doorlooptijd Waarin de leerling een planning maakt of aangereikt krijgt en inzicht krijgt in de omvang van dit thema, de doorlooptijd en de verdeling van de verschillende onderdelen in de tijd. Beoordelings-criteria De leerling weet aan welke criteria het eindproduct moet voldoen en hoe zwaar de beoordeling zal tellen. Indeling in groepen De leerling weet of er groepen gevormd worden voor deze opdracht, hoe groot die groepen zijn en wat de procedure voor de indeling is. Aansluiten bij voorkennis De leerling haalt latente kennis op en/of maakt zich vertrouwd met de instrumenten en kennis die hij al eerder gebruikt heeft. De leervraag van de leerling De leerling kan aangeven welke zaken hij over dit onderwerp zou willen leren Leerdoelen (Kennis) De leerdoelen worden gepresenteerd. Dat kan in 'leerlingentaal', maar het kunnen ook de kerndoelen zijn. Leerdoelen (Vaardigheden, ontwikkeling, competenties) Met de competentiekaart kan de leerling zien op welke punten dit onderwerp bijdraagt aan zijn ontwikkeling. Instaptoets Bronnen en instructie Een controle op de voorkennis van de leerling, richting gevend voor de verdere leerroute van de leerling. De (verwijzing naar de) bronnen die beschikbaar zijn voor dit onderwerp en welke instructie hij kan verwachten. 37

38 Benodigdheden De leerling weet welke materialen hij nodig heeft. Soort werk De leerling weet welke werkwijze hij kan verwachten (bijvoorbeeld ontdekken, ervaren en welke werkvormen). Tot Slot Mogelijke activiteiten Beschrijving gezien vanuit de ontwikkelaar 1 Transfer Het geleerde wordt in een nieuwe context geoefend. 2 Presentatie De leerling krijgt de gelegenheid te laten zien wat hij van dit onderwerp geleerd heeft. Dit kan in de vorm van een ppt, een poster, een gedicht, enz. 3 Toets De leerling laat zien wat hij van dit onderwerp geleerd heeft 4 Feedback De leerling krijgt feedback op zijn functioneren (resultaten, cijfer, gesprek, scoring op competenties, toevoeging aan portfolio enz.) 5 Reflectie De leerling krijgt de gelegenheid te beschrijven wat hij geleerd heeft van dit onderwerp en wat voor invloed dat heeft op hem (competenties) en op de mensen om hem heen. 6 Evaluatie De leerling krijgt de gelegenheid zijn mening te geven over de aanpak en het leermateriaal en kan adviezen geven voor wijzigingen daarin. 38

39 Het Montaigne datamodel rubriek veld Definitie en keuze van antwoorden (vocabulaire) algemeen titel Naam of titel van het thema of de naam of code van een opdracht, of de naam waaronder het bestand is opgeslagen. sleutelwoord Inhoudelijke sleutelwoorden (trefwoorden) waarmee de gebruiker het leermateriaal kan vinden, maximaal vijf woorden. omschrijving Een tekstuele omschrijving van de inhoud, maximaal 50 woorden. wat is het ontwerpvorm de geboden van Montaigne taal Vocabulaire: thema, project, opdracht, deelproject, rijke klus, toets of een combinatie (bijvoorbeeld een opdracht binnen een thema) Vocabulaire: 1=leittext 2=verhalend ontwerpen 3=tabasco 4=prestatie 5=technisch ontwerpen 6=ontwerpen binnen een thema 7=spelvorm 8=gesloten opdracht De acht geboden die betrekking hebben op het leermateriaal: 1=leerling-gericht (past bij de belevingswereld van de leerling) 2= ruimte aan verschillende leerstijlen/ meervoudige intelligentie 3=leren door doen 4=leren in de omgeving 5= toepassing van ICT 6= variatie van werkvormen 7= verbinden van kennis tussen vakken (voor een eindproduct is meer dan één vak nodig) 8= verantwoording bij de leerling De talen die gebruikt worden. invulling: vaak is meer dan een antwoord mogelijk. Indien mogelijk antwoorden binnen vocabulaire. 39

40 levenscyclus versie De versie (versiedatum ddmmjjjj + editienummer n.n). status Vocabulaire: 1=niet beschikbaar 2=ontwerp 3=definitieve versie 4=herziene versie educatief bijdrage (hoofdauteur) werkvormen en presentatievormen groepsgrootte studiebelasting naam van de hoofdauteur(s), voluit geschreven Schrijf op welke vorm(en) in het leermateriaal voorkomen. Vocabulaire: lijst diverse werkvormen, zie bijlage 1. Vocabulaire: Individueel, groepjes van leerlingen; klassikaal, hele domein Tijd die het bij benadering of gewoonlijk van de beoogde gebruikersgroep kost om met of aan dit leermateriaal te werken. Vakken en / of leergebieden Vakken die hebben bijgedragen aan dit leermateriaal. classificatie onderwijsniveau Onderwijsniveaus waarin het leren en gebruik van het leermateriaal voornamelijk plaatsvindt. Vocabulaire: vmbo b, vmbo k, vmbo t, havo, atheneum, gymnasium leerjaar Leerjaar waarvoor het materiaal bestemd is (1, 2, 3, 4, 5, 6) kerndoelen Opsomming van de nummers van de kerndoelen die aan de orde komen (alleen voor de onderbouw). Voor de nummering zie de lijst in bijlage 2. eindtermen Alleen voor de bovenbouw vmbo of de tweede fase. Verwijzing naar het pta, in de vorm van leerjaar (3, 4, 5, 6) en periode (1, 2, 3, 4) competenties Opsomming van competenties die aan de orde komen in het leermateriaal: 1=planmatig en georganiseerd werken 2=informatie verwerven en verwerken 3=onderzoeken 4=ontwerpen 5=samenwerken 6=communiceren 7=presenteren 8=evalueren en reflecteren Bijlagen: 1 Lijst werkvormen en presentatievormen 2 Lijst met verkorte weergave van de kerndoelen 40

41 Ontwikkelinstrumenten De basis: vijf opdrachtvormen 1 De Leittext methode De Leittext methode is een sterk geleide methode waarin de leerling zes stappen doorloopt. Elke stap wordt gecontroleerd door een docent. De opdracht begint met een situatie beschrijving, bijvoorbeeld: De leerlingen werken aan diverse opdrachten rond het thema Europa. Deze opdracht om een spel te maken over Europa kan in verschillende stadia van het leerproces rond dit thema worden gedaan. Door het spel te ontwerpen als eerste opdracht uit de reeks, bouwen de leerlingen basiskennis over het onderwerp op. Als ze al enige opdrachten hebben afgerond, verdiepen zij hun kennis en breiden die uit. Hierna volgt een korte duidelijke opdracht, zoals: Ontwerp een spel rond het thema Europa. Het spel moet als thema hebben:ontstaan van europa, het milieu en europa en europa en ontwikkelingshulp. Je mag een bestaand spel gebruiken en omwerken, of een heel eigen spel ontwerpen. Er moeten niet alleen vragen in zitten, maar ook doe-opdrachten. Het spel wordt ook echt gespeeld, dus het moet bestaan uit alle onderdelen die normaal bij een spel horen. In zes stappen worden volgens waarna vragen of aanwijzingen aangeboden. Zie het schema hieronder voor de diverse stappen. 2 Natuurlijk leren; werken met prestaties 41

42 Natuurlijk leren Natuurlijk Leren is leren in en van de context, oftewel het dagelijks leven. Bij een dergelijke manier van leren doen leerlingen vaardigheden en kennis op in de praktijk en wel zo dat ze deze vaardigheden en kennis ook in andere situaties kunnen gebruiken. Bij natuurlijk leren werken de leerlingen aan prestaties. Bij een prestatie horen workshops om de leerling voor te bereiden of te begeleiden bij de opdracht. De workshops worden verzorgd door vakdocenten of mensen van buitenaf. De leerling geeft zichzelf (soms in overleg of op aanraden van de coach) op voor een workshop. Wat zijn Prestaties? Prestaties zijn taken die tot op zekere hoogte zelf gekozen worden en die aansluiten bij de leerwensen van de leerling. Bij het uitvoeren van de prestaties wordt een beroep gedaan op diverse competenties, zoals kunnen lezen, informatie kunnen verwerken, kunnen samenwerken, discipline hebben, afspraken kunnen maken, kunnen plannen, enzovoorts. Een prestatie heeft altijd een opdrachtgever. Dat kan een medewerker van de school zijn of een extern bedrijf. Betekenisvolle leertaken zijn het hart van natuurlijk leren. De betekenisvolle leertaken, bij natuurlijk leren 'prestaties' genoemd, zijn vrijwel altijd (realistische) praktijksituaties en kunnen ook in samenhang met het bedrijfsleven ontwikkeld worden. Op deze manier leert de leerling ook werkelijk in de wereld. Het is ook mogelijk dat de school of individuele medewerkers de opdracht aan de leerlingen geven. Afronding van de prestatie Als de leerling vindt dat hij klaar is met de prestatie, dan wordt het gepresenteerd aan de opdrachtgever en/of aan de groep. De leerlingen zijn zelf verantwoordelijk voor de bewijzen die aantonen dat ze een prestatie goed hebben uitgevoerd. Dit kan door middel van foto s, een verslag, het resultaat zelf (b.v. een leskist voor groep 7 over spreekwoorden omtrent voedsel en eten), een video-opname of iets dergelijks. Een aantal ideeën voor een prestatie: Leskist samenstellen -Rapport opstellen Tentoonstelling inrichten -Discussiemiddag organiseren Campagne bedenken -Lesbrief maken Informatiepakket samenstellen -Fotoserie maken Model maken -Film maken Excursie organiseren -Advies uitbrengen Postbus 51 spotje maken -Les verzorgen onderzoek doen -Praktijkles geven PowerPoint presentatie maken -Uitkomsten onderzoek presenteren Wandplaten maken -Voorstel maken en uitwerken Debat organiseren -Folder maken Flyer maken -Gebruiksaanwijzing opstellen Uitstapje organiseren - en nog veel meer 42

43 3 Tabasco Pittig onderwijs in moderne vreemde talen Tabasco staat voor TAsk BAsed SChOol, ofwel talen leren door middel van het uitvoeren van taaltaken. De methode gaat uit van de basisprincipes van taalverwerving. Het proces van natuurlijke taalverwerving voltrekt zich volgens drie principes: Kinderen doen het zelf, Ze doen het zonder instructie of explicitering van de taalregels, Ze doen het in interactie met een rijke taalomgeving. Bij Tabasco is de leerling de eigenaar van zijn eigen proces van taalverwerving. Dit wordt geïllustreerd aan de hand van het Engels woord crown (kroon) dat een speciale rol speelt in de methode: de c staat voor choice (keuze), de r voor reflection (reflectie), en de own voor ownership (eigenaarschap). De leerling kiest zelf zijn taak, en hoe en met wie hij die gaat uitvoeren. Hij bepaalt zelf waarop hij beoordeeld wil worden, en aan welke taalaspecten hij gaat werken op basis van de beoordeling. Kortom: het eigenaarschap ligt bij de leerling. Vandaar de uitspraak: de leerling is de eigenaar van zijn eigen proces van taalverwerving. Tabasco is een vorm van taakgestuurd onderricht: de leerlingen voeren grote, open taken uit. Het sleutelwoord hierbij is betekenisvol. Betekenisvol staat tegenover zinvol. Onderwijs dat bepaald wordt door de maatschappij via de kerndoelen, door de school met zijn programma en door de docent in de les, wordt beschouwd als zinvol. In dergelijk onderwijs moeten de leerlingen van alles leren voor later. Als de leerling meer zelf mag bepalen wat hij wil leren en hoe hij daarbij te werk gaat, wordt het leren betekenisvol. Betekenisvolle taken zijn taken die door de leerling zelf worden ervaren als relevant, voor nu. Tabasco kent de volgende Taakcyclus: Oriëntatie, Utvoering generale repetitie feedback, Presentatie o Oriëntatie: De leerling kiest wat hij wil doen, hoe, met wie, waarop hij beoordeeld wenst te worden Bij een groepsopdracht wordt ook vastgesteld waarop de groep beoordeeld wenst te worden. o Uitvoering. De leerlingen gaan aan de slag en presenteren hun eerste product tijdens de generale repetitie. Iedereen beoordeelt zichzelf en krijgt feedback van zijn medeleerlingen en de docent op basis van zijn eigen criteria bij de taak. Om tot een schitterende eindpresentatie te komen bepaalt iedereen vervolgens zelf aan welke talige aspecten hij nog gaat werken in de zogenaamde taalwerkplaats. o Presentatie: De leerlingen vervolmaken hun product na zich op allerlei vlakken nader te hebben bekwaamd in de taalwerkplaats. Het woord presentatie moet breed opgevat worden. Het kan in allerlei vormen: van een interview tot een krant die wordt uitgedeeld. Het gaat om de prestatie die de leerling levert De drie pijlers van Tabasco zijn dus: o De methode gaat uit van de basisprincipes van natuurlijke taalverwerving. o Het is taakgestuurd onderwijs: het taalleerproces is gestructureerd in een taakcyclus. o Onderhandelen neemt een voorname plaats in: de docent geeft de kaders aan, maar het zijn de leerlingen die kiezen. 43

44 4 Verhalend ontwerpen Onderwijs met de kwaliteiten van een spel Technisch gezegd zit het zo: verhalend ontwerpen zet leeractiviteiten in een verhaallijn, waardoor ze voor leerlingen een logisch verband krijgen. Betrokkenheid wordt opgeroepen door de leerlingen zich te laten identificeren met de hoofdpersoon van het verhaal,of hen zelf hoofdpersonen te laten worden. Onverwachte wendingen in de verhaallijn maken het onderwijs spannend. De docent legt met sleutelvragen de bal voortdurend bij de leerlingen, en daagt hen daarmee uit al hun capaciteiten in te zetten. Betrokkenheid en leerenergie Leerlingen kunnen er veel van zichzelf in kwijt, en hun mening is belangrijk voor het verloop van het verhaal. Daardoor zijn ze veel meer betrokken dan in een traditionele les. Betrokkenheid levert leerenergie. Sleutelvragen Een verhalend ontwerp drijft op sleutelvragen. Vragen die kinderen motiveren, aan het denken zetten, en activeren. Je lost de problemen niet zelf op maar deelt ze met de kinderen. Verrast worden door kinderen In elke klas zitten ze. De leerlingen waar je je zorgen over maakt. Of de kinderen waarvan je niet meer had gedacht dat je ze nog aan het leren zou krijgen. In een verhalend ontwerp komen deze kinderen opvallend vaak goed uit de verf. Een verhaallijn opzetten Plot Geef hier het antwoord op deze vraag: stel je voor dat je over je onderwerp een artikel voor een krant schrijft. Wat zou daar dan de kortst mogelijke samenvatting van zijn? Welke tegengestelde waarden zijn op de plot van toepassing? Hoofdvraag Noteer hier zo kort mogelijk een hoofdvraag bij je onderwerp. (zijn plot en tegenstelling daartoe te herleiden?) Bij episode 1 Kun je een mooie opening bedenken? Helpen de leerlingen bij het creëren van de context? Is het nodig identificatie met personen mogelijk te maken? Episode 1 Sleutelvragen leeractiviteiten Episode 2 Sleutelvragen leeractiviteiten Episode Sleutelvragen leeractiviteiten Komt de hoofdvraag of het conflict tussen de tegengestelde waarden tot ontwikkeling? Kan het ook met minder episodes? Er zijn geen vaste regels voor de opbouw van een verhaallijn. Probeer eens: 1. opening 2. setting the scène 3. de plot gaat rollen 4. incident 5. ontknoping 44