ARS-advies over het Discussiedocument Voorrang voor een gezonde stad

Transcriptie

1 Over het Discussiedocument Voorrang voor een gezonde stad

2 ARS-advies over het Discussiedocument Voorrang voor een gezonde stad Aan: College van Burgemeester en Wethouders van Amsterdam Gemeenteraad van Amsterdam Dagelijks Bestuur en Raad van de stadsdelen De Baarsjes, Bos en Lommer, Centrum, Oost/Watergraafsmeer, Oud-West, Oud-Zuid, Westerpark, Zeeburg, Zuideramstel Oktober 2007 serie 2007, nr. 305 (17)

3 ARS-ADVIES OVER HET DISCUSSIEDOCUMENT VOORRANG VOOR EEN GEZONDE STAD INHOUDSOPGAVE SAMENVATTING EN AANBEVELINGEN 3 I. INLEIDING 5 II. STIMULERENDE MAATREGELEN 5 Verbeter het OV Een voetgangers- en fietsvriendelijke stad Innovatieve alternatieven III. RESTRICTIEVE MAATREGELEN 8 Parkeerbeleid Milieuzonering en bronmaatregelen Gebiedsafbakening IV. VOORWAARDEN VOOR SUCCES 9 COLOFON Over de ARS De Amsterdamse Raad voor de Stadsontwikkeling is sinds 1957 een onafhankelijk adviesorgaan van de gemeente Amsterdam en geeft (gevraagd en ongevraagd) adviezen aan het centrale stadsbestuur van Amsterdam en de verschillende stadsdeelbesturen. De adviezen handelen over vraagstukken als: stedebouw, ruimtelijke ordening, economie, volkshuisvesting, verkeer & vervoer en openbare ruimte. Dit advies is op 3 oktober 2007 vastgesteld door de ARS op zijn plenaire ledenvergadering. Verder gebruik van dit advies staat ieder vrij, mits dit gebeurt met bronvermelding.

4 SAMENVATTING van het ARS-advies over het Discussiedocument Voorrang voor een gezonde stad De Amsterdamse Raad voor de Stadsontwikkeling kan zich vinden in de intenties van het discussiedocument en ziet de noodzaak van het nemen van maatregelen om de luchtkwaliteit te verbeteren. De nota richt zich op het beperken van de luchtvervuiling zodat voldaan wordt aan de normen. De ARS bepleit een meer positieve insteek. Door het verder terugdringen van de luchtvervuiling wordt Amsterdam een aantrekkelijke stad, waar het gezond en prettig leven is. Dat sluit aan bij het streven naar een Topstad. In het discussiedocument is het ontmoedigen van het autogebruik door een verhoging van de parkeertarieven als enige maatregel ver uitgewerkt. Een groot aantal van de andere genoemde maatregelen blijft vaag. Dat is een gemis, want tegenover het vragen van een offer (auto thuis laten of véél betalen) moet gelijktijdig een pakket maatregelen getroffen worden om zich anders te kunnen vervoeren c.q. aan de hoge parkeerkosten te ontkomen. Men zou verwachten dat alles uit de kast wordt gehaald om alternatieven voor het autoverkeer binnen de ring te stimuleren. Dat gebeurt te weinig. Daarom doet de ARS hiervoor aanbevelingen. Daarnaast is beleid nodig om het autoverkeer te beperken zodat de doelstelling gehaald kan worden. Het parkeerbeleid is in Amsterdam een effectief middel gebleken voor het terugdringen van de automobiliteit. Het voortbouwen daarop is een logische keuze. De maatregelen zouden echter meer gericht moeten zijn op het tegengaan van het rijden met de meest vervuilende auto s en vrachtwagens, omdat een klein deel van het wagenpark verantwoordelijk is voor een grootste deel van de vervuiling. AANBEVELINGEN 1. Zorg als alternatief voor de stevige parkeermaatregelen binnen de ring voor een uitstekend openbaar vervoer met een fijnmazig tramnet, een speciaal tarief etc. Verbeter daarnaast het regionale openbaar vervoer. 2. Stimuleer de ontwikkeling van innovatieve alternatieven als het vervoer te water. 3. Breid het aantal P&R terreinen langs de ring drastisch uit. 4. Maak de stad aantrekkelijker voor voetgangers en fietsers. 5. Differentieer de parkeertarieven naar vervuilingsklasse van auto s maar ook naar plaats, waarbij er in het Centrum meer betaald moet worden dan aan de randen van het kerngebied. 6. Onderzoek de effecten van het verkleinen van de vergunninggebieden. 7. Bezie de mogelijkheden van invoering van milieuzonering voor personenauto s waarbij de meest vervuilende auto s uit het kerngebied geweerd worden. 8. Zorg voor een goede projectorganisatie en zet een brede publiciteitscampagne op. SAMENVATTING EN AANBEVELINGEN ARS-Advies over het Discussiedocument Voorrang voor een gezonde stad, okt

5 ARS-Advies over het Discussiedocument Voorrang voor een gezonde stad, okt

6 ARS-ADVIES OVER HET DISCUSSIEDOCUMENT VOORRANG VOOR EEN GEZONDE STAD I. INLEIDING De Amsterdamse Raad voor de Stadsontwikkeling ziet de urgentie van het verbeteren van de luchtkwaliteit in Amsterdam. De titel 'Voorrang voor een gezonde stad' wekt hoge verwachtingen. De nota richt zich echter te veel op het terugdringen van de luchtvervuiling om te kunnen voldoen aan de normen. Het stuk kan aan kracht winnen door positieve ambities te formuleren. Door de verbetering van de luchtkwaliteit wordt Amsterdam een nog aantrekkelijker stad, waar het gezond en prettig leven is. Schone lucht is dan een vestigingsfactor. Dat sluit aan bij het streven van Amsterdam een Topstad te worden. Amsterdam moet dan ook een duidelijke keuze maken voor een gezonde stad. Terwijl men hier nog nadenkt over de strategie, zijn steden in andere landen al bezig met het uitvoeren van maatregelen. Daarnaast zou het beleid acceptabeler en effectiever zijn als de nadruk wordt gelegd op het stimuleren van minder vervuilende vervoerwijzen. Beperkende maatregelen blijven nodig, maar de uitwerking daarvan kan evenwichtiger. II. STIMULERENDE MAATREGELEN In het discussiedocument is alleen het ontmoedigen van het autogebruik door een verhoging van de parkeertarieven ver uitgewerkt. Een groot aantal van de andere genoemde maatregelen blijft vaag. De ARS meent dat tegenover het vragen van een offer (auto thuis laten of veel betalen) gelijktijdig een pakket maatregelen moet worden getroffen voor andere vormen van vervoer. Om het autoverkeer te beperken zonder dat dit nadelige gevolgen heeft voor het functioneren van de stad is het aanbieden van andere vervoermogelijkheden van groot belang. Amsterdammers en bezoekers moeten verleid worden te kiezen voor schonere vervoermiddelen. Daarvoor is een drastische verbetering van zowel het regionale als het binnenstedelijke openbaar vervoer nodig. Daarnaast moet de inrichting van de stad aantrekkelijk zijn voor voetgangers en fietsers. Ook voor goederenvervoer moeten milieuvriendelijke alternatieven bevorderd worden. Door zo de nadruk te leggen op het stimuleren van gewenst gedrag kan het beleid effectiever worden. Ook wordt de maatschappelijke acceptatie vergroot. Verbeter het OV De nota verwijst naar de Amsterdamse OV-visie. Deze visie draagt echter op geen enkele manier bij aan het gestelde doel. Integendeel, de ARS meent dat het fijnmazige tramnet cruciaal voor het vervangen van de korte, kriskras autoritten in de stad in de OV-visie van de gemeente veronachtzaamd wordt. De keuze voor stevige parkeermaatregelen binnen de ring vereist als alternatief juist een voor de reiziger herkenbaar en goed functionerend tramnet dat het hele kerngebied fijnmazig ontsluit. De ARS doet daarvoor de volgende suggesties: ARS-Advies over het Discussiedocument Voorrang voor een gezonde stad, okt

7 Herstructureer en bouw het tramnet uit tot een netwerk dat het gehele gebied binnen IJ en ring fijnmazig ontsluit. De tram is, naast de fiets, hét vervoermiddel binnen de ring. Hoofdelementen voor de verbetering zijn: Eenvoudiger, herkenbaarder lijnenloop van radialen en ringen Evenwicht in oriëntatie van de lijnvoering op stations Centraal en Zuid Toevoeging van ontbrekende schakels (vooral in Amsterdam Zuid) Aansluiting van (meer) lijnen naar spoor- en metrostations langs de ring Verhoging van de frequentie en realisering van voldoende haltes. Voer een speciaal tarief in voor het openbaar vervoer binnen de ring. Biedt de bewoners van het kerngebied een goedkoop abonnement en biedt bezoekers en toeristen een speciaal kaartje dat overal verkrijgbaar is. Stimuleer actief het combikaartenbeleid bij culturele en andere evenementen, zoals nu al bij het Concertgebouw gebeurt. Stel een 24-uursbediening binnen de ring in. In een vrijwel autovrije stad moet er geen twijfel over bestaan of je s avonds laat of s nachts nog wel thuiskomt. Bezie of in het kerngebied de tram in lagere frequentie de hele nacht door geëxploiteerd kan worden. De nachtbussen zijn dan voor het gebied buiten de ring. Realiseer drastische uitbreiding van P&R terreinen. Bij alle kruisingen van de metro/spoorring en het tramnet dienen bewaakte, goed gefaciliteerde en vanaf de A10 duidelijk aangegeven P&R terreinen te komen. Zij vormen de toegangpoorten tot de stad binnen de ring. Vervang gelede stadsbussen binnen de ring door de tram. Als de tram wordt gezien als hét vervoermiddel binnen de ring, dan is het logisch de (vervuilende en veel ruimte innemende) gelede bussen zo veel mogelijk te vervangen door tramexploitatie. Vroegere plannen zoals het in gebruik nemen van de tramrails in de Haarlemmerhouttuinen en het vertrammen van buslijn 15 zouden alsnog moeten worden opgepakt. Laat de streekbussen eindigen bij de ring. Met de komst van de Noord/Zuidlijn, het sluiten van de metroring tussen Sloterdijk en CS èn de hierboven geschetste drastische verbetering van het tramnet ontstaan zulke goede overstapmogelijkheden dat het verantwoord is de streekbussen aan de rand van het kerngebied te laten eindigen. Begin/eindpunten kunnen verplaatst worden naar de knooppunten van tram/metro/spoor/ p&r- terreinen. De concessieverlener moet daarvoor de vervoersexploitanten opdragen dienstregelingen beter af te stemmen. Ontsluit ook de bedrijventerreinen met OV. Het ontbreekt een aantal bedrijventerreinen in het kerngebied aan een goede ontsluiting via het OV (o.a. Schinkel). Verbeter het Regionale OV. Omdat een aanzienlijk deel van het autoverkeer binnen de ring veroorzaakt wordt door verkeer met herkomst of bestemming daarbuiten, zal ook het regionale openbaar vervoer een impuls moeten krijgen. Suggesties daarvoor deed de ARS in zijn advies over het Regionale Openbaar Vervoer Ruimte voor RegioRail (serie 2006, nr. 302) 1. 1 Adviezen van ARS zijn te downloaden via: ARS-Advies over het Discussiedocument Voorrang voor een gezonde stad, okt

8 Een voetgangers- en fietsvriendelijke stad Geef voetgangers de ruimte. Behalve in de passages over buurtgarages krijgt de voetganger hoegenaamd geen aandacht in de nota. Uitbreidingsmogelijkheden van voetgangerszones zouden verkend moeten worden, óók buiten het centrum. Er zou kunnen worden voortgebouwd op het succes van autovrije wijken als het GWLterrein. Dat maakt de stad ook aantrekkelijker als verblijfsruimte en als vestigingsplaats voor creatieve werkers. De voetganger belast het milieu niet en neemt geen parkeer- of stallingruimte in. De openbare ruimte moet daarom zo ingericht worden dat de voetganger gemakkelijke doorgang heeft. Een klein deel van de verplaatsingen is zo kort dat die lopend gedaan kunnen worden. Maar het is ook van belang dat OV-gebruikers goede looproutes van en naar de tramhaltes hebben. Promoot de fiets als alternatief. Koester het fietsgebruik in Amsterdam. Vooral dankzij de fiets is het autogebruik in Amsterdam internationaal gezien relatief laag. Kijk naar doelgerichte verbeteringen en focus daarbij op strategische bestemmingen als scholen, sportverenigingen, winkel- en uitgangsgebieden, bijvoorbeeld met veilige, directe fietsroutes en adequate fietsenstallingen. In Parijs heeft het oude Amsterdamse witte fietsenplan vleugels gekregen doordat men het in één keer grootschalig durfde neer te zetten. Hiervoor worden in Amsterdam ook weer initiatieven genomen. Werk hier enthousiast aan mee en voorkom dat het verzandt in bureaucratie. De OV-fiets, de snelle en gemakkelijke huurfiets in het openbaar vervoer, is een groot succes. De OV-fiets is nu in Amsterdam ook te krijgen op andere locaties dan NS-stations. Amsterdam zou op dit succes kunnen voortborduren door het aantal verhuurlocaties verder uit te breiden. Innovatieve alternatieven Stimuleer alternatieven voor de taxi. Een autoluwe stad met topambities kan zich niet permitteren de gevangene te blijven van een disfunctionerend taxibestel. Er moet binnen de ring een goedkoop individueel vervoersysteem worden opgezet als aanvulling op het collectieve openbaar vervoer in dit gebied. Geef (schone) tuk-tuk en deelauto-projecten een faire kans. De gemeente moet dit soort initiatieven stimuleren en desnoods zelf ter hand nemen. Stimuleer en faciliteer vervoer te water. De gemeente moet zelf actief zijn in het tot stand komen van (schoon) openbaar vervoer te water. Wees soepel bij het toestaan van aanlegsteigers en het verlenen van vergunningen. Desnoods moet de gemeente zelf in actie komen door een basisnetwerk van openbaar vervoer te water te ontwerpen en dit aan te besteden. Betrek hierbij ook de oversteek van het IJ. Breidt het initiatief van de cargotram verder uit. Zorg voor voldoende geschikte trajecten (Haarlemmerhouttuinen!) en laad- en losfaciliteiten op strategische plaatsen in de stad. Leg eventueel extra (passeer)sporen aan die s nachts kunnen worden gebruikt. ARS-Advies over het Discussiedocument Voorrang voor een gezonde stad, okt

9 III. RESTRICTIEVE MAATREGELEN Naast het stimuleren van milieuvriendelijke vervoermiddelen is, voor het halen van de doelstelling, beleid nodig om het autoverkeer te beperken. Bij voorkeur moeten deze maatregelen gericht zijn op het rijden met vervuilende auto s en vrachtwagens. De gemeente moet daarom streven naar het mogelijk maken van milieuzonering, ook voor personenauto's, en differentiatie van parkeertarieven naar vervuilingsklasse. Parkeerbeleid Het parkeerbeleid is in Amsterdam een effectief middel gebleken voor het terugdringen van de automobiliteit. Het voortbouwen daarop is een logische keuze. Er zijn echter ook kantekeningen te plaatsen. De discussienota stelt één tarief in het kerngebied voor. De ARS vraagt zich af waarom. Vanuit de schaarste geredeneerd ligt een differentiatie van de tarieven voor de hand, waarbij in het centrum meer betaald moet worden dan aan de randen van het kerngebied. Temeer daar de binnenstad sociaal economisch totaal anders is dan de rest van het kerngebied. Het gevaar bestaat bovendien dat bezoekers in het centrum willen parkeren als er geen verschil in tarief is. Uit de analyse blijkt dat een groot deel van het autoverkeer in het kerngebied voor rekening komt van bewoners en bedrijven binnen de stad. Voor een deel zal dit teruggebracht kunnen worden door het verhogen van de parkeertarieven. Het verkleinen van de vergunninggebieden kan een verdere bijdrage leveren. Deze maatregel wordt wel genoemd in het Actieplan Luchtkwaliteit, maar wordt hier niet verder uitgewerkt. Een optie die in dit verband onderzocht zou kunnen worden is het verhogen van de vergunningstarieven, die nu buiten schot blijven. Het verminderen van het aantal parkeerplekken is een ander instrument om het autoverkeer te verminderen en de openbare ruimte te verbeteren. Vergeleken met andere West-Europese steden is het aantal parkeerplekken in het centrum nu 20% boven het gemiddelde, terwijl het autobezit 22% lager is. Deze mogelijkheid wordt in het document niet verkend. Milieuzonering en bronmaatregelen Bij deze maatregelen wordt in de nota uitgegaan van het instellen van een milieuzone rond het kerngebied. De beperkingen gelden voor het vrachtverkeer (en bestelbusjes) die uiteindelijk in 2010 moeten voldoen aan Euro 4 norm. De ARS wil er op wijzen dat in buitenlandse steden (bijvoorbeeld in Duitsland en Italië) ook beperkingen gelden voor personenauto s. Deze maatregel blijkt daar zeer effectief te zijn, aangezien een klein deel van het autoverkeer voor een groot deel van de vervuiling verantwoordelijk is. Daarvoor is het wel noodzakelijk dat de wetgeving wordt aangepast. Amsterdam moet daar in Den Haag op aandringen. Gebiedsafbakening De keuze om bovenstaande maatregelen in te voeren voor het gebied begrensd door het IJ en de A10 is logisch, omdat dit het dichtst bebouwde gebied van de stad is met een hoog percentage interne verkeersbewegingen en externe relaties. Hierdoor kent dit gebied de ergste problemen met de luchtkwaliteit. De afbakening ARS-Advies over het Discussiedocument Voorrang voor een gezonde stad, okt

10 biedt duidelijkheid aan de burger/bezoeker over waar de specifieke maatregelen gelden. Naar aanleiding van de economische effectrapportage zou echter een uitzondering gemaakt moeten worden voor bedrijventerreinen die vanaf de ring bereikbaar zijn zonder dat de aanvoerroutes door woonwijken gaan (Amstel I, Schinkel e.o. en Mercuriushaven e.o.). Deze gebieden zouden buiten het kerngebied en dus de milieuzonering moeten vallen omdat er geen mensen wonen, er geen probleem met de luchtkwaliteit is en er wel veel nadelen zijn als gevolg van de daar ingrijpende maatregelen. IV. VOORWAARDEN VOOR SUCCES Richt een projectorganisatie op die uitvoering geeft aan het volledige pakket van maatregelen. Benoem een projectwethouder en voorkom daarmee dat gemeentelijke instanties elkaar tegenwerken. Maak afspraken met de stadsdelen over het verlenen van medewerking aan de uitvoering (infrastructuurmaatregelen zoals p&r, ruimte voor taxi s, fietsen, aanlegsteigers, allerlei benodigde vergunningen), zodat er vaart blijft in het proces. Zet een brede campagne op. Burgers en bezoekers moeten begrijpen wat er gebeurt, waarom en hoe het werkt. Begrip en draagvlak zijn onontbeerlijk als in korte tijd veel verandering wordt gevraagd en een beroep op burgers en bezoekers van de stad wordt gedaan hun auto te laten staan of meer te betalen voor het gebruik ervan. Prikkel vervoerbedrijven om meer promotie te maken. Tot slot zouden de maatregelen uit het discussiedocument ondersteund moeten worden door het landelijk beleid. Amsterdam moet zich daar richting Den Haag sterk voor moeten maken. Mw. drs. E. Eshuis (voorzitter) Dhr. drs. H.C. Grünhagen (secretaris) ARS-Advies over het Discussiedocument Voorrang voor een gezonde stad, okt

11 RECENT UITGEBRACHTE PRODUCTEN VAN DE AMSTERDAMSE RAAD VOOR DE STADSONTWIKKELING Te bestellen of in te zien op NUMMER PRODUCTEN / ADVIEZEN DATUM 305 (17) Advies over het Discussiedocument Voorrang voor een gezonde stad okt 2007 (16) Brief over de Amsterdamse OV-visie Een enkeltje Topstad sept (15) Brief over het Stedebouwkundig Plan Archiefterrein sept (14) Brief over Beleidskader Fietsparkeren bij Publiekstrekkende Bestemmingen aug 2007 (13) Brief over Investeringsbesluit Stadionplein aug 2007 (12) Brief over de Wibautas: kansen en aanbevelingen aug 2007 (11) Brief over het Centrumgebied Amsterdam Nieuw West juni 2007 (10) Brief over Wonen: Kansen in de voorraad juni 2007 (09) Reactie op Visie op Hoofdlijnen Openbaar Vervoer in de Stadsregio juni 2007 (08) Brief over het Uitwerkingsplan Stationslocatie Lelylaan juni 2007 (07) Fietstocht & flitsdebat Wibautas juni 2007 (06) Symposium 50 jaar ARS: Amsterdam tussen Gisteren en Morgen juni 2007 (05) Gids Studiereis Hamburg apri 2007 (04) Brief over Tolhuispark mrt (03) Advies over de Strategienota NDSM-werf Oost mrt 2007 (02) Brief over planvorming Parkstad mrt (01) Advies over het Programma van Eisen Westrand Tuinen van West feb (15) Advies over het Regionaal Openbaar Vervoer: Ruimte voor RegioRail nov (14) Advies over het Leidseplein okt 2006 (13) Brief over Grote Leegkomende Gebouwen in de Binnenstad sep 2006 (12) Brief over de Welstandsnota voor Buiksloterham sep 2006 (11) Verslag symposium 24 e Ontmoeting: Bestemming AMS sep 2006 (10) Reactie op de Opdrachtformulering Quickscan Metromaterieel juli (09) Advies over de Toekomstvisie IJmeer juni 2006 (08) Reactie op het Stedebouwkundig Plan RI-O (Zeeburgereiland) juni (07) Advies over de Rode Loper: Stadsentree van Amsterdam mei 2006 (06) Publicatie lezing Tussen Structuur en Incident mei 2006 (05) Reactie op gang van zaken Rijksmonumenten (n.a.v. trap in Paleis op de Dam) apr 2006 (04) Reactie op het Stedebouwkundig Plan Amstelkwartier apr (03) Advies over de Evaluatie Richting Parkstad 2015 mrt 2006 (02) Brief over Postzegelparken mrt 2006 (01) Reactie op het Strategisch Programma van Eisen Nieuw Metromaterieel feb 2006 (17) Reactie op Herziening Stedebouwkundig Programma van Eisen Teleport dec 2005 (16) Verslag symposium Grenzen van Welstandsbeoordeling dec 2005 (15) Reactie op het Stedebouwkundig Programma van Eisen Stadionplein nov 2005 (14) Documentatie Meeting Vergeten Ruimten nov (13) Advies over de Visie Overamstel okt 2005 (12) Documentatie Excursie Regiovervoer Napels sep (11) Advies over de Ontwikkelingsstrategie Zuidoostlob jul 2005 (10) Documentatie symposium Grenzen van Welstandsbeoordeling jun 2005 (09) Brief over de Verkeersontsluiting Andreaslocatie jun 2005 (08) Reactie op de nota Hoogbouw, beleid en instrument mei (07) Advies over de Ontwerp-Structuurvisie Zuidoost 2020: 'Zuidoost Open Huis' mei 2005 (06) Reactie op Verkeerssimulaties van het Rijksmuseum mei 2005 (05) Reactie op het Ruimtelijk Afwegingskader Rijksmuseum apr 2005 (04) Reactie op het Stedebouwkundig Plan-plus voor De Hallen in Oud-West mrt (03) Advies over het Stedebouwkundig Programma van Eisen voor het Bijlmerpark feb 2005 (02) Lezing over Singelgrachtgarages Een bijdrage aan de gedachtevorming feb 2005 (01) Reactie op Projectbesluit Buiksloterham feb 2005 RECENT UITGEBRACHTE ARS-PRODUCTEN