Het metabool syndroom

Transcriptie

1 Het metabool syndroom een verklaring voor de relatie tussen depressie en hart- en vaatziekten?? Nicole Vogelzangs GGZ Buitenamstel Afdeling Psychiatrie / EMGO instituut, VU medisch centrum

2 Inhoud Achtergrond: depressie en hart- en vaatziekten Mogelijke verklaringen voor associatie => Metabool syndroom Onderzoeksresultaten Conclusies & Discussie

3 Ziektelast in westerse landen Ziekte Depressie Hartziekten Alzheimer, dementie Alcohol problemen Diabetes Beroerte Gehoorproblemen Kanker Artrose Longziekten % DALYs* 9.6% 5.9% 5.8% 4.7% 4.5% 4.5% 4.1% 3.0% 2.9% 2.5% * DALYs = disability-adjusted life years = verloren levensjaren + verlies kwaliteit van leven WHO: Mathers et al. Plos Medicine 2006

4 Ziektelast* in Nederland Hartziekten Angststoornissen Beroerte Depressie Longziekten Diabetes longkanker Alcohol afhankelijkheid Artrose Dementie * in gezonde levensjaren (RIVM, Nationaal Kompas Volksgezondheid)

5 Depression Following Myocardial Infarction HR = 5.74 ( ) Na correctie voor ziekteernst: HR = 4.29 ( ) Frasure-Smith et al. JAMA 1993

6 Depressie en hart- en vaatziekten Oorzaak of gevolg? Depressie hart- en vaatziekten Hart- en vaatziekten depressie Derde factor depressie hart- en vaatziekten

7 Depressie als risicofactor voor HVZ De algemene populatie Bewijs uit systematische reviews Review Aantal studies Aantal personen RR Rugulies, Wulsin, Nicholson, Van der Kooy, ± Rugulies Am J Prev Med 2002 Wulsin & Singal Psychosom Med 2003 Nicholson et al. Eur Heart J 2006 Van der Kooy et al. Int J Geriatr Psychiatry 2007

8 Depressie en HVZ prognose HVZ patiënten Bewijs uit systematische reviews Review Aantal studies Aantal personen RR Barth, Van Melle, Nicholson, Barth et al. Psychosom Med 2004 Van Melle et al. Psychosom Med 2004 Nicholson et al. Eur Heart J 2006

9 Vascular Disease and 2-Year Risk of Depressive Symptomatology Risico op ontstaan van depressieve symptomen 1796 personen, jaar Aandoening Coronaire hartziekte Myocardinfarct (ECG) Rose Angina score Rose IC score Hartfalen Perifeer vaatlijden OR 1.76* 2.70* 1.74* 1.66* %CI Mast et al. Biol Psychiatry 2008

10 Hart- en vaatziekten in Design Naturalistische cohort studie Baseline meting en follow-up metingen na 1, 2, 4, 6, 8 jaar Sample Personen met depressie en/of angststoornis uit de algemene bevolking, eerste lijn, tweede lijn en gezonde controles 2981 personen; 1979 vrouw (66%), 1002 man (34%)

11 Hart- en vaatziekten in Coronaire hartziekten Geen MDD of angst Remitted MDD of angst Huidige MDD Huidige angststoornis Huidige MDD en angst OR* %CI * Gecorrigeerd voor leeftijd, geslacht, opleiding, leefstijl

12 Mogelijke verklaringen Leefstijl Verminderde zelfzorg Voortekenen ziekte ( reverse causality ) Pathofysiologisch

13 Depressie Inflammatie HPA-as Geslachtshormonen Autonoom zenuwstelsel Metabole veranderingen, atherosclerose Hart- en vaatziekten

14 Depressie Inflammatie HPA-as Geslachtshormonen Autonoom zenuwstelsel Metabole veranderingen, atherosclerose Hart- en vaatziekten

15 Metabool syndroom 3 van de volgende 5: Tailleomvang > 102 cm (mannen) > 88 cm (vrouwen) Triglyceriden 150 mg/dl HDL cholesterol < 40 mg/dl (mannen) < 50 mg/dl (vrouwen) Bloeddruk 130/85 mmhg of antihypertensiva Nuchter glucose 110 mg/dl of antidiabetica

16 Is er een associatie tussen depressie en andere psychosociale factoren en het metabool syndroom?

17 Psychosocial Risk Factors and the Metabolic Syndrome in Elderly Persons Findings from the Health Aging and Body Composition Study Nicole Vogelzangs 1, Aartjan Beekman 1, Steven Kritchevsky 2, Anne Newman 3, Marco Pahor 4, Eleanor Simonsick 5, Kristine Yaffe 6, Susan Rubin 6, Tamara Harris 5, Suzanne Satterfield 7, Brenda Penninx 1 1 Department of Psychiatry, VUMC, Amsterdam, The Netherlands 2 Sticht Center on Aging, WFU, Winston-Salem, North Carolina 3 Department of Epidemiology, University of Pittsburgh, Pittsburgh, Pennsylvania 4 Department of Geriatrics, University of Florida, Gainesville, Florida 5 National Institute on Aging, Maryland 6 Department of Epidemiology, University of California, San Francisco, California 7 Department of Preventive Medicine, University of Tennessee, Memphis, Tennessee

18 Psychosocial Risk Factors and the Metabolic Syndrome in Elderly Persons Methoden Design Health, Aging, and Body Composition (ABC) Study Prospectieve cohort studie in algemene bevolking 3075 goedfunctionerende donkere (41%) en blanke (59%) ouderen, jaar Random sample uit inwoners van Pittsburgh, Pennsylvania en Memphis, Tennessee Vogelzangs et al. J of Gerontol (Med Sci) 2007

19 Psychosocial Risk Factors and the Metabolic Syndrome in Elderly Persons Methoden Measures Psychosociale risico factoren Depressieve symptomen (Center for Epidemiological studies Depression Scale (CES-D); 20 items, 0-60) : gemiddeld 4.7 (5.3) Angstsymptomen (3 items, 0-9) : gemiddeld 0.7 (1.2) Negatieve life events (7 items, 0-7) : gemiddeld 1.1 (1.0) Inadequate emotionele steun (1 item, nee/ja) : 15% Psychosocial risk index (# factoren, 0-4) : gemiddeld 0.5 (0.5) Metabool syndroom: 39% Vogelzangs et al. J of Gerontol (Med Sci) 2007

20 Psychosocial Risk Factors and the Metabolic Syndrome in Elderly Persons Resultaten Psychosociale risicofactoren en metabool syndroom Depressieve symptomen ^ Blank Donker Angstsymptomen ^ Mannen Vrouwen Negatieve life events Inadequate emotionele steun Psychosocial risk index * Gecorrigeerd voor leeftijd, geslacht, SES, en leefstijl ^ Ras/geslacht interactie; OR per SD OR* % CI P Vogelzangs et al. J of Gerontol (Med Sci) 2007

21 Psychosocial Risk Factors and the Metabolic Syndrome in Elderly Persons Resultaten Psychosociale risicofactoren en metabool syndroom componenten Depressieve symptomen Angstsymptomen Negatieve life events Inadequate emotionele steun Psychosocial risk index Taille (+) + + Trig HDL Gluc + + BD + (+) MS Vogelzangs et al. J of Gerontol (Med Sci) 2007

22 Psychosocial Risk Factors and the Metabolic Syndrome in Elderly Persons Conclusies Verschillende psychosociale factoren zijn geassocieerd met metabool syndroom Associatie lijkt sterker voor life events en emotionele steun dan voor depressie en angst Vogelzangs et al. J of Gerontol (Med Sci) 2007

23 Depressie Inflammatie HPA-as Geslachtshormonen Autonoom zenuwstelsel Metabole veranderingen, atherosclerose Hart- en vaatziekten

24 Speelt cortisol een rol in de associatie tussen depressie en het metabool syndroom?

25 Hypercortisolemic depression and the metabolic syndrome Methoden Design InChianti Study: Invecchiare in Chianti = Ouder worden in de Chianti streek Prospectieve cohort studie in de algemene bevolking 1155 mannen en vrouwen, 65 jaar en ouder 867 geïncludeerd in huidige analyses Random sample uit inwoners van 2 steden in de Chianti streek (Greve and Bagno a Ripoli) Vogelzangs et al. Psychoneuroendocrinology 2007

26 Hypercortisolemic depression and the metabolic syndrome Depressie: 20% Methoden Measures Center for Epidemiological studies Depression Scale; CES-D 20 Cortisol: Uit 24-uurs urine, biologisch actief cortisol Metabool syndroom: 25% Hoge bloeddruk: 160/90 Vogelzangs et al. Psychoneuroendocrinology 2007

27 Hypercortisolemic depression and Totale sample (N=867) Depressieve symptomen Depressieve klachten Resultaten Depressie, cortisol & metabool syndroom uurs cortisol 1.18 Interactie depressie*cortisol 24-uurs cortisol 24-uurs cortisol the metabolic syndrome OR 1.20 Adjusted* 95%CI Geen depressieve klachten (N=688) 0.95 Wel depressieve klachten (N=179) P Adjusted for cortisol OR %CI * Gecorrigeerd voor leeftijd, geslacht, opleiding, leefstijl, chronische ziekten Vogelzangs et al. Psychoneuroendocrinology 2007 P.23.55

28 % met metabool syndroom Hypercortisolemic depression and % the metabolic syndrome Resultaten Prevalentie metabool syndroom 42.2 p= Depressie Geen depressie Laag Hoog Midden Urinair cortisol Vogelzangs et al. Psychoneuroendocrinology 2007

29 Hypercortisolemic depression and the metabolic syndrome Resultaten Taille Trig HDL Gluc Sys Dia Geen depressieve klachten 24-uurs cortisol β p < Wel depressieve klachten 24-uurs cortisol β p * Gecorrigeerd voor leeftijd, geslacht, opleiding, leefstijl, chronische ziekten Vogelzangs et al. Psychoneuroendocrinology 2007

30 Late-Life Depression, Cortisol and % met metabool syndroom the Metabolic Syndrome Longitudinal Aging Study Amsterdam (LASA) 1212 personen, 65 jaar en ouder 0 Geen depressie Depressie Q1 Q2 Q3 Q4 Free Cortisol Index Kwartielen

31 Hypercortisolemic depression and the metabolic syndrome Conclusies Cortisol is een belangrijke factor in de associatie tussen depressie en het metabool syndroom Wanneer depressie samengaat met verhoogd cortisol is het risico op metabool syndroom sterk verhoogd Vooral de overgewicht component van het metabool syndroom lijkt van belang

32 Belangrijk component van metabool syndroom in relatie met depressie: (Abdominaal) overgewicht

33 Longitudinal associations between Abdominal Obesity and Depression Results from the Health, Aging, and Body Composition Study Nicole Vogelzangs 1, Stephen Kritchevsky 2, Aartjan Beekman 1, Gretchen Brenes 2, Anne Newman 3, Suzanne Satterfield 4, Eleanor Simonsick 5, Kristine Yaffe 6, Tamara Harris 5, Brenda Penninx 1 1 Psychiatry and EMGO institute, VU University Medical Center, 2 Wake Forest University, 3 University of Pittsburgh, 4 University of Tennessee, 5 National Institute on Aging, 6 University of California

34 Obesity and depression Cross-sectional studies show that (abdominal) obesity and depression are associated, but? Abdominal obesity Depression?

35 Longitudinal associations between Abdominal Obesity and Depression Methods Design Health, Aging, and Body Composition (ABC) Study Prospective cohort study in general population 3075 well-functioning black (41%) and white (59%) older persons, years old Random sample of residents from Pittsburgh, Pennsylvania and Memphis, Tennessee

36 Longitudinal associations between Abdominal Obesity and Depression CES-D (CES-D-20 and CES-D-10) Depression on baseline: CES-D => 4.0% Depression onset: CES-D or new antidepressant use on any of the annual follow-up assessments in persons without baseline depression/antidepressant use Mean follow-up: 4.3 ± 1.0 years Onset in 23.7% Methods Depression

37 Longitudinal associations between Abdominal Obesity and Depression Baseline and 5-year follow-up Overall obesity: Body Mass Index: weight / height 2 (kg/m 2 ) % body fat (dual X-ray absorptiometry scan) Abdominal obesity: Waist circumference (cm) Sagittal diameter (cm) Methoden Obesitas Visceral fat (CT scan at L4-L5 level; cm 2 )

38 Statistical analyses 1. Cox regression: N=2540 [excl baseline depression] baseline obesity depression onset 2. Linear regression: N=2088 [obesity at follow-up] baseline depression 5-year change in obesity Covariates: Sociodemographic: age, sex, race, site, education Lifestyle: smoking, alcohol use, physical activity Disease: cardiovascular disease, diabetes Overall obesity: BMI

39 Sample characteristics % or mean (SD) Age (years) Black Baseline depression Depression onset rate / 1000 PY BMI (kg/m 2 ) % body fat Waist circumference (cm) Sagittal diameter (cm) Visceral fat (cm 2 ) Change in BMI (kg/m 2 ) Change in % body fat Change in waist circumference (cm) Change in sagittal diameter (cm) Change in visceral fat (cm 2 ) Men 73.7 (2.8) (3.8) 29.4 (4.9) (10.6) 23.7 (3.3) (71.6) -0.1 (1.6) 0.8 (2.6)* 0.6 (6.1)* 0.4 (2.2)* -1.0 (46.1) Women 73.5 (2.9) (5.4) 40.7 (5.7) 98.2 (13.4) 23.4 (3.4) (60.3) 0.0 (2.0) -0.1 (2.8) -2.0 (11.5)* 0.1 (2.0) (34.6)*

40 baseline obesity depression onset Vogelzangs et al. J Clin Psychiatry accepted

41 Risk of depression onset N=2540 MEN * N=1233 WOMEN * N=1307 HR a 95%CI P HR a 95%CI P Overall obesity BMI % body fat Abdominal obesity Waist circumference Sagittal diameter Visceral fat a Adjusted for sociodemographics, life-style and diseases; * P sex-interactions: ; no race interactions

42 Risk of depression onset MEN N=1233 HR a 95%CI - SIMULTANEOUSLY ENTERED - BMI Visceral fat P a Adjusted for sociodemographics, life-style and diseases

43 Cumulative onset of depression according to sex and visceral fat Cumulative onset of depressive symptoms Men Onset rate a Adjusted Hazard ratio b Normal visceral fat 4.2% / year Ref High visceral fat 5.5% / year HR=1.33 ( ), p=.05 Women Onset rate a Adjusted Hazard ratio b Normal visceral fat 6.2% / year Ref High visceral fat 6.9% / year HR=1.04 ( ), p= Years to onset of depressive symptoms

44 baseline depression 5-year change in obesity Vogelzangs et al. Arch Gen Psychiatry 2008

45 Depression and 5-year change in obesity N=2088 Overall obesity BMI % body fat CES-D Score β a P CES-D 16 β a P Abdominal obesity Waist circumference Sagittal diameter Visceral fat a Adjusted for sociodemographics, life-style, diseases, and BMI (for abdominal obesity) Within women: race-interactions: P =

46 Adjusted mean 5-year change in visceral fat cm White men White women Black men Black women 34.9 p overall =.001 p <.001 p =.05 p =.06 p = No baseline depression Baseline depression -23.2

47 Conclusions In an older population, abdominal obesity is independently and more strongly associated with depression than overall obesity In older men, but not older women abdominal obesity predicts the onset of depression over 5 years In both men and women (except black women) depression predicts an increase in abdominal obesity fat over 5 years

48 Vicious cycle between depression and abdominal obesity Abdominal obesity Depression

49 Conclusies Depressie en metabool syndroom hangen samen, associatie is niet heel sterk Relatie met metabool syndroom is sterker wanneer depressie samengaat met verhoogd cortisol Overgewicht component van metabool syndroom lijkt meest belangrijk Er lijkt een vicieuze cyclus te bestaan tussen abdominaal overgewicht en depressie

50 Is metabool syndroom een verklaring voor de relatie tussen depressie en hart- en vaatziekten?

51 Ja, mogelijk, vooral wanneer gepaard met hoog cortisol en aanwezigheid van overgewicht

52 Depressie Inflammatie HPA-as Geslachtshormonen Autonoom zenuwstelsel Metabole veranderingen, atherosclerose Hart- en vaatziekten

53 Discussie Verder: cortisol => hart- en vaatziekten? Oudere populatie Somatische depressie

54 Bedankt! Alle co-auteurs: VS Gretchen Brenes Sandra Giannelli Stephen Kristchevsky Marco Pahor Suzanne Satterfield Eleanor Simonsick Kristine Yaffe Luigi Ferrucci Tamara Harris Anne Newman Susan Rubin Matthew Schrager Kristen Suthers Amsterdam Marijke Bremmer Hannie Comijs Dorly Deeg Miranda Dik Witte Hoogendijk Adrie Seldenrijk Italië Allessandro Ble Stefania Bandinelli Fulvio Lauretani