PROBUS HILLEGOM LISSE I VERSLAG BIJEENKOMST OP 20 AUGUSTUS 2015 LEZING DOOR TOON DERKS VOC - HANDELSPRODUCTEN

Transcriptie

1 PROBUS HILLEGOM LISSE I OPGERICHT 1981 VILLA FLORA, HILLEGOM VERSLAG BIJEENKOMST OP 20 AUGUSTUS 2015 LEZING DOOR TOON DERKS VOC - HANDELSPRODUCTEN Om 11 uur opent de voorzitter, Henk Huurneman, de vergadering, heet alle aanwezigen hartelijk welkom en deelt mede dat het een dure vergadering is bij gebrek aan trakterende jarigen in de tweede helft van deze zomermaand. De voorzitter meldt het overlijden van Annie Vreeburg, weduwe van Harry Vreeburg (Probus lid van 31 maart 1988 tot zijn overlijden op 15 mei 2011) en zuster van Gerard Lefeber. Hij zal het bestuur en de club vertegenwoordigen bij de begrafenis op zaterdag 22 augustus. Hij memoreert het bezoek dat hij en de secretaris op 13 augustus jl. brachten aan Aly Houweling na het plotselinge overlijden van Teun Houweling. Hij brengt de dank voor dit bezoek van Aly over aan alle leden en constateert dat zij moedig haar weg zoekt met momenten van verdriet, maar vooral ook met vele momenten waarop zij vast besloten is zelf beslissingen voor de toekomst te nemen. De secretaris vult aan dat Aly hem recentelijk vertelde dat zij uit het boeket bloemen dat zij van Probus kreeg, één rode roos heeft neergelegd op het graf van haar man met de woorden Teun, jongen, van je Probus vrienden. De voorzitter stelt het verslag van de bijeenkomst van 6 augustus jl. aan de orde. Deze notulen worden zonder verdere opmerkingen of correcties vastgesteld. meldt dat de nationale Probus Nederland dag op 12 november aanstaande in Congrescentrum De Reehorst in Ede zal worden bijgewoond door André van der Poel, Anton Jansen (voor de parallel sessie over de Probus website) en hemzelf. informeert de leden over de jaarlijkse Probus enquête die door de secretaris zal worden ingevuld en verzonden. vertelt kort over de tweede versie van de (concept) aanpassingen van de statuten van Probus Nederland. Voorzitter en secretaris hebben daar het nodige commentaar bij geschreven en zullen dat de landelijke secretaris doen toekomen. Op de vraag van Probus Nederland over een nieuw Huishoudelijk Reglement zal door onze Probus club negatief worden geantwoord. Het heeft geen enkele zin een Huishoudelijk Reglement in het leven te roepen met als enig doel het kunnen corrigeren van een Probus club die in de ogen van Probus Nederland zich niet gedraagt conform de geldende regels. De secretaris zal de leden een afschrift sturen van de correspondentie terzake. De secretaris meldt de afwezigen bij deze bijeenkomst: Arie Boonzaaijer, die herstellend is van een teen amputatie, Henk de Bruin, Wim van Haaster, die een vergadering van de PROBUS verslag vergadering 20 augustus 2015 archief exemplaar Pagina 1 van 5

2 Greenport Ontwikkelings Maatschappij bijwoont, onze webbeheerder Anton Jansen, Henk Kasbergen, die op vakantie is, Gerard Lefeber, die druk bezig is met het regelen van de begrafenis van zijn zuster Annie, Gerrit van Oosten, die een bezoek brengt aan Sail Amsterdam, Kees van Waveren, die op vakantie in Zweden is en Martin Zuiderduin, die vanwege de afstand niet kan komen. deelt mede dat de lunch begint met een kopje Zuid-Afrikaanse gele paprikasoep (met een knipoog naar Ton Kalkers) dat gevolgd zal worden door een mini sesambolletje met gegratineerde ham en pesto. De voorzitter vraagt de diverse commissies naar de meest recente stand van zaken: namens de evenementen commissie meldt Toon Derks dat tot op heden 11 leden zich hebben aangemeld voor het werkbezoekmet-lezing De Blauwe Tram op 17 september aanstaande; 5 leden hebben bericht van verhindering gestuurd. Nogmaals een oproep om zich voor 3 september aanstaande aan- of af te melden: aanmelden middels het overboeken van 33; afmelden graag via een naar zowel Toon Derks (toonderks@ziggo.nl) als Kees van Waveren (epluskvanwaveren@snelnet.net) in verband met de vakanties van beiden gedurende de komende weken. namens de commissie externe sprekers meldt Co van Fulpen dat de commissie na een afzegging nog steeds op zoek is naar potentiele sprekers over het onderwerp robotisering ofwel minder arbeid voor mensen in de toekomst vanwege robotisering. de vertrouwens commissie deelt bij monde van tijdelijk voorzitter Henk Tulner mee dat hij het dossier van wijlen Teun Houweling gaat bestuderen en er op dit moment geen mededelingen zijn. Info ronde Ad Spruijt meldt kort zijn plezierige ervaringen en indrukken van Sail Amsterdam. Co van Fulpen vult hem aan met een gedetailleerde vaarroute die hij woensdag 19 augustus de Sail In plande om een groot deel van de tall ships langs te zien komen. Als gewiekste waterman wist hij de botenfile bij Spaarndam te vermijden door gebruik te maken van de oude sluis, bediend door vrijwilligers, die zijn schip als enige door die sluis schutten. Tom Otte complimenteert Villa Flora en Renate en Nick de Mon van harte met de aantrekkelijke patio die zij gecreëerd hebben en waarvan hij bij een recente aldaar gehouden verjaardag heeft genoten. Niek Zandbergen vraagt zich af hoe het tijdens de Sail In en Sail Out gaat met de grote vrachtschepen in het Noordzee kanaal. Onze maritieme ervaringsdeskundige Co van Fulpen stelt hem en ons gerust door te vertellen dat de grote zeeschepen PROBUS verslag vergadering 20 augustus 2015 archief exemplaar Pagina 2 van 5

3 op de rede van IJmuiden wachten tot de Sail In en/of de Sail Out voorbij is en dat hetzelfde gebeurt in de Amsterdamse haven. Hij vertelt er ook bij dat als je met je eigen boot nog in het Noordzee kanaal ligt en er direct na de Sail Out een groot vrachtschip langs komt, je precies weet wat deining betekent. INLEIDING DOOR TOON DERKS DE VCO EN HANDELSPRODUCTEN Toon wijst direct aan het begin van zijn lezing op het belang van de handelswaar in combinatie met de inspanningen van de VOC, de handelsgeest en de wijze van zaken doen die de Hollanders toen al op het lijf geschreven leek. Hij vertelt ook dat hij op zijn reizen veel van de VOC heeft gezien en dat het hem altijd heeft geïntrigeerd waar en hoe de VOC zijn imperium wist uit te breiden. De VOC had 16 gewesten (de rode punten op de kaart hiernaast) waarmee zaken werden gedaan in India, Ceylon, Singapore, het huidige Indonesië en nog verder op de kust met als meest westelijk gewest Johannesburg in Zuid-Afrika. Hij onderscheidt een drietal groepen handelswaar: de fijne specerijen zoals peper, kruidnagels, nootmuskaat, foelie en kaneel, daarnaast de koloniale waar zoals koffie, thee, suiker en rijst, en als derde groep de waar voor ruilhandel zoals opium, goud en zilver, koper, tin, porselein, olifanten, zijde en kleding. PROBUS verslag vergadering 20 augustus 2015 archief exemplaar Pagina 3 van 5

4 De echte peper is zwart de piper nigrum een tropische klimplant die tot wel 15 meter hoogte kan groeien. De plant zit vol met trossen met bessen, waarbij de groene bessen nog onrijp zijn. Daarnaast zijn er rode en zwarte bessen. Wat wij kennen als groene peperkorrels zijn de onrijpe bessen, geconserveerd in zout water of in azijn. De zwarte peperkorrels zijn de groene bessen die gedroogd zijn in de zon en daarna worden gerookt. Onze rode peperkorrels zijn de rode bessen die aan de plant zijn gedroogd. En wat wij de witte peperkorrels noemen, zijn in feite de rode bessen die eerst geweekt worden in water en daarna langdurig worden in de zon gedroogd. Dat was in de tijd van de VOC uitstekende handelswaar. Al in de middeleeuwen vervoerden de Arabieren vanuit Alexandrië peperkorrels naar de Italiaanse handelssteden zoals Genua en Venetië. In 1500 vervoerden de Portugezen peperkorrels voor het eerst via Kaap de Goede Hoop naar Europa en vanaf 1602 toen de VOC werd opgericht door Johan Van Oldenbarnevelt en Prins Maurits, breidde de VOC die handelsroute uit met zuid west India (Malabar) en vanaf 1680 ook naar noord west Java, Oost Sumatra en Zuid Borneo, waarbij de VOC zich verzekerde van exclusieve leverantie van peperkorrels. Het was destijds het grootste handelsbedrijf ter wereld en was de eerste naamloze vennootschap met vrij verhandelbare aandelen. De VOC wordt vaak genoemd als het eerste bedrijf dat in meerdere landen vestigingen had. De VOC richtte een handelsnetwerk op tussen de diverse handelsposten in de Aziatische regio. Deze intra-aziatische handel zorgde vele jaren voor grote winsten. De VOC sloot daartoe naar believen contracten met oosterse potentaten en vorsten. De compagnie sloeg eigen munten, want in Azië was nauwelijks vraag naar Europese producten, afgezien van wapens, wetenschap-pelijke instrumenten en medische handboeken. De VOC had een eigen leger en oorlogs-schepen ter handhaving of uitbreiding van haar positie en om zo nodig handel met de lokale bevolking af te dwingen. De compagnie stortte zich in de eerste jaren in dure militaire campagnes om de Portugezen uit Aziatische handelsposten te verdrijven en andere concurrenten op een afstand te houden. Rond 1700 was de helft van het aantal medewerkers soldaat. Het gebruik van peper is als smaakversterker, maar ook bevorderlijk voor de spijsverteringen zelf als grondstof voor parfum. De VOC importeerde meer dan de helft van de Europese peperconsumptie met een inkoopprijs van 10 tot 12 cent per pond peper en een verkoopprijs van 30 tot 60 cent per pond. Peper was dus een enorme inkomstenbron voor de VOC. Vandaar waarschijnlijk ook de uitdrukking peperduur. Ook kruidnagels vonden gretig aftrek. Kruidnagels zijn de bloemen aan de uiteinden van takken en ze groeien altijd in kleine trossen. De nog gesloten bloemknoppen worden geoogst en daarna gedroogd. Ze werden en worden gebruikt als specerij in hachee en rode kool, maar zijn ook geschikt voor het conserveren van voedsel, zelfs als (verdovend) middel tegen kiespijn. De VOC vervoerde jaarlijks zo n 0,3 tot 2 miljoen pond aan kruidnagels naar Europa. Nootmuskaat en foelie komen beiden van de nootmuskaatboom. De foelie is het schutblad rond de nootmuskaat, vegelijkbaar met een kastanje, die ook opengepeld moet worden. In PROBUS verslag vergadering 20 augustus 2015 archief exemplaar Pagina 4 van 5

5 het begin van de 16 e eeuw sloot de VOC exclusieve leveringscontracten met de Banda eilanden, waar de oorspronkelijke bewoners werden vermoord of verbannen en Aziaten werden geimpoteerd om de perken percelen met nootmuskaat bomen te onderhouden. Op een aantal andere eilanden werden de nootmuskaatbomen omgehakt, waardoor de VOC een verplichte levering kon afdwingen. Nootmuskaat werkt uitstekend als smaakversterker in speculaas en bij bloemkool, maar is ook een probaat middel bij diarree. Kaneel ten slotte vond zijn oorsprong in Ceylon. In het midden en in de twede helft van de 17 e eeuw veroverde de VOC de westkust van Ceylon op de Portugezen en sloot het leveringscontracten met de vorst van Kandy in het binnenland voor exclusieve levering aan de VOC. Kaneel wordt veel gebruikt als smaakversterker in appelmoes en appelgebak, maar het is ook een goed middel tegen darmkramp en bij verkoudheid. Ook de parfum industrie maakt dankbaar gebruik van kaneel. Batavia werd het belangrijkste handelscentrum voor de VOC. Er werd een vesting gebouwd met een grote haven en pakhuizen en zelfs een replica van de Magere Brug in Amsterdam. Een tweede belangrijke haven en handelscentrum werd opgericht in Galle op Ceylon, waar boven de stadspoort nog steeds het VOC wapen uit 1699 prijkt. De andere koloniale waar was voornamelijk koffie, thee, rijst en (riet)suiker. Voor koffie was het handelscentrum in de middeleeuwen in Mokka in Jemen. In de 17 e eeuw wordt koffie een genotmiddel en vanaf 1660 heeft de VOC een handelskantoor in Mokka. De thee groeide aan tot struiken gesnoeide bomen, waarvan steeds de bovenste drie tot vijf blaadjes werden geplukt, gedroogd en daarna gekneusd. Rijst leverde in vier teelten per jaar het basis voedsel voor VOC personeel in noord oost Java. Rietsuiker vindt zijn oorsprong in Indonesië en Nieuw Guinea en rond 1680 werd stevig geïnvesteerd in de rietsuikerteelt met verplichte levering aan de VOC. Op de terugweg naar Europa werd de suiker vaak gebruikt als stabiele scheepsballast. Om beter zaken te kunnen doen, maakte de VOC handig gebruik van ruilhandel in Azië: opium, goud en zilver uit Zuid-Amerika, olifanten uit Ceylon (zo n 130 per jaar zonder slagtanden en getemd), zijde en kleden. Zo verdiende een klein land in de 17 e eeuw enorm veel geld door handelsgeest, initiatiefrijk werken en het bedingen van exclusieve levering. De smet die erop ruste, was de harde koloniale aanpak. Daar kwam in 1799 een einde aan toen de VOC werd genationaliseerd. Joost Kuurman secretaris PROBUS verslag vergadering 20 augustus 2015 archief exemplaar Pagina 5 van 5