Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 Samenvatting door D woorden 20 december ,8 7 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats PWW 2 H3 Regenten en vorsten H3.1 Machthebbers in Europa A Absolute vorsten Lodewijk XIV 1638: Koningin Anna beviel à geschenk van god à ijdel 4 jarige koning Regeren tot 18 jaar à Mazarin 1661: Lodewijk XIV gaat regeren Levensgenieter à toch harde werker 1715: 72 jaar koning / 54 jaar zelf geregeerd De zonnekoning Franse koningen vanouds niet machtig Problemen: Eigen wetten Eigen legertjes Godsdienstoorlogen 1598: Edict van Nantes Fa katholiek, maar hugenoten (= protestanten) kregen ook rechten 1648: Weer burgeroorlog. Edelen in opstand tegen regering à wil voor sterke Lodewijk Leger onder controle Einde macht en zelfstandigheid edelen Absoluut vorst naam zonnekoning Zon middelpunt heelal à Lodewijk middelpunt in Fa Versailles moet zijn macht uitstralen Absolutisme: koning bepaalt de godsdienst van zijn volk à In Frankrijk allen Katholicisme 1685: Einde edict van Nantes à Hugenoten vluchtten naar buitenland (m.n. Nederland) Pagina 1 van 6

2 B Regenten in Nederland 17 e eeuw à Nederland republiek Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden à Zeven onafhankelijke staatjes (de gewesten) Staten-Generaal Limburg en Noord-Brabant bestuurd door Staten-Generaal à Katholiek Staten: hoogste bestuur van elk gewest Gewest Holland: Rijkste en machtigste gewest Oligarchie: land geregeerd door bevoorrechtte bovenlaag Regenten en stadhouders Regenten: bestuurders in Nederland Stadhouder: Machtigste, opperbevelhebber leger en vloot, mocht in veel steden regenten ontslaan en benoemen Filips II à Willem van Oranje à Maurits à Frederik Hendrik à 1647 Willem II Stadhouder te veel macht Einde tachtigjarige oorlog à geen stadhouder 1650: Willem II Johan de Witt machtigste man 1672: Einde stadhouderloos tijdperk à Zoon Willem II (Willem III) greep de macht en werd stadhouder H3.2 Nederland en Europa A Handel en nijverheid De Amsterdamse grachtengordel 1617: neef Maurits schreef: schoonheid, bruggen, huizen en grachten. Pas gegraven grachtengordel à oude stad afgebroken Rand centrum drie brede grachten: Herengracht Prinsengracht Keizersgracht è woonplaats rijke kooplieden Handel in de gouden eeuw Grachtengordel symbool gouden eeuw Republiek à rijkste land Europa Amsterdam à rijkste stad Fam. Trip en De Geer è rijkste kooplieden Wapenhandelaren Luik: Zweden - IJzer bedrijven - Bossen - Gieterijen - Mijnen Pagina 2 van 6

3 Republiek: centrum handelskapitalisme economisch systeem waarbij kooplieden zich bezig houden met handel en nijverheid en waarbij ze een deel van hun winsten weer investeren in hun onderneming. Amsterdam: stapelmarkt O.a. graan en hout Uit Oostzeegebieden Rusland, Zweden en Noorwegen Verhandelen naar: Duitsland Republiek Tot o.a. Italië, Spanje tot in Zuid-Europa Uit Holland: haring & walvistraan Noordzee Noorden van Rusland en Groenland Vanuit Middelburg en Dordrecht: Wijn uit Frankrijk Wol uit Engeland Nijverheid en landbouw Vlaanderen à belangrijk textielcentrum 1580: textielarbeiders en -ondernemers vluchtten voor oorlog en Spaanse inquisitie à Leiden belangrijkste textielcentrum Zaanstreek: Honderden schepen per jaar Verf Papier Koloniale handel: Suikerraffinaderijen Tabakspinnerijen Bloei productie aarden wegwerppijpjes à Gouda honderdduizenden pijpjes per dag. Graaninvoer à boter, kaas en vlees à klaas werd een belangrijk exportproduct B Politieke verhoudingen Oorlog met Spanje Nederland militair sterk Rijkdom à groot, goedbewapend huurleger Duitse en buitenlandse huursoldaten Na 1576: 80-jarige oorlog uitgevochten in de zuidelijke Nederlanden à Economisch ver achterop 1620: Spaanse troepen namen Breda en Amersfoort in. à Spaanse schatkist leeg. Tot 1684 à Republiek en Spanje: Vrede van Münster. Oorlog met Engeland Engelsen wilden eind maken aan overmacht Nederlandse handelaren à drie handelsoorlogen op zee Pagina 3 van 6

4 Engelse zeeoorlogen à Michiel de Ruyter populairste zeeheld Oorlog met Frankrijk Derde zeeoorlog à Engelsen vochten samen met de Fransen. Franse koning Lodewijk XIV wilde Republiek uitschakelen à geheim verbond met Engelse koning, Keulen en Münster. 1672: Rampjaar à op zee Frans-Engelse vloot verslagen, maar vanuit het Oosten kwamen de Duitsers en Fransen diep Nederland binnen. Paniek in Holland: Regenten kregen de schuld, omdat ze het leger hadden verwaarloosd. Volk riep om Oranje en Willem III werd stadhouder. Johan en Cornelis de Witt werden in Den Haag doodgeslagen. Na rampjaar à Willem III kon de Fransen verdrijven. Samen met Spanje bleef hij vechten in d zuidelijke Nederlanden. à Frankrijk werd grootste vijand. 1688: Willem III viel Engeland binnen en veroverde de troon om een nieuwe Frans-Engelse vloot te voorkomen. Tot 1713: Nederland en Engeland bleven vechten tegen Frankrijk à zware aanslag op de schatkist. 18 e eeuw: Nederland raakt economische voorsprong kwijt aan Engeland. H3.3 Europa en de wereld A Handel met Azië De kaarten van Blaeu : Willem Blaeu begon met het maken van Kaarten en globes à Informatie kreeg hij van zeelieden teruggekeerd uit Oost- Azië en andere werelddelen. Blaeu richtte snel een drukkerij en uitgeverij op om zijn werk te verkopen. à rijk Willems zoon Johan zette het bedrijf voort à 1662: Hij zette de gigantische Atlas Major (de Grote Bosatlas) op de markt. Kopers: o.a. Willem III en Karel I. Laatste informatie gekregen via VOC, maar bleef bedrijfsgeheim. De VOC Opgericht in 1602 Tijd van regenten en vorsten: wereldeconomie begon te ontstaan. à VOC speelde een grote rol. In Holland en Zeeland waren al handelscompagnieën geweest, maar door onderlinge concurrentie maakten ze niet veel winst meer. Staten-Generaal besloten om de zes compagnieën samen te voegen tot één compagnie: de VOC. à VOC kreeg octrooi op de handel in Azië. Ze mochten dus als enige handel drijven in Azië. Niet alleen handelsmonopolie, maar mochten ook forten bouwen, oorlog voeren, verdragen sluiten en veroverde gebieden besturen. VOC schepen hadden kanonnen en soldaten aan boord à verdedigen tegen piraten en Portugese en Engelse concurrentie uitschakelen. Jan Pieterszoon Coen Gouverneur-generaal van de VOC Veroverde op Java de stad Jacatra, die hij omdoopte tot Batavia Batavia werd de aankomst- en vertrekhaven van alle VOC schepen die tussen Europa en Azië voeren. Factorijen: handelsposten à werden op alle Aziatische kusten en soms ook in het binnenland gesticht. Zijde in Isfahan (Iran) à katoen in Suratte (Kust van India) à Zilver (Japan) à Specerijen voor Europa. Koffie en thee VOC behaalde meeste winst met specerijen en peper. Later ook Katoen (India) Pagina 4 van 6

5 Kleurstof indigo (India) Kaneel (Sri Lanka) Porselein (China) Rond 1700 Thee Koffie Geen koloniale macht VOC à grootste handelsorganisatie ter wereld, mar hadden alleen macht op de Molukken en in delen van Java en Ceylon. Rest van Azië was de VOC afhankelijk van lokale vorsten, zoals Grootmongool, die over het grootste deel van India heerste. 17 e eeuw: het mogolrijk beleefde zijn grootste bloei. De Taj Mahal 1 en het Mausoleum werden gebouwd. In Japan was de VOC afhankelijk van de shoguns à deze heersers wilden niet dat de bevolking in contact kwam met de buitenwereld. Nederlanders waren de enige Europeanen die toestemming kregen om daar handel te drijven. Er werd een eilandje aangelegd, China mochten ze niet in. B Handel met Amerika en Afrika 1621: de Staten-Generaal gaven het handelsmonopolie voor West-Afrika en Amerika aan de WIC. WIC: West-Indische Compagnie; was net als de VOC een Hollands-Zeeuwse onderneming. VOC Economie: Monopolie op Nederlandse handel met Azië. Belangrijkste producten Specerijen Zijde Porselein Kapitaal via aandelen WIC Economie: Monopolie op Nederlandse handel met West-Afrika en Amerika. Belangrijkste Producten Zilver Slaven Plantageproducten Kapitaal via aandelen Politiek: Politiek: Eigen soldaten Bestuur over overzeese handelsposten en koloniën. Kaapvaart tegen Spanje Afsluiten van verdragen Bestuur over overzeese handelsposten en koloniën Eigen soldaten Afsluiten van verdragen 1628: het lukte Piet Hein om de zilvervloot te kapen Nederlandse slavenhandel 1637: WIC veroverde: Fort Elmina in Ghana Grote delen van Brazilië op Portugal in Amerika Aantal Antilliaanse eilanden op Spanje Door deze veroveringen konden ze deelnemen aan de driehoekshandel WIC was niet zo succesvol. Na een paar jaar verloor het zijn kolonie in Brazilië weer aan Portugal. Het hield alleen Elmina, Suriname en de Antillen. Zuid-Amerika was aan het eind van de 17 e eeuw grotendeels in handen van Spanje en Portugal. Spanjaarden, Fransen en Engelsen waren de baas in het Caribisch gebied, waar de meeste suiker werd geproduceerd. Pagina 5 van 6

6 1 Pagina 6 van 6