Kerncijfers Holland Rijnland

Transcriptie

1 2014 Kerncijfers 2015

2 Inhoud Voorwoord 5 Technische toelichting 7 1. Benchmark 8 2. Kerncijfers per gemeente Oppervlakte en bodemgebruik Bevolking Wonen Economie en toerisme Verkeer en vervoer Arbeidsmarkt, werk en inkomen Jeugd, onderwijs en zorg Veiligheid Verkiezingen 63 Colofon

3 Voorwoord Eenduidige onderbouwing voor visies, strategieën en plannen in ; dat is wat de Kerncijfers wil bieden aan alle partners in en om de regio Holland Rijnland. Dat is waarom wij alweer voor de zesde keer de kerncijfers voor publiceren. Deze publicatie biedt vergelijkbare cijfers over de gemeenten afzonderlijk en over de regio als geheel. Voor een aantal onderwerpen zijn ook de cijfers van andere regio s en de provincie Zuid-Holland opgenomen. Het jaar waarop de cijfers betrekking hebben, is bij elke tabel vermeld. Bij een aantal tabellen heeft een herberekening plaatsgevonden voor de gemeente, in verband met de fusie per 1 januari 2014 met de voormalige gemeenten Boskoop en Rijnwoude. Wat in deze editie opvalt is dat de daling van het aantal banen afvlakt. Nam het aantal banen in in 2011 met bijna af, in 2012 was de afname per saldo nog (slechts) 516. Het aantal bedrijfsvestigingen nam in 2012 af met 102. Het aantal banen dat in 2013 per 100 inwoners van 15 tot 65 jaar beschikbaar was, bedroeg 57. Bijna inwoners werkte buiten de regio (2011), een lichte stijging ten opzichte van eerdere jaren. In 2013 nam het aantal inwoners van de gemeenten in met toe. Het aantal huishoudens steeg met 770. Het aantal woningen dat voor hen beschikbaar was nam per saldo met toe. Alle cijfers in deze publicatie zijn ook digitaal te raadplegen via Roelof van Netten, secretaris najaar

4 Technische toelichting Samenstelling van de regio In deze uitgave staan cijfers van de veertien gemeenten van de regio :,,,,,,,,, erhout,,, en. Gemeentelijke herindelingen Vanaf 2006 hebben verschillende gemeenten in te maken gehad met gemeentelijke herindelingen, te weten: De gemeenten, Rijnsburg en Valkenburg zijn per 1 januari 2006 samengevoegd tot de nieuwe gemeente. De gemeenten Sassenheim, Voorhout en Warmond zijn per 1 januari 2006 samengevoegd tot de nieuwe gemeente. De gemeenten Liemeer, en Ter Aar zijn per 1 januari 2007 samengevoegd tot de nieuwe gemeente. De gemeenten Alkemade en Jacobswoude zijn per 1 januari 2009 samengevoegd tot de nieuwe gemeente. De gemeenten, Boskoop en Rijnwoude zijn per 1 januari 2014 samengevoegd tot de nieuwe gemeente. De cijfers van deze vijf gemeenten worden vermeld onder de naam die ze vanaf de fusiedatum hebben. Daarbij zijn (op een enkele uitzondering na) cijfers met een peildatum of peiljaar van vóór de herindeling herberekend. Voorbeelden: Het inwonertal per 1 januari 2004 voor de gemeente is berekend door de aantallen inwoners op die peildatum van Sassenheim, Voorhout en Warmond bij elkaar op te tellen. Het inwonertal per 1 januari 2004 voor de huidige gemeente is herberekend door de aantallen inwoners op die peildatum van het vroegere Alphen aan den Rijn, Boskoop en Rijnwoude bij elkaar op te tellen. 6 7

5 1.1 Oppervlakte, inwoners en woningvoorraad in vergeleken met andere regio s 1 januari Benchmark De regio is één van de bestuurlijke regio s van de Provincie Zuid-Holland en maakt ook onderdeel uit van de Zuidvleugel van de Randstad. Ruimtelijk functionele relaties zijn er vooral met de Stadsregio s Haaglanden en Amsterdam. In de grafieken is op een aantal punten vergeleken met andere regio s in de Noord- en Zuidvleugel en met Zuid-Holland en Nederland als geheel. Voor de onderwerpen oppervlakte, bevolking en wonen is vergeleken met andere bestuurlijke Wgr-(plus)regio s. Voor de meer economische onderwerpen is een vergelijking gemaakt met andere ruimtelijk-economische regio s, de zgn. COROP-gebieden. Dit vanwege het feit, dat deze gegevens niet altijd voor de Wgr-(plus)regio s beschikbaar waren of wel beschikbaar, maar niet vergelijkbaar waren. De grenzen van deze bestuurlijke regio s vallen niet altijd samen met die van de economische indeling van Nederland in COROP-gebieden. Het COROP-gebied -Bollenstreek bestaat uit twaalf van de veertien gemeenten van ; de gemeenten Alphen aan den Rijn en liggen in het COROP-gebied Oost Zuid-Holland dat in totaal bestaat uit acht gemeenten waaronder bijvoorbeeld ook Gouda. oppervlakte in km² * inwoners woningen totaal w.v. land % Stadsregio Amsterdam Stadsregio Haaglanden % Stadsregio Rotterdam % Drechtsteden % Midden-Holland % Zuid-Holland % Nederland % (* peildatum oppervlakte 1 januari 2013) 1.2 Bevolking naar leeftijd in vergeleken met andere regio s 1 januari 2014 Stadsregio Amsterdam Stadsregio Rotterdam Stadsregio Haaglanden 23,1% 21,8% 22, 22,8% 60, 64,1% 61,1% 61,6% 16,9% 14,1% 16,4% 15,6% Drechtsteden 23, 58,4% 18,1% Midden-Holland 24, 57,9% 17,6% H i l l e g o m Zuid-Holland 23, 60,4% 16,6% N o o r d w i j k N o o r d w i j k e r h o u t Nederland 22,9% 59,8% 17,3% L i s s e jonger dan t/m plus T e y l i n g e n A44 A4 K a t w i j k O e g s t g e e s t K a a g e n B r a a s s e m N i e u w k o o p 1.3 Aantal inwoners per km 2 land (bevolkingsdichtheid) 1 januari 2014 L e i d e n L e i d e r d o r p V o o r s c h o t e n N Z o e t e r w o u d e A l p h e n a a n d e n R i j n Stadsregio Amsterdam Stadsregio Haaglanden Sources: Esri, DeLorme, NAVTEQ, TomTom, Intermap, increment P Corp., GEBCO, USGS, FAO, NPS, NRCAN, GeoBase, IGN, Kadaster NL, Ordnance Survey, Esri Japan, METI, Esri China (Hong Kong), swisstopo, and the GIS User Community± Source: Esri, Kadaster NL, Esri User Community Stadsregio Rotterdam Drechtsteden Midden-Holland Zuid-Holland Nederland

6 1.4 Huishoudenssamenstelling in vergeleken met andere regio s 1 januari Opleidingsniveau jarigen in vergeleken met andere regio s ,1% 38,9% 34,1% % 29% 34% 46% 23% 3 43% 2 32% 41% 26% 33% 34% 3 36% 31% 32% 38% 39% 27% 34% 37% 29% 34% Oost Zuid-Holland Delft en Westland s-gravenhage Groot - Rijnmond Groot - Amsterdam 29,3% 24,3% 27, 30,6% 21,6% 44,1% 43,2% 36,6% 41,6% 38,2% 26,6% 32,4% 36,4% 27,8% 40,2% Zuid-Holland 28,9% 41,1% 3 10 Nederland 28,6% 42,1% 29,3% laag middelbaar hoog Stadsregio Amsterdam Stadsregio Haaglanden Stadsregio Rotterdam Drechtsteden Midden-Holland Zuid-Holland Nederland, Enquête Beroepsbevolking 1.7 Gemiddeld huishoudinkomen* in vergeleken met andere regio s 2011 Eenpersoons Meerpersoons zonder kinderen Meerpersoons met kinderen Groei Bruto Binnenlands Product en Bruto Regionaal Product vanaf 2001 (2001=100) Groot - Amsterdam 135 Groot - Rijnmond 130 Nederland 125 Utrecht 120 s-gravenhage 115 en Bollenstreek * 110 Delft en Westland Haarlem 95 Oost Zuid-Holland * (2011: voorlopige cijfers) Oost Zuid-Holland Delft en Westland s-gravenhage Groot - Rijnmond Groot - Amsterdam Zuid-Holland Nederland , Regionaal InkomensOnderzoek RIO (besteedbare huishoudinkomens) * exclusief studentenhuishoudens * CBS publiceert deze gegevens niet per gemeente maar alleen per COROP-gebied. 12 van de 14 gemeenten in vallen precies samen met COROP-gebied en Bollenstreek. De overige twee gemeenten ( en ) maken deel uit van COROP-gebied Oost Zuid-Holland, dat in totaal uit negen gemeenten bestaat waaronder b.v. ook de gemeente Gouda. Het Bruto Regionaal Product (BRP) van en Bollenstreek groeide van 2001 tot en met 2008; in dat laatste jaar lag het 26% hoger dan in het begin (index 126). In 2009 en 2010 daalde het BRP in deze regio; in het laatste jaar waarvan cijfers bekend zijn (2011) steeg het weer iets en staat het weer op het niveau van 2009 (index 123). In Oost-Zuid Holland waarvan twee gemeenten in deel uitmaken daalde het BRP in 2010 meer dan in de rest van Holland Rijnland (index van 118 naar 111) en is het cijfer voor 2011 ook nog steeds

7 Kerncijfers per gemeente In dit hoofdstuk staat een aantal kerngegevens van de gemeenten in. Bij elke gemeente zijn ter vergelijking ook de cijfers voor heel opgenomen. De peildatum van de hier opgenomen kerncijfers is: - oppervlakte: 1 januari bevolking en huishoudens: 1 januari onderwijs naar woongemeente: schooljaar 2013/14 - woningen en gebouwen met andere functie: 1 januari personenauto s: 1 januari gegevens van bedrijven: 1 januari bijstandsuitkeringen: 31 december gemiddeld huishoudinkomen: jaar opkomst verkiezing Gemeenteraad: 19 maart 2014 (: 13 november 2013) aantal % oppervlakte (km 2 ) 541,9 10 waarvan land 481,6 89% waarvan water 60,4 11% inwoners (2014) per km 2 land jonger dan % 20 t/m % onderwijs (woongemeente, 2013/2014) leerlingen MBO % studenten HBO en WO huishoudens (2014) eenpersoons % meerpersoons zonder kinderen % meerpersoons met kinderen % gebouwen (2014) woningen % gebouwen met andere functie % gemiddelde woningbezetting 2,3 personenauto's (2014) per huishouden 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) banen per 100 inwoners jaar 57 bijstandsuitkeringen (eind 2013) % huishoudens met uitkering 2,8% gemiddeld huishoudinkomen (2011) opkomst gemeenteraadsverkiezing (2014) 54,3% 2.1a Leeftijdsopbouw 1 januari 2004 en : 531,1 duizend inwoners 2014: 547,0 duizend inwoners Leeftijd 12 13

8 2.2 Gemeente aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 132, ,9 10 waarvan land 126, ,6 89% waarvan water 6,0 60,4 11% inwoners (2014) per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % % onderwijs (woongemeente, 2013/2014) leerlingen MBO % % studenten HBO en WO % huishoudens (2014) eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % % gebouwen (2014) woningen % % gebouwen met andere functie % % gemiddelde woningbezetting 2,4 2,3 personenauto's (2014) per huishouden 1,2 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2013) % huishoudens met uitkering 2,6% 2,8% gemiddeld huishoudinkomen (2011) opkomst gemeenteraadsverkiezing (2013) 40,9% 54,3% 2.3 Gemeente aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 13, ,9 10 waarvan land 12,9 96% 481,6 89% waarvan water 0,6 4% 60,4 11% inwoners (2014) per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % % onderwijs (woongemeente, 2013/2014) leerlingen MBO 489 2% % studenten HBO en WO 552 3% huishoudens (2014) eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % % gebouwen (2014) woningen % % gebouwen met andere functie % % gemiddelde woningbezetting 2,3 2,3 personenauto's (2014) per huishouden 1,1 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2013) % huishoudens met uitkering 2,1% 2,8% gemiddeld huishoudinkomen (2011) opkomst gemeenteraadsverkiezing (2014) 53, 54,3% 2.2a Leeftijdsopbouw 1 januari 2004 en a Leeftijdsopbouw 1 januari 2004 en : 104,7 duizend inwoners 2014: 106,8 duizend inwoners Leeftijd 2004: 20,6 duizend inwoners 2014: 20,9 duizend inwoners Leeftijd 14 15

9 2.4 Gemeente aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 72, ,9 10 waarvan land 63,3 88% 481,6 89% waarvan water 8,9 12% 60,4 11% inwoners (2014) per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % % onderwijs (woongemeente, 2013/2014) leerlingen MBO 696 3% % studenten HBO en WO 793 3% huishoudens (2014) eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % gebouwen (2014) woningen % gebouwen met andere functie % gemiddelde woningbezetting 2,4 2,3 personenauto's (2014) per huishouden 1,2 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2013) % huishoudens met uitkering 1,2% 2,8% gemiddeld huishoudinkomen (2011) opkomst gemeenteraadsverkiezing (2014) 59,7% 54,3% 2.5 Gemeente aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 31, ,9 10 waarvan land 24,5 79% 481,6 89% waarvan water 6,6 21% 60,4 11% inwoners (2014) per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % % onderwijs (woongemeente, 2013/2014) leerlingen MBO % % studenten HBO en WO % huishoudens (2014) eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % % gebouwen (2014) woningen % % gebouwen met andere functie % % gemiddelde woningbezetting 2,5 2,3 personenauto's (2014) per huishouden 1,0 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2013) % huishoudens met uitkering 2,6% 2,8% gemiddeld huishoudinkomen (2011) opkomst gemeenteraadsverkiezing (2014) 56, 54,3% 2.4a Leeftijdsopbouw 1 januari 2004 en a Leeftijdsopbouw 1 januari 2004 en : 25,2 duizend inwoners 2014: 25,7 duizend inwoners Leeftijd 2004: 60,6 duizend inwoners 2014: 62,8 duizend inwoners Leeftijd 16 17

10 2.6 Gemeente aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 23, ,9 10 waarvan land 21,9 94% 481,6 89% waarvan water 1,3 6% 60,4 11% inwoners (2014) per km 2 land jonger dan % 20 t/m % % % onderwijs (woongemeente, 2013/2014) leerlingen MBO % % studenten HBO en WO % huishoudens (2014) eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % % gebouwen (2014) woningen % % gebouwen met andere functie % % gemiddelde woningbezetting 2,2 2,3 personenauto's (2014) per huishouden 0,6 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2013) % huishoudens met uitkering 4,6% 2,8% gemiddeld huishoudinkomen (2011) opkomst gemeenteraadsverkiezing (2014) 56,8% 54,3% 2.7 Gemeente aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 12, ,9 10 waarvan land 11,6 94% 481,6 89% waarvan water 0,7 6% 60,4 11% inwoners (2014) per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % onderwijs (woongemeente, 2013/2014) leerlingen MBO 639 2% % studenten HBO en WO 945 4% huishoudens (2014) eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % % gebouwen (2014) woningen % % gebouwen met andere functie % % gemiddelde woningbezetting 2,3 2,3 personenauto's (2014) per huishouden 1,1 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2013) % huishoudens met uitkering 2,9% 2,8% gemiddeld huishoudinkomen (2011) opkomst gemeenteraadsverkiezing (2014) 55,7% 54,3% 2.6a Leeftijdsopbouw 1 januari 2004 en a Leeftijdsopbouw 1 januari 2004 en : 118,7 duizend inwoners 2014: 121,2 duizend inwoners Leeftijd 2003: 26,2 duizend inwoners 2013: 26,8 duizend inwoners Leeftijd 18 19

11 2.8 Gemeente aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 16, ,9 10 waarvan land 15,7 98% 481,6 89% waarvan water 0,4 2% 60,4 11% inwoners (2014) per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % onderwijs (woongemeente, 2013/2014) leerlingen MBO 574 3% % studenten HBO en WO 628 3% huishoudens (2014) eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % % gebouwen (2014) woningen % gebouwen met andere functie % gemiddelde woningbezetting 2,3 2,3 personenauto's (2014) per huishouden 1,1 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2013) % huishoudens met uitkering 1,7% 2,8% gemiddeld huishoudinkomen (2011) opkomst gemeenteraadsverkiezing (2014) 56,6% 54,3% 2.9 Gemeente aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 91, ,9 10 waarvan land 78,8 86% 481,6 89% waarvan water 12,3 14% 60,4 11% inwoners (2014) per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % % onderwijs (woongemeente, 2013/2014) leerlingen MBO 856 3% % studenten HBO en WO 729 3% huishoudens (2014) eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % gebouwen (2014) woningen % % gebouwen met andere functie % % gemiddelde woningbezetting 2,6 2,3 personenauto's (2014) per huishouden 1,3 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2013) % huishoudens met uitkering 1,4% 2,8% gemiddeld huishoudinkomen (2011) opkomst gemeenteraadsverkiezing (2014) 56,7% 54,3% 2.8a Leeftijdsopbouw 1 januari 2004 en a Leeftijdsopbouw 1 januari 2004 en : 22,1 duizend inwoners 2014: 22,3 duizend inwoners Leeftijd 2004: 26,8 duizend inwoners 2014: 27,1 duizend inwoners Leeftijd 20 21

12 2.10 Gemeente aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 51, ,9 10 waarvan land 35,5 69% 481,6 89% waarvan water 16,0 31% 60,4 11% inwoners (2014) per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % onderwijs (woongemeente, 2013/2014) leerlingen MBO 563 2% % studenten HBO en WO 765 3% huishoudens (2014) eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % meerpersoons met kinderen % % gebouwen (2014) woningen % % gebouwen met andere functie % % gemiddelde woningbezetting 2,1 2,3 personenauto's (2014) per huishouden 1,1 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2013) % huishoudens met uitkering 1,8% 2,8% gemiddeld huishoudinkomen (2011) opkomst gemeenteraadsverkiezing (2014) 62,1% 54,3% 2.11 Gemeente erhout erhout aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 23, ,9 10 waarvan land 22,6 96% 481,6 89% waarvan water 0,8 4% 60,4 11% inwoners (2014) per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % % onderwijs (woongemeente, 2013/2014) leerlingen MBO 392 2% % studenten HBO en WO 453 3% huishoudens (2014) eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % % gebouwen (2014) woningen % gebouwen met andere functie % gemiddelde woningbezetting 2,3 2,3 personenauto's (2014) per huishouden 1,1 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2013) % huishoudens met uitkering 1,8% 2,8% gemiddeld huishoudinkomen (2011) opkomst gemeenteraadsverkiezing (2014) 57,1% 54,3% 2.10a Leeftijdsopbouw 1 januari 2004 en a Leeftijdsopbouw erhout 1 januari 2004 en : 24,5 duizend inwoners 2014: 25,7 duizend inwoners Leeftijd 2004: 15,1 duizend inwoners 2014: 16,0 duizend inwoners Leeftijd 22 23

13 2.12 Gemeente aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 8, ,9 10 waarvan land 7,3 92% 481,6 89% waarvan water 0,7 8% 60,4 11% inwoners (2014) per km 2 land jonger dan % 20 t/m % % onderwijs (woongemeente, 2013/2014) leerlingen MBO 290 1% % studenten HBO en WO % huishoudens (2014) eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % gebouwen (2014) woningen % % gebouwen met andere functie % % gemiddelde woningbezetting 2,2 2,3 personenauto's (2014) per huishouden 1,0 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2013) % huishoudens met uitkering 1,9% 2,8% gemiddeld huishoudinkomen (2011) opkomst gemeenteraadsverkiezing (2014) 62,3% 54,3% 2.13 Gemeente aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 33, ,9 10 waarvan land 28, ,6 89% waarvan water 4,9 1 60,4 11% inwoners (2014) per km 2 land jonger dan % 20 t/m % % % onderwijs (woongemeente, 2013/2014) leerlingen MBO 841 2% % studenten HBO en WO % huishoudens (2014) eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % meerpersoons met kinderen % gebouwen (2014) woningen % % gebouwen met andere functie % % gemiddelde woningbezetting 2,4 2,3 personenauto's (2014) per huishouden 1,1 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2013) % huishoudens met uitkering 1,4% 2,8% gemiddeld huishoudinkomen (2011) opkomst gemeenteraadsverkiezing (2014) 55,9% 54,3% 2.12a Leeftijdsopbouw 1 januari 2004 en a Leeftijdsopbouw 1 januari 2004 en : 21,2 duizend inwoners 2014: 22,9 duizend inwoners Leeftijd 2004: 34,6 duizend inwoners 2014: 35,7 duizend inwoners Leeftijd 24 25

14 2.14 Gemeente 2.15 Gemeente aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 11, ,9 10 waarvan land 11,2 97% 481,6 89% waarvan water 0,4 3% 60,4 11% inwoners (2014) per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % onderwijs (woongemeente, 2013/2014) leerlingen MBO 457 2% % studenten HBO en WO 804 3% huishoudens (2014) eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % % gebouwen (2014) woningen % % gebouwen met andere functie % % gemiddelde woningbezetting 2,3 2,3 personenauto's (2014) per huishouden 1,1 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2013) % huishoudens met uitkering 2, 2,8% gemiddeld huishoudinkomen (2011) opkomst gemeenteraadsverkiezing (2014) 62,2% 54,3% aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 22, ,9 10 waarvan land 21,3 97% 481,6 89% waarvan water 0,7 3% 60,4 11% inwoners (2014) per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % % onderwijs (woongemeente, 2013/2014) leerlingen MBO 247 3% % studenten HBO en WO 287 4% huishoudens (2014) eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % gebouwen (2014) woningen % % gebouwen met andere functie % % gemiddelde woningbezetting 2,4 2,3 personenauto's (2014) per huishouden 1,2 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2013) % huishoudens met uitkering 1,6% 2,8% gemiddeld huishoudinkomen (2011) opkomst gemeenteraadsverkiezing (2014) 57,8% 54,3% 2.14a Leeftijdsopbouw 1 januari 2004 en a Leeftijdsopbouw 1 januari 2004 en : 22,5 duizend inwoners 2014: 25,0 duizend inwoners Leeftijd 2004: 8,5 duizend inwoners 2014: 8,1 duizend inwoners Leeftijd 26 27

15 3.3 Bodemgebruik land (hectare) in en provincie Zuid-Holland Oppervlakte en bodemgebruik Het van na de gemeentelijke herindeling is de enige gemeente in Holland Rijnland met een oppervlakte van meer dan honderd vierkante kilometer: om precies te zijn 132,5 km 2 ofwel ongeveer een kwart van het totaal (541,9 km 2 ). Nu Rijnwoude niet meer bestaat als afzonderlijke gemeente is de gemeente met de laagste bevolkingsdichtheid (344 inwoners per km 2 ). blijft de gemeente met de meeste inwoners ( ) en de grootste bevolkingsdichtheid (5.522 inwoners per km 2 ). 3.1 Oppervlakte (km 2 ) gemeenten van 2013/2014 oppervlakte (2013) inwoners 1 jan 2014 totaal land water aantal per km 2 land 541,9 481,6 60, ,5 126,5 6, ,5 12,9 0, ,2 63,3 8, ,1 24,5 6, ,3 21,9 1, ,3 11,6 0, ,1 15,7 0, ,2 78,8 12, ,5 35,5 16, erhout 23,4 22,6 0, ,0 7,3 0, ,5 28,6 4, ,6 11,2 0, ,0 21,3 0, Bevolkingsdichtheid per gemeente (inwoners per km 2 land) 2014 land totaal verkeersterrein bebouwd terrein semi-bebouwd terrein recreatieterrein agrarisch terrein bos en open natuurlijk terrein % 10 4% 18% 2% 64% 8% erhout Zuid-Holland % % 6% 6 8% 3.4 Vergelijking landgebruik (%) en Zuid-Holland % % 4% ha in % % % erhout Zuid-Holland % ha in % % 6% verkeersterrein bebouwd terrein semi-bebouwd terrein recreatieterrein agrarisch terrein bos en open natuurlijk terrein

16 4.3 Toename of afname bevolking in, per gemeente Ontwikkeling omvang bevolking in aantal inwoners ontwikkeling (%) Gemeente ,3% +3, ,1% +2, ,4% +1,7% ,1% +2,3% ,1% +3,6% ,1% +2,1% ,3% +2,4% ,3% +1,2% ,1% +1,1% ,1% +5,1% erhout ,4% +5,7% , +8,1% ,2% +3,3% ,2% +10,9% ,6% -5,3% 4. Bevolking In 2014 wonen er in mensen. is door de gemeentelijke herindeling de tweede gemeente in met meer dan honderduizend inwoners: Alleen heeft meer inwoners ( ). Het aantal huishoudens in de regio nam vanaf 2011 tot 2014 toe van 237,1 duizend naar 244,0 duizend, een stijging van 3% in drie jaar dus. De vergrijzing van de bevolking zie je ook terug in de stijging van het aantal huishoudens met een 65-plusser als hoofd: de stijging in diezelfde drie jaar was daar 14% (van 53,9 duizend in 2011 tot 61,6 duizend in 2014). 4.2 Toename omvang bevolking in, Zuid-Holland en Nederland % +3% +2% +1% +3,6% +3, +3, erhout Ontwikkeling bevolking in, per leeftijdsgroep van 5 jaar Nederland Zuid-Holland 30 31

17 4.5 Leeftijdsopbouw 1 januari , leeftijdsopbouw mannen en vrouwen 1 januari 2014 totaal jonger dan t/m plus erhout totale bevolking 49,4% 50,6% t/m 4 jaar t/m 9 jaar t/m 14 jaar 15 t/m 19 jaar t/m 24 jaar t/m 29 jaar t/m 34 jaar t/m 39 jaar t/m 44 jaar t/m 49 jaar t/m 54 jaar t/m 59 jaar 60 t/m 64 jaar t/m 69 jaar t/m 74 jaar t/m 79 jaar t/m 84 jaar t/m 89 jaar t/m 94 jaar of ouder Inwoners naar herkomst in 1 januari 2014 herkomst-aantallen herkomst-percentage totaal Nederland niet-westers land westers land Nederland niet-westers land westers land % 8% % 8% % 6% % 3% % 1 14% % % 4% 8% % 3% % 11% erhout % 4% % 7% % 9% % 8% 13% % ,9 14,2 +0,7 - totaal 270,0 277,0 +6,9 Herkomst (CBS-definitie) Iemand is van buitenlandse herkomst als minimaal één van diens ouders in het buitenland is geboren. Als hij/zij zelf ook in het buitenland is geboren is het een allochtoon van de eerste generatie, anders van de tweede. Classificatie westers niet-westers: Bij de verdeling van de landen van herkomst van allochtonen in westers en niet-westerse landen wordt de classificatie van het CBS aangehouden. Tot de westerse landen horen in deze classificatie: alle Europese landen alle landen van het Noord-Amerikaanse continent Japan en Indonesië 32 Australië en Nieuw Zeeland ,1 0,8 2,3 4,9 7,5 10,4 15,9 17,0 18,5 20,3 20,8 19,5 16,1 16,1 16,6 18,7 17,1 16,9 15,5 x1000 0,5 2,0 4,4 7,1 9,0 11,3 16,2 16,8 18,4 20,7 20,8 19,8 16,2 16,0 16,7 19,0 16,5 16,3 14,8 overschot x1000 mannen vrouwen - +0,4 - +1,3 - +2,1 - +2,2 - +1,5 - +0,9 - +0,2 +0,1 - +0, ,3 - +0,0 - +0,3 - +0,1 +0, ,0 - +0,3 +0,5 - +0,5 - +0,7 -

18 4.8 Ontwikkeling aantal huishoudens in Huishoudens in naar leeftijd hoofd en samenstelling 1 januari 2014 jaar ontwikkeling (%) leeftijd hoofd/samenstelling totaal ,3% +2,9% eenpersoons * ,3% meerpersoons zonder kinderen ,1% +2,8% 2-oudergezin ,7% -1,3% 1-oudergezin ,6% +9,2% jaar , +5,3% eenpersoons * ,1% +6,8% meerpersoons zonder kinderen , +2,4% 2-oudergezin , -1,1% 1-oudergezin ,1% +8,3% jaar ,8% -1,6% eenpersoons * ,9% +1,3% meerpersoons zonder kinderen ,9% -8,2% 2-oudergezin , -1,9% 1-oudergezin , +9,7% , +14,4% eenpersoons * ,4% +10,4% meerpersoons zonder kinderen ,4% +18,2% 2-oudergezin ,1% +20, 1-oudergezin ,6% +4, percentages jaar 13% 13% 13% 13% jaar 64% 63% 62% 62% % 24% 24% Ontwikkeling aantal huishoudens in naar leeftijd hoofd ,4% leeftijd hoofd/ samenstelling totaal eenpersoons meerpersoons zonder kinderen 2-oudergezin oudergezin jaar persoons meerpersoons zonder kinderen oudergezin oudergezin jaar eenpersoons meerpersoons zonder kinderen oudergezin oudergezin eenpersoons meerpersoons zonder kinderen oudergezin oudergezin percentages jaar 13% 9% 8% 6% 8% 29% 6% 7% 6% 8% 7% 7% 6% jaar 62% 66% 64% % 63% 63% 6 63% 63% 6 67% 62% % 29% 27% 18% 31% 3 29% 29% % 32% 3 erhout + +5,3% 4.11 Huishoudens in naar samenstelling huishouden 1 januari ,6% jaar jaar 4 2 * Trendbreuk eenpersoons huishoudens : Door de verbeterde waarneming van het CBS van personen in institutionele huishoudens treedt in 2014 een trendbreuk op in de ontwikkeling van het aantal eenpersoonshuishoudens/alleenstaanden. Landelijk gaat het om circa 35 duizend personen die voorheen als alleenstaanden getypeerd waren en nu verschuiven naar de institutionele huishoudens. Landelijk steeg het aantal eenpersoonshuishoudens van 2013 tot 2014 maar met 0,1%. Deze trendbreuk is ook te zien in Holland Rijnland, in 2013 steeg het aantal eenpersoonshuishoudens niet, in de laatste jaren daarvoor was die stijging jaarlijks nog zo n 2,. In de leeftijdsgroep van jaar zijn veel eenpersoons huishoudens, daardoor is dáár deze trendbreuk het duidelijkst zichtbaar. erhout eenpersoons meerpersoons zonder kinderen 2-oudergezin 1-oudergezin 34 35

19 4.12 Loop van de bevolking in Geboorte en sterfte in naar sekse 2013 gemeente/gebied inwoners op 1 jan 2013 geboorte sterfte vestiging vertrek 1 overige correcties ontwikkeling inwoners op 31 dec erhout Vertrek inclusief administratieve correcties 4.13 Loop van de bevolking in - per duizend inwoners 2013 geboorte sterfte saldo gemeente/gebied totaal mannen vrouwen totaal mannen vrouwen totaal mannen vrouwen % man-vrouw 51% 49% 47% 53% erhout , specificatie vestiging en vertrek gemeente/gebied gevestigd vanuit vertrokken naar saldo andere andere andere totaal gemeente buitenland totaal gemeente buitenland totaal gemeente buitenland geboorte sterfte vestiging vertrek erhout erhout

20 5.3 Ontwikkeling in de woningvoorraad in Wonen Begin 2014 waren er in gebouwen met een woonfunctie en gebouwen met een andere functie. In 2013 werden nieuwbouwwoningen opgeleverd en waren er overige toevoegingen aan de woningvoorraad; per saldo nam de woningvoorraad met toe want er waren ook nog onttrekkingen. Uit gegevens van het Regionaal Inkomensonderzoek blijkt dat 26,6 duizend huishoudens die huren huurtoeslag ontvangen (cijfers 2011). 5.1 Woningvoorraad in aantal ontwikkeling gemeente aantal percentage ,2% ,9% ,6% ,3% ,9% , ,4% , ,4% ,4% erhout ,8% ,6% ,4% ,2% ,1% 5.2 Gebouwen in 1 januari Gemiddelde WOZ-waarde woningen (* 1.000) 2014* erhout Voorraad op 1 jan Toevoegingen nieuwbouw overig Onttrekkingen sloop overig Correcties Saldo ontwikkeling Voorraad op 31 dec erhout erhout provincie Zuid-Holland 199 (* peildatum Nederland waardebepaling 1 jan 2010) woningen totaal: gebouwen met overige functie totaal: (* peildatum waardebepaling is een jaar eerder: 1 jan 2013, de cijfers zijn voorlopig), voorlopige cijfers 38 39

21 5.5 Particuliere huishoudens naar soort woning (aantallen * duizend) 2011 gemeente totaal inclusief studentenhuishoudens eigen woning totaal huur met huur toeslag zonder huur toeslag totaal exclusief studentenhuishoudens eigen woning totaal huur met huur toeslag zonder huur toeslag 6. Economie en toerisme 236,2 139,7 96,9 26,6 70,2 224,9 139,5 85,7 25,1 60,8 44,7 28,4 16,3 4,7 11,6 44,2 28,4 16,0 4,6 11,4 9,0 5,9 3,1 1,0 2,1 8,9 5,9 3,0 1,0 2,0 10,4 6,9 3,5 0,9 2,7 10,4 6,9 3,5 0,9 2,6 24,1 15,7 8,5 2,6 5,8 24,0 15,7 8,3 2,6 5,7 60,5 24,6 36,0 9,8 26,2 50,9 24,5 26,5 8,5 18,0 11,7 7,3 4,4 1,2 3,2 11,5 7,3 4,2 1,2 3,1 9,8 6,1 3,7 1,0 2,7 9,7 6,1 3,7 1,0 2,7 11,1 7,3 3,9 1,0 2,9 11,0 7,3 3,7 1,0 2,8 erhout 6,5 4,1 2,4 0,7 1,7 6,5 4,1 2,4 0,7 1,7 10,9 7,6 3,3 0,7 2,6 10,8 7,6 3,2 0,7 2,5 9,7 7,0 2,8 0,7 2,1 9,4 6,9 2,4 0,6 1,8 14,3 9,6 4,7 1,2 3,5 14,2 9,6 4,6 1,2 3,4 10,4 6,9 3,5 0,9 2,5 10,3 6,9 3,4 0,9 2,5 3,1 2,3 0,8 0,2 0,6 3,1 2,3 0,8 0,2 0,6, Regionaal InkomensOnderzoek (RIO) Opmerking: het aantal huishoudens is om verschillende redenen niet gelijk aan het aantal woningen, zoals: 1) in één woning kunnen zich meer huishoudens bevinden (bv. meerdere studentenhuishoudens op kamers). 2) een woning kan tijdelijk leeg staan. De regio is met de clusters Health & life-science, Space en drie Greenports goed vertegenwoordigd in het rijtje met topsectoren, die door het Rijk worden gezien als trekkers van de economie in Nederland. De regio heeft met deze sectoren een prima uitgangspositie verworven in de Zuidvleugel. Met ruim honderd bedrijven en kennisinstellingen op het gebied van Health & life-science en ruim veertienduizend werkzame personen behoort het Bio Science Park in en tot de grootste en meest toonaangevende kennisclusters in Nederland. De totale kantorenvoorraad in is in 2013 per saldo met bijna m² afgenomen en de leegstand daalde iets (van 15,3% naar 15,). De leegstand bedroeg op 1 januari 2014 nog wel ruim m². Per gemeente zijn er grote verschillen in leegstand, variërend van minder dan 3% in tot bijna 4 in. Naast diverse kantoorlocaties telt ook 87 formele bedrijven-terreinen met een totale bruto oppervlakte van hectare en bijna arbeidsplaatsen. De vijf grootste toeristische attracties en musea in de regio (Keukenhof, Archeon, Avifauna, Corpus en Naturalis) trokken in % meer bezoekers dan in Het aantal tuinbouwbedrijven op open grond is tussen 2009 en 2013 met 249 (22%) afgenomen. Ook de oppervlakte nam met bijna 900 hectare (19%) af. De gemiddelde oppervlakte per bedrijf nam wel licht toe (van 4,1 hectare in 2009 tot 4,3 hectare in 2013)

22 6.1 Bio Science Park 2013 Oppervlakte 110 hectare Gespecialiseerde life science bedrijven 92 Kennisinstellingen 7 Multi-tentant buildings 8 Musea 2 Aantal werkzame personen * waarvan bij LUMC waarvan bij overige kennisinstellingen waarvan bij life sciencebedrijven Ingeschreven studenten ** waarvan bij Universiteit leiden waarvan bij Hogeschool waarvan bij LIS waarvan bij ROC 400 Bezoekersaantallen musea - Naturalis Corpus Experience Bronnen: Bio Science Park Foundation en betreffende musea * werkzaam in life sciencegerelateerde banen ** bij instellingen die op het BSP zijn gevestigd 6.2 Space Cluster 2011 Bruto oppervlakte ESA-ESTEC terrein 45 hectare Bruto oppervlakte Space Business Park 12 hectare Werkzame personen bi ESA-ESTEC Werkgelegenheid 'upstream industrie' in 500 Werkgelegenheid 'downstream industrie' in niet bekend Groei werkgelegenheid bij ESA-ESTEC 640 Aantal start-ups in 55 Bron: Eindrapport Waarde van ESTEC voor Nederland Toelichting: Ruimtevaart bestaat uit een upstream en een downstream segment. Het upstream segment houdt zich bezig met productie van de harde infrastructuur en technologie (bijv. de ontwikkeling van raketten en satellieten). Bij het downstream segment gaat het om de (commerciële) exploitatie van die infrastructuur en technologie (bijvoorbeeld het gebruik van satellietdata). 6.3 Kerncijfers kantorenvoorraad in aantal kantoren kantoren voorraad (m 2 bvo) gemiddelde grootte per kantoor (m² bvo) leegstand (m 2 bvo) % leegstand 11,7% 12, 12,8% 15,3% 15, in aanbouw (m 2 bvo) % in aanbouw 4,9% 6,4% 4, 2,8% 3,2% Bron: Kantorenmonitor 6.4 Kantoorgegevens per gemeente 2014 voorraad in aanbouw leegstand aantal m 2 bvo m 2 bvo % m 2 bvo % ,2% , ,2% , ,8% ,1% ,3% ,4% ,9% ,8% ,6% , ,1% ,8% erhout , ,9% 900 2,6% , ,6% , , Bron: Kantorenmonitor 6.5 Bestaande formele bedrijventerreinen 2013/2014* gemeente aantal terreinen oppervlakte (in ha) 1 vestigingen banen bruto netto absoluut netto per hectare totaal waarvan (modern) gemengd waarvan hoogwaardig (kenniscluster) waarvan voor agribusiness per gemeente erhout Bron: Provincie Zuid-Holland / Infodesk Bedrijventerreinen en Bedrijven Register Zuid-Holland * Aantal terreinen en oppervlakte per 1 januari 2014 / vestigingen en werkzame personen per 1 januari De oppervlaktecijfers zijn afgerond. 2 exclusief ESA-ESTEC 3 exclusief AKZO Nobel 4 exclusief Heineken Toelichting: Onder een formeel bedrijventerrein wordt verstaan een terrein van minimaal één hectare bruto, dat vanwege zijn bestemming bestemd en geschikt is voor gebruik door handel, nijverheid, industrie en dienstverlening. Een bedrijventerrein is bestaand wannner de gronduitgifte is gestart. De oppervlakte, het aantal vestigingen en het aantal werkzame personen zijn afgerond op 5-tallen