Kerncijfers Holland Rijnland

Transcriptie

1 2013 Kerncijfers 2014

2 Inhoud Voorwoord Voorwoord 3 Technische toelichting 5 1. Benchmark 6 2. Kerncijfers per gemeente Oppervlakte en bodemgebruik Bevolking Wonen Economie en toerisme Verkeer en vervoer Arbeidsmarkt, werk en inkomen Jeugd, onderwijs en zorg Veiligheid Verkiezingen 63 Colofon 68 Voor de vanaf 1 januari 2014 veertien samenwerkende -gemeenten is het belangrijk dat voor de gezamenlijke beleidsvisies en strategieën dezelfde cijfers worden gebruikt. Deze publicatie biedt die eenduidige cijfers over de gemeenten afzonderlijk en de regio, die zij samen vormen. Voor een aantal onderwerpen is een vergelijking gemaakt met de cijfers van andere regio s, de provincie Zuid-Holland en Nederland. Vanaf 1 januari 2014 wordt iets groter. Dit is een gevolg van de fusie van de gemeenten Alphen aan den Rijn, en Boskoop. Door de toevoeging van deze laatste gemeente wordt de regio vergroot met bijna 17 km² en komen er ruim vijftienduizend inwoners bij. Dan wonen er in deze regio ruim 545 duizend mensen. Overigens zijn de cijfers voor Boskoop nog niet opgenomen in deze publicatie omdat de peildatum voor de meeste cijfers op 1 januari 2013 (of eerder) ligt. Wel is er in hoofdstuk twee een factsheet met cijfers over Boskoop toegevoegd. Ook door de stijging van het aantal inwoners tussen 2003 en 2013 met 2,9% is de regio in de afgelopen jaren gegroeid. Grootste groeiers waren de gemeenten (+ 9,4%) en (+ 9,1%). In en nam het inwonertal in die periode juist af met respectievelijk 2,3% en 5,. Deze publicatie is nu voor de vijfde keer uitgegeven. Wat opvalt is dat het aantal banen in de periode met ruim vierduizend is afgenomen; het aantal bedrijfsvestigingen daalde met bijna achthonderd. Het aantal banen per honderd inwoners van 15 tot 65 jaar bedroeg begin 2013 in heel 57. Dat betekent, dat er voor elke man of vrouw in deze leeftijdsklasse 0,57 banen in beschikbaar zijn. Het grootste aantal banen per honderd inwoners van 15 tot 65 jaar is te vinden in (126), het kleinste aantal in (33). Verder vindt u in deze publicatie weer de vertrouwde onderwerpen zoals de benchmark, economie & toerisme en wonen. Roelof van Netten, secretaris december

3 Technische toelichting Samenstelling van de regio In deze uitgave staan cijfers van de vijftien gemeenten die op 31 december 2013 samen de regio vormden: Alphen aan den Rijn,,,,,,,,, erhout,,,, en. Op 1 januari 2014 zijn de gemeenten Alphen aan den Rijn, en Boskoop samengevoegd tot een nieuwe gemeente Alphen aan den Rijn. Daarmee is de regio ook een stukje groter geworden, aangezien de voormalige gemeente Boskoop tot deze datum geen deel uitmaakte van. De peildatum of het peiljaar van de gegevens in deze publicatie is (1 januari) 2013 of eerder. De cijfers in deze publicatie hebben nog betrekking op de situatie van voor de fusie van de gemeenten Alphen aan den Rijn, Boskoop en. Dit betekent dat in de tabellen en grafieken cijfers voor Alphen aan den Rijn en apart zijn opgenomen en er geen cijfers over Boskoop zijn vermeld. Uitzondering is hoofdstuk twee waarin wel enkele cijfers over de (voormalige) gemeente Boskoop zijn opgenomen. Overige gemeentelijke herindelingen In zijn ook andere gemeentelijke herindelingen geweest, te weten: De gemeenten, Rijnsburg en Valkenburg zijn per 1 januari 2006 samengevoegd tot de nieuwe gemeente. De gemeenten Sassenheim, Voorhout en Warmond zijn per 1 januari 2006 samengevoegd tot de nieuwe gemeente. De gemeenten Liemeer, en Ter Aar zijn per 1 januari 2007 samengevoegd tot de nieuwe gemeente. De gemeenten Alkemade en Jacobswoude zijn per 1 januari 2009 samengevoegd tot de nieuwe gemeente. De cijfers van deze vier gemeenten worden vermeld onder de naam die ze vanaf de fusiedatum hebben. Daarbij zijn cijfers met een peildatum of peiljaar van vóór de herindeling herberekend. 4 5

4 1.1 Oppervlakte, inwoners en woningvoorraad in vergeleken met andere regio s 1 januari Benchmark De regio is één van de bestuurlijke regio s van de provincie Zuid-Holland en maakt ook onderdeel uit van de Zuidvleugel van de Randstad. Ruimtelijk functionele relaties zijn er vooral met de stadsregio s Haaglanden en Amsterdam. In de grafieken is op een aantal punten vergeleken met andere regio s in de Noord- en Zuidvleugel en met Zuid-Holland en Nederland als geheel. Voor de onderwerpen oppervlakte, bevolking en wonen is vergeleken met andere bestuurlijke Wgr-(plus)regio s. Voor de meer economische onderwerpen is een vergelijking gemaakt met andere ruimtelijk-economische regio s, de zgn. COROP-gebieden. Dit vanwege het feit, dat deze gegevens niet altijd voor de Wgr-(plus)regio s beschikbaar waren of wel beschikbaar, maar niet vergelijkbaar waren. De grenzen van deze bestuurlijke regio s vallen immers niet altijd samen met die van de economische COROP-gebieden. Het COROP-gebied -Bollenstreek omvat weliswaar de twaalf oorspronkelijke -gemeenten, maar de gemeenten Alphen aan den Rijn, en, die zich in 2010 bij hebben aangesloten, behoren tot het COROP-gebied Oost Zuid-Holland. oppervlakte in km² * inwoners woningen totaal w.v. land % Stadsregio Amsterdam % Stadsregio Haaglanden % Stadsregio Rotterdam % Drechtsteden % Midden-Holland % Zuid-Holland % Nederland % (* peildatum oppervlakte 1 januari 2012) Vanaf 2012 komen de woninggegevens uit de Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG). Hierdoor zijn definities en classificaties voor (veranderingen in) de woningvoorraad veranderd met als gevolg een trendbreuk. Zie verder toelichting bij hoofdstuk Bevolking naar leeftijd in vergeleken met andere regio s 1 januari 2013 Stadsregio Amsterdam Stadsregio Rotterdam 23,3% 21,9% 22,6% 60,4% 64,2% 61,4% 16,3% 13,8% 16, Stadsregio Haaglanden 22,9% 61,9% 15,3% H i l l e g o m Drechtsteden 23,7% 58,7% 17,6% N o o r d w i j k N o o r d w i j k e r h o u t Midden-Holland 24,9% 58,1% 17, L i s s e Zuid-Holland 23,2% 60,7% 16,1% T e y l i n g e n Nederland 23,1% 60,1% 16,8% A44 A K a t w i j k O e g s t g e e s t K a a g e n B r a a s s e m jonger dan t/m plus N i e u w k o o p L e i d e n L e i d e r d o r p V o o r s c h o t e n N Bevolkingsdichtheid per km 2 land 1 januari 2013 Z o e t e r w o u d e A l p h e n a a n d e n R i j n Sources: Esri, DeLorme, NAVTEQ, TomTom, Intermap, increment P Corp., GEBCO, USGS, FAO, NPS, NRCAN, GeoBase, IGN, Kadaster NL, Ordnance Survey, Esri Japan, METI, Esri China (Hong Kong), swisstopo, and the GIS User Community± Source: Esri, Kadaster NL, Esri User Community Stadsregio Amsterdam Stadsregio Haaglanden Stadsregio Rotterdam Drechtsteden Midden-Holland 693 Zuid-Holland Nederland

5 1.4 Oppervlakte in km² Opleidingsniveau jarigen in vergeleken met andere regio s % 4 32% Stadsregio Amsterdam Stadsregio Haaglanden Oost Zuid-Holland Delft en Westland 31% 2 42% 43% 27% 32% Stadsregio Rotterdam Drechtsteden Midden-Holland s-gravenhage Groot - Rijnmond Groot - Amsterdam 29% 33% 23% 3 36% 4 34% 27% 41% Zuid-Holland Nederland Zuid-Holland 31% 4 29% Nederland 31% 41% 29% laag middelbaar hoog 1.5 Groei Bruto Binnenlands Product en Bruto Regionaal Product vanaf 2001 (2001=100), Enquête Beroepsbevolking (2011: voorlopige cijfers) Groot - Amsterdam Groot - Rijnmond Nederland Utrecht s-gravenhage en Bollenstreek * Delft en Westland Haarlem Oost Zuid-Holland * 1.7 Gemiddeld huishoudinkomen* in vergeleken met andere regio s Oost Zuid-Holland Delft en Westland s-gravenhage Groot - Rijnmond Groot - Amsterdam Zuid-Holland Nederland * CBS publiceert deze gegevens niet per gemeente maar alleen per COROP-gebied. 12 van de 15 gemeenten in vallen precies samen met COROP-gebied en Bollenstreek. De overige drie gemeenten (Alphen aan den Rijn, en ) maken deel uit van COROP-gebied Oost Zuid-Holland, dat in totaal uit 10 gemeenten bestaat waaronder b.v. ook de gemeenten Gouda en Boskoop. Het Bruto Regionaal Product (BRP) van en Bollenstreek groeide van 2001 tot en met 2008; in dat laatste jaar lag het 26% hoger dan in het begin (index 126). In 2009 en 2010 daalde het BRP in deze regio; in het laatste jaar waarvan cijfers bekend zijn (2011, voorlopige cijfers) steeg het weer iets en staat het weer op het niveau van 2009 (index 123). In Oost-Zuid Holland waarvan drie gemeenten in deel uitmaken daalde het BRP in 2010 meer dan in de rest van (index van 118 naar 111) en is het voorlopige cijfer voor 2011 ook nog steeds 111., Regionaal InkomensOnderzoek RIO (besteedbare huishoudinkomens) * exclusief studentenhuishoudens 8 9

6 2.1, in- en exclusief Boskoop 2. Kerncijfers per gemeente Dit hoofdstuk begint met een aantal kerncijfers voor, in- en exclusief Boskoop. Zo kunt u de statistische effecten zien van de fusie op 1 januari 2014 van Alphen aan den Rijn, Boskoop en. Daarna is er per gemeente een overzicht van dezelfde kerncijfers met in de laatste twee kolommen de totalen van van vóór 1 januari 2014 (dus exclusief Boskoop). Bij de gemeente-overzichten staan ook de kerncijfers van Boskoop. Eenmalig, want vanaf 2014 bestaat Boskoop niet meer als zelfstandige gemeente. De peildatum van de hier opgenomen kerncijfers is: - oppervlakte: 1 januari bevolking en huishoudens: 1 januari onderwijs naar woongemeente: schooljaar 2012/13 - woningen* en gebouwen met andere functie: 1 januari personenauto s: 1 januari gegevens van bedrijven: 1 januari bijstandsuitkeringen: 31 december gemiddeld huishoudinkomen: jaar opkomst verkiezing Tweede Kamer: 12 september 2012 * De cijfers over woningen komen uit een andere bron dan in vorige versies van deze kerncijfers, namelijk uit de Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG); hierdoor zijn definities en classificaties voor de woningvoorraad veranderd. Zie verder de toelichting bij hoofdstuk 5 wonen. kerncijfer inclusief Boskoop exclusief Boskoop aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 541, ,00 10 waarvan land 481,86 89% 466,98 89% waarvan water 60,11 11% 58,03 11% inwoners (2013) per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % onderwijs (woongemeente, 2012/2013) leerlingen MBO % % studenten HBO en WO huishoudens (2013) eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % % gebouwen (2013) woningen % % gebouwen met een andere functie % % gemiddelde woningbezetting 2,33 2,33 personenauto s (2013) per huishouden 1,0 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2012) % huishoudens met uitkering 2, 2, gemiddeld huishoudinkomen (2011) opkomst verkiezing Tweede Kamer (2012) 78,6% 78, 2.1a Leeftijdsopbouw (incl. Boskoop) 1 januari 2003 en : 530,2 duizend inwoners 2013: 545,1 duizend inwoners Leeftijd 10 11

7 2.2 Gemeente Alphen aan den Rijn 2.3 Gemeente Boskoop kerncijfer Alphen aan den Rijn aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 57, ,00 10 waarvan land 55, ,98 89% waarvan water 2,64 58,03 11% inwoners (2013) per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % onderwijs (woongemeente, 2012/2013) leerlingen MBO % % studenten HBO en WO % huishoudens (2013) eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % meerpersoons met kinderen % % gebouwen (2013) woningen % % gebouwen met een andere functie % % gemiddelde woningbezetting 2,33 2,33 personenauto s (2013) per huishouden 1,2 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2012) % huishoudens met uitkering 2, 2, gemiddeld huishoudinkomen (2011) opkomst verkiezing Tweede Kamer (2012) 76,1% 78, kerncijfer Boskoop aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 16, ,00 10 waarvan land 14,88 88% 466,98 89% waarvan water 2,08 12% 58,03 11% inwoners (2013) per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % % onderwijs (woongemeente, 2012/2013) leerlingen MBO 418 3% % studenten HBO en WO 419 3% huishoudens (2013) eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % % gebouwen (2013) woningen % % gebouwen met een andere functie % % gemiddelde woningbezetting 2,42 2,33 personenauto s (2013) per huishouden 1,1 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2012) % huishoudens met uitkering 2,4% 2, gemiddeld huishoudinkomen (2011) opkomst verkiezing Tweede Kamer (2012) 81,1% 78, 2.2a Leeftijdsopbouw Alphen aan den Rijn 1 januari 2003 en a Leeftijdsopbouw Boskoop 1 januari 2003 en : 70,7 duizend inwoners 2013: 72,9 duizend inwoners Leeftijd 2003: 15,2 duizend inwoners 2013: 15,2 duizend inwoners Leeftijd 12 13

8 2.4 Gemeente 2.5 Gemeente kerncijfer aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 13, ,00 10 waarvan land 12,92 96% 466,98 89% waarvan water 0,56 4% 58,03 11% inwoners (2013) per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % % onderwijs (woongemeente, 2012/2013) leerlingen MBO 518 2% % studenten HBO en WO 555 3% huishoudens (2013) eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % % gebouwen (2013) woningen % % gebouwen met een andere functie % % gemiddelde woningbezetting 2,28 2,33 personenauto s (2013) per huishouden 1,1 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2012) % huishoudens met uitkering 2, 2, gemiddeld huishoudinkomen (2011) opkomst verkiezing Tweede Kamer (2012) 77,4% 78, aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 72, ,00 10 waarvan land 63,39 88% 466,98 89% waarvan water 8,85 12% 58,03 11% inwoners (2013) per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % % onderwijs (woongemeente, 2012/2013) leerlingen MBO 692 3% % studenten HBO en WO 767 3% huishoudens (2013) eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % gebouwen (2013) woningen % % gebouwen met een andere functie % % gemiddelde woningbezetting 2,42 2,33 personenauto s (2013) per huishouden 1,2 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2012) % huishoudens met uitkering 1,2% 2, gemiddeld huishoudinkomen (2011) opkomst verkiezing Tweede Kamer (2012) 81,1% 78, 2.4a Leeftijdsopbouw 1 januari 2003 en a Leeftijdsopbouw 1 januari 2003 en : 20,7 duizend inwoners 2013: 20,9 duizend inwoners Leeftijd 2003: 25,1 duizend inwoners 2013: 25,7 duizend inwoners Leeftijd 14 15

9 2.6 Gemeente 2.7 Gemeente aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 31, ,00 10 waarvan land 24,54 79% 466,98 89% waarvan water 6,59 21% 58,03 11% inwoners (2013) per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % onderwijs (woongemeente, 2012/2013) leerlingen MBO % % studenten HBO en WO % huishoudens (2013) eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % % gebouwen (2013) woningen % % gebouwen met een andere functie % % gemiddelde woningbezetting 2,55 2,33 personenauto s (2013) per huishouden 1,0 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2012) % huishoudens met uitkering 2,3% 2, gemiddeld huishoudinkomen (2011) opkomst verkiezing Tweede Kamer (2012) 75,2% 78, aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 23, ,00 10 waarvan land 21,95 94% 466,98 89% waarvan water 1,32 6% 58,03 11% inwoners (2013) per km 2 land jonger dan % 20 t/m % % % onderwijs (woongemeente, 2012/2013) leerlingen MBO % % studenten HBO en WO % huishoudens (2013) eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % % gebouwen (2013) woningen % % gebouwen met een andere functie % % gemiddelde woningbezetting 2,20 2,33 personenauto s (2013) per huishouden 0,6 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2012) % huishoudens met uitkering 4,2% 2, gemiddeld huishoudinkomen (2011) opkomst verkiezing Tweede Kamer (2012) 77,7% 78, 2.6a Leeftijdsopbouw 1 januari 2003 en a Leeftijdsopbouw 1 januari 2003 en : 60,3 duizend inwoners 2013: 62,7 duizend inwoners Leeftijd 2003: 117,7 duizend inwoners 2013: 119,8 duizend inwoners Leeftijd 16 17

10 2.8 Gemeente 2.9 Gemeente aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 12, ,00 10 waarvan land 11,55 94% 466,98 89% waarvan water 0,73 6% 58,03 11% inwoners (2013) per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % % onderwijs (woongemeente, 2012/2013) leerlingen MBO 657 2% % studenten HBO en WO 894 3% huishoudens (2013) eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % % gebouwen (2013) woningen % % gebouwen met een andere functie % % gemiddelde woningbezetting 2,26 2,33 personenauto s (2013) per huishouden 1,1 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2012) % huishoudens met uitkering 2, 2, gemiddeld huishoudinkomen (2011) opkomst verkiezing Tweede Kamer (2012) 80,4% 78, aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 16, ,00 10 waarvan land 15,69 98% 466,98 89% waarvan water 0,36 2% 58,03 11% inwoners (2013) per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % % onderwijs (woongemeente, 2012/2013) leerlingen MBO 580 3% % studenten HBO en WO 613 3% huishoudens (2013) eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % % gebouwen (2013) woningen % gebouwen met een andere functie % gemiddelde woningbezetting 2,32 2,33 personenauto s (2013) per huishouden 1,1 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2012) % huishoudens met uitkering 1, 2, gemiddeld huishoudinkomen (2011) opkomst verkiezing Tweede Kamer (2012) 80, 78, 2.8a Leeftijdsopbouw 1 januari 2003 en a Leeftijdsopbouw 1 januari 2003 en : 26,4 duizend inwoners 2013: 26,7 duizend inwoners Leeftijd 2003: 22,0 duizend inwoners 2013: 22,4 duizend inwoners Leeftijd 18 19

11 2.10 Gemeente 2.11 Gemeente aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 91, ,00 10 waarvan land 78,88 87% 466,98 89% waarvan water 12,29 13% 58,03 11% inwoners (2013) per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % % onderwijs (woongemeente, 2012/2013) leerlingen MBO 835 3% % studenten HBO en WO 694 3% huishoudens (2013) eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % % gebouwen (2013) woningen % % gebouwen met een andere functie % % gemiddelde woningbezetting 2,60 2,33 personenauto s (2013) per huishouden 1,2 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2012) % huishoudens met uitkering 1,4% 2, gemiddeld huishoudinkomen (2011) opkomst verkiezing Tweede Kamer (2012) 77,2% 78, aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 51, ,00 10 waarvan land 35,48 69% 466,98 89% waarvan water 15,97 31% 58,03 11% inwoners (2013) per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % onderwijs (woongemeente, 2012/2013) leerlingen MBO 569 2% % studenten HBO en WO 746 3% huishoudens (2013) eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % meerpersoons met kinderen % % gebouwen (2013) woningen % gebouwen met een andere functie % gemiddelde woningbezetting 1,99 2,33 personenauto s (2013) per huishouden 1,1 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2012) % huishoudens met uitkering 1,6% 2, gemiddeld huishoudinkomen (2011) opkomst verkiezing Tweede Kamer (2012) 78,9% 78, 2.10a Leeftijdsopbouw 1 januari 2003 en a Leeftijdsopbouw 1 januari 2003 en : 26,8 duizend inwoners 2013: 27,1 duizend inwoners Leeftijd 2003: 24,5 duizend inwoners 2013: 25,7 duizend inwoners Leeftijd 20 21

12 2.12 Gemeente erhout 2.13 Gemeente erhout aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 23, ,00 10 waarvan land 22,61 97% 466,98 89% waarvan water 0,82 4% 58,03 11% inwoners (2013) per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % % onderwijs (woongemeente, 2012/2013) leerlingen MBO 412 3% % studenten HBO en WO 451 3% huishoudens (2013) eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % % gebouwen (2013) woningen % gebouwen met een andere functie % gemiddelde woningbezetting 2,41 2,33 personenauto s (2013) per huishouden 1,1 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2012) % huishoudens met uitkering 1,7% 2, gemiddeld huishoudinkomen (2011) opkomst verkiezing Tweede Kamer (2012) 79,2% 78, aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 7, ,00 10 waarvan land 7,3 92% 466,98 89% waarvan water 0,67 8% 58,03 11% inwoners (2013) per km 2 land jonger dan % 20 t/m % % % onderwijs (woongemeente, 2012/2013) leerlingen MBO 286 1% % studenten HBO en WO huishoudens (2013) eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % gebouwen (2013) woningen % % gebouwen met een andere functie % % gemiddelde woningbezetting 2,31 2,33 personenauto s (2013) per huishouden 1,0 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2012) % huishoudens met uitkering 1,8% 2, gemiddeld huishoudinkomen (2011) opkomst verkiezing Tweede Kamer (2012) 84,8% 78, 2.12a Leeftijdsopbouw erhout 1 januari 2003 en a Leeftijdsopbouw 1 januari 2003 en : 15,1 duizend inwoners 2013: 15,7 duizend inwoners Leeftijd 2003: 21,2 duizend inwoners 2013: 23,2 duizend inwoners Leeftijd 22 23

13 2.14 Gemeente 2.15 Gemeente aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 57, ,00 10 waarvan land 56,69 98% 466,98 89% waarvan water 1,20 2% 58,03 11% inwoners (2013) per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % % onderwijs (woongemeente, 2012/2013) leerlingen MBO 544 3% % studenten HBO en WO 524 3% huishoudens (2013) eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % meerpersoons met kinderen % % gebouwen (2013) woningen % % gebouwen met een andere functie % % gemiddelde woningbezetting 2,48 2,33 personenauto s (2013) per huishouden 1,2 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2012) % huishoudens met uitkering 1,3% 2, gemiddeld huishoudinkomen (2011) opkomst verkiezing Tweede Kamer (2012) 79,9% 78, aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 33, ,00 10 waarvan land 28, ,98 89% waarvan water 4, ,03 11% inwoners (2013) per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % % onderwijs (woongemeente, 2012/2013) leerlingen MBO 847 2% % studenten HBO en WO % huishoudens (2013) eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % meerpersoons met kinderen % % gebouwen (2013) woningen % % gebouwen met een andere functie % % gemiddelde woningbezetting 2,50 2,33 personenauto s (2013) per huishouden 1,1 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2012) % huishoudens met uitkering 1,3% 2, gemiddeld huishoudinkomen (2011) opkomst verkiezing Tweede Kamer (2012) 80,7% 78, 2.14a Leeftijdsopbouw 1 januari 2003 en a Leeftijdsopbouw 1 januari 2003 en : 19,0 duizend inwoners 2013: 18,6 duizend inwoners Leeftijd 2003: 34,3 duizend inwoners 2013: 35,8 duizend inwoners Leeftijd 24 25

14 2.16 Gemeente 2.17 Gemeente aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 11, ,00 10 waarvan land 11,16 97% 466,98 89% waarvan water 0,40 3% 58,03 11% inwoners (2013) per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % onderwijs (woongemeente, 2012/2013) leerlingen MBO 469 2% % studenten HBO en WO 720 3% huishoudens (2013) eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % % gebouwen (2013) woningen % % gebouwen met een andere functie % % gemiddelde woningbezetting 2,25 2,33 personenauto s (2013) per huishouden 1,1 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2012) % huishoudens met uitkering 2,1% 2, gemiddeld huishoudinkomen (2011) opkomst verkiezing Tweede Kamer (2012) 81,9% 78, aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 21, ,00 10 waarvan land 21,26 97% 466,98 89% waarvan water 0,70 3% 58,03 11% inwoners (2013) per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % % onderwijs (woongemeente, 2012/2013) leerlingen MBO 235 3% % studenten HBO en WO 284 3% huishoudens (2013) eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % % gebouwen (2013) woningen % % gebouwen met een andere functie % % gemiddelde woningbezetting 2,50 2,33 personenauto s (2013) per huishouden 1,2 1,0 bedrijfsvestigingen (2013) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2012) % huishoudens met uitkering 1,3% 2, gemiddeld huishoudinkomen (2011) opkomst verkiezing Tweede Kamer (2012) 79,3% 78, 2.16a Leeftijdsopbouw 1 januari 2003 en a Leeftijdsopbouw 1 januari 2003 en : 22,5 duizend inwoners 2013: 24,7 duizend inwoners Leeftijd 2003: 8,6 duizend inwoners 2013: 8,1 duizend inwoners Leeftijd 26 27

15 3.3 Bodemgebruik land (hectare) in en provincie Zuid-Holland Oppervlakte (km 2 ) gemeenten van 2012/2013 oppervlakte (2012) inwoners 1 jan 2013 totaal land water aantal per km 2 land 525,0 467,0 58, Alphen aan den Rijn 57,7 55,0 2, ,5 12,9 0, ,2 63,4 8, ,1 24,5 6, ,3 22,0 1, ,3 11,6 0, ,1 15,7 0, ,2 78,9 12, ,5 35,5 16, erhout 23,4 22,6 0, ,0 7,3 0, ,9 56,7 1, ,5 28,6 4, ,6 11,2 0, ,0 21,3 0, Oppervlakte en bodemgebruik In heeft de grootste oppervlakte en de kleinste. heeft de meeste inwoners en is de dichtstbevolkte gemeente en heeft het minste aantal inwoners per km 2. Als heel zo dun bevolkt was als dan had het nog geen 155 duizend inwoners; als het zo dicht bevolkt was als dan woonden hier meer dan 2,5 miljoen mensen. 3.2 Bevolkingsdichtheid per gemeente (inwoners per km 2 land) 2013 land totaal verkeersterrein bebouwd terrein semi-bebouwd terrein recreatieterrein agrarisch terrein bos en open natuurlijk terrein % 10 4% 18% 2% 64% 8% Alphen aan den Rijn erhout Zuid-Holland % % 6% 6 8% 3.4 Vergelijking landgebruik (%), Zuid-Holland en Nederland % % 4% ha in % % % Alphen aan den Rijn erhout Zuid-Holland % ha in % % 6% verkeersterrein bebouwd terrein semi-bebouwd terrein recreatieterrein agrarisch terrein bos en open natuurlijk terrein

16 4.3 Ontwikkeling bevolking in, per gemeente Ontwikkeling omvang bevolking in aantal inwoners ontwikkeling (%) Gemeente ,4% +2,9% Alphen aan den Rijn ,1% +3,1% ,2% +1, ,1% +2, ,3% +4, ,9% +1,8% ,1% +1,3% , +1,7% ,4% +0,9% ,6% +4,6% erhout ,6% +4,1% ,6% +9,1% ,2% -2,3% ,3% +4, ,4% +9,4% ,6% -5, 4.2 Ontwikkeling omvang bevolking in, Zuid-Holland en Nederland % +3% +2% +1% 4. Bevolking In 2012 nam het aantal inwoners in toe met personen, ofwel 0,4%. had de grootste absolute toename: plus personen, groeide met 1,6% relatief het meest. Anno 2013 is in 16,3% een 65-plusser, dat is een net iets kleiner percentage dan in heel Nederland (16,8%). Dit percentage varieert van 13,3% 65-plussers in tot 20, in. In 2012 verhuisden ruim negenduizend personen die al in een gemeente van woonden naar een andere gemeente binnen de regio ,6% +3,6% +2,9% Alphen aan den Rijn erhout Ontwikkeling bevolking in, per leeftijdsgroep van 5 jaar Nederland Zuid-Holland 30 31

17 4.5 Leeftijdsopbouw, per gemeente 1 januari , leeftijdsopbouw mannen en vrouwen 1 januari 2013 Alphen aan den Rijn totaal jonger dan t/m plus erhout totale bevolking 49,4% 50,6% t/m 4 jaar t/m 9 jaar t/m 14 jaar 15 t/m 19 jaar t/m 24 jaar t/m 29 jaar t/m 34 jaar t/m 39 jaar t/m 44 jaar t/m 49 jaar t/m 54 jaar t/m 59 jaar 60 t/m 64 jaar t/m 69 jaar t/m 74 jaar t/m 79 jaar t/m 84 jaar t/m 89 jaar t/m 94 jaar of ouder , inwoners naar herkomst, per gemeente 1 januari 2013 herkomst-aantallen herkomst-percentage totaal Nederland niet-westers land westers land Nederland niet-westers land westers land ,1% 8,3% 9,6% Alphen aan den Rijn ,4% 11,3% 9,4% , 5,6% 9,9% ,9% 2,9% 5,2% ,9% 4,7% 5,4% ,4% 15,3% 13,3% ,9% 10,4% 9,7% ,7% 3,9% 8,4% ,4% 3,3% 5,3% ,2% 4, 11,3% erhout ,1% 3,6% 9,3% , 7, 14, ,7% 3,2% 5,1% ,2% 5,1% 8,7% ,2% 8, 12,8% ,9% 4,4% 5,6% Herkomst (CBS-definitie) Iemand is van buitenlandse herkomst als minimaal één van diens ouders in het buitenland is geboren. Als hij/zij zelf ook in het buitenland is geboren is het een allochtoon van de eerste generatie, anders van de tweede. Classificatie westers niet-westers: Bij de verdeling van de landen van herkomst van allochtonen in westers en niet-westerse landen wordt de classificatie van het CBS aangehouden. Tot de westerse landen horen in deze classificatie: alle Europese landen alle landen van het Noord-Amerikaanse continent Japan en Indonesië Australië en Nieuw Zeeland totaal x1000 0,1 0,5 0,7 1,9 2,1 4,3 4,7 6,8 7,0 8,5 9,7 10,8 14,7 14,9 16,7 16,5 17,7 17,7 19,5 19,8 20,5 20,5 19,5 19,8 16,0 16,0 15,7 15,8 15,9 16,1 18,1 18,4 16,6 16,0 16,3 15,8 15,3 14,5 14,8 14,0 261,5 268,4 overschot x1000 mannen vrouwen - +0,4 - +1,3 - +2,2 - +2,1 - +1,5 - +1,0 - +0,2 +0,2 - +0, ,3 +0, ,3 +0, ,0 - +0,2 - +0,3 +0,7 - +0,5 - +0,8 - +0,7 - +6,

18 4.8 Huishoudens in naar type 1 januari Loop van de bevolking in 2012 meerpersoons totaal eenpersoons zonder kinderen met kinderen Alphen aan den Rijn erhout inwoners op 1 jan 2012 geboorte sterfte vestiging vertrek 1 overige correcties ontwikkeling inwoners op 31 dec migratie tussen gemeenten onderling Alphen aan den Rijn erhout Vertrek inclusief administratieve correcties 2 Vestiging en vertrek totaal exclusief migratie tussen de gemeenten onderling 4.9 Ontwikkeling van de verschillende soorten huishoudens in Geboorte en sterfte in ,6% +9,1% -0,2% aantallen per duizend inwoners geboorte sterfte saldo geboorte sterfte saldo ,3 7,7 +2,6 Alphen aan den Rijn ,5 7,2 +4, ,4 9,8-0, ,8 7,1 +2, ,5 7,7 +4, ,7 7,1 +3, ,7 7,2 +2, ,5 7,9 +1, ,1 6,5 +1, ,9 9,3-0,4 erhout ,2 8,6-0, ,8 9,7 +0, ,5 5,6 +4, ,9 8,7 +0, ,4 8,7 +1, ,0 7,9-0,9 eenpersoons meerpersoons zonder kinderen meerpersoons met kinderen Opmerking: CBS berekent cijfers vanaf 2011 met een verbeterde methode. Dit leidt tot een lichte trendbreuk met de cijfers van vóór

19 4.12, specificatie vestiging en vertrek Vestiging en vertrek in gevestigd vanuit vertrokken naar saldo elders Holland Rijnland overig Nederland buitenland elders Holland Rijnland overig Nederland buitenland elders Holland Rijnland overig Nederland buitenland Alphen aan den Rijn erhout vertrek vestiging tussen gemeenten overige gemeenten Nederland buitenland 4.13 Verhuisde personen tussen de gemeenten van Saldi gevestigde min vertrokken personen tussen de gemeenten van 2012 totaal vertrokken Alphen aan den Rijn gevestigd in (naar) vertrokken uit (van) totaal gevestigd Alphen aan den Rijn erhout erhout totaal saldo Alphen aan den Rijn gevestigd in (naar) vertrokken uit (van) Alphen aan den Rijn erhout erhout 36 37

20 5.2 Gebouwen in 1 januari Wonen Begin 2013 waren er in gebouwen met een woonfunctie en gebouwen met een andere functie. Een achtste van de woningen (12%) heeft een WOZ-waarde onder de anderhalve ton, ruim een kwart (27%) heeft een WOZ-waarde boven de drie ton (cijfers 2011). heeft relatief veel woningen met een lage WOZ-waarde, heeft relatief veel woningen met een hoge WOZ-waarde. 5.1 Woningvoorraad in jaar 2011 jaar 2012 trendbreuk* gemeente 1 jan 31 dec 1 jan 31 dec absoluut % % Alphen aan den Rijn % % % % % % erhout % % % % woningregister (2011), CBS BAG (2012 voorlopige cijfers) * Trendbreuk: De aantallen van 31 december 2011 zijn niet gelijk aan die van 1 januari Dit komt doordat de bron van de woningcijfers is veranderd: Tot en met het jaar 2011 is de bron van deze gegevens het CBS woningregister. In het woningregister kwamen vier soorten woonruimten voor: woningen, wooneenheden, recreatiewoningen en capaciteit bijzondere woongebouwen. Vanaf 2012 komen de woninggegevens uit de Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG). In de BAG zijn alle gebouwen opgenomen met hun functie waaronder de functie wonen. Er wordt geen onderscheid meer gemaakt tussen verschillende soorten woonruimten. Een paar voorbeelden van de gevolgen van deze veranderde definities en classificaties: Wat vóór 2012 meer wooneenheden op één adres waren, telt nu als één woning. Recreatiewoningen kunnen in de BAG te boek staan als woning of als niet-woning met een logiesfunctie. Ook bijzondere woongebouwen kunnen in de BAG staan ingedeeld bij woningen of niet-woningen. gemeente totaal woningen niet-woningen Alphen aan den Rijn erhout , voorlopige cijfers 5.3 WOZ-waarde woningen 2011* Alphen aan den Rijn erhout 12% 19% 42% 27% 18% % 8% 21% 5 21% 11% 52% 33% 8% 16% 48% 28% 26% 26% 3 19% 7% 23% 47% 23% 7% 11% 59% 23% 4% 14% 49% 32% 4% 1 42% 39% 4% 12% 5 33% 6% 17% 28% 5 6% 14% 53% 27% 3% 12% 5 3 8% 17% 33% 42% 2% 8% 59% 31% < > (* peildatum waardebepaling 1 jan 2010) 38 39

21 5.4 Particuliere huishoudens* naar soort woning (aantallen * duizend) 2011 huurwoning gemeente totaal eigen woning totaal met huurtoeslag zonder huurtoeslag 218,8 135,6 83,5 24,5 59,2 Alphen aan den Rijn 30,7 19,4 11,4 3,4 8,0 8,9 5,9 3,0 1,0 2,0 10,4 6,9 3,5 0,9 2,6 24,0 15,7 8,3 2,6 5,7 50,9 24,5 26,5 8,5 18,0 11,5 7,3 4,2 1,2 3,1 9,7 6,1 3,7 1,0 2,7 10,8 7,6 3,2 0,7 2,5 11,0 7,3 3,7 1,0 2,8 erhout 6,5 4,1 2,4 0,7 1,7 9,4 6,9 2,4 0,6 1,8 7,4 5,1 2,4 0,6 1,8 14,2 9,6 4,6 1,2 3,4 10,3 6,9 3,4 0,9 2,5 3,1 2,3 0,8 0,2 0,6, Regionaal InkomensOnderzoek (RIO) * Exclusief studentenhuishoudens 5.5 Belastbare inkomens* van huurders van woningen van woningcorporaties Economie en toerisme De regio is met de clusters Life Science, Space en drie Greenports goed vertegenwoordigd in het rijtje met topsectoren, die door het Rijk worden gezien als trekkers van de economie in Nederland. De regio heeft met deze sectoren een prima uitgangspositie verworven in de Zuidvleugel. Met ruim honderd bedrijven en kennisinstellingen en ruim dertienduizend werkzame personen behoort het Bio Science Park in / tot de grootste kennisclusters in Nederland. In deze publicatie zijn voor het eerst ook enkele cijfers over het Spacecluster in opgenomen. De kantorenvoorraad in is tussen 2010 en 2013 per saldo met bijna zestigduizend m 2 toegenomen. De leegstand steeg van bijna 12% in 2010 tot ruim 1 in Op toeristisch gebied heeft de regio veel te bieden. De grootste toeristische trekker is en blijft de Keukenhof met jaarlijks bijna 900 duizend bezoekers. De gezondheidszorg in is goed voor bijna één op de vijf banen (zie tabel 8.1) en is daarmee gelijk ook de grootste sector in de regio. 6 11% 24% Het aantal tuinbouwbedrijven en de oppervlakte open tuinbouwgrond in de regio loopt gestaag terug. De gemiddelde oppervlakte per bedrijf blijft met 5,2 hectare wel ongeveer gelijk. Alphen aan den Rijn erhout 63% 12% 2 69% 11% 19% 59% 11% 3 64% 11% 2 69% 11% 2 64% 12% 24% 6 12% 23% 59% 11% 3 66% 11% 23% 61% 13% 26% 66% 13% 21% 56% 12% 31% 61% 12% 27% 66% 11% 23% 56% 13% 31% < > Bedrijventerreinen in erhout A44 Alphen aan den Rijn N11 A4 H o l l a n d R i j n l a n d B e d r i j v e n t e r r e i n e n * genoemde bedragen van de inkomens zijn van prijspeil 2010 Bron: Provincie Zuid-Holland Sources: Esri, DeLorme, NAVTEQ, TomTom, Intermap, ipc, USGS, FAO, NPS, NRCAN, GeoBase, IGN, Kadaster NL, Ordnance Survey, Esri Japan, 0 METI, 2,5 Esri 5 kmchina Source: (Hong Esri, Kadaster Kong), NL, and Esri the User GIS Community User Community ± 40 41

22 6.1 Bio Science Park 2012 Oppervlakte 110 hectare Gespecialiseerde life science bedrijven 88 Kennisinstellingen 7 Multi-tenant buildings 8 Musea 2 Aantal werkzame personen * waarvan bij LUMC waarvan bij overige kennisinstellingen waarvan bij life sciencebedrijven Ingeschreven studenten ** waarvan bij Universiteit leiden waarvan bij Hogeschool waarvan bij LIS waarvan bij ROC 400 Bezoekersaantallen musea - Naturalis Corpus Experience Bronnen: Bio Science Park Foundation en betreffende musea * werkzaam in life sciencegerelateerde banen ** bij instellingen die op het BSP zijn gevestigd 6.4 Kantoorgegevens per gemeente 2013 voorraad in aanbouw leegstand aantal m 2 bvo m 2 bvo % m 2 bvo % ,9% ,3% Alphen aan den Rijn ,2% ,4% ,8% ,7% ,2% , ,7% , ,1% ,3% erhout ,8% ,4% ,7% ,6% ,9% ,6% ,9% ,9% Bron: Kantorenmonitor Op 1 januari 2013 is m 2 kantoorruimte in aanbouw. De grootste panden zijn Level in, Avery Dennison in en de NEM in. 6.2 Space Cluster 2011 Bruto oppervlakte ESA-ESTEC terrein 45 hectare Bruto oppervlakte Space Business Park 12 hectare Werkzame personen bi ESA-ESTEC Werkgelegenheid 'upstream industrie' in 500 Werkgelegenheid 'downstream industrie' in niet bekend Groei werkgelegenheid bij ESA-ESTEC 640 Aantal start-ups in 55 Bron: Eindrapport Waarde van ESTEC voor Nederland Toelichting: Ruimtevaart bestaat uit een upstream en een downstream segment. Het upstream segment houdt zich bezig met productie van de harde infrastructuur en technologie (bijv. de ontwikkeling van raketten en satellieten). Bij het downstream segment gaat het om de (commerciële) exploitatie van die infrastructuur en technologie (bijvoorbeeld het gebruik van satellietdata). 6.3 Kerncijfers kantorenvoorraad in aantal kantoren kantoren voorraad (m 2 bvo) gemiddelde grootte per kantoor (m² bvo) leegstand (m 2 bvo) % leegstand 11,9% 12,1% 12,9% 15,3% in aanbouw (m 2 bvo) % in aanbouw 5, 6, 4,6% 2,9% Bron: Kantorenmonitor 6.5 Bestaande formele bedrijventerreinen gemeente aantal terreinen oppervlakte (in ha) vestigingen banen bruto netto absoluut netto per hectare Alphen aan den Rijn erhout Aantal terreinen en oppervlakte per 1 januari 2013 Vestigingen en werkzame personen per 1 januari exclusief ESA-ESTEC 2 exclusief AKZO Nobel 3 exclusief Heineken Bron: Provincie Zuid-Holland / Infodesk Bedrijventerreinen en Bedrijven Register Zuid-Holland Toelichting: Onder een formeel bedrijventerrein wordt verstaan een terrein van minimaal één hectare bruto, dat vanwege zijn bestemming bestemd en geschikt is voor gebruik door handel, nijverheid, industrie en dienstverlening. Een bedrijventerrein is bestaand wannner de gronduitgifte is gestart. De oppervlakte, het aantal vestigingen en het aantal werkzame personen zijn afgerond op 5-tallen

23 6.6 Bezoek aan toeristische attracties aantal bezoekers Attracties: Archeon, Alphen aan den Rijn Avifauna, Alphen aan den Rijn Corpus Experience, Keukenhof, Space Expo, Musea: Atlantikwall Museum, De Lakenhal, De Zwarte Tulp, Ford Museum, Hortus Botanicus, Kasteel Duivenvoorde, s museum, Leids Wevershuis, Molenmuseum De Valk, Museum Boerhaave, Museum voor Volkenkunde, Nationaal Smalspoormuseum, Valkenburg Naturalis, Oudheidkamer Het Molenhuis, Benthuizen Rijksmuseum van Oudheden, Sieboldhuis, Overig: Bezoekerscentrum Natuurmonumenten, Geen gegevens bekend of niet publicabel Bron: Tot en met 2011: Zuid-Hollands Bureau voor Toerisme; vanaf 2012: musea en gemeente 6.8, oppervlakte (hectare) tuinbouw open grond en onder glas ,4 Bloembollen en -knollen 382,8 266,5 Bloemen Open grond 535,5 Bomen en vaste planten 208,6 Groenten en fruit Onder glas 6.9 Bollenbroei 1 in bedrijven productie totaal Hyacintenbroei Tulpenbroei Narcissenbroei Overige bollenbroei ,3 7,6 1 Bollenbroei is het (door toevoegen van warmte) sneller laten groeien van bolgewassen om vervroegde bloei te krijgen. 2 Productie: Hyancinten en tulpen * duizend stuks; narcissen * duizend kilo. 3 Op bedrijven kunnen meerdere soorten bloemen in broei worden gekweekt; daarom is totaal aantal bedrijven minder dan de som. 6.7 Tuinbouw open grond bedrijven oppervlakte (ha) gemiddelde oppervlakte totaal , , , ,3 5,0 5,1 5,2 5,2 Alphen aan den Rijn ,8 35,0 47,0 47,8 2,6 2,1 2,6 2, ,4 547,8 514,9 429,7 10,3 10,5 11,7 10, ,1 215,2 220,8 146,0 1,9 3,0 3,2 2, ,8 38,5 35,7 30,8 2,6 1,1 1,1 1, ,5 1,3 1,5 1,2 1,5 1,3 1,5 1, ,5 4,9 1,5 3,5 1,8 2,4 1,5 3, ,2 317,8 292,3 276,3 9,3 8,6 8,6 8, ,9 178,7 178,5 168,4 2,0 1,9 1,9 2, ,4 295,5 278,4 243,2 4,9 5,0 5,5 5,1 erhout , , , ,0 9,9 10,3 10,7 11, ,0 9,0 6,2 7,7 1,1 1,0 0,8 1, ,3 384,3 353,4 307,3 2,7 2,4 2,3 2, ,3 457,5 462,6 457,1 5,1 5,3 5,4 5, ,2 5,1 5,5 5,5 2,1 1,3 1,4 1, ,1 16,3 17,4 13,7 1,4 2,3 3,5 4, Tuinbouw onder glas bedrijven oppervlakte (ha) gemiddelde oppervlakte totaal ,1 374,6 351,5 307,9 0,6 0,6 0,6 0,6 Alphen aan den Rijn ,9 8,6 8,1 8,2 1,1 1,0 0,8 0, ,2 9,7 9,3 8,0 0,3 0,3 0,4 0, ,0 102,3 94,5 81,2 0,9 1,0 1,0 0, ,1 76,0 70,3 58,8 1,1 1,1 1,1 1, ,9 0,1 0,1 0,1 0,4 0,1 0,1 0, ,1 0,1 0,1-0,1 0,1 0, ,3 4,4 2,4 1,7 0,2 0,3 0,2 0, ,5 108,7 105,9 96,7 0,7 0,7 0,8 0, ,1 12,0 10,5 10,2 0,3 0,4 0,3 0,4 erhout ,0 20,9 19,4 16,8 0,3 0,3 0,3 0, ,1 5,1 4,2 3,1 0,5 0,5 0,5 0, ,7 9,2 8,9 10,3 0,1 0,1 0,1 0, ,8 11,4 11,5 9,3 0,3 0,2 0,3 0, ,0 4,5 4,9 3,7 1,0 0,9 1,0 0, ,3 1,6 1,5-0,8 0,5 0,8-1,,,, erhout en maken deel uit van greenport Duin en Bollenstreek 2 maakt deel uit van greenport Boskoop 3 en maken deel uit van greenport Aalsmeer 1,,,, erhout en maken deel uit van greenport Duin en Bollenstreek 2 maakt deel uit van greenport Boskoop 3 en maken deel uit van greenport Aalsmeer 44 45

24 7.2 Ontwikkeling aantal motorvoertuigen in Verkeer en vervoer Het aantal personenauto s in de regio nam toe van 209,2 duizend in 2003 tot 233,1 duizend in Dat betekent dat in de regio anno huishoudens gemiddeld 98 auto s bezitten. heeft met 61 auto s per honderd huishoudens relatief het kleinste aantal personenauto s, Alphen aan den Rijn heeft het grootste aantal met 125 auto s per honderd huishoudens. Het aantal dagelijkse treinreizigers was in 2012 hoger dan in In 2012 werden in het collectief vraagafhankelijk vervoer 284,4 duizend ritten gemaakt Personenauto s Bedrijfsmotorvoertuigen Motortweewielers Motorvoertuigenpark 1 januari Aantal personenauto s per honderd huishoudens personenauto s bedrijfsmotorvoertuigen motor- totaal bestelauto s vrachtauto s trekkers spec. voertuigen autobussen tweewielers Alphen aan den Rijn erhout Alphen aan den Rijn erhout

25 7.4 In- en uitstappende treinreizigers, per werkdag station totaal Alphen aan den Rijn Centraal Lammenschans de Vink Sassenheim Voorhout Bron: Nederlandse Spoorwegen 1 gemiddeld aantal per werkdag, uitgaande van tellingen van maandag tot en met donderdag in het kalenderjaar. 7.5 Vier vormen van verkeersoverlast (% van de inwoners dat vindt dat probleem vaak voorkomt) Collectief vraagafhankelijk vervoer (CVV) aantal pashouders aantal ritten ritten per pashouder CVV n.v.t. n.v.t. pashouders WMO - totaal erhout niet-pashouders (OV-algemeen) n.v.t. n.v.t. CVV Rijnstreek * n.v.t. n.v.t. pashouders WMO - totaal Alphen aan den Rijn niet-pashouders (OV-algemeen) n.v.t. n.v.t. 1 * Voor de grote verschillen in aantallen pashouders in Rijnstreek tussen 2011 en 2012 is geen plausibele verklaring Bronnen: en Stichting CVV-Rijnstreek Alphen a/d Rijn erhout Parkeeroverlast Agressief verkeersgedrag Geluidsoverlast verkeer Te hard rijden Bron: Veiligheidsmonitor 48 49

26 8.2 Vestigingen en banen 1 in per gemeente Arbeidsmarkt, werk en inkomen In 2013 telde de regio 24,0 duizend bedrijfsvestigingen met in totaal 201,9 duizend werknemers. Dat betekent dat er voor elke honderd inwoners in de leeftijd van 15 tot en met 64 jaar 57 banen zijn. De meeste banen in zijn er in de bedrijfstak gezondheidzorg en maatschappelijke dienstverlening: 43,6 duizend ofwel 22% van het totaal aantal banen. kent als woon- en werkregio omvangrijke pendelstromen met per saldo meer uitgaande dan inkomende forenzen. In 2010 werkten 93,0 duizend inwoners van Holland Rijnland buiten de regio en werkten in de regio 61,6 duizend mensen die elders woonden. Een negatief pendelsaldo van 31,4 duizend mensen. Eind 2012 stond van alle 15- tot en met 64-jarigen 3,4% als niet-werkende werkzoekende ingeschreven bij het UWV. Dit percentage neemt toe met de leeftijd: voor 15- tot en met 26-jarigen is het 1,6%, voor 45- tot en met 64-jarigen is het 4,1%. In vergelijking met Zuid-Holland en Nederland is het gemiddelde besteedbare huishoudinkomen in ( ) relatief hoog (cijfers 2011). is de gemeente met het hoogste gemiddelde inkomen ( ). vestigingen banen 1 gemeente / gebied Alphen aan den Rijn erhout Bron: Bedrijvenregister Zuid Holland 1 Banen = totaal van voltijd en deeltijd werkende werkzame personen 8.3 Banen in per honderd inwoners 15 t/m 64 jaar Vestigingen en banen 1 in per sector 1 januari vestigingen banen 1 gemiddelde grootte sector totaal ,3 8,4 8,4 A Landbouw, bosbouw en visserij ,1 3,1 3,1 B Winning van delfstoffen ,0 1,0 1,0 C Industrie ,0 18,2 18,5 D Prod., distr. en handel in elektr. & aardgas ,4 66,0 73,7 E Winning en distributie van water ,7 16,3 16,8 F Bouwnijverheid ,6 4,4 4,3 G Groot- en detailhandel, reparatie van auto's ,5 7,7 7,6 H Vervoer, opsl.en dienstverl., post en koeriers ,1 15,7 17,3 I Horeca ,3 8,4 8,1 J Informatie & communicatie ,5 4,6 4,6 K Financiële instellingen ,2 8,4 8,1 L Verhuur van en handel in onroerend goed ,2 5,3 5,3 M Adv., onderzoek en zakelijke dienstver ,2 4,4 4,5 N Verh.van roer. goed. en ov. zak. dienstverl ,0 7,5 7,1 O Openb. best., overh.dienst. en verpl. soc. verz ,2 105,6 104,5 P Onderwijs ,1 16,5 16,4 Q Gezondheidszorg en maatsch. dienstverl ,2 16,8 16,9 R Kunst, cultuur, sport en recreatie ,2 4,1 4,5 S Overige dienstverlening ,6 2,6 2,6 Bron: Bedrijvenregister Zuid Holland 1 Banen = totaal van voltijd en deeltijd werkende werkzame personen Alphen aan den Rijn erhout Bron: Bedrijvenregister Zuid Holland

27 8.4 Woon-werkverkeer in 2010 woont in woont elders totaal werkt in eigen gemeente werkt in andere regio-gemeente werkt buiten de regio werkt in Alphen aan den Rijn erhout , bewerkt door EIM 8.6 Bruto arbeidsparticipatie naar sekse 3-jaarsperiode 2010/ % 81% 6 74% 81% 67% 78% 83% 72% 78% 84% 71% 72% 86% Alphen a/d Rijn totaal mannen vrouwen, enquête beroepsbevolking (EBB) Opmerkingen: 1) de cijfers voor totaal zijn berekend 2) van de gemeente zijn geen gegevens beschikbaar 58% 71% 77% 66% 74% 83% 6 76% 8 71% 72% 82% 62% 72% % 82% 6 72% 79% 64% 73% % 79% 66% 73% 79% 67% erhout 8.5 In- en uitgaande pendel 2010 Tussen regio en aangrenzende regio s Regio Den Haag Holland- Rijnland Grens COROP- gebied In- en Uitgaande pendel Haarlem e.o. Regio Amsterdam Overige geemeenten Oost Zuid-Holland Regio Utrecht 8.7 Werkloosheidsuitkeringen ultimo abs. abs. abs. abs. abs. abs. % jarigen ,3% Alphen aan den Rijn ,9% ,2% ,2% ,8% ,3% ,4% ,7% , ,3% erhout , ,1% ,9% ,2% ,4% ,9% Zuid-Holland ,8% Nederland ,1% (cijfers door CBS afgerond op een tiental) Delft e.o. Overig Nederland Regio Rotterdam 52 53

28 8.8 Niet-werkende werkzoekenden in naar leeftijd eind Arbeidongeschiktheidsuitkeringen eind 2012 aantal % in bevolking totaal totaal totaal HR ,4% 1,6% 3,9% 4,1% Alphen aan den Rijn ,9% 2,3% 4,3% 4,3% ,9% 1,8% 4, 4, , 1, 3, 3,6% ,4% 1,6% 2,6% 2,7% ,4% 1,6% 5,1% 6,2% ,6% 1,7% 3, 4,4% ,3% 1,6% 3,4% 4,1% ,7% 1,3% 3, 2,8% ,1% 1,7% 3,6% 3,4% erhout ,6% 1,1% 2,8% 3,2% ,7% 1,3% 2,8% 3,3% ,6% 1,3% 2,9% 2,9% ,6% 1,6% 3, 2,8% ,6% 1,4% 4,2% 4,1% , 1,8% 1,9% 3,1% Bron: UWV 8.9 Niet werkende werkzoekenden als % van 15 t/m 64-jarigen in de bevolking eind 2012 WAO, WAZ en Wajong WIA IVA en WIA WGA totaal WAO WAZ Wajong totaal IVA WGA Alphen aan den Rijn erhout Zuid-Holland Nederland (cijfers door CBS afgerond op een tiental) 3,4% Alphen aan den Rijn 3,9% 3,9% 3, 2,4% 4,4% 3,6% 3,3% 2,7% 3,1% erhout 2,6% 2,7% 2,6% 2,6% 3,6% 2, 1% 2% 3% 4% Bron: UWV 8.11 Bijstandsuitkeringen aan huishoudens met 65-minners eind eind abs. % huishoudens , Alphen aan den Rijn , , ,2% ,3% ,2% , , ,4% ,6% erhout ,7% ,8% ,3% ,3% ,1% ,3% Zuid-Holland ,3% Nederland ,3% (cijfers door CBS afgerond op een tiental) 54 55

29 8.12 Huishoudinkomens 1 (x 1.000) gemiddeld mediaan ,9 37,6 37,8 37,6 37, Alphen aan den Rijn 36,4 37,0 36,9 36,7 36,5 31,8 32,9 33,0 32,7 32,9 36,2 36,9 36,7 36,5 36,0 30,8 31,8 32,0 31,8 31,7. 40,8 40,4 40,0 39,0. 34,9 35,5 35,2 34,8 35,7 36,2 36,3 36,4 36,3 31,2 32,0 32,2 32,4 32,6 32,6 33,4 34,1 33,8 33,8 26,7 27,6 28,3 27,8 27,9 38,0 38,6 39,8 39,0 38,7 33,7 34,6 35,5 34,3 34,6 35,6 35,8 36,6 36,0 35,7 30,9 32,2 32,7 31,7 31,8 41,0 41,2 40,0 40,1 38,4 34,8 35,8 35,7 35,5 34,5 38,6 38,7 38,4 38,3 37,6 30,2 31,6 32,1 31,8 31,5 erhout 36,7 37,3 36,3 35,9 36,1 31,4 32,3 32,3 31,8 31,9 46,0 46,5 46,7 46,3 45,2 37,5 38,4 39,2 38,3 37,8 39,9 39,3 39,0 39,7 39,1 34,1 35,2 35,3 35,3 35,2 40,4 40,9 41,3 41,3 40,7 34,6 35,6 36,1 35,5 35,7 41,2 42,5 42,6 42,3 42,1 35,2 36,3 36,9 36,5 36,5 41,1 41,4 41,2 40,7 40,2 34,9 37,1 37,3 36,1 36,2 Zuid-Holland 33,8 34,4 34,6 34,5 34,3 28,3 29,1 29,3 29,0 29,1 Nederland 33,6 34,3 34,3 34,3 34,2 28,6 29,5 29,6 29,4 29,5, Regionaal InkomensOnderzoek RIO (besteedbare huishoudinkomens) 1 exclusief studentenhuishoudens 2 mediaan: de helft van de huishoudens heeft een lager inkomen, de helft een hoger De mediaan van kon met de beschikbare gegevens niet worden berekend 8.13 Besteedbare inkomens per huishouden* 2011 Alphen aan den Rijn erhout Zuid Holland Nederland 3 33% 36% 32% 34% 44% 3 36% 3 38% 37% 27% % 26% 41% 4, Regionaal InkomensOnderzoek RIO * exclusief studentenhuishoudens Inkomensgrenzen decielgroepen particuliere huishoudinkomens De particuliere huishoudens van heel Nederland worden gerangschikt naar hoogte van besteedbaar inkomen en vervolgens verdeeld in tien decielgroepen; met in elke groep 1 huishoudens. In elke decielgroep wordt het laagste en het hoogste inkomen bepaald. Deze inkomens vormen de klassengrenzen van de decielen. Met behulp van deze klassengrenzen kunnen van een kleinere geografische eenheid (zoals een gemeente) de percentages huishoudens in elke decielgroep worden bepaald. 4 42% 41% 42% 41% 42% 37% 4 36% 42% 39% 38% % 36% 38% 4 decielen 1-4: < decielen 5-8: decielen 9-10: > % 23% 29% 23% 21% 27% 23% 29% 26% 23% 38% 28% 31% 34% 29% 21% Inwoners jonger dan 27 in 1 januari 2013 aantallen percentage in totale bevolking 0-3 jaar 4-11 jaar jaar jaar 0-3 jaar 4-11 jaar jaar jaar % 9% 7% 12% Alphen aan den Rijn % % 9% 7% % 1 8% % 8% 12% % 7% 6% 18% % 9% 8% 9% % 9% 7% % 9% 8% % 8% 7% 1 erhout % 9% 8% % 1 8% % 1 8% % 1 8% % 1 8% 8% % 8% 8% 11% 9. Jeugd, onderwijs en zorg Op 1 januari 2013 wonen in 173,2 duizend mensen onder de 27 jaar; dat is een derde van de totale bevolking van. Het opleidingsniveau in is relatief hoog: 32% van de 15- tot en met 64-jarigen heeft een hoog opleidingsniveau tegenover 29% in Zuid-Holland of Nederland (cijfers 2012). Er zijn ook veel inwoners die een opleiding aan hogeschool of universiteit volgen, in 2012/2013 waren het er 25,6 duizend ofwel van de totale bevolking. 9.2 Leerlingen voortgezet onderwijs naar woongemeente schooljaar 2012/2013 totaal leerjaar 1 en 2 Praktijkonderwijs en VMBO, va. klas 3 HAVO, klas 3-5 VWO, klas Alphen aan den Rijn erhout Bron: min. OCW Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO), voorlopige cijfers 56 57

30 9.3 Studenten mbo, hbo en wo naar woongemeente studiejaar 2012/2013 mbo hbo en wo totaal bbl bol totaal hbo wo Alphen aan den Rijn erhout Bron: min. OCW Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO), voorlopige cijfers bbl = beroepsbegeleidende leerweg, bol = beroepsopleidende leerweg, mbo = middelbaar beroepsonderwijs, hbo = hoger beroepsonderwijs, wo = wetenschappelijk onderwijs 9.5 Mening over jeugdvoorzieningen in de buurt (% (helemaal) mee eens) % 57% 52% 58% 52% 54% 51% % 5 63% 54% 6 62% 68% 21% 24% 19% 24% 26% 18% 16% 23% 16% 22% 21% 14% 24% 21% 18% 2 Alphen a/d Rijn erhout In de buurt zijn goede speelplekken voor kinderen In de buurt zijn goede voorzieningen voor jongeren Bron: Veiligheidsmonitor 9.6 Opleidingsniveau 15- t/m 64-jarigen in, Zuid-Holland en Nederland Waar volgen in wonende studenten hoger onderwijs 2006/ /13 Zuid-Holland 28% 31% 4 32% 4 29% Nederland 31% 4 29% laag middelbaar hoog, Enquête Beroepsbevolking 9.7 Jeugdzorg per gemeente 2009 en / / / / / /2012 Hogeschool andere hogeschool Universiteit andere universiteit Bron: min. OCW Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO), (2011/12: voorlopige cijfers) / aantal jeugdigen met jeugdbeschermingsmaatregel met jeugdreclasseringsmaatregel in eerstelijns psychische hulpverlening (2009) 2 aangemeld bij AMK 1 in provinciale zorg 1 start start in zorg met verblijf (2009) Alphen aan den Rijn erhout Bronnen: 1 Bureau Jeugdzorg, 2 College voor Zorgverzekeringen en Vektis Het aantal jeugdigen in zorg met verblijf en in de eerstelijns psychische hulpverlening betreft een schatting 58 59

31 9.8 Geconstateerd ongeoorloofd schoolverzuim per woongemeente 2008/ /13 ongeoorloofd schoolverzuim 2008/ / / / /13 totaal * erhout ** Bron: Regionaal Bureau Leerplicht * De gemeenten Alphen aan den Rijn, en zijn niet bij het RBL aangesloten ** De gemeente erhout is vanaf het schooljaar bij het RBL aangesloten 9.10 Nieuwe voortijdig schoolverlaters aantal nieuwe voortijdig schoolverlaters % 2011/12* Gemeente 2005/ / / / / / / ,8% Aangesloten bij RBL** ,7% ,9% ,8% ,3% , ,8% ,4% ,9% erhout , ,4% ,1% ,8% ,6% Niet aangesloten bij RBL** , Alphen aan den Rijn , ,7% ,4% 9.9 Door het Regionaal Bureau Leerplicht behandelde jongeren van 5 t/m 17 jaar 2009/ /13 Nederland ,7% 0, 1, 2, 3, aantal (absoluut) % van 5- t/m 17-jarigen 2009/ / / / / / / /13 totaal * ,4% 3,9% 4,1% 4,4% ,8% 3,6% 4,2% 4,6% ,7% 3,1% 3,1% 3, ,6% 3,6% 3,8% 3,7% ,6% 5,6% 5,8% 6,3% ,1% 3,3% 3,9% 3,7% ,7% 3, 3,6% 3,4% ,9% 4, 3,7% 4,4% erhout ,3% 3,9% 4,3% 4, , 3, 2,8% 3, , 2, 3,1% 3,3% , 3,7% 4,3% 4,8% ,2% 2, 3,4% 3,6% van buiten de regio Bron: Regionaal Bureau Leerplicht en CBS * Exclusief de gemeenten Alphen aan den Rijn, en, die niet bij het RBL zijn aangesloten Bron: ministerie van OCW (2011/12 voorlopige cijfers), via website: * % = percentage van aantal leerlingen / deelnemers in 2011/12 ** RBL = Regionaal Bureau Leerplicht, 12 van de15 gemeenten in zijn hierbij aangesloten Nieuwe voortijdig schoolverlaters naar schoolsoort 2011/ VO onderbouw Aangesloten bij RBL* LWOO/VMBO bovenbouw HAVO/VWO bovenbouw Niet aangesloten bij RBL* MBO niv MBO niv MBO niv MBO niv

32 10. Veiligheid 11. Verkiezingen Eén op de vier inwoners van voelt zich wel eens onveilig. In de eigen buurt voelt één op de zes inwoners zich wel eens onveilig (cijfers 2011). Bij de Tweede Kamer verkiezing in september 2012 brachten vier van de vijf kiesgerechtigden hun stem uit (opkomstpercentage 78,). In veertien van de vijftien gemeenten haalde de VVD de meeste stemmen, alleen in haalde de PvdA de meeste stemmen Onveiligheidsbeleving Opkomst bij laatste drie verkiezingen 3 33% 32% 60,7% 55,8% 78, Holland Rijnland Bron: Veiligheidsmonitor 26% 17% Alphen aan den Rijn 2 17% voelt zich wel eens onveilig 1 9% Kaag en Braassem 19% 9% 2 23% 14% 22% 13% 22% 11% voelt zich wel eens onveilig in de eigen buurt 22% % erhout % 24% 12% 16% 27% 14% Alphen aan den Rijn erhout 43,7% 56,9% 52,6% 59,7% 56,1% 55,1% 55,1% 55,7% 57, 61,3% 61,4% 62,8% 61, 57,2% 58,4% 56,4% 59,3% 59, 61,4% 57,9% 56,6% 56, 63,4% 62,9% 62,3% 65,2% 62,6% 57,4% 68,1% 70,9% 76,1% 77,4% 75,2% 77,7% 77,2% 81,1% 80,4% 80, 78,9% 79,2% 79,9% 80,7% 79,3% 81,9% 84,8% Tweede Kamer 2012 Provinciale Staten 2011 Gemeenteraad 2010 Bron: Kiesraad en gemeenten 62 63

33 Hieronder staan de uitslagen per gemeente van de gemeenteraadsverkiezingen van 3 maart Bron van de cijfers is de kiesraad. De partijen worden vermeld op volgorde van het behaalde aantal stemmen. Bij betreft het de uitslag van de verkiezing op 19 november a Alphen aan den Rijn 3 maart 2010 partij stemmen % zetels VVD ,9% 7 CDA ,3% 5 PvdA , 5 D ,8% 3 ChristenUnie ,3% 3 Nieuw Elan , 3 GroenLinks , 3 SP ,3% 2 Alphen Een ,1% 2 Beter Alphen ,7% 1 Trots op Nederland 840 2,9% 1 Lijst Rita Verdonk Leefbaar Alphen/ Alphense Stadspartij 405 1,4% b 3 maart 2010 partij stemmen % zetels VVD ,2% 4 Bloeiend -Lijst , 4 Wil van Aken CDA ,1% 3 B.B.H ,2% 2 GroenLinks ,2% 2 PvdA ,6% 2 D ,7% c 19 november 2008 partij stemmen % zetels Samen voor ,3% 7 CDA ,7% 7 VVD ,8% 4 PvdA ,2% d 3 maart 2010 partij stemmen % zetels CDA , 8 GemeenteBelangen , 7 ChristenUnie ,7% 6 VVD ,3% 5 SGP ,1% 5 PvdA ,4% 2 Democratisch Onafhankelijk En Lokaal (DOEL) 377 1, e 3 maart 2010 partij stemmen % zetels D ,6% 10 PvdA ,3% 6 VVD ,4% 6 SP , 4 CDA ,9% 4 GroenLinks ,7% 4 Stadspartij Ontzet , 2 Leefbaar ,9% 1 ChristenUnie ,6% 1 PvdD , 1 Stem Terug 448 0,9% 0 PS (Partij Sleutelstad) 318 0,6% f 3 maart 2010 partij stemmen % zetels VVD ,9% 7 BBL BurgerBelangen ,1% 3 D ,1% 3 CDA ,8% 3 GroenLinks ,3% 3 PvdA ,8% 2 ChristenUnie 467 4, g 3 maart 2010 partij stemmen % zetels VVD ,2% 5 Nieuw ,1% 4 CDA ,6% 3 D , 3 ChristenUnie/SGP ,7% 2 PvdA 989 9,9% h 3 maart 2010 partij stemmen % zetels CDA , 4 Lijst 6 (Samen Beter , 4 ) VVD ,2% 4 Midden Partij , 3 Progressief , 3 D ,6% 2 ChristenUnie/SGP 736 6,3% i 3 maart 2010 partij stemmen % zetels PUUR NOORDWIJK (WenS - VN) , 7 VVD/JES , 6 CDA , 4 PvdA/GroenLinks/D ,9% 3 Wat Wil/Liberaal 794 6, 1 ChristenUnie 496 4,1% j erhout 3 maart 2010 partij stemmen % zetels VVD ,8% 6 CDA ,9% 5 D ,8% 2 GroenLinks ,1% 2 PvdA ,4% k 3 maart 2010 partij stemmen % zetels Progressief ,4% 6 Leefbaar ,3% 6 VVD ,3% 5 CDA ,9% l 3 maart 2010 partij stemmen % zetels D ,8% 4 VVD ,6% 4 CDA ,8% 4 PvdA , 3 ChristenUnie/SGP ,2% m 3 maart 2010 partij stemmen % zetels VVD ,6% 9 CDA , 5 D , 4 PvdA , 3 Trilokaal , 2 Trots op Nederland Lijst 963 6,3% 1 Rita Verdonk ChristenUnie 546 3,6% n 3 maart 2010 partij stemmen % zetels ONS ,4% 7 VVD ,1% 5 CDA ,8% 3 GroenLinks ,2% 2 PvdA ,4% o 3 maart 2010 partij stemmen % zetels CDA ,4% 6 Progressief ,1% 5 VVD ,4% Uitslag verkiezing gemeenteraad fusiegemeenten Alphen aan den Rijn, Boskoop en Uitslag totaal lijst partij stemmen % zetels Uitslag percentage per (voormalige) gemeente Alphen aan den Rijn Boskoop totaal op partij VVD ,4% 5 11,6% 12,2% 15,3% 2 CDA ,6% 7 12,1% 31, 25, 3 PvdA ,3% 4 11,3% 6, 10,3% 4 D , 4 10,4% 7, 11,1% 5 ChristenUnie , 3 7,9% 5,2% 5,1% 6 Nieuw Elan ,7% 6 17, 17,2% 4,1% 7 GroenLinks ,6% 3 7, 6,1% 4,1% 8 SP ,1% 3 8,2% 5,2% 10,4% 9 RijnGouweLokaal ,4% 1 5,9% 1,2% 2,1% 10 Beter Alphen ,7% 1 5, 0,1% 0,4% 11 SGP ,2% 2 2, 8,8% 11,6% blanco 134 ongeldig 88 opkomst opgeroepen opkomst% 40,9% Bron: website gemeente Alphen aan den Rijn Per 1 januari 2014 zijn de gemeenten Alphen aan den Rijn, Boskoop en samengevoegd. Op woensdag 13 november 2013 zijn er in deze gemeenten verkiezingen geweest in verband met deze gemeentelijke herindeling

34 11.4 Uitslag verkiezing Tweede Kamer 12 september Uitslag verkiezingen Provinciale Staten Zuid-Holland 2 maart 2011 lijst Nederland Alphen aan den Rijn partij 1 VVD 26,6% 32, 32,8% 37, 40, 28,6% 20,6% 32, 37,7% 41, 43, 41,4% 36,1% 34, 40,7% 37,2% 33,1% 2 PvdA 24,8% 20,7% 21,9% 18,9% 15,8% 12,3% 30,2% 24, 16, 14,3% 17,8% 15, 20,8% 16,2% 18, 19,7% 20,7% 3 PVV 10,1% 9,1% 9,3% 11,1% 10, 10,4% 9, 8,4% 9,3% 10,6% 9,9% 10, 4,8% 8,7% 7,6% 7,7% 9,1% 4 CDA 8, 8,6% 7,8% 8, 11,4% 15, 4, 7,2% 10,3% 12,2% 7, 10,4% 7,1% 11,2% 9,9% 8,1% 11,9% 5 SP 9,7% 6, 7,3% 6,7% 5,6% 5, 8, 6,6% 5, 4,8% 5,6% 6,4% 4,9% 6,2% 5,8% 4,9% 7,2% 6 D66 8, 9,9% 8,7% 8, 8,4% 3,9% 15,3% 10,9% 7, 6,7% 7,4% 7,3% 15,6% 7,1% 9,6% 12,4% 9, 7 GroenLinks 2,3% 2,6% 2,1% 1,9% 1,8% 0,8% 4,9% 2,6% 1,4% 1,4% 1,9% 2, 3,1% 1, 1,9% 3,3% 2,4% 8 CU 3,1% 3,1% 4, 1,1% 1,1% 9,9% 1,9% 2, 2,1% 2,8% 1,3% 0,7% 2,6% 4,3% 1,6% 1, 0,9% 9 SGP 2,1% 2,2% 1, 0,7% 0,4% 10,2% 0,4% 1, 5, 2, 0,4% 0,1% 0, 6,1% 0,3% 0,4% 0,9% 10 PvdD 1,9% 2,1% 2, 2,6% 1,7% 1,4% 2,9% 2,1% 1,6% 1, 1,9% 1,8% 2,1% 1,3% 1,7% 2,3% 2,1% ,9% 1,9% 1,9% 2,6% 2,4% 1,7% 1,4% 2, 2,6% 2,1% 2, 2,8% 1,4% 2, 2,1% 1,6% 1,6% overige partijen 0,9% 0,9% 1, 0,9% 0,8% 0,8% 1,1% 0,7% 0,9% 0,8% 0,8% 0,9% 0,8% 0,9% 0,8% 0,8% 0,8% Bron: Kiesraad. 1e plaats 2e plaats 3e plaats erhout Zuid-Holland Alphen aan den Rijn partij VVD 20,7% 23,8% 24,1% 28,7% 28,8% 17,4% 15,9% 25, 27, 27,7% 31,1% 30, 30, 23,2% 31,3% 28,4% 21,9% PvdA 16, 13,1% 14, 12,7% 9, 7,7% 18,8% 15,7% 9,4% 8,2% 11,6% 9,7% 14, 10, 11,1% 11,8% 11, PVV 14, 11,8% 12,4% 14,8% 14,3% 12,8% 9,4% 11,2% 13,2% 14,9% 15,1% 15,6% 7,6% 12,7% 11,7% 9,4% 11, CDA 11,3% 14,7% 13,9% 14,8% 22,2% 23,9% 5,9% 11,1% 17,9% 24, 15, 19,2% 10,2% 19,7% 17,4% 12,6% 22,9% SP 9,4% 9,1% 10,2% 8,3% 7,9% 5, 12,7% 9,6% 7,8% 6,7% 8, 7,7% 7,4% 8,7% 7,4% 8, 9,9% D66 8,8% 10,8% 9,1% 8, 6,6% 3,7% 18,9% 11,6% 8,1% 6,4% 7,1% 6,6% 15, 6,7% 10,1% 11,9% 9, GroenLinks 5, 6,6% 5,3% 5,3% 4,7% 2,7% 11,3% 7,3% 3,6% 3, 4,8% 5,2% 8,3% 3,8% 5, 9,7% 6,3% CU 3,9% 3,3% 4,3% 1,3% 1,1% 11,1% 2,1% 2,2% 2, 2,8% 1,9% 0,9% 2,8% 4,4% 1,9% 1,7% 1,3% SGP 3,8% 2,4% 1,6% 0,7% 0, 11,6% 0,4% 1,1% 6, 2, 0,4% 0,1% 0,4% 6,8% 0,2% 0,4% 1, 50+ 2, 1,8% 2,2% 2, 2,3% 1,7% 1,3% 2,2% 2, 2,3% 2, 2,6% 1, 1,7% 1,9% 2, 2, PvdD 2,3% 2,1% 1,8% 2,4% 1,7% 1,4% 2,9% 2, 1,8% 1,3% 2, 2, 2,3% 1, 1,7% 2,2% 2,7% Pl. Lokale Partijen 0, 0, 0, 0, 0,3% 0,4% 0,3% 0,3% 0,7% 0,3% 0,4% 0,3% 0,2% 0,4% 0,3% 1,8% 0,2% Unie van Democr. 0,3% 0,1% 0,1% 0, 0, 0,1% 0,1% 0,1% 0, 0, 0,1% 0, 0,1% 0, 0, 0,1% 0,1% Bron: Kiesraad 1e plaats 2e plaats 3e plaats erhout 11.5 Uitslag verkiezing Tweede Kamer 12 september Uitslag verkiezing Provinciale Staten Zuid-Holland 2 maart , ,6% 24,8% 20,7% 2 20,7% 23,8% 1 10,1% 9,1% 8, 8,6% 9,7% 6, 8, 9,9% 2,3% 2,6% 3,1% 3,1% 2,1% 2,2% 1,9% 1,9% 1,9% 2,1% 0,9% 0,9% 1 16, 13,1% 14, 11,8% 11,3% 14,7% 9,4% 9,1% 8,8% 10,8% 5, 6,6% 3,9% 3,3% 3,8% 2,4% 2, 1,8% 2,3% 2,1% 0,8% 0, VVD Nederland PvdA PVV CDA SP D66 GroenLinks CU SGP 50+ PvdD overige VVD PvdA Zuid-Holland PVV CDA SP D66 GroenLinks CU SGP 50+ PvdD overige Bron: Kiesraad De partijen staan vermeld in volgorde van lijstnummer waarmee ze meededen aan de verkiezing; partijen die geen zetels haalden in de kamer staan onder overige Bron: Kiesraad De partijen staan vermeld op volgorde van het behaalde aantal stemmen in de provincie Zuid-Holland 66 67

35 Colofon Kerncijfers is een uitgave van het samenwerkings orgaan en uit gebracht in samenwerking met Beleidsonderzoek en Analyse (BOA) van de gemeente. Voor informatie: Hans Stapper, tel , Karin Theulings, tel , Ontwerp & realisatie: Zabriski,