D-DIMEER. D-dimeer wordt opgespoord in het kader van veneuze trombo-embolische (VTE) aandoeningen: longembool (LE) en diepe veneuze trombose (DVT).

Transcriptie

1 D-DIMEER 1. Samenvatting Interpretatie Algemeen Negatief resultaat Vals negatief resultaat Positief resultaat Vals positief resultaat = niet te wijten aan DVT of longembool (LE) D-dimeer postoperatief Klinische Score Klinische scorelijst en voorafkans op trombosebeen (Wells) Klinische score voor het opsporen van longembolie (Wells) Bronnen Samenvatting. D-dimeer wordt opgespoord in het kader van veneuze trombo-embolische (VTE) aandoeningen: longembool (LE) en diepe veneuze trombose (DVT). Een positief resultaat heeft een beperkte klinische waarde; de interpretatie moet steeds gebeuren in het kader van het globale klinische beeld. Een positief resultaat is onvoldoende specifiek: het kan te wijten zijn aan een andere oorzaak zoals, zwangerschap, inflammatie, maligniteit, trauma, Bij een patiënt met een positief D-dimeer resultaat in combinatie met een verdacht klinisch beeld is aanvullend beeldvormend onderzoek nodig. Het is noodzakelijk om de test gericht voor te schrijven om verwarring te beperken bij een positief resultaat dat niet te wijten is aan een trombo-embolische oorzaak. Riziv beperking: enkel in geval van vermoeden van diepe veneuze trombose, longembool, zwangerschapsverwikkeling of diffuse intravasculaire stolling (diagnoseregel 83). D-dimeer heeft een zeer goede negatieve predictieve waarde: een negatief resultaat voor D-dimeer sluit een longembool of een diepe veneuze trombose quasi uit. Juli 2016 Cammaert Piet Declerck Katrien Ovyn Caroline D-Dimeer 1/5

2 2. Interpretatie Algemeen. Afkapwaarde voor D-dimeer: <500 µg/l. Halfwaardetijd: 5 8 uur. Bij de diagnosestelling van DVT is het gebruik van de klinische scorelijst aangewezen (zie verder) Negatief resultaat. D-dimeer heeft een hoge gevoeligheid; bij een negatief resultaat is een longembool of een diepe veneuze trombose quasi uitgesloten (98.4%) Vals negatief resultaat. - (zeer) kleine trombose, soms bij distale veneuze trombose, niet bij proximale trombose. - oude trombose: D-dimeer is reeds geëlimineerd. - abnormale fibrinolyse (uitzonderlijk). Bij patiënten onder orale anticoagulantia daalt de sensitiviteit van 99 naar 75%. Cave: bij een normaal D-dimeer resultaat en met een hoge klinische waarschijnlijkheid voor VTE moet toch verdere investigatie gebeuren Positief resultaat. DVT: (quasi) altijd verhoogd; hoogste waarde bij proximale trombose. Longembool: altijd verhoogd Vals positief resultaat = niet te wijten aan DVT of longembool (LE). DIS (diffuse intravasale stolling): hierbij worden doorgaans de hoogste waarden gevonden. Myocardinfarct, angor, hartinsufficiëntie en andere cardiale aandoeningen, meestal aritmie: verhoogd bij 46% resp. 41%, 89% en 30% van de gevallen. Leverlijden, bvb bij alle cirrosepatiënten, Neurologische aandoeningen: CVA, stuipen en hyperventilatie. Sikkelcelanemie: bij vaso-occlusieve crisis (9). Maligniteit (hematologisch en niet-hematologisch): verhoogd bij 92%. Milde en ernstige infectie bij 76%. Inflammatie. Zwangerschap: toename in de loop van zwangerschap; hogere waarden komen voor bij complicaties (HELPP of preëclampsie) bij 100% van de gevallen. daarnaast ook verhoging postpartum. Postoperatief: bvb 1 e dag postoperatief verhoogd bij 86% van de gevallen (13). Reanimatie, trauma, bloedingen. Trombolytisch proces. Majeure bloeduitstortingen. Necrose. Gastro-intestinale aandoeningen (o.a. gastritis en maagulcus): verhoogd bij 44%. Comorbiditeit geassocieerd met trombose, kan aanleiding geven tot hogere D-dimeer spiegels. Leeftijd: bij hogere leeftijd ziet men bij de gezonde populatie gemiddeld hogere waarden, er zouden afzonderlijke referentiewaarden in functie van de leeftijd moeten opgesteld worden. Juli 2016 Cammaert Piet Declerck Katrien Ovyn Caroline D-Dimeer 2/5

3 2.2. D-dimeer postoperatief. Interpretatie van D-dimeerspiegel postoperatief is zeer moeilijk; afhankelijk van de ingreep kunnen d- dimeer hogere waarden opleveren. De D-dimeer spiegel en de terugkeer naar normaal is afhankelijk van o.a. de omvang en de aard van de ingreep, gebruik van anticoagulantia, : - gynecologische operatie: D-dimeer stijgt gradueel en bereikt een piek tussen de 7 e en de 10 e dag en daalt daarna. - totale heupvervanging: hypercoagulabiliteit kan aanhouden tot 35 dagen na de ingreep. - onderste ledematen chirurgie zonder implant: waarden waren normaal na 4 weken. - onderste ledematen arthroplastiek: na 4 weken nog verhoogd tot 1-3 x de normale waarde. - totale knievervanging: na 30 dagen zijn d-dimeer spiegels nog steeds verhoogd. A: verloop van D-dimeerspiegel bij patiënten met postoperatieve VTE. B: verloop van D-dimeerspiegel bij patiënten die geen postoperatieve VTE ontwikkelden. Juli 2016 Cammaert Piet Declerck Katrien Ovyn Caroline D-Dimeer 3/5

4 3. Klinische Score Klinische scorelijst en voorafkans op trombosebeen (Wells). Aanwezigheid kanker waarvoor behandeling of palliatie in de afgelopen 6 maanden 1 0 Paralyse, parese of recente gipsbeenimmobilisatie van de onderste extremiteit 1 0 Bedlegerig gedurende meer dan 3 dagen of grote operatie in de afgelopen 4 weken 1 0 Doorgemaakte diepe veneuze trombose en / of longembolie, objectief aangetoond 1 0 Gelokaliseerde drukpijnlijkheid over het gebied van het diepe veneuze systeem 1 0 Gehele been gezwollen 1 0 Kuitbeenzwelling > 2 cm tegenover gezonde been (meten 10 cm onder tuberositas) 1 0 Pitting oedeem van het symptomatische been 1 0 Collaterale uitzetting van de venen (niet varikeus) 1 0 Alternatieve diagnose waarschijnlijker dan DVT - 2 Voorafkans klinische score laag 0 matig 1 of 2 hoog 3 ja neen 3.2. Klinische score voor het opsporen van longembolie (Wells). - vroeger LE of DVT hartritme > 100/min recente chirurgie of immobilisatie klinische tekenen van DVT alternatieve diagnose dan LE minder waarschijnlijk haemoptysis kanker... 1 Waarschijnlijkheid van LE Score Prevalentie van LE Laag 0-1 4% Intermediair % Hoog 7 67% Deze scorelijst is een standaardisatie, maar er is nog geen bewijs geleverd dat dit model beter is dan de empirische beoordeling. Daarnaast kan het element alternatieve diagnose de balans doen kantelen. 4. Bronnen. 1. Arnout J., Verhaeghe R., Vermylen J. Diagnostisch belang van de D-dimeer bepaling Tijdschr Geneesk 1992; 48: Betjes M.G.H., Corssmit E.P.M. en Van Der Sloot J.A.P. Pijn op de borst en afwijkend elektrocardiogram: denk aan longembolie. Ned Tijdschr Geneesk 1998; 42: Juli 2016 Cammaert Piet Declerck Katrien Ovyn Caroline D-Dimeer 4/5

5 3. Dale Siri, Gogstad Geir O; Brossstad F., Godal H.C., Hotlund J., Mork E., Brandsnes O., Borch S. M.Comparison of three D-dimeer assays for the diagnosis of DVT: ELISA, Latex and an immunofiltration Assay (NycoCard D-dimer) Tromb. Haemost; 1994; 71: Levi M. et al Fysische diagnostiek het teken van Homans. Ned Tijdschr Geneesk 1999; 143: Gogstad G.O., Dale S., Brosstad F., Brandsnes O, Holtlund J., Mork E., Gärtner E., Borch S. Assay of D-dimer based on immunofiltration and staining with gold colloids Clin Chem. 1993; 39: Freyburger G., Trillaud H; Labrouche S., Gauthier P., Javorschi S., Bernard P., Grenier N. D-dimer strategy in trombosis exclusion Tromb Haemost 1998; 79: AZ VUB voordracht Hainaut P; Pulmonary embolism: a challenging diagnosis Acta Clin. Bel. 1999; 54: Tietz N.W. Clinical Guide to Laboratory Tests 3 rd Ed Wijns W., Daoud N., Droeshout I., Pradier O., Wautrecht J.C., Golzarian J., Capel P. Evaluation of two D-Dimer assays in the diagnosis of venous thromboembolism Acta Clin. Bel. 1998; 53: Biomerieux: info referentiewaarden Vidas. 12. Michiels J.J., Van Der Graaf F., Janssens M.C.H., Oudega R., Van Der Planken M. en Schroyens W. Nieuwe in de diagnostiek van diepe veneuze trombose Tijdschr Geneesk 2001; 57: Ver Elst K., Jochmans K., De Pauw A., De Waele M; Plasma D-Dimer concentrations in different clinical conditions Acta Clin. Bel. 2002; 57: Bounameaux H., De Moerloose P., Perrier A., Miron M.-J., D-Dimer testing in suspected venous thromboembolism: an update OJM Oxford University Press Perrier A., Desmarais S., Miron M.-J., De Moerloose P., Lepage R., Slosman D., Didier D., Unger P.- F., Patenaude J.-V., Bounameaux H. Non-invasive diagnosis of venous thromboembolism in outpatients The Lancet ;9148: Mullens W., Dubois C., Gielen F. en Janssens F. Diagnostisch en therapeutisch beleid bij massale longembolie Tijdschr Geneesk : Verhaeghe R. Diagnostiek van longembolie Tijdschr Geneesk 2003; 59: Schutgens R.E.G., Biesma D.H. Vereenvoudiging van diagnostiek bij diepe veneuze trombose door gebruik van klinische score en D-dimeerconcentratie. Ned Tijdschr Geneesk : Reber G; Boehlen F. D-dimères dans la practique quotidienne Feuil. Biol 1997 XXXVIII Nr Verhaeghe R. Diepe veneuze trombose en longembolie Tijdschr Geneesk : F. A. Klok, J.E. Vahl, M.V. Huisman, P.R.M. van Dijkman. Acute longembolie een wolf in schaapskleren. Ned Tijdschr Geneesk 2012; 156: Een vrouw met een rode verkleuring van de kuit. Beeldquiz Ned Tijdschr Geneesk G. Palareti, B. Cosmi, C. Legnani, A. Tosetto, C. Brusi, A.Iorio, V. Pengo, A. Ghirarduzzi,C. Pattacini, S. Testa, A. Lensing, A. Tripodi. d-dimer Testing to Determine the Duration of Anticoagulation Therapy NEJM 2006;355: G. Sodeck, H. Domanovits, M. Schillinger, M. P. Ehrlich, G. Endler, H. Herkner, A. Laggner. D-dimer in ruling out acute aortic dissection: a systematic review and prospective cohort study. Eur Heart J 2007; 28: doi: /eurheartj/ehm H. J Schouten, G J Geersing, H L Koek, N.P A Zuithoff, K. J M Janssen, R. A Douma, J.J M van Delden, K.G M Moons, Johannes B Reitsma. Diagnostic accuracy of conventional or age adjusted D-dimer cut-off values in older patients with suspected venous thromboembolism: systematic review and meta-analysis. BMJ 2013;346:f2492 doi: /bmj.f AxSYM D-dimer Assay AA2126/uk AxSYM D-dimer Assay 11/06/1 Abbott Diagnostics 27. J. Kodama, N. Seki, S. Masahiro, T. Kusumoto, K. Nakamura, A. Hongo & Y. Hiramatsu. D-dimer level as a risk factor for postoperative venous thromboembolism in Japanese women with gynecologic cancer. Annals of Oncology 2010; 21: ,. doi: /annonc/mdq Arnesen H, Dahl OE, Aspelin T, Seljeflot I, Kierulf P, Lyberg T. Sustained prothrombotic profile after hip replacement surgery: the influence of prolonged prophylaxis with dalteparin. Thromb Haemost. 2003; 1: Sudo A, Wada H, Nobori T, Yamada N, Ito M, Niimi R, Hasegawa M, Suzuki K, Uchida A. Cut-off values of D-dimer and soluble fibrin for prediction of deep vein thrombosis after orthopaedic surgery. Int J Hematol. 2009;89: doi: /s Codine P, Barbotte E, Denis-Laroque F, Lansac H, Dupetit T, Pradies F, Ricart B, Herisson C. C- reactive protein, leukocyte count and D-dimer monitoring after orthopedic surgery: early diagnosis of infectious or thromboembolic complications. Part two: does d-dimer measurement contribute to the diagnosis of postoperative venous thromboembolism? Ann Readapt Med Phys. 2005; 48: S F Hughes, B D Hendricks, D R Edwards, S S Bastawrous, J F Middleton. Lower limb orthopaedic surgery results in changes to coagulation and non-specific inflammatory biomarkers, including selective clinical outcome measures. Eur J Med Res 2013; 18: J K. de Vries, P W Kamphuisen, K Meijer. Diagnostiek en behandeling van kuitvenetrombose. Ned Tijdschr Geneeskd. 2015;159: A9467 Juli 2016 Cammaert Piet Declerck Katrien Ovyn Caroline D-Dimeer 5/5