SOA-SURVEILLANCESYSTEEM VIA EEN PEILNETWERK VAN CLINICI IN BELGIE Jaarrapport 2005

Transcriptie

1 Federale Overheidsdienst (FOD) Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Departement Volksgezonheid Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Afdeling Epidemiologie SOA-SURVEILLANCESYSTEEM VIA EEN PEILNETWERK VAN CLINICI IN BELGIE Jaarrapport 2005 DEFRAYE A. BUZIARSIST J. SASSE A. IPH/ EPI REPORTS Nr. 2006/027

2 DEFRAYE A., BUZIARSIST J., SASSE A. SOA-surveillancesysteem via een peilnetwerk van clinici in België Afdeling Epidemiologie, September 2006, Brussel (België) Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid, IPH/EPI REPORTS N 2006/027 Wettelijk depotnummer: D/2006/2505/036 Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Dienst Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat, 14 B-1050 Brussel België Tel.: +32(0) of Fax: +32(0) a.defraye@iph.fgov.be a.sasse@iph.fgov.be j.buziarsist@iph.fgov.be Website: IPH/ EPI REPORTS Nr. 2006/027

3 INHOUD DEEL I: RESULTATEN VAN HET PEILNETWERK VAN CLINICI 3 SAMENVATTING 4 1. INLEIDING 5 2. METHODE 6 3. HUIDIGE SAMENSTELLING EN ACTIVITEIT VAN HET PEILNETWERK 8 4. VERDELING VAN DE SOA DIAGNOSES Verdeling naar type van medische site Verdeling naar geslacht en leeftijd Verdeling naar seksuele geaardheid Aanleiding tot de consultatie en symptomen BESCHRIJVING VAN DE PATIENTEN Verdeling naar geslacht en leeftijd Verdeling naar woonplaats, nationaliteit en niveau van onderwijs Verdeling naar risicofactoren Houding t.o.v. de HIV test Serologie van hepatitis B, hepatitis C en syfilis BESCHRIJVING PER SOA DIAGNOSE Chlamydia -infectie en Pelvic Inflammatory Disease (PID) Determinanten van de infectie Vergelijking Internationale vergelijking Gonorroe Determinanten van de infectie Vergelijking Internationale vergelijking Syfilis Determinanten van de infectie Vergelijking Internationale vergelijking Genitale wratten Determinanten van de infectie 34 1

4 Vergelijking Internationale vergelijking Genitale herpes Determinanten van de infectie Vergelijking Internationale vergelijking Trichomonasinfectie Lymphogranuloma venereum (LGV) SOA EN HIV CO-INFECTIE VERGELIJKING MET ANDERE SOA -REGISTRATIEGEGEVENS IN BELGIE Peilnetwerk van laboratoria voor microbiologie Verplichte aangifte aan de gezondheidsinspectie Screening van bloeddonoren door het rode kruis DISCUSSIE CONCLUSIE BIJLAGEN Registratieformulier en diagnosecriteria Lijst van deelnemende ziekenhuizen en diensten Referenties 51 DEEL II: SPECIFIEKE ONDERZOEKEN M.B.T. SOA IN BELGIE INLEIDING OPPORTUNISTISCHE SCREENING VAN CHLAMYDIA INFECTIE CHLAMYDIA -INFECTIE BIJ VROUWELIJKE PROSTITUEES EEN BESCHRIJVENDE STUDIE: MANNELIJKE PROSTITUEES IN ANTWERPEN VAGINAAL UITSTRIJKJE EN HUMAAN PAPILLOMAVIRUS (HPV) BIJ VROUWELIJKE PROSTITUEES BESCHERMINGSMETHODES TEGEN SOA: RESULTATEN VAN DE GEZONDHEIDSENQUETE DOOR MIDDEL VAN EEN INTERVIEW LIJST VAN DEELNEMERS REFERENTIES 66 2

5 DEEL I: RESULTATEN VAN HET PEILNETWERK VAN CLINICI Defraye A, Sasse A Het programma SOA/HIV-surveillance van het WIV wenst alle artsen te bedanken die bijgedragen hebben tot de aanlevering van de gegevens voor deze studie. 3

6 SAMENVATTING De heropleving van sommige Seksueel Overdraagbare Aandoeningen (SOA) geobserveerd in West -Europa eind jaren 90 heeft benadrukt dat het noodzakelijk is om over meer informatie te beschikken omtrent de verdeling, de evolutie en de determinanten van deze infecties. Het peilnetwerk van clinici voor SOA -surveillance in België, opgestart in oktober 2000, bestaat uit vrijwillig deelnemende gynaecologen, dermatologen, huisartsen, internisten, urologen, centra voor seksuele voorlichting en familiale planning, SOA -klinieken en studentencentra. In 2005 telde het netwerk 50 deelnemende sites, verspreid over het land. Nieuwe SOA episodes worden door de vaststellende arts geregistreerd en maandelijks opgestuurd naar het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid (WIV), afdeling epidemiologie. De doelstellingen zijn om risicogroepen te identificeren voor preventie en in een later stadium ook trends in SOA incidentie op te volgen. In 2005 werden 355 SOA diagnoses geregistreerd bij 342 mannen en 316 SOA diagnoses bij 284 vrouwen. Bij 7% van de patiënten werden meerdere SOA tegelijk gediagnosticeerd (N=44). Meer dan de helft (53%) van de mannelijke patiënten was homo/biseksueel (MSM 1 ). Chlamydia was de meest frequente SOA diagnose bij vrouwen, syfilis bij MSM en genitale wratten bij heteroseksuele mannen. Chlamydia wordt vaker vastgesteld bij jonge vrouwen (15-24 jaar) in vergelijking tot bij oudere vrouwen, terwijl syfilis meer wordt vastgesteld bij mannen tussen 35 en 44 jaar oud. Voor drie vierde van alle geregistreerde patiënten was de HIV status gekend; 21% onder hen was HIV positief (N=98), waaronder vooral MSM (N=83). Uit een vergelijking van de jaren 2004 en 2005 blijkt dat er een significante stijging is in het aantal geregistreerde Chlamydiadiagnoses bij vrouwen; voor andere SOA werden geen significante veranderingen gezien. De syfilisincidentie bij MSM lijkt gestabiliseerd maar ligt nog steeds hoger dan voor 2001 toen een belangrijke stijging van het aantal gevallen werd waargenomen. De aanzienlijke proportie van HIV positieve MSM gediagnosticeerd met een nieuwe SOA episode is onrustwekkend; doelgerichte preventie is nog steeds aanbevolen. De toenemende trend van Chlamydia bij vrouwen en de determinanten hiervan dient nader te worden onderzocht. Vanuit het standpunt van volksgezondheid is het belangrijk dat de SOA -surveillance wordt geïntensifieerd en verbeterd om kerngegevens te kunnen verzamelen die leiden tot een meer doelgerichte aanpak van de preventie. 1 MSM: Mannen die Seks hebben met mannen 4

7 1. INLEIDING Van 1990 tot 1996 nam de afdeling Epidemiologie van het Wetenschappelijk Instituut voor Volksgezondheid (WIV) deel aan een Europees project: "European Networks for the Surveillance of HIV Infections in Sentinel populations of Sexually Transmittable Disease (STD) patients. A Concerted Action Project of the European Union (Division for Research) Brussels". Bij de evaluatie van dit project in april 1998 waren de deelnemende artsen bereid mee te werken aan het uitbouwen van een SOA (Seksueel Overdraagbare Aandoeningen) surveillancesysteem in België (1) verder benoemd als "SOA-surveillancesysteem via een peilnetwerk van clinici in België". Andere gegevens voor België in verband met de SOA-bevraging komen hoofdzakelijk van twee bronnen. Enerzijds is er de verplichte aangifte wat betreft gonorroe, syfilis en hepatitis B zowel voor de Vlaamse gemeenschap als voor de Franse gemeenschap. Anderzijds is er het Netwerk van Laboratoria voor Microbiologie (peillaboratoria) die de trends betreffende N. gonorrhoeae (gonorroe) en C. trachomatis (chlamydia) wekelijks registreren sinds Sinds 2001 is ook T. pallidum (syfilis) opgenomen in dit laatste opvolgingssysteem. Beide bronnen bieden weinig specifieke epidemiologische gegevens. Voor 2000 bestond er in België nog geen surveillancesysteem dat informatie over andere SOAdiagnoses dan de hierboven vermelde registreerde, met name over bepaalde SOA die het meest worden gediagnosticeerd in België, zoals genitale wratten. Het peilnetwerk biedt gegevens waarnaar preventieorganisaties en studenten vragen en antwoordt eveneens op vragen die geneesheren zich stellen over SOA en de evolutie van SOA in België. Dit rapport is samen met vorige SOA-rapporten, andere publicaties van het SOA-peilnetwerk en informatie over de HIV/AIDS-surveillance in België te raadplegen op de website Dit SOA-rapport bestaat uit twee delen. In het tweede deel worden andere studies m.b.t. SOA in België besproken. Deze studies leveren relevante bijkomende informatie, wat toelaat om de situatie rond SOA in dit land beter te begrijpen. Aangezien de overdracht van HIV bij bepaalde SOA verhoogt (2), is de opvolging van SOA ook een belangrijk element binnen het kader van de epidemiologie van HIV/AIDS en draagt zij bij aan de ondersteuning van volksgezondheidsinterventies. De opvolging van SOA via een peilnetwerk van artsen biedt de gelegenheid om de informatie van de peillaboratoria en de verplichte aangifte aan te vullen. De resultaten van dit rapport zijn dus een aanzet om op langere termijn trends van SOA in België te kunnen bestuderen. Daarnaast zullen deze ons toelaten een vergelijking te maken met gegevens van andere Europese landen. 5

8 2. METHODE De hiernavolgende gegevens werden ingezameld via een Belgisch peilnetwerk van gynaecologen, dermatologen, huisartsen, internisten, urologen, centra voor seksuele voorlichting en familiale planning, SOA-klinieken en medische studentencentra. Een "site" kan een privé praktijk van één of meerdere artsen zijn of een dienst van een ziekenhuis of een medisch centrum waar één of meerdere artsen werken. De registratie gebeurt op vrijwillige basis. Een pilootstudie werd gedurende de maanden mei en juni 2000 opgezet (3). Uitgaande van de praktijken die deelnamen aan de pilootstudie heeft het WIV het netwerk uitgebreid. Alle artsen die hadden deelgenomen aan het Europees project werden aangeschreven. Verder werd ook contact genomen met de beroepsvereniging van de Belgische verloskundigen en gynaecologen. Ook persoonlijke contacten hebben bijgedragen tot het uitbreiden van het bestaande netwerk. Het SOA-surveillancesysteem is gebaseerd op een registratie van de gevallen gediagnosticeerd tijdens de consultatie. Aanvankelijk werd slechts gedurende vier maanden per jaar geregistreerd, namelijk van 1 oktober tot en met 31 januari. De bedoeling hiervan was de extra werklast die deelnemende artsen zouden ervaren te beperken. Na drie jaar functioneren en na overleg met de deelnemende artsen werd besloten de registratieperiode te verlengen. Voor de vierde en vijfde registratieperiode werd de registratie uitgebreid naar 6 maanden per jaar, namelijk van 1 oktober tot en met 31 maart. In januari 2005 werd uiteindelijk beslist om vanaf dit jaar aan continue registratie te doen. Volgende SOA worden geregistreerd: chlamydia-infectie, gonorroe, trichomonasinfectie, herpes genitalis-infectie, syfilis, genitale wratten (HPV-infectie) of condylomen, PID (Pelvic Inflamatory Disease) en schaamluizen of pediculosis pubis. Tenslotte is er plaats voorzien voor de registratie van andere niet nader gespecificeerde SOA zoals Lymphogranuloma venereum (LGV), chancroïd en donovanosis (Granuloma inguinale). Bacteriële vaginose en vaginale schimmelinfecties worden niet beschouwd als SOA. Een nieuw geval van SOA wordt gedefinieerd als zijnde een patiënt die consulteert voor een nieuwe of eerste periode van één of meerdere geselecteerde SOA, ongeacht of deze patiënt in eerste instantie consulteert voor een SOA-klacht of niet. De diagnoses vastgesteld bij een patiënt die consulteert voor een zwangerschap of voor een SOA-screening tellen mee. Patiënten met recidiverende herpesinfectie of genitale wratten zijn uitgesloten. Alleen een primo-infectie wordt geregistreerd voor die SOA. Volgende epidemiologische variabelen worden genoteerd voor iedere patiënt: geboortejaar, geslacht, nationaliteit, woonplaats in België en scholingsgraad. Hierna noteert de arts de reden van de consultatie (dit betekent; of de SOA al dan niet het motief is voor de consultatie), het symptoom of de klacht en de gestelde diagnose. Voor de diagnose van genitale wratten, PID en schaamluizen worden geen specifieke symptomen gevraagd. De arts heeft ook de mogelijkheid een symptoom alsook een pathogeen agens in te vullen indien deze niet vooraf gedefinieerd zijn op het formulier. De diagnostische criteria per SOA staan vermeld op het registratieboekje (zie bijlage). 6

9 De volgende gedragsvariabelen worden geregistreerd: seksuele geaardheid, aantal partners gedurende de laatste zes maanden, prostitutie, druggebruik, seksueel contact met een prostituee of/en drugverslaafde. Er is ook de mogelijkheid om aan te geven of de vermoedelijke besmetting in België of in het buitenland heeft plaatsgevonden. Tenslotte wordt de serologische status van de patiënt wat betreft Humaan Immunodeficiënt Virus (HIV), Hepatitis B virus (HBV), Hepatitis C Virus (HCV) en syfilis ook geregistreerd. Het peilnetwerk wordt maandelijks aangeschreven en de registratieformulieren/boekjes worden maandelijks opgestuurd (zie bijlage: voorbeeld van registratieformulier). In februari wordt een herinneringsbrief opgestuurd naar de artsen waarvan nog registratieboekjes ontbreken. Indien nodig (b.v. wanneer er geen registratieboekjes zijn toegestuurd) worden de artsen telefonisch gecontacteerd. De gegevensinvoer gebeurt anoniem. Indien belangrijke gegevens ontbreken wordt telefonisch, schriftelijk of per naar de bijkomende informatie gevraagd. De gegevens worden geanalyseerd met behulp van het statistisch pakket SPSS en worden voorgesteld en beschreven in een jaarlijks rapport. Aangezien dit rapport het eerste is dat de gegevens van een kalenderjaar analyseert, kan voor het nagaan van de SOA-trends nog niet worden vergeleken op basis van een jaar. Er wordt wel een vergelijking van de maanden januari t.e.m. maart en oktober t.e.m. december van het jaar 2005 met het jaar 2004 gemaakt. Deze vergelijking is gebaseerd op gegevens afkomstig van 46 sites die zowel in 2004 als in 2005 gedurende deze maanden hebben geregistreerd. De SOA - consultatie van het Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG) is de enige site die reeds op continue basis registreert sinds 2001 ; voor deze site was het mogelijk om eveneens de vergelijking te maken van de volledige jaren 2004 en Om na te gaan of veranderingen in aantallen SOA in de tijd significant zijn, wordt gebruik gemaakt van de niet-parametrische Mann-Whitney U test. Vorderingsgraad van rekrutering Van de eerste tot de vijfde registratieperiode namen respectievelijk 27, 39, 69, 63 en 54 sites deel aan deze surveillance. Het merendeel van de deelnemers in de vijfde registratieperiode heeft de registratie voortgezet gedurende het jaar Niettemin hebben 6 sites de deelname stopgezet, hetzij omwille van te hoge werklast, hetzij omwille van een te lage SOA-incidentie. Daarnaast werden 2 nieuwe sites gerekruteerd. Bijgevolg bestaat het netwerk op dit moment uit 50 sites. In dit stadium bestaat het hoofddoel uit het stabiel houden van het opgebouwde netwerk teneinde SOA-trends te kunnen bepalen. 7

10 3. HUIDIGE SAMENSTELLING EN ACTIVITEIT VAN HET PEILNETWERK De samenstelling van de 50 sites die gedurende het jaar 2005 hebben deelgenomen is de volgende: dermatologen 18 sites, huisartsen 14 sites, gynaecologen 8 sites, centra voor seksuele voorlichting en familiale planning 4 sites, medische studentencentra 2 sites, internisten 2 sites, urologen 1 site en SOA-kliniek (SOA-consultatie van het Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG)) 1 site. Twee sites gingen niet akkoord met de continue registratie omwille van de extra werklast en blijven 6 maand per jaar registreren zoals voorheen van toepassing was, namelijk gedurende de maanden januari, februari, maart en oktober, november, december. Aangezien de 2 nieuwe sites gerekruteerd werden in de loop van het jaar 2005, startte 1 site de registratie in juni en de andere in september. Tenslotte ontvingen we de gegevens vanaf juni 2005 voor 1 site te laat om ze in de analyses te kunnen opnemen. De deelnemende praktijken zijn gesitueerd in volgende provincies: 11 sites in de regio Brussel, 8 sites in Antwerpen, 7 sites in Oost-Vlaanderen, 7 sites in Henegouwen, 6 sites in Luik, 3 sites in West-Vlaanderen, 3 sites in Waals-Brabant, 2 sites in Vlaams-Brabant, 1 site in Limburg, 1 site in Namen en 1 site in Luxemburg. In Figuur 1 wordt de verdeling van het aantal deelnemende sites in 2005 per provincie en per miljoen inwoners weergegeven. Dit geeft een idee van de geografische spreiding van het peilnetwerk. Fig. 1: verdeling van het aantal deelnemende sites in 2005 per provincie en per miljoen inwoners 8

11 4. VERDELING VAN DE SOA-DIAGNOSES 4.1. Verdeling naar type van medische site In 2005 werden er bij 50 deelnemende sites 626 patiënten met één of meerdere SOA gediagnosticeerd. Het totaal aantal gediagnosticeerde SOA bedraagt 671. Er is per maand geen grote variatie gevonden in het aantal geregistreerde SOA-diagnoses. Figuur 2 geeft een idee van de verdeling van de verschillende SOA-diagnoses naar type van medische site. Pediculosis pubis en andere SOA-diagnoses zijn niet in deze figuur opgenomen vanwege de kleine aantallen. Wat opvalt is de grote proportie condylomen gediagnosticeerd bij dermatologen (61%); evenzo komen 60% van alle geregistreerde condyloomdiagnoses van dermatologen. Syfilis wordt vooral in de SOA-kliniek gediagnosticeerd; 51% van de SOA-diagnoses in de SOA-kliniek betreft syfilis. Evenzo komen 55% van alle geregistreerde syfilisdiagnoses van de SOA-kliniek. Chlamydiainfecties worden in alle types van medische sites gediagnosticeerd, met uitzondering van de urologen. PID wordt nagenoeg uitsluitend bij gynaecologen gediagnosticeerd (90% van alle geregistreerde PID-diagnoses), soms ook bij huisartsen (N=2), studentencentra (N=1) en centra voor seksuele voorlichting en familiale planning (N=1). Uit de grafiek blijkt dat er grote verschillen bestaan per medische site. De verdeling van de SOA-diagnoses is dus sterk bepaald door het relatief aandeel van het type medische sites. Fig. 2: verdeling van de verschillende SOA -diagnoses naar type van medische site (2005) Aantal geregistreerde diagnoses PID condylomen herpes trichomonas syfilis gonorroe chlamydia dermatologen huisartsen gynaecologen urologen familiale planning studentencentrum SOA-kliniek internisten Type van medische site 9

12 4.2. Verdeling naar geslacht en leeftijd Bij de vrouw worden Chlamydia -infectie (41%) en genitale wratten of condylomen (21%) het meest gediagnosticeerd. Bij de man worden syfilis (34%) en genitale wratten (33%) het meest gediagnosticeerd (Figuur 3 en Tabel 1). Fig.3: verdeling van de SOA -diagnoses naar geslacht (2005) Aantal geregistreerde SOA Condylomen Chlamydia Syfilis Herpes Gonorroe Trichomonas PID Pediculosis pubis Mannen Vrouwen SOA-diagnose Genitale wratten en Chlamydia-infecties zijn de meest voorkomende SOA bij mannen en vrouwen samen (tabel 1). Tabel 1: verdeling volgens geslacht en totaal van de gerapporteerde SOA-diagnoses (2005) SOA-diagnose Mannen Vrouwen Totaal Chlamydia-infectie 54 (15,2%) 130 (41,1%) 184 (27,4%) Gonorroe 41 (11,5%) 6 (1,9%) 47 (7,0%) Syfilis 119 (33,5%) 12 (3,8%) 131 (19,5%) Trichomonasinfectie - 28 (8,9%) 28 (4,2%) Herpes 17 (4,8%) 32 (10,1%) 49 (7,3%) Genitale wratten 117 (33,0%) 66 (20,9%) 183 (27,3%) PID - 41 (13,0%) 41 (6,1%) Pediculosis pubis 6 (1,7%) 1 (0,3%) 7 (1,0%) Andere (LGV) 1 (0,3%) - 1 (0,1%) Totaal N= 355 (100%) N= 316 (100%) N= 671 (100%) Bij tweeëndertig vrouwen en 11 mannen werden op hetzelfde moment 2 verschillende SOA gediagnosticeerd (7% van alle geregistreerde patiënten). Eén man vertoonde 3 verschillende SOA (syfilis, genitale herpes en Chlamydia) op hetzelfde moment. Bij 17 van de 32 vrouwen (53%) kwam de combinatie van chlamydia en PID voor. 10

13 Figuur 4 toont de verdeling van de meest frequent gerapporteerde SOA-diagnoses naar geslacht en leeftijdscategorie. Het verschil naar geslacht in deze leeftijdsverdeling valt onmiddellijk op. Bij de mannen is de leeftijdscategorie jaar het frequentst vertegenwoordigd voor zowel chlamydia (56%), gonorroe (51%) als genitale wratten of condylomen (39%). Syfilisdiagnoses zijn daarentegen het meest frequent in de leeftijdscategorie jaar (42%). In de jongere (15-24 jaar) en de oudere (45 jaar en ouder) leeftijdscategorieën zijn genitale wratten het meest frequent; 19% van de genitale wratten werd gediagnosticeerd in de leeftijdscategorie jaar en 5% in de leeftijdscategorie van 55 jaar en ouder. Bij de vrouwen zijn Chlamydia-infecties duidelijk het meest frequent (49%) in de jongere leeftijdscategorie (15-24 jaar). Voor de andere SOA-diagnoses bij vrouwen is er minder variatie naargelang leeftijd. Fig. 4: verdeling van de meest frequent gerapporteerde SOA-diagnoses naar geslacht en leeftijdscategorie (2005) Geslacht: mannen Aantal geregistreerde SOAdiagnoses chlamydia gonorroe syfilis condylomen jaar jaar jaar jaar >=55 jaar Leeftijdscategorie Geslacht: vrouwen Aantal geregistreerde SOAdiagnoses chlamydia trichomonas herpes condylomen jaar jaar jaar jaar >=55 jaar Leeftijdscategorie 11

14 4.3. Verdeling naar seksuele geaardheid Bij de mannen ziet de verdeling van de SOA -diagnoses er anders uit bij opsplitsing naar seksuele geaardheid (figuur 5). Deze bespreking betreft enkel de gevallen waarvoor de seksuele geaardheid is gekend (N=335; 94%). Bij homoseksuele mannen is syfilis het meest frequent, gevolgd door gonorroe en genitale wratten. Vijfentachtig percent van de syfilisdiagnoses betreft homo/biseksuele mannen. Bij heteroseksuele mannen zijn genitale wratten het meest frequent, gevolgd door chlamydia en syfilis. Tweeënzeventig percent van de genitale wratten werden gediagnosticeerd bij heteroseksuele mannen. Fig. 5: verdeling van de SOA -diagnoses bij mannen naar seksuele geaardheid, indien gekend (2005) Aantal geregistreerde SOA-diagnoses syfilis condylomen chlamydia gonorroe herpes pediculosis pubis homo/biseksueel (N=185) heteroseksueel (N=150) LGV SOA-diagnose 12

15 4.4. Aanleiding tot de consultatie en symptomen Tabel 2 toont de verdeling van de SOA -diagnoses volgens geslacht en volgens het motief van de consultatie voor de patiënten waarvan dit motief is gekend. Deze informatie is beschikbaar voor 52% van de SOA diagnoses bij vrouwen (N=164) en voor 38% van de SOA diagnoses bij mannen (N=135). Tabel 2: verdeling van de SOA -diagnoses volgens geslacht en volgens motief van de consultatie indien gekend (2005) SOA-diagnose Mannen Vrouwen Consult voor een SOA-klacht Consult omwille van andere reden dan SOAklacht Consult voor een SOA-klacht Consult omwille van andere reden dan SOAklacht Chlamydia-infecties 13 (54,2%) 11 (45,8%) 15 (17,6%) 70 (82,4%) Gonorroe 11 (91,7%) 1 (8,3%) 2 (100%) - Syfilis 20 (47,6%) 22 (52,4%) - 3 (100%) Trichomonasinfectie (37,5%) 5 (62,5%) Herpes 8 (100%) - 10 (62,5%) 6 (37,5%) Condylomen 43 (91,5%) 4 (8,5%) 23 (59,0%) 16 (41,0%) PID (18,2%) 9 (81,8%) Pediculosis pubis 1 (50,0%) 1 (50,0%) - - Totaal N=96 (71,1%) N=39 (28,9%) N=55 (33,5%) N=109 (66,5%) Bij vrouwen werd in 67% van deze gevallen (N=109) een SOA -diagnose gesteld tijdens een consultatie waarvan de aanleiding niet een SOA -klacht betrof; bij mannen betreft dit 29% (N=39). Vooral Chlamydia -infecties en PID bij vrouwen worden vaak gediagnosticeerd ter gelegenheid van een consultatie met een ander motief dan een SOA -klacht (b.v. screening, consultatie voor een zwangerschap); in 82% van deze diagnoses is dit het geval. Meer dan de helft (52%) van de syfilisdiagnoses bij mannen werd gesteld tijdens een consultatie omwille van een andere reden dan een specifieke SOA -klacht. 13

16 Tabel 3 toont de verdeling van de symptomen per SOA-diagnose en naar geslacht. Zoals vermeld in de beschrijving van de methode, worden voor de diagnose van genitale wratten, PID en schaamluizen of pediculosis pubis geen specifieke symptomen gevraagd. Niet gespecificeerd betekent ofwel andere symptomen dan de vermelde, ofwel afwezigheid van symptomen. Tabel 3: verdeling van de symptomen per SOA-diagnose en naar geslacht (2005) SOAdiagnose Mannen uretritis proctitis genitale ulcus niet gespecificeerd Vrouwen uretritis cervicitis genitale ulcus niet gespecificeerd Chlamydia 42 (78%) 1 (2%) - 11 (20%) 4 (3%) 62(48%) - 64(49%) Gonorroe 36 (88%) 4 (10%) - 1 (2%) - 6 (100%) - - Syfilis - 9 (8%) 25 (21%) 85 (71%) (100%) Herpes 1 (6%) 1 (6%) 11 (65%) 4 (23%) 5 (16%) 4 (13%) 20 (62%) Trichomonas 1 (4%) 27 (96%) LGV - 1 (100%) (9%)

17 5. BESCHRIJVING VAN DE PATIENTEN 5.1. Verdeling naar geslacht en leeftijd In 2005 betroffen de SOA-diagnoses geregistreerd door het peilnetwerk 342 mannen en 284 vrouwen. De man/vrouw verhouding is 1,2. De leeftijd van de geregistreerde patiënten varieert van 4 tot 71 jaar met een gemiddelde leeftijd van 33 jaar en een standaarddeviatie van 10,5 jaar. Figuur 6 illustreert de verdeling van de SOA -patiënten naar geslacht en leeftijdscategorie indien gekend. De leeftijd is onbekend voor één geregistreerde patiënt. SOA worden het vaakst gediagnosticeerd bij personen tussen 20 en 34 jaar oud. De hoogst vertegenwoordigde leeftijdscategorieën zijn in dalende volgorde die van jaar, jaar en jaar, met respectievelijk 135, 113 en 106 geregistreerde SOA -gevallen. Bij de vrouwen is de leeftijdscategorie van 20 tot 24 jaar het hoogst vertegenwoordigd (27%), bij mannen is dat die van 30 tot 34 jaar (20%). Zoals voor HIV is het percentage jongeren (15-19 jaar) groter bij vrouwen (7%) dan bij mannen (2%). (4) Eén SOA -diagnose (genitale wratten) werd gesteld bij een vierjarige patiënt; het betreft een geval van incest. Fig. 6: verdeling van de patiënten volgens geslacht en leeftijdscategorie indien gekend (2005) Aantal geregistreerde SOA-patiënten <= 14 jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar >= 60 jaar vrouwen (N=284) mannen (N=341) Leeftijdscategorie Wanneer bovenstaande verdeling wordt bekeken per type van medische site, dan valt deze verdeling enigszins anders uit voor bepaalde specialismen of centra. Logischerwijs behoren de SOA -patiënten geregistreerd door de medische studentencentra en de centra voor seksuele voorlichting en familiale planning algemeen tot de jongere leeftijdscategorieën. De hoogst vertegenwoordigde leeftijdscategorieën in de medische studentencentra zijn die van jaar (32%), jaar (27%) en jaar (12%). In de centra 15

18 voor seksuele voorlichting en familiale planning betreft dit de leeftijdscategorieën jaar (49%), jaar (25%), en jaar (9%). De gynaecologen diagnosticeren nagenoeg uitsluitend vrouwelijke patiënten; een uitzondering hierop zijn enkele diagnoses bij de partner. De urologen diagnosticeren uitsluitend mannelijke SOA -patiënten. Bij de dermatologen en in de SOA -kliniek worden vooral mannelijke SOA - patiënten gediagnosticeerd; dit betreft respectievelijk 87% en 84% van de SOA -patiënten die deze sites registreerden in In de medische studentencentra, centra voor seksuele voorlichting en familiale planning en bij huisartsen worden overwegend vrouwen gediagnosticeerd met een SOA; het betreft respectievelijk 74%, 71% en 69% van de in 2005 door deze sites geregistreerde patiënten. De internisten zien ongeveer evenveel mannelijke als vrouwelijke SOA -patiënten. 16

19 5.2. Verdeling naar woonplaats, nationaliteit en niveau van onderwijs In 93% van de gevallen is de verblijfplaats gekend (N=580). Onder hen hebben 5 patiënten een verblijfplaats buiten België (1%). Bij 80% (N=499) van het totaal aantal patiënten is de provincie gekend; 31% onder hen komt uit de provincie Antwerpen, 16% uit Oost-Vlaanderen, 15% uit de regio Brussel, 14% uit de provincie Luik, 7% uit Henegouwen, 5% uit Vlaams-Brabant, 5% uit West-Vlaanderen, 4% uit Namen, 2% uit Limburg, 1% uit Waals-Brabant en 1% uit Luxemburg. Deze verdeling hangt uiteraard samen met de geografische verdeling van de deelnemende sites. Van alle patiënten is 76% van Belgische nationaliteit, 9% is afkomstig uit een ander Europees land, 7% is Afrikaan, 3% is afkomstig van Azië en 2% is afkomstig van Zuid- of Centraal-Amerika. De nationaliteit is niet gekend voor 3% van de patiënten. Bij 61% van de gevallen is de scholingsgraad gekend (N=380). Onder hen vermeldt 87% secundair onderwijs of hoger onderwijs. Zoals te zien is in figuur 7, is het hoger onderwijs (personen die studies volgden >18 jaar) het meest vertegenwoordigd (41% of 154 gevallen). Fig. 7: verdeling van de SOA-patiënten naargelang het niveau van onderwijs (hoogst behaalde diploma) (2005) Aantal geregistreerde SOA-patiënten geen vorming lagere school beroepsonderwijs technisch onderwijs algemeen secundair hoger onderwijs onbekend Niveau van onderwijs 17

20 5.3. Verdeling naar risicofactoren We kennen de seksuele geaardheid van de meeste gevallen waarbij een SOA gediagnosticeerd is Bij de mannen vermeldt 41% een heteroseksuele geaardheid en 53% een homo/biseksuele geaardheid. In 6% van de gevallen is de seksuele geaardheid niet gekend. Bij de vrouwen vermeldt 89% een heteroseksuele geaardheid en 1% (N=2) een biseksuele geaardheid en beschikken we in 10% van de gevallen over geen informatie. Bij de mannen melden 77 personen (23%) een vaste partner te hebben en 116 personen (34%) melden dat ze meer dan één partner hebben gehad. Bij de vrouwen gaat dit respectievelijk om 48% (N=136) en 23% (N=66). We hebben geen informatie over het aantal partners bij 35% (n=219) van de gevallen. Figuur 8 illustreert de verdeling van de patiënten naar seksuele geaardheid en aantal partners in de 6 maanden voorafgaand aan de SOA -consultatie. Deze gegevens hebben enkel betrekking op de gevallen waarvoor deze informatie is gekend (N=390; 62%). Hierbij valt op dat bij heteroseksuele personen de grootste proportie (55% bij de mannen en 66% bij de vrouwen) in de afgelopen 6 maanden slechts 1 partner had, terwijl bij homo/biseksuele mannen de grootste proportie (48%) 2 tot 4 partners heeft gehad in de 6 maanden voorafgaand aan de SOA - consultatie. Fig. 8: verdeling van de patiënten naar seksuele geaardheid en aantal partners in de afgelopen 6 maanden indien gekend (2005) Aantal geregistreerde SOA-patiënten geen partner 1 partner 2 tot 4 partners 5 of meer partners heteroseksuele vrouwen (N=198) heteroseksuele mannen (N=103) homo/biseksuele mannen (N=89) Aantal partners in de afgelopen 6 maand Wat betreft prostitutiebezoek en commercieel sekswerk: 3,5% (N=12) van de mannen meldt een contact met betaalde seksuele diensten in de afgelopen 6 maanden, maar voor 47% (N=162) zijn deze gegevens onbekend. Acht percent (N=22) van de vrouwen is werkzaam als prostituee, voor 21% (N=60) zijn deze gegevens onbekend. Vier homo/biseksuele mannen zijn commercieel sekswerker; 2 onder hen hebben de Belgische nationaliteit en 2 onder hen zijn afkomstig uit Centraal/Zuid-Amerika. De leeftijd van deze mannen varieert tussen 15 en 34 jaar. Van de 22 vrouwelijke prostituees hebben er 14 de Belgische nationaliteit, 4 zijn afkomstig uit een ander Europees land, 2 uit Noord -Afrika en 1 uit Azië; voor de laatste persoon is deze 18

21 informatie niet gekend. De meest vertegenwoordigde leeftijdscategorieën bij deze vrouwen zijn die van jaar (N=8), jaar (N=7) en jaar (N=3). Wat betreft intraveneus druggebruik; 3 mannen en 4 vrouwen (1%) vermelden seksuele contacten met een IV-druggebruiker; voor 43% zijn deze gegevens onbekend. Zes mannen en één vrouw vermelden IV-druggebruik (voor 36% zijn deze gegevens onbekend); het betreft 5 heteroseksuele mannen en 1 biseksuele man; 4 mannen hebben de Belgische nationaliteit, 1 man is afkomstig uit een ander Europees land en 1 man is afkomstig uit Noord-Afrika. De leeftijd van deze mannen varieert tussen 20 en 31 jaar en 1 man is 52 jaar op het moment van de SOAdiagnose. De vrouw die bij de SOA-diagnose melding deed van IV-druggebruik is 18 jaar oud en heeft de Belgische nationaliteit. Voor 21 mannen en voor 20 vrouwen (6,5% van het totaal aantal patiënten) wordt vermeld dat de infectie met een SOA plaatsvond in het buitenland. Tabel 4 geeft de verdeling van deze patiënten weer naar geslacht en nationaliteit. De leeftijdsverdeling van deze patiënten is gelijkaardig aan die voor de gehele groep geregistreerde SOA-patiënten. Tabel 4: verdeling van de SOA-patiënten die de infectie opliepen in het buitenland naar geslacht en nationaliteit (2005) Nationaliteit Mannen Vrouwen Totaal Belg 9 (42,9%) 5 (25,0%) 14 (34,1%) Ander Europees land 4 (19,0%) 3 (15,0%) 7 (17,1%) Subsaharisch Afrika 3 (14,3%) 7 (35,0%) 10 (24,4%) Noord-Afrika 2 (9,5%) - 2 (4,9%) Centraal/Zuid-Amerika - 2 (10,0%) 2 (4,9%) Azië 3 (14,3%) 3 (15,0%) 6 (14,6%) Totaal 21 (100%) 20 (100%) 41 (100%) 19

22 5.4. Houding t.o.v. de HIV-test Figuur 9 illustreert de verdeling van de geregistreerde SOA -patiënten naar geslacht en omstandigheden waarin de HIV test werd afgenomen. De helft (50%; N=298) van de gevallen waarvoor deze informatie is gekend (N=598) is getest ter gelegenheid van de SOA -consultatie, 29% (N=176) van de patiënten had zich reeds eerder laten testen. In 11% van de gevallen werd er geen test voorgesteld of werd nog nooit een test afgenomen (N=66). Bij 8% (n=46) is de HIV -test gepland voor een later tijdstip. Tenslotte weigerden 12 patiënten de test (2%). Wat betreft de patiënten waarvan de HIV -status is gekend (N=471); 21% (N=98) is HIV - positief, 79% (N=373) is negatief. Voor 25% (N=155) is de HIV -status niet gekend, waaronder 3 patiënten die wel werden getest voor HIV, maar waarvoor het resultaat niet werd vermeld. Fig. 9: verdeling van de geregistreerde SOA -patiënten naar geslacht en omstandigheden van HIV -test (2005) Aantal geregistreerde SOA-patiënten vrouwen mannen nu getest test <=3 maand geleden test >3 maand geleden nooit getest test niet voorgesteld test geweigerd later te testen informatie niet gekend Op basis van de vergelijking van de registratieperiodes (januari t.e.m. maart en oktober t.e.m. december) in 2004 en 2005, en dit uiteraard voor de centra die voor beide jaren over gegevens beschikken, blijkt dat het aandeel patiënten voor wie geen HIV -test werd voorgesteld bij SOA - diagnose significant is gedaald van 10,0% naar 4,4% (p=0,008). Het aandeel patiënten getest op het ogenblik van de SOA -consultatie is gestegen van 40,4% naar 46,6%, maar deze stijging is niet significant. Het aandeel geregistreerde SOA -patiënten voor wie er geen informatie beschikbaar is omtrent de HIV -testomstandigheden is echter gestegen van 1,3% naar 5,1%. 20

23 5.5. Serologie van hepatitis B, hepatitis C en syfilis Voor Hepatitis B: voor 67% (N=418) van de gevallen is er informatie beschikbaar: van 13% (N=56) van de gekende gevallen is de serologie positief, 67% (N=280) is sero-negatief en 20% (N=82) is gevaccineerd. Van de 56 patiënten met een positieve serostatus voor hepatitis B, zijn er 50 mannen en 6 vrouwen. Van de 50 mannen zijn er 41 homo/biseksueel en 8 heteroseksueel; voor één man is de seksuele geaardheid onbekend. Voor 49 mannen en 6 vrouwen is de HIV -status gekend; 40 mannen en 2 vrouwen zijn HIV -positief. De meest frequente SOA -diagnose onder deze 56 patiënten is syfilis (64%; N=37); één man en één vrouw werden tegelijk met twee verschillende SOA gediagnosticeerd. Voor Hepatitis C: voor 49% (N=305) van de gevallen is een resultaat vermeld: 3% (N=10) van de gekende gevallen vermeldt een positieve serologie en 97% (N=295) vermeldt een negatieve serologie. De 10 patiënten met een positieve serostatus voor hepatitis C zijn mannen; 6 met een homoseksuele geaardheid, 3 met een heteroseksuele geaardheid en 1 waarvan de seksuele geaardheid niet is gekend. Acht onder hen zijn HIV -positief. De meest frequente SOA -diagnose onder deze 10 patiënten is syfilis (N=6); één man werd met twee verschillende SOA gediagnosticeerd op het ogenblik van de consultatie. Voor syfilis: voor 66% (N=413) van de gevallen is het serologisch resultaat beschikbaar; 36% (N=147) van de gekende gevallen vernoemt een positieve serologie en 64% (N=266) vernoemt een negatieve serologie. Van de 153 SOA diagnoses (1 patiënt met 3 verschillende SOA en 4 patiënten met 2 verschillende SOA) met een positieve serostatus voor syfilis, zijn er 126 waarvan het om een primo -infectie ging (82%). Voor de overige 27 gevallen worden volgende SOA -diagnoses genoteerd; gonorroe (N=15), chlamydia (N=6), genitale wratten (N=4), genitale herpes (N=1) en LGV (N=1.) Het betreft 135 mannen, waaronder 112 homo/biseksueel, 18 heteroseksueel en 5 waarvan seksuele geaardheid niet gekend. Voor 126 mannen en 8 van de 12 vrouwen is de HIV -status gekend; deze is positief voor 72 mannen (57%) en 1 vrouw. 21

24 6. BESCHRIJVING PER SOA-DIAGNOSE 6.1. Chlamydia-infectie en Pelvic Inflammatory Disease (PID) Determinanten van de infectie Een Chlamydia-infectie wordt in 71% van de gevallen gesteld bij vrouwen (N=130; c.f. tabel 1 p.10). Zeventig vrouwen (82% van de vrouwen voor dewelke deze informatie gekend is) consulteerden omwille van een andere reden dan een SOA-klacht (tabel 2 p.13). Bij de mannen wordt de diagnose vaker naar aanleiding van een specifieke klacht gesteld (54% van de mannen van wie deze informatie gekend is; N=13). De gemiddelde leeftijd bij de vrouw is 27 jaar en bij de man 32 jaar. Driekwart (75,5%) van de gevallen (59% bij de man en 82% bij de vrouw) meldt een heteroseksuele geaardheid en 9% van de gevallen (30% bij de man en 0% bij de vrouw) meldt een homo/biseksuele geaardheid. In 16% van de gevallen is de seksuele geaardheid niet gekend. Eén derde (33%; N=60) heeft gedurende de laatste zes maanden een vaste partner gehad (38,5% bij de vrouw en 18,5% bij de man) en 28% (N=52) vermeldt meer dan één partner gedurende de laatste zes maanden (37% bij de mannen en 25% bij de vrouwen). Voor 39% zijn deze gegevens echter onbekend. Eén vrouw vermeldt geen seksuele partner te hebben gehad in de afgelopen 6 maand. Voor 97% (N=123) van het totaal aantal gevallen dat is getest voor HIV (N=127; 69% van alle chlamydia-gevallen) wordt een HIV-negatieve status gemeld. Voor 3% (N=4) onder hen wordt een HIV-positieve status gemeld. Het betreft 3 Belgische mannen (2 homoseksueel, 1 seksuele geaardheid onbekend) en 1 heteroseksuele vrouw afkomstig uit subsaharisch Afrika. Deze vrouw is 25 jaar oud op het moment van de SOA-diagnose en de leeftijd van de HIV-positieve mannen varieert tussen 27 en 40 jaar. Voor 11% ( N=21) van alle patiënten met een Chlamydiainfectie (N=184) heeft men geen enkele informatie over de HIV-test; in 10 gevallen (5%) werd aangegeven dat geen test werd voorgesteld. Voor 19 gevallen (10%) werd aangehaald dat het tijdsstip om te testen nog te vroeg was, maar afspraken werden gemaakt om later een test uit te voeren. Tenslotte weigerden 6 patiënten de test; dit is de helft van alle geregistreerde SOApatiënten die een HIV-test voorgesteld door de arts op het ogenblik van de SOA-diagnose weigerden (N=12; cf. p.20). Voor 77% (N=141) van de chlamydiapatiënten is aangegeven of de infectie plaatsvond in België of in het buitenland. Onder hen werden negen personen (6%) geïnfecteerd in het buitenland. Het betreft 5 heteroseksuele mannen en 4 vrouwen. Twee mannen en één vrouw zijn van Aziatische origine. Eén vrouw is afkomstig uit Centraal/Zuid-Amerika. De overige 5 personen zijn Belgen. Zeventien vrouwen werden gelijktijdig gediagnosticeerd met chlamydia en PID. Voor 11 van de in totaal 41 PID-diagnoses geregistreerd is het motief van de consultatie gekend; zoals voor Chlamydia werd in 82% van deze vrouwen de diagnose gesteld ter gelegenheid van een consultatie omwille van een andere reden dan een SOA-klacht (tabel 2 p.13). De gemiddelde leeftijd van de vrouwen gediagnosticeerd met PID is 32 jaar. Tachtig percent (N=33) van deze vrouwen werd getest voor HIV, waarvan 29 op het ogenblik van de SOA-consultatie. Eén onder hen is HIV-positief; het betreft een 41-jarige vrouw afkomstig uit subsaharisch Afrika. 22

25 Vergelijking In Tabel 5 wordt de verdeling van het aantal geregistreerde chlamydiadiagnoses naar registratieperiode, geslacht en seksuele geaardheid voor de mannen weergegeven. Deze cijfers zijn gebaseerd op de gegevens afkomstig van de 46 sites die gedurende deze periodes registreerden. Uit deze cijfers blijkt dat het aantal chlamydiadiagnoses geregistreerd bij vrouwen significant is gestegen van 45 gevallen in 2004 naar 74 gevallen in 2005 (p=0,001). Bij heteroseksuele mannen is er ook een stijging (i.t.t. bij MSM), maar deze toename is niet statistisch significant. Tabel 5: aantal geregistreerde chlamydiadiagnoses naar registratieperiode, geslacht en seksuele geaardheid voor mannen (gegevens 46 sites) Registratieperiode Homo/biseksuele mannen (MSM) Heteroseksuele mannen Mannen, seksuele geaardheid onbekend Vrouwen (alle) Totaal Januari-maart 2004 Oktober-december 2004 Totaal 2004 (6 maanden) Januari-maart 2005 Oktober-december 2005 Totaal 2005 (6 maanden)

26 Figuur 10 illustreert de verdeling van het aantal geregistreerde chlamydiadiagnoses bij vrouwen naar registratieperiodes en leeftijdscategorie; hierbij werden de registratieperiodes (januari t.e.m. maart en oktober t.e.m. december) per jaar samengenomen om tot een vergelijking naar jaar te komen. Uit deze figuur blijkt dat de stijging van het aantal chlamydiagevallen bij vrouwen zich vooral voordoet in de leeftijdscategorie jaar; enkel in deze leeftijdscategorie is de stijging significant (p<0,001). Fig.10: aantal geregistreerde chlamydiadiagnoses bij vrouwen naar registratieperiodes en leeftijdscategorie (gegevens 46 sites) 30 Aantal geregistreerde Chlamydiadiagnoses (6 maanden) 2005 (6 maanden) jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar Leeftijdscategorie De algemene stijging in het aantal geregistreerde chlamydiadiagnoses is vooral geobserveerd in de provincies Antwerpen en Oost-Vlaanderen. De medische sites die deze stijging vooral hebben waargenomen zijn de SOA-kliniek, de gynaecologen en de huisartsen. Ook de centra voor seksuele voorlichting en familiale planning en de medische studentencentra registreerden meer chlamydiagevallen gedurende de periodes januari t.e.m. maart en oktober t.e.m. december 2005 in vergelijking met dezelfde registratieperiodes in Voor wat betreft PID werden er 22 diagnoses geregistreerd gedurende deze registratieperiodes in 2005 ten opzichte van 14 diagnoses in 2004; deze kleine stijging is niet significant. 24

27 Internationale vergelijking Vergelijking van de gegevens van verschillende Europese landen wordt bemoeilijkt door verschillen in registratiesystemen en in de organisatie van de volksgezondheid. Toch observeert men in verschillende Europese landen een gelijkaardige trend voor wat betreft chlamydiainfectie. Zowel in Nederland (5) als in het Verenigd Koninkrijk (6), Ierland (7) en Zwitserland (8) werd tussen 2000 en 2004 een toename van het aantal geregistreerde chlamydiadiagnoses geobserveerd. Dezelfde trend werd geobserveerd door het peilnetwerk van laboratoria voor microbiologie in België. In Nederland werd de toename vooral vastgesteld bij jonge vrouwen (rond de 20 jaar). De toename van de het aantal geregistreerde chlamydia-infecties in Ierland wijst op een effectieve toename van de incidentie, maar reflecteert ook de toename in het aantal uitgevoerde testen en het gebruik van DNA-amplificatietechnieken met hoge sensitiviteit en specificiteit. In Frankrijk werd een toename van het totaal aantal geregistreerde chlamydiadiagnoses geobserveerd tussen 2001 en 2003, terwijl het aantal uitgevoerde testen relatief stabiel is gebleven. Dit suggereert eveneens een toenemende incidentie van deze infectie in Frankrijk. De proportie gevallen jonger dan 25 jaar bij de vrouwen is gestegen in de loop van de tijd (59% in 2003, 50% in 2000 en 34% in 1997). Vierendertig percent van de vrouwen en 36% van de mannen zijn asymptomatisch. (9) In Denemarken lag het aantal geregistreerde chlamydiadiagnoses 17% hoger in 2004 dan in 2003, en 10% hoger dan het gemiddelde van de laatste 10 jaar. Zowel voor mannen als voor vrouwen nam de incidentie het meest toe in de leeftijdscategorie jaar. Toch is de leeftijdsverdeling grotendeels onveranderd gebleven in vergelijking tot de vorige jaren, met 80% van de mannen en 88% van de vrouwen in de leeftijdscategorie jaar. Mannen vertegenwoordigen 35% van de gediagnosticeerde gevallen in In de periode steeg deze proportie van 23% tot 32%. Het gebruik van DNA-amplificatietechnieken kan de toename gedeeltelijk verklaren, maar er bestaat weinig twijfel dat de incidentie van chlamydia-infecties in Denemarken effectief stijgt. (10) De meest recente gegevens voor het jaar 2005 uit Duitsland, Zweden en Nederland wijzen erop dat de stijgende trend aanhoudt. Het SOA-peilnetwerk in Duitsland stelde in de eerste jaarhelft van 2003 een piek vast in het aantal geregistreerde chlamydiadiagnoses, gevolgd door een daling in de tweede jaarhelft van Sinds 2004 is er opnieuw een langzaam stijgende trend waar te nemen. (10) Ook in Zweden is er een stijgende trend in het aantal geregistreerde chlamydiadiagnoses geobserveerd tussen 2003 en (12) Het aantal gevallen van Chlamydia in Nederland is in 2005 met 15% toegenomen ten opzichte van 2004; deze stijging doet zich vooral voor bij heteroseksuelen (zowel mannen als vrouwen). Aangezien ook het aandeel positieve testen significant steeg, kan de toename niet alleen aan een actiever testbeleid worden toegeschreven. (13) In de meeste landen vertegenwoordigen de vrouwen 65 à 70% van de chlamydiagevallen. Dit stemt overeen met de bevindingen van het peilnetwerk van clinici in België (cf. p.22). 25

28 6.2. Gonorroe Determinanten van de infectie Er zijn 47 gevallen van gonorroe-infecties vermeld, waarvan 41 mannen (c.f. tabel 1 p.10). Dertig mannen (73%) melden een homo/biseksuele geaardheid en 8 mannen melden een heteroseksuele geaardheid (20%). Voor 3 mannen is de seksuele geaardheid onbekend (7%). De 6 vrouwen melden allen een heteroseksuele geaardheid. De gemiddelde leeftijd van de mannen bedraagt 34 jaar. Het overgrote deel (93%) van de mannen gediagnosticeerd met gonorroe hebben de Belgische nationaliteit (N=38). Twee mannen zijn van Noord -Afrikaanse origine en één man is afkomstig uit subsaharisch Afrika. Van de 6 vrouwen hebben 3 de Belgische nationaliteit, 2 zijn afkomstig uit een ander Europees land en één vrouw is van Noord -Afrikaanse origine. Voor 12 mannen is het motief van de SOA -consultatie gekend; 11 onder hen consulteerden omwille van een specifieke SOA -klacht; meestal (in 88% van de gevallen waarvoor hierover informatie beschikbaar is) betreft het symptoom uretritis (tabellen 2 p.13 en 3 p.14). Voor 17 mannen en 5 vrouwen werd aangegeven of de infectie plaatsvond in België of in het buitenland. Alle 5 vrouwen en 14 van deze mannen (82%) werden geïnfecteerd in België. Drie mannen liepen de gonorroe-infectie op in het buitenland; het betreft 3 heteroseksuele mannen waaronder 2 Belgen en de man van Noord -Afrikaanse origine. De leeftijd van deze mannen is respectievelijk 65, 33 en 30 jaar. Wat betreft het HIV -testgedrag: 15 personen zijn getest ter gelegenheid van de consultatie, 21 ondergingen vroeger reeds een test, bij 5 patiënten werd de test niet voorgesteld, 2 personen zouden later worden getest, 1 patiënt weigerde de test en voor de overige 3 personen ontbreekt deze informatie. Bij diegenen die zich hadden laten testen melden 19 personen (52,8%) een HIV -positieve test en 17 personen (47,2%) een HIV -negatieve test. Voor 17 van de 19 HIV -positieve mannen was de seropositiviteit al gekend voor de SOA -consultatie. Alle 19 seropositieve mannen zijn Belgen met een homoseksuele geaardheid. De hoogst vertegenwoordigde leeftijdscategorie bij deze mannen is die van jaar. Bij 4 mannen en één vrouw werden naast de gonorroediagnose tegelijkertijd een andere SOA gediagnosticeerd. Voor de vrouw betreft deze SOA PID, bij de mannen gaat het in 2 gevallen om syfilis, in één geval om herpes en in één geval om Chlamydia. 26

29 Vergelijking In tabel 6 wordt de verdeling van het aantal geregistreerde gonorroediagnoses naar registratieperiode, geslacht en seksuele geaardheid voor de mannen weergegeven. Deze cijfers zijn gebaseerd op de gegevens afkomstig van de 46 sites die gedurende deze periodes registreerden. Er wordt algemeen een daling in het aantal gonorroediagnoses geregistreerd gedurende de registratieperiodes in 2005 geobserveerd ten opzichte van dezelfde periodes in 2004 (p=0,018). Deze vermindering geldt zowel voor mannen als voor vrouwen. Tabel 6: aantal geregistreerde gonorroediagnoses naar registratieperiode, geslacht en seksuele geaardheid voor de mannen (gegevens 46 sites) Registratieperiode Homo/biseksuele mannen (MSM) Heteroseksuele mannen Mannen, seksuele geaardheid onbekend Vrouwen (alle) Totaal Januari-maart 2004 Oktober-december 2004 Totaal 2004 (6 maanden) Januari-maart 2005 Oktober-december 2005 Totaal 2005 (6 maanden) Figuur 11 illustreert dat deze daling zich voordoet bij zowel vrouwen, heteroseksuele mannen als MSM; hierbij werden de registratieperiodes (januari t.e.m. maart en oktober t.e.m. december) per jaar samengenomen om tot een vergelijking naar jaar te komen. Voor vrouwen en heteroseksuele mannen betreft het echter heel kleine aantallen. Fig.11: aantal geregistreerde gonorroediagnoses naar registratieperiodes, geslacht en seksuele geaardheid indien gekend (gegevens 46 sites) Aantal geregistreerde gonorroediagnoses (6 maanden) 2005 (6 maanden) MSM Heteroseksuele mannen Vrouwen Geslacht en seksuele geaardheid De algemene daling in het aantal geregistreerde gevallen van gonorroe werd waargenomen in de provincies Antwerpen en Oost-Vlaanderen. De medische sites waar deze daling werd geobserveerd betreffen dermatologen, internisten, huisartsen alsook de SOA -kliniek. 27