Jaarcijfers 2013 Regionaal Centrum voor Seksuele Gezondheid zuidelijk Zuid-Holland

Transcriptie

1 Regionaal Centrum voor Seksuele Gezondheid zuidelijk Zuid-Holland GGD Hollands Midden GGD Rotterdam-Rijnmond Dienst Gezondheid & Jeugd ZHZ 1

2 Samenstelling: Hannelore Götz, arts Maatschappij en Gezondheid, infectieziektebestrijding Cluster Maatschappelijke Ontwikkeling Directie GGD Rotterdam-Rijnmond Afdeling Infectieziektebestrijding Team Soa en Seksualiteit Schiedamsedijk EN ROTTERDAM T: E: Met dank aan: Rob Stevense (GGD Rotterdam-Rijnmond) voor voorbewerking database soa-consulten, en Annemiek van Dijk (GGD Hollands Midden) voor de Sense-consulten. Medewerkers van het Regionale Centrum voor Seksuele Gezondheid regio zuidelijk Zuid- Holland 2

3 Samenvatting: Het aantal cliënten ( in 2013) van het RCSG zuidelijk Zuid-Holland is gestegen met 5% ten opzichte van 2012; Hoewel licht gedaald is het percentage cliënten met één of meerdere soa s (chlamydia, gonorroe, hiv, syfilis of hepatitis B) in de regio zuidelijk Zuid-Holland in 2013 nog steeds hoog (15,3%). De lichte daling komt voor een deel doordat het aantal cliënten dat maar in één risicocategorie valt is gestegen. Bij hen vinden we minder soa s; Van alle soa s is bijna een kwart gevonden onder cliënten die gewaarschuwd werden voor een soa, bijvoorbeeld via de website suggest-a-test ; Het vindpercentage voor chlamydia is met 12,3% vergelijkbaar met vorig jaar; Het vindpercentage voor gonorroe bij mannen die seks hebben met mannen (MSM) is gedaald van 10,3% naar 7,9%; De stijging van gonorroe bij heteroseksuelen heeft zich niet verder doorgezet. Wel heeft onder de heteroseksuele jongeren < 20 jaar één op de twintig jongeren gonorroe; Het actieve testbeleid lijkt zijn vruchten af te werpen. We zien steeds meer MSM die zich al eerder op hiv hebben laten testen: 84% in Bij heteroseksuelen was dit 52%. Bij 30% van de opgespoorde hiv-infecties ging het om recent opgelopen infecties, die dus tijdig ontdekt zijn; Bij outreach-testen op ROC s en op uitgaanslocaties voor MSM worden cliënten met een hoog risico op soa s bereikt; In de pilot online chatten zijn 260 chat-consulten uitgevoerd en 568 mails met informatievragen afgehandeld. 3

4 Inleiding Het (RCSG zzh) omvat het werkgebied van de GGD'en Hollands Midden, Rotterdam-Rijnmond en de dienst Gezondheid & Jeugd Zuid-Holland Zuid (de voormalige GGD Zuid-Holland Zuid). Het RCSG richt zich met zijn aanbod op specifieke doelgroepen: jongeren< 25 jaar, mensen met klachten passend bij een soa of mensen die gewaarschuwd zijn voor een soa, mannen die seks hebben met mannen (MSM) en andere mensen met een verhoogd risico op soa s. Het RCSG zzh biedt geïntegreerde consulten voor soa-testen en seksuele gezondheid. Deel 1 van deze rapportage geeft een beeld van de bereikte risicogroepen en van de trends die we zien bij de specifieke risicogroepen, waar het de volgende vijf soa betreft: Chlamydia trachomatis, gonorroe, hiv, syfilis en hepatitis B. Daarnaast bevat deel 1 een korte paragraaf over overige soa zoals herpes genitalis en genitale wratten (1.12) Deel 2 beschrijft de preventieactiviteiten in de regio. 1. Consulten en soa s Het RCSG zzh telt in bezoeken: dat is 12% van de landelijke consulten. De stijging in het aantal consulten is 5% (landelijk 10%). Het aandeel jonge bezoekers (<25 jaar) is 51%. Dit aandeel is vergelijkbaar met % van de bezoekers is autochtone Nederlander/westers, en 48% is eerste- of tweedegeneratiemigrant, uit landen waar soa s in verhoogde mate voorkomen Aantal consulten naar GGD, aandeel jongeren en migranten Tabel 1.1 Trend in consulten naar GGD, jongeren en migranten GGDwerkgebieden Inwonertal Aantal consulten consulten <25 jaar consulten migranten Hollands Midden Rotterdam - Rijnmond % totaal Dienst Gezondheid & Jeugd ZHZ Totaal % totaal 4

5 1.2. Aantal consulten naar seksuele voorkeur en jongeren Tabel 1.2 Aantal consulten en verdeling naar seksuele voorkeur en leeftijdsgroep Seksuele voorkeur Aantal consulten % van totaal consulten < 25 jaar % binnen groep Man heteroseksueel Vrouw MSM Totaal Het aandeel van MSM onder alle cliënten is sinds 2012 gestegen van 17% naar 19% Aantal consulten naar bevolkingsgroep en seksuele voorkeur Migranten zijn een doelgroep voor de soa-bestrijding. Het Centraal Bureau voor de Statistiek definieert migranten als volgt: onder de bevolkingsgroep niet Nederlands vallen de cliënten die zelf of waarvan een of beide ouders niet in Nederland zijn geboren. Van de vrouwelijke bezoekers is in % Nederlands/westers, van de heteroseksuele mannen 57% en van de MSM 77%. N.B. Cliënten afkomstig uit het Caribisch deel van het Koninkrijk worden hieronder en in de overige tekst - Antilliaans/Arubaans genoemd. Figuur 1.1. Regio RCSG zzh: Consulten 2013 naar bevolkingsgroep en seksuele voorkeur 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% msm (N 2996) heteroman (N 5491) vrouw (N7614) onbekend Moe-landers* Kaapverdiaans Overig niet-westers Marokkaans Turks Antilliaans/Arubaans Surinaams Overig westers Nederlands MOE-landers zijn bezoekers afkomstig uit Midden- en Oost-Europa. * 5

6 1.4. Vindpercentage soa s in de regio Het percentage bezoekers dat werd gediagnosticeerd met één of meer soa s (chlamydia, gonorroe, infectieuze syfilis, hepatitis B of hiv) is licht gedaald ten opzichte van 2012, tot 15,3%. Ook landelijk is het vindpercentage gedaald. Tabel 1.3 Trend vindpercentage naar seksuele voorkeur Seksuele voorkeur Man heteroseksueel 12,1 12,5 13,2 16,8 14,7 Vrouw 13 12,9 14,1 15,5 14,9 MSM 21 18,4 20,6 20,1 17,5 Totaal 13,6 13,6 14,8 16,7 15,3 Figuur 1.2 Aantal consulten en vindpercentage in de regio zzh aantal consulten vindpercentage vrouw aantal consulten hetero man aantal consulten msm aantal consulten vrouw vindpercentage hetero man vindpercentage msm vindpercentage 0 6

7 1.5. Vindpercentage soa s per risicogroep Er zijn acht indicatiecriteria voor toelating tot het RCSG zzh. Het vindpercentage soa s naar deze criteria en naar andere risico s is weergegeven in onderstaande tabel. Sommige cliënten hebben meerdere soa s. Een andere (tweede) soa werd het meest gevonden bij MSM die al hiv hebben: ruim 34% van de 206 in Bij cliënten die eerder een soa hadden, werd bij bijna een op de vier personen opnieuw een soa gevonden (24%). Tabel 1.4 Vindpercentage naar risicogroep consult % van alle cliënten een of meerdere soa soa vind % Sekswerker man 35 <1 3 8,6 Swingers ,1 Sekswerker vrouw ,7 Prostituant ,8 Partner doelgroep ,4 MSM ,5 Jonger dan 25 jaar ,9 Eerste- en ,7 tweedegeneratiemigrant Soa-gerelateerde klachten ,7 Eerder soa gehad ,6 Gewaarschuwd door partner ,7 MSM bekend hiv-pos (* % MSM) 206 7* 70 34,0 Totaal ,3 Vet gedrukt: indicatiecriteria waaraan een cliënt moet voldoen om toegelaten te worden tot het RCSG. Cliënten kunnen onder meerdere risicogroepen vallen en komen meermaals in de tabel voor. In 2013 is het aantal heteromannen dat slechts aan één criterium voldoet met 31% gestegen naar Bij vrouwen steeg dit percentage met 10% naar Het vindpercentage bij deze heteromannen is 8% en bij de vrouwen 10%. De meeste van deze cliënten zijn jong of hebben wisselende partners. De toename van cliënten met een relatief laag risico op soa s kan voor een deel de daling van het vindpercentage in 2013 verklaren. 7

8 1.6. Gevonden soa s naar seksuele voorkeur Bij heteroseksuele cliënten is vier van de vijf gevonden soa s een chlamydia-infectie. Bij MSM is twee van de vijf gevonden soa s een chlamydia-infectie. Bij twee van de vijf soa s gaat het om gonorroe; de overige zijn hiv en besmettelijke syfilis. Tabel 1.5 Verdeling aantal soa s naar seksuele voorkeur Diagnose aantal % vrouw % heteroman % MSM % Chlamydia Gonorroe Syfilis Hiv Hepatitis B Totaal Van deze vijf soa s is 85% vastgesteld bij de GGD Rotterdam-Rijnmond, 8% bij de GGD Hollands Midden en 7% bij de dienst Gezondheid & Jeugd ZHZ Trends Chlamydia trachomatis-infecties Figuur 1.3 Chlamydia trachomatis-testen en percentage positieve testen aantal consulten ,0% 14,0% 12,0% 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% vindpercentage ,0% vrouw aantal testen heteroman aantal testen msm aantal testen vrouw vindpercentage Chlamydia heteroman vindpercentage Chlamydia msm vindpercentage Chlamydia 8

9 Tabel 1.6 Aantal chlamydia-infecties en % positieve testen naar leeftijd en seksuele voorkeur <25 % 25 % Totaal % Man , , ,1 heteroseksueel Vrouw , , ,1 MSM 64 9, , ,9 Totaal , , ,3 Net zoals in voorgaande jaren komt chlamydia het meest voor bij heteroseksuele jongeren <20 jaar: bij een op de vijf van hen wordt chlamydia gevonden. Migranten zijn een belangrijke risicogroep, chlamydia wordt met name gevonden bij heteroseksuele mannen van Antilliaanse, Kaapverdiaanse en Surinaamse afkomst en bij vrouwen van Antilliaanse, Kaapverdiaanse en Marokkaanse afkomst Dubbelinfectie chlamydia gonorroe: Van alle heteroseksuele cliënten met een chlamydia-infectie heeft in % van hen ook gonorroe. Bij MSM is dit 17% Lymfogranuloma venereum (LGV) LGV wordt veroorzaakt door een bijzondere variant van de chlamydia-bacterie, die soms geen klachten geeft, maar ook ernstige endeldarmontsteking kan veroorzaken. LGV komt het meest voor bij hiv-geïnfecteerde MSM die zeer veel seksuele contacten hebben. Daarom worden alle MSM met een anale chlamydia-infectie getest op LGV. In 2013 werd bij 6,6% (12/182) MSM met een anale chlamydia-infectie LGV gevonden. Van de twaalf mannen met LGV zijn er vier bekend-hiv-positief, vijf hadden geen klachten. 9

10 1.8. Trends gonorroe-infecties Figuur 1.4 Gonorroe-testen en percentage positieve testen ,0% ,0% 6000 aantal consulten ,0% 6,0% 4,0% vindpercentage ,0% ,0% vrouw aantal testen hetero man aantal testen msm aantal testen vrouw vindpercentage gonorroe hetero man vindpercentage gonorroe msm vindpercentage gonorroe Tabel 1.7 Aantal gonorroe-infecties en % positieve testen naar leeftijd en seksuele voorkeur <25 % 25 % Totaal % Man 65 2,6 73 2, ,6 Vrouw 151 3,4 67 2, ,9 MSM 58 9, , ,9 Totaal 274 3, , ,8 Het absolute aantal gevonden gonorroe-infecties bij MSM is sinds 2012 met dertig afgenomen tot 237. Bij heteroseksuele mannen is dit aantal met 52 afgenomen tot 138. Ook het percentage positieve testen is bij hen afgenomen (2012 MSM 10,3%; heteroman 3,7%). Bij vrouwen zijn 218 infecties gevonden (+7) en is het percentage positieve gonorroe net zo hoog als in Van de 356 gonorroe-infecties bij heteroseksuelen is 65% gevonden bij migranten, met name bij Antilliaanse, Surinaamse, Kaapverdiaanse en Marokkaanse cliënten. Het is zorgwekkend dat een groot deel van de gonorroe gevonden wordt bij heteroseksuele jongeren onder 25 jaar. Gonorroe komt het meest voor bij de jongste groep: de groep jongeren onder de 20 jaar bedraagt 12% van het totaal aantal bezoekers van het soaspreekuur. Toch wordt bij hen 22% van alle gonorroegevallen gevonden. Dat wil dus zeggen dat er gonorroe gevonden wordt bij een op de twintig jongere cliënten. 10

11 1.9. Aantal hiv-infecties en percentage positieve test naar seksuele voorkeur en leeftijdsgroep In principe worden alle cliënten met een indicatie voor een volledige soa-test (en zonder bekende hiv-infectie) getest op hiv, tenzij zij dit weigeren. Dit om zo veel mogelijk hivinfecties op te sporen. Dankzij dit actieve testbeleid stijgt het percentage personen dat eerder al op hiv is getest. Bij MSM is dit percentage gestegen van 72% in 2009 naar 84% in Bij heteroseksuele cliënten steeg het percentage van 46% naar 52%. In 2013 werden 56 nieuwe hiv-infecties gevonden onder cliënten van het RCSG zzh, de meerderheid hiervan bij MSM. De heteroseksuele vrouwen met een hiv-infectie zijn allemaal afkomstig uit landen met verhoogd risico voor hiv (Sub Sahara Afrika, Surinaams/Antilliaans). De twee heteroseksuele Nederlandse mannen hebben een partner uit deze landen. Vijftien van de 46 hiv-geïnfecteerde MSM-mannen (30%) waren in het halfjaar voor de diagnose nog getest en scoorden toen negatief. Doordat zij zich regelmatig laten testen wordt hun infectie tijdig opgespoord. De vijftien recent besmette MSM waren in de periode van besmetting tot ontdekking heel besmettelijk voor anderen (hun seksuele contacten). Partnerwaarschuwing krijgt bij deze cliënten extra aandacht, omdat de meeste hivinfecties overgedragen worden door personen die zelf niet weten dat zij besmet zijn. Tabel 1.8 Aantal hiv-infecties en % positieve testen naar leeftijd, seksuele voorkeur en afkomst Hiv <25 % positief 25 % positief Totaal % positief Migrant Recente hivinfectie (< 6 maanden geleden) Man 0 < ,1 3 0,1 1 0 Vrouw 1 < ,2 7 0,1 7 0 MSM 8 1,3 38 1,8 46 1, Totaal Syfilis Het aantal gevallen van besmettelijke syfilis en het percentage gevonden syfilis lijkt de laatste jaren stabiel. Besmettelijke syfilis wordt voornamelijk bij MSM gevonden. Naast de 55 cliënten met besmettelijke syfilis werd bij nog eens 30 cliënten late syfilis gevonden. Deze late syfilis is niet meer besmettelijk maar moet wel worden behandeld. Tabel 1.09 Syfilis % positief Heteroman Vrouw 1 <0.1 MSM 50 1,7 11

12 1.11. Hepatitis B Op de soa-poli worden mensen die in aanmerking komen voor vaccinatie getest op hepatitis B (zie 2.2). Ook cliënten afkomstig uit landen met een verhoogd risico (nietwesterse landen) ondergaan een test op hepatitis B (niet westerse landen). In 2013 werden 22 gevallen van besmettelijke hepatitis B gevonden. Tabel 1.10 Hep B % positief Heteroman 11 0,4 Vrouw 7 0,2 MSM 4 0, Overige soa s In 2013 werd bij cliënten die met soa-klachten kwamen 81 keer de diagnose Herpes genitalis gesteld, 160 keer de diagnose genitale wratten, en tien keer de diagnose Trichomonas vaginalis. 2. Preventieactiviteiten 2.1. Partnerwaarschuwing De seksuele contacten van mensen met een soa waarschuwen: dat is een belangrijk onderdeel van de soa-bestrijding. Onderdeel van een behandelgesprek bij het RCSG is de vraag welke partners er gewaarschuwd moeten worden. Dat kan op drie manieren: persoonlijk (face-to-face of telefonisch), met een contactstrook waarop de diagnose vermeld staat, of via suggest-a-test.nl, een internetsite waarop de cliënt met een soa zijn/haar partners per sms of kan waarschuwen. Veel cliënten die op consult komen omdat zij zijn gewaarschuwd, zijn gewaarschuwd door onze eigen cliënten. Sommigen zijn gewaarschuwd door mensen die bij de huisarts of elders getest zijn (en waarbij een soa is geconstateerd). 12% (1874) van alle cliënten in 2013 kwam omdat ze gewaarschuwd werden. Dit percentage is 9% van het totaal aantal vrouwelijke cliënten, 14% van het totaal aantal de heteroseksuele mannelijke cliënten en 14% van de MSM-cliënten. Bij 31% van de gewaarschuwde partners werd een of meerdere soa s gevonden. Bijna een kwart van alle gediagnosticeerde soa s werd gevonden onder gewaarschuwden. Tabel 2.1 Soa-diagnose bij gewaarschuwden Totaal aantal diagnoses Chlamydia % Gonorroe % Syfilis % Hiv % Hepatitis B % Totaal soa s % Van alle 46 hiv-infecties die werden vastgesteld bij MSM werden er 9 (20%) gevonden bij mannen die op consult kwamen omdat ze werden gewaarschuwd (soms voor een andere soa). 12

13 2.2. Hepatitis B-vaccinatie Hepatitis B komt in Nederland relatief weinig voor. Wel is gebleken dat het virus onder bepaalde groepen van de bevolking vaker voorkomt dan gemiddeld, en dat bepaalde groepen vanwege hun (seksuele) gedrag een groter risico lopen het virus overgedragen te krijgen. De landelijke vaccinatiecampagne hepatitis B-risicogroepen richt zich op MSM en sekswerkers, met als doel de overdracht van hepatitis B onder risicogroepen te verminderen. In 2013 kregen 401 MSM en 88 sekswerkers een eerste vaccinatie tegen hepatitis B. Tabel MSM sekswerker Seksaccidenten en hiv-postexpositie profylaxe (PEP) Postexpositie profylaxe (PEP) is een preventieve behandeling tegen hiv. Hiv-PEP is een van de maatregelen die wordt genomen bij seksaccidenten. Betrokkenen bij seksaccidenten krijgen een beschermende vaccinatie tegen hepatitis B en worden onderzocht op soa s. In 2013 hebben zich op de soa-poli 46 personen gemeld na een seksaccident, 19 van hen kregen PEP. Het RCSG verwijst hiervoor naar de hivbehandelcentra. Voor meer informatie: Tabel (april-dec) Aantal seksaccidenten/pep verzoeken Indicatie voor PEP % Hiv-PEP-indicatie Regionale seksualiteitshulpverlening voor jongeren tot en met 24 jaar Sense-consulten Het RCSG zzh registreerde in Sense-consulten met 377 mannelijke (28%) en 965 vrouwelijke cliënten (72%). Van de consulten waren er 926 (69%) soa-gerelateerd (veilig vrijen); 327 consulten gingen over anticonceptievragen (24%), 17 over onbedoelde zwangerschap (1,3%), 27 (2,0%) over problemen met seksualiteit, 5 (0,4%) over seksueel geweld en 40 (3,0%) over overige vragen. Voor meer informatie: 13

14 Seksuele hulpverlening en voorlichting seksuele gezondheid op ROC s Het Mbo/ROC is het grootste onderwijstype in Nederland: meer dan 30% van de jongeren tussen 16 en 23 jaar volgt een Mbo-opleiding. Uit onderzoek blijkt dat ROCjongeren minder kennis hebben over seksualiteit, anticonceptie en soa s en daardoor ook meer seksueel risico lopen dan gemiddeld. Denk aan ongewenste zwangerschappen, seksuele intimidatie/misbruik, soa s enzovoorts. Sense-verpleegkundigen bereiken op de ROC s veel migrantenjongeren. In 2013 werden 141 voorlichtingen gegeven. De voorlichtingen bereikten 3330 jongeren, waarvan 1302 jongeren nog een individueel consult kregen. Op het ROC werden 463 jongeren op soa s getest. Het vindpercentage van soa s bij deze voornamelijk heteroseksuele ROC-leerlingen is in ,9%. Er werden 56 chlamydiagevallen gevonden (13,9% positief) en 17 gonorroegevallen (3,8% positief), In 15 gevallen ging het om een meisje (5,0% positief). In de overige individuele consulten ging het om Sense-hulpvragen (zie 2.4.1) Online consulten via , chat en telefoon In een pilotproject zijn in chatconsulten uitgevoerd, 568 mails met informatievragen afgehandeld en 2730 telefonische hulpverleningsgesprekken gevoerd. De consulten zijn onderdeel van het reguliere zorgproces - blended care - van het RCSG zzh Sense-consulten op maat voor jongeren met een lage sociaaleconomische status (SES) Op een nieuw gekozen locatie, de wijkscholen in Rotterdam, wordt aan een bekende risicogroep, laagopgeleide jongeren en migrantenjongeren, voorlichting gegeven. In 2013 zijn in 12 sessies 110 jongeren bereikt Voorlichting seksuele gezondheid door jongeren op ROC s (peervoorlichters) Door de GGD opgeleide jongeren hebben 115 voorlichtingen op ROC s gegeven en daarbij 2000 (veelal migranten) jongeren bereikt Verbeteren seksuele gezondheid licht verstandelijk beperkte jongeren De RCSG regio zzh kent naar schatting 2000 jongeren met een licht verstandelijke beperking. In 2013 is door de GGD en Rotterdam-Rijnmond en Hollands Midden intensief samengewerkt om bestaande interventies in kaart te brengen en deze aan te passen en om de samenwerking met ketenpartnerorganisaties (zoals stichting MEE) te versterken Mannen die seks hebben met mannen Tijdens voorlichtingsactiviteiten in de horeca en op ontmoetingsplaatsen zijn in MSM aangesproken. 129 van deze mannen hebben op locatie een soa-test laten doen. Het voorlichtingsteam biedt ook chatsessies aan op bekende chatsites. Tijdens 140 uur chattijd hebben ongeveer 750 mannen de voorlichters actief benaderd met vragen over soa s en seksualiteit. Via de site kunnen MSM zich online laten testen op soa s (Testlab). 14

15 Tabel 2.4 Aantal consulten bij MSM naar testlocatie soa poli via Testlab Op outreach locatie Totaal % 70% 26% 4% 100% Het vindpercentage van soa s bij de MSM is in 2013 op de poli 19% (2012: 23%), via Testlab 12% (2012: 14%), en op locatie 18% (2012:14%). Opmerkelijk is dat bij testen op locatie 4 hiv-infecties werden opgespoord (3,2% pos) Sekswerkers In 2013 zijn in Rotterdam 119 adressen bezocht waar sekswerkers klanten ontvangen. Daarbij werden 502 individuele voorlichtingsgesprekken gehouden en zijn 101 vrouwen getest. De GGD Hollands Midden bezocht 14 adressen, waarbij 46 vrouwen zijn getest. 93% van de geteste sekswerkers is vrouw, 2,5% is heteroman en 4,5% is MSM. Er wordt bij slechts 5,6% van hen chlamydia gevonden. Wel is het vindpercentage gonorroe bij vrouwelijke sekswerkers iets hoger dan bij niet-prostituees (respectievelijk 4,1% (19 gevallen) en 2,9%). Er werd twee keer hiv en twee keer besmettelijke hepatitis B gevonden. Tabel 2.5 Soa-testen sekswerkers in de regio zzh, Soa-poli Op locatie getest Totaal % in