Determinanten van de patiënten gediagnosticeerd met een Seksueel Overdraagbare Aandoening (SOA) Resultaten vanuit het peilnetwerk van clinici 2009

Transcriptie

1 Determinanten van de patiënten gediagnosticeerd met een Seksueel Overdraagbare Aandoening (SOA) Resultaten vanuit het peilnetwerk van clinici 29

2 Volksgezondheid en Surveillance december 21 Brussel, België Intern referentienummer: 21/48 VERBRUGGE R. SASSE A. 2/ (Ruth Verbrugge) 2/ (André Sasse) Dit project werd gefinancierd door Avec le soutien de la Communauté française Wetenschap ten dienste van Volksgezondheid,. Voedselveiligheid en Leefmilieu 2

3 SOA/HIV -surveillance van het WIV wenst alle artsen en de microbiologen te bedanken die bijgedragen hebben tot de aanlevering van de gegevens.. 3

4 4

5 INHOUDSOVERZICHT 1 SITUERING VAN DE SOA-SURVEILLANCE 7 2 TRENDS IN DE EPIDEMIOLOGISCHE SITUATIE VANUIT PEILLABORATORIA MICROBIOLOGIE 11 3 METHODOLOGIE VOOR HET PEILNETWERK VAN CLINICI 14 4 BESCHRIJVING VAN DE RESULTATEN VAN DE SOA VIA HET PEILNETWERK VAN CLINICI VERDELING NAAR TYPE VAN MEDISCHE SITE OVERZICHT VAN DE PATIËNTEN GEREGISTREERD MET EEN SOA OVERZICHT VOLGENS GESLACHT EN LEEFTIJD AANLEIDING TOT CONSULTATIE WOONPLAATS, NATIONALITEIT EN SOORT OPLEIDING SEKSUELE GEAARDHEID EN ANDERE RISICOFACTOREN HOUDING TEGENOVER EEN VOORGESTELDE HIV-TEST SEROLOGISCHE STATUS HEPATITIS B OVERZICHT SYMPTOMEN 29 5 DETERMINANTEN PER SOA DIAGNOSE CHLAMYDIA-INFECTIE EN PELVIC INFLAMMATORY DISEASE (PID) DETERMINANTEN VAN DE INFECTIE VERGELIJKING INTERNATIONALE VERGELIJKING GONORROE DETERMINANTEN VAN DE INFECTIE VERGELIJKING INTERNATIONALE VERGELIJKING RESISTENTIEGEGEVENS SYFILIS DETERMINANTEN VAN DE INFECTIE VERGELIJKING INTERNATIONALE VERGELIJKING GENITALE WRATTEN DETERMINANTEN VAN DE INFECTIE VERGELIJKING INTERNATIONALE VERGELIJKING GENITALE HERPES DETERMINANTEN VAN DE INFECTIE VERGELIJKING INTERNATIONALE VERGELIJKING TRICHOMONAS-INFECTIE DETERMINANTEN VAN DE INFECTIE INTERNATIONALE VERGELIJKING LYMPHOGRANULOMA VENEREUM (LGV) DETERMINANTEN VAN DE INFECTIE INTERNATIONALE VERGELIJKING HEPATITIS C 49 5

6 5.8.1 DETERMINANTEN VAN DE INFECTIE INTERNATIONALE VERGELIJKING 5 6 SOA EN HIV CO-INFECTIE 51 7 ANDERE SOA-REGISTRATIEGEVENS IN BELGIË VERPLICHTE AANGIFTE AAN DE GEZONDHEIDSINSPECTIE (15,16) SCREENING VAN BLOEDDONOREN DOOR HET RODE KRUIS 52 8 DISCUSSIE 53 9 CONCLUSIE 54 1 BIJLAGEN REGISTRATIEFORMULIER EN DIAGNOSECRITERIA LIJST VAN DEELNEMENDE ZIEKENHUIZEN EN DIENSTEN REFERENTIES 62 6

7 Situering van de SOA-surveillance 1 Situering van de SOA-surveillance Een peilnetwerk van peillaboratoria voor microbiologie werd door het OD Volksgezondheid en Surveillance van het WIV opgericht in 1983, met de registratie van Chlamydia trachomatis en Neisseria gonorrhoea. In het jaar 22 werd de registratie van Treponema pallidum (syphilis) daaraan toegevoegd. Vanuit dit netwerk van peillaboratoria voor microbiologie wordt een beeld weergegeven van het aantal gevallen van chlamydia, gonorroe en syfilis met gegevens van leeftijd, geslacht, woonplaats en gebruikte diagnostiek. De gedetailleerde beschrijving en de meest recente resultaten (14) kunnen geraadpleegd worden op: Daarnaast bestaat eveneens de verplichte aangifte voor gonorroe, syfilis en hepatitis B zowel voor de Vlaamse Gemeenschap als voor de Franse Gemeenschap. Het Rode Kruis (voor Vlaanderen) en la Croix-Rouge (voor Wallonië), registreren eveneens de incidentie van de syfilis bij de vrijwillige bloeddonoren. Hoewel deze registraties ook informatie bieden over leeftijd en geslacht, is er nood aan meer gedetailleerde epidemiologische gegevens om preventie en controleacties doelgericht te kunnen organiseren. De heropleving van sommige SOA in West-Europa eind de jaren 9 heeft eveneens de noodzaak benadrukt om meer informatie te verzamelen over determinanten van andere SOA dan Chlamydia, gonorroe en syfilis. Daarom werden ook Trichomonas vaginales, genitale herpes, genitale wratten (condylomen), pelvic inflammatory disease (PID), lymphogranuloma venerum (LGV), granuloma inguinale (donovanose), hepatitis C en pediculosis pubis (schaamluizen) ook aan de registraties door het peilnetwerk van clinici toegevoegd. Het peilnetwerk van clinici voor de surveillance van SOA in België, georganiseerd door de operationele directie Volksgezondheid en Surveillance van het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid, bestaat sinds oktober 2. De resultaten van dit peilnetwerk bevatten geen informatie over de werkelijke incidentie van de SOA en laten dus geen conclusies toe over het voorkomen van SOA in de algemene bevolking. De hoofddoelstelling van dit registratiesysteem is de identificatie van populatiegroepen met een verhoogd risico op een SOA, de omschrijving van de determinanten en het bieden van kwalitatieve informatie die essentieel is voor de planning van preventie en controleactiviteiten, een bevoegdheid van de gemeenschappen. 7

8 Situering van de SOA-surveillance Overzicht incidentie van Chlamydia, gonorroe en syfilis door de 3 registratiesystemen en de toename tussen 27 en Aantal Chlamydia Gonorroe Syfilis Clamydia Gonorroe Syfilis Chlamydia Gonorroe Syfilis Peillabo Microbiologie Vl. Gemeenschap Peiln. clinici Type registratie en diagnose Resultaten vanuit het peilnetwerk van clinici In 29 werden 387 SOA diagnoses geregistreerd bij 367 mannen en 451 SOA diagnoses bij 411 vrouwen. Bij 7% van de patiënten werden meerdere SOA tegelijk gediagnosticeerd. 65% van de geregistreerde SOA komen vanuit Vlaanderen, zijnde 34 SOA bij mannen en 247 SOA bij vrouwen. In Wallonië en Brussel gaat het om 91 SOA bij mannen en 297 bij vrouwen. De helft (51%) van de mannelijke patiënten was homo/biseksueel (MSM 1 ). 54% van het aantal SOA geregistreerd bij mannen in Vlaanderen, zijn gediagnosticeerd bij MSM. Chlamydia was de meest frequente SOA diagnose bij heteroseksuele mannen en vrouwen. In Vlaanderen is 28% van de mannelijk patiënten met Chlamydia zijn homoseksueel. Syfilis was de meest frequente SOA diagnose bij MSM. Chlamydia wordt vaker vastgesteld bij jonge vrouwen (15-24 jaar) in vergelijking tot bij oudere vrouwen, terwijl syfilis meer wordt vastgesteld bij mannen tussen 45 en 54 jaar oud. Twee vrouwen op 3 bij wie een Chlamydia infectie werd vastgesteld, hadden geen SOA klachten. 1 MSM: Mannen die Seks hebben met Mannen 8

9 Situering van de SOA-surveillance Voor 7 % van alle geregistreerde patiënten was de HIV status gekend; 2% onder hen was HIV positief, het overgrote deel zijn MSM. 92% van HIV-coinfectie gegevens zijn afkomstig van Vlaamse registraties. Uit een vergelijking van de jaren 25 tot 29 blijkt dat het jaarlijkse aantal geregistreerde SOA -diagnoses vrij stabiel blijft, maar voor Chlamydia wordt een stijging waargenomen bij vrouwen van alle leeftijdsgroepen. De resultaten van het netwerk van peillaboratoria voor microbiologie bevestigen deze observatie, maar de stijging wordt vooral gezien bij vrouwen jonger dan 35 jaar. Deze resultaten geven aan dat aangepaste maatregelen gericht naar MSM, en in het bijzonder naar HIV positieve MSM, noodzakelijk blijven. Naast sensibilisatiecampagnes zijn ook seksuele counseling, SOA screening en hepatitis B-vaccinatie belangrijke preventieve acties. Het voorstellen van een hepatitis B vaccinatie zou kunnen worden aanbevolen bij alle SOA -patiënten die nog niet geïmmuniseerd zijn, in het bijzonder bij personen die vaak wisselende seksuele contacten hebben. Bij heteroseksuele mannen en vrouwen is Chlamydia een courante infectie. Efficiënte interventies die de algemene bevolking te informeren over deze infectie en de mogelijke complicaties ervan zijn aanbevolen. Het voorstellen van een HIV test is aanbevolen bij iedere patiënt die gezien wordt met een nieuwe SOA episode, ook bij een patiënt die enkele maanden voorheen HIV negatief werd bevonden. De kans om besmet te raken met een SOA is hoger wanneer de patiënt HIV-positief is en bepaalde SOA verhogen eveneens de overdracht van HIV (1). Daarom is de opvolging van SOA ook een belangrijk element binnen het kader van de epidemiologie van HIV/AIDS, en draagt het bij aan de ondersteuning van volksgezondheidsinterventies. De SOA gediagnosticeerd in de AIDS Referentie Centra (ARC), waar 8% van de patiënten HIV-positief zijn, worden eveneens opgevolgd door de OD Volksgezondheid en Surveillance van het WIV: 7 van de 9 Belgische centra nemen deel aan een afzonderlijke registratie. Daarvan wordt een apart jaarrapport gemaakt. De meeste recente gepubliceerde resultaten zijn te verkrijgen bij het WIV. Er kan ook een gemeenschappelijk rapport over SOAsurveillance in België worden verkregen, waarin een samenvatting wordt gegeven van de resultaten van de verschillende SOA-informatiebronnen hierboven beschreven Voor HIV/AIDS bestaat een afzonderlijk nationaal surveillancesysteem. Op de website van het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid kunnen alle rapporten en andere publicaties van de HIV/AIDS -surveillance worden geraadpleegd. Het European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC) heeft een langetermijnstrategie ontwikkeld met als doel het versterken van de surveillance van infectieziekten in de Europese Unie (EU). Belangrijke aandachtspunten zijn: Het algemeen gebruik van de vernieuwde en goedgekeurde EU gevalsdefinities. Het versterken en verder uitbouwen van een Europees kader voor de surveillance. Het beter harmoniseren van de registratiesystemen. Voor de SOA-surveillance in Europa zijn volgende specifieke doelstellingen geformuleerd, nodig voor de planning van preventiestrategieën: De identificatie van potentiële risicofactoren en van populatiegroepen met een verhoogd risico op SOA-infectie. 9

10 Situering van de SOA-surveillance Trends in SOA -incidentie opvolgen als een indicator van onveilig vrijgedrag en potentiële HIV-overdracht. 1

11 Trends in de epidemiologische situatie vanuit peillaboratoria microbiologie 2 Trends in de epidemiologische situatie vanuit peillaboratoria microbiologie Vanuit het netwerk van peillaboratoria voor microbiologie, met een deelname van 62% (N=63) van het totaal aantal routinelaboratoria in België, werden voor Chlamydia, gonorroe en syfilis in 29 respectievelijk 2942, 712 en 488 gevallen geregistreerd. In Vlaanderen gaat het respectievelijk om 1623, 364 en 38 gevallen, in Wallonië om 17,328 en 77 gevallen en in Brussel om 29, 92 en 9 gevallen. (14) De trend van deze 3 SOA over de laatste 8 jaar (22-29) voor België en de 3 landsdelen (Vlaanderen, Wallonië en Brussel) wordt hieronder weergegeven. Fig. 1: Evolutie SOA geregistreerd door peillaboratoria in België (N=63, 63%), Aantal geregistreerde gevallen Gonorrhoea Chlamydia Syfilis Jaar Fig. 1a: Evolutie SOA geregistreerd door peillaboratoria in Vlaanderen ( N=34, 63%), Aantal geregistreerde gevallen Gonorrhoea Chlamydia Syfilis Jaar 11

12 Trends in de epidemiologische situatie vanuit peillaboratoria microbiologie Fig. 1b: Evolutie SOA geregistreerd door peillaboratoria in Wallonië ( N = 22, 63%), Aantal geregistreerde gevallen Gonorrhoea Chlamydia Syfilis Jaar Fig. 1c: Evolutie SOA geregistreerd door peillaboratoria in Brussel ( N=7, 58%), Aantal geregistreerde gevallen Gonorrhoea Chlamydia Syfilis Jaar De stijgende trend is aanwezig bij zowel Chlamydia, gonorroe als bij syfilis. Het meest in het oog springend is de stijging van de incidentie van Chlamydia in de 3 landsdelen, een trend die zich trouwens ook in andere Europese landen voordoet (4). De peillaboratoria beschikken eveneens over informatie over het geslacht en leeftijd van deze patiënten (14). Een meer gedetailleerde weergave van de resultaten van deze surveillance zal binnenkort te zijn vinden op de website van het WIV. 12

13 Trends in de epidemiologische situatie vanuit peillaboratoria microbiologie Er is echter nood aan meer informatie over de subgroepen in de populatie bij wie deze tendensen zich manifesteren. De kennis over determinanten zoals seksuele geaardheid, serologische status HIV, hepatitis B en hepatitis C, het gelijktijdig voorkomen van andere SOA, de historiek van SOA bij eenzelfde patiënt, land van herkomst, streek van herkomst en opleidingsniveau zijn nodig om een meer georiënteerd besluit te vormen en doelgerichte acties ter preventie en controle te organiseren. In onderstaande hoofdstukken, waarvan de gegevens afkomstig zijn via een peilnetwerk van clinici, zullen de determinanten verder besproken worden. 13

14 Methodologie voor het peilnetwerk van clinici 3 Methodologie voor het peilnetwerk van clinici De hiernavolgende gegevens werden ingezameld via een Belgisch peilnetwerk van gynaecologen, dermatologen, huisartsen, internisten, urologen, centra voor seksuele voorlichting en familiale planning, SOA-klinieken en medische studentencentra. Eind 29 bestond het netwerk uit 46 sites, als volgt samengesteld: dermatologen (13), huisartsen (15), gynaecologen (5), centra voor seksuele voorlichting en familiale planning (3), medische studentencentra (3), internisten (3), urologen (1) en SOA -consultatiecentra (3). Van de 3 SOA -consultatiecentra is er één nieuw centrum, opgestart in oktober 29 en gelegen in Brussel. De andere 2 SOA consultatiecentra zijn in Antwerpen gelegen. 9 sites zijn gelegen in de regio Brussel, 13 in Wallonië en 24 in Vlaanderen. De verdeling volgens het type van de medische sites over de 3 regio s ziet er als volgt uit: Fig. 2: Verdeling van de types medische sites over de 3 regio s: Vlaanderen, Wallonië en Brussel, 29 Vlaanderen Wallonië Brussel 1 8 Aantal Dermato SOAklinieken Huisarts Urologen en Internist en Gynaec o/obs Med Student Centra Seksuel Vlaanderen Wallonië Brussel Type medische site Een "site" kan een privé praktijk van één of meerdere artsen zijn of een dienst van een ziekenhuis of een medisch centrum waar één of meerdere artsen werken. De registratie gebeurt op vrijwillige basis. Volgende SOA worden geregistreerd: Chlamydia-infectie, gonorroe, Trichomonas-infectie, herpes genitalis-infectie, syfilis, genitale wratten (HPV-infectie), condylomen en PID (Pelvic Inflammatory Disease). Ook is er plaats voorzien voor de registratie van andere niet nader gespecificeerde SOA zoals lymphogranuloma venereum (LGV), chancroïd, donovanosis (granuloma inguinale) en schaamluizen of pediculosis pubis. Bacteriële vaginose en vaginale schimmelinfecties worden niet beschouwd als SOA. In 26 werd ook acute hepatitis C via seksuele overdracht bij homo/biseksuele mannen toegevoegd. 14

15 Methodologie voor het peilnetwerk van clinici Sommige infectieziekten, zoals laatstgenoemde, worden dus toegevoegd aan het registratieformulier tengevolge van observaties in andere landen en in eigen land. Voor LGV worden de diagnoses beschouwd als een bevestigd, waarschijnlijk of mogelijk geval, op basis van de volgende criteria (2) : Criteria Classificatie Bevestigd Waarschijnlijk Mogelijk LGV-pathologie of contact met Ja Ja Ja LGV-patiënt Chlamydia trachomatis + / onbekend + + serologie, invasieve titers PCR urine of PCR rectum of + + Onbekend PCR keel PCR genotype + Onbekend Onbekend Een nieuw geval van SOA wordt gedefinieerd als zijnde een patiënt die consulteert voor een nieuwe of eerste periode van één of meerdere geselecteerde SOA, ongeacht of deze patiënt in eerste instantie consulteert voor een SOA-klacht of niet. De diagnoses vastgesteld bij een patiënt die consulteert voor een zwangerschap of voor een SOA-screening tellen mee. Patiënten met recidiverende herpesinfectie of genitale wratten zijn uitgesloten. Alleen een primo-infectie wordt geregistreerd voor die SOA. Voor Chlamydia, gonorroe en syfilis kan de arts aangeven of het om een reïnfectie gaat. Volgende variabelen zijn opgenomen in de registratie: Demografische variabelen over de patiënt Geboortejaar Geslacht Nationaliteit Woonplaats in België Scholingsgraad Variabelen over de SOA diagnose Datum van diagnose Motief van de consultatie SOA-diagnose Symptoom (uitgezonderd voor genitale wratten, PID en schaamluizen) SOAgeschiedenis Gedragsvariabelen Seksuele geaardheid Aantal seksuele partners in de laatste 6 maand Sekswerk in de laatste 6 maand Bezoek als klant in de prostitutie in de laatste 6 maand Intraveneus druggebruik in de laatste 6 maand Seksueel contact met een intraveneuze druggebruiker in de laatste 6 maand Vermoedelijke besmetting in het buitenland Variabelen over de serologische status van de patiënt HIV-status en ogenblik van test Hepatitis B (HBV)- status en vaccinatiestatus Hepatitis C (HCV)- status Syfilis De diagnostische criteria per SOA staan vermeld op het registratieboekje (zie bijlage 1.1). 15

16 Methodologie voor het peilnetwerk van clinici Voor de patiënten bij wie een diagnose van HPV-infectie wordt gesteld, worden sinds 28 op de achterzijde van het registratieformulier gegevens verzameld die verband houden met de vaccinatiestatus voor HPV: niet gevaccineerd, volledig gevaccineerd of vaccinatieschema lopende. Daarbij wordt ook gevraagd het type vaccin en het jaar van toediening aan te geven (zie bijlage p.1.1). Het peilnetwerk wordt maandelijks aangeschreven en de registratieformulieren/boekjes worden maandelijks opgestuurd (zie bijlage 1.1 voorbeeld van registratieformulier). In februari wordt een herinneringsbrief opgestuurd naar de artsen van wie nog registratieboekjes ontbreken. Indien nodig (bv. wanneer er geen registratieboekjes zijn toegestuurd) worden de artsen telefonisch gecontacteerd. De gegevensinvoer gebeurt anoniem. Indien belangrijke gegevens ontbreken wordt telefonisch, schriftelijk of per naar de ontbrekende informatie gevraagd. De gegevens worden geanalyseerd met behulp van het statistische pakket STATA en worden voorgesteld en beschreven in een jaarlijks rapport. 16

17 Beschrijving van de resultaten van de SOA via het peilnetwerk van clinici 4 Beschrijving van de resultaten van de SOA via het peilnetwerk van clinici 4.1 Verdeling naar type van medische site In 29 werden er bij de 46 deelnemende sites 778 patiënten met één of meerdere SOA gediagnosticeerd. Het totale aantal gediagnosticeerde SOA bedraagt 838. Figuur 3 geeft een idee van de verdeling van de verschillende SOA -diagnoses naar type van medische site. De SOA die vallen onder de rubriek Andere in het registratieboekje (bijlage1.1) zijn niet in deze figuur opgenomen vanwege de kleine aantallen. Uit de grafiek blijkt dat er grote verschillen bestaan per medische site. De verdeling van de SOA-diagnoses wordt dus sterk bepaald door het relatieve aandeel van het type medische sites. Wat opvalt, is dat bij dermatologen vooral condylomen worden gediagnosticeerd (77%), wat overeenkomt met 42% van alle geregistreerde condyloomdiagnoses. 32% van de condyloomdiagnoses komt van gynaecologen. Meer dan de helft van de syfilisdiagnoses wordt in SOA-klinieken gediagnosticeerd (62%). Chlamydia -infecties worden in alle types van medische sites gediagnosticeerd. Fig. 3: Verdeling van de verschillende SOA-diagnoses naar type van medische site, 29 Aantal geregistreerde diagnoses dermatologen huisartsen gynaecologen urologen familiale planning studentencentrum SOA-kliniek internisten PID condylomen herpes trichomonas syfilis gonorroe chlamydia Type van medische site 17

18 Beschrijving van de resultaten van de SOA via het peilnetwerk van clinici 4.2 Overzicht van de patiënten geregistreerd met een SOA Overzicht volgens geslacht en leeftijd In 29 betroffen de SOA-diagnoses geregistreerd door het peilnetwerk 367 mannen en 411 vrouwen. In de leeftijdscategorie van de jongeren (15-24 jaar) zijn er bijna 4 keer zoveel vrouwen als mannen vertegenwoordigd. Figuur 4 illustreert de verdeling van de SOA -patiënten naar geslacht en leeftijdscategorie. SOA worden het vaakst gediagnosticeerd bij personen tussen 2 en 29 jaar oud. Bij de vrouwen is de leeftijdscategorie van 2 tot 24 jaar het sterkst vertegenwoordigd (3%), bij mannen is dat die van 25 tot 34 jaar (34%). Fig. 4: Verdeling van de patiënten volgens geslacht en leeftijdscategorie, 29 Leeftijdsgroep <= >= 6 Vrouwen (N=411) Mannen (N=367) Aantal geregistreerde SOA -patiënten De gemiddelde leeftijd in Vlaanderen is 33 jaar, in Wallonië 3 jaar en in Brussel 28 jaar. De verdeling binnen geslacht en leeftijdsgroep is gelijkaardig voor de 3 regio s. Als bovenstaande verdeling wordt bekeken per type van medische site, dan valt deze verdeling enigszins anders uit voor bepaalde specialismen of centra. In de centra voor seksuele voorlichting en familiale planning ligt de man/vrouw ratio het laagst (,1). De gynaecologen diagnosticeren uitsluitend vrouwelijke patiënten, met uitzondering van één enkele partner. De urologen diagnosticeren uitsluitend mannelijke SOA patiënten. Bij de dermatologen en in de SOA-klinieken worden vooral mannelijke SOA -patiënten gediagnosticeerd; dit betreft respectievelijk 81% en 78% van de SOA-patiënten die deze sites registreerden in 29. Chlamydia-infecties en genitale wratten zijn de meest voorkomende SOA bij mannen en vrouwen samen (fig. 5, tabel 1). Meer dan de helft van de diagnoses geregistreerd bij vrouwen zijn Chlamydia -infecties (6%). 18

19 Beschrijving van de resultaten van de SOA via het peilnetwerk van clinici Fig. 5: Verdeling van de SOA -diagnoses naar geslacht, 29 Aantal geregistreerde SOA Mannelijk (N=387) Vrouwelijk (N=451) Chlamydia Condylomen Syfilis Gonorroe Herpes Trichomonas Andere PID SOA-diagnose De verdeling per regio van de determinanten bij de verschillende SOA wordt in detail besproken in hoofdstuk 5. In de categorie andere SOA-diagnose gaat het om 22 gevallen van LGV, 8 gevallen van acute hepatitis C via homoseksuele overdracht bij mannen en 4 gevallen van pediculosis pubis (3 mannen en 1 vrouw). Tabel 1: Verdeling volgens geslacht van de gerapporteerde SOA-diagnoses, 29 SOA-diagnose Mannelijk Vrouwelijk Totaal Chlamydia-infectie 19 (28,1 %) 272 (6,3 %) 381 (45,4 %) Gonorroe 68 (17,5 %) 26 (5,8 %) 94 (11,2 %) Syfilis 13 (27, %) 1 (2,2 %) 113 (13,5 %) Trichomonas-infectie - 14 (3,1 %) 14 (1,7 %) Herpes 9 (2,3 %) 26 (5,8 %) 35 (4,2 %) Genitale wratten 66 (17, %) 7 (15,5 %) 136 (16,2 %) PID - 32 (7,1 %) 32 (3,8 %) Andere 33 (8,5 %) 1 (,2 %) 34 (4,1 %) Totaal N=387 (1 %) N=451 (1 %) N=838 (1 %) Figuur 6a toont de verdeling van de meest frequent gerapporteerde SOA -diagnoses naar geslacht en leeftijdscategorie. Het verschil naar geslacht in deze leeftijdsverdeling valt meteen op. Bij de mannen worden gonorroe, Chlamydia en genitale wratten vooral gediagnosticeerd in de leeftijdsgroep van jaar, terwijl syfilis vaker voorkomt in de leeftijdscategorie jaar. 19

20 Beschrijving van de resultaten van de SOA via het peilnetwerk van clinici Bij de vrouwen zijn de jongere leeftijdscategorieën duidelijk het hoogst vertegenwoordigd, vooral voor Chlamydia infecties. De helft van de Chlamydia infecties komt voor in de leeftijdscategorie jaar. In figuren 6b en 6c wordt een analoge verdeling weergegeven naar geslacht en leeftijd, enerzijds voor Vlaanderen, anderzijds voor Wallonië en Brussel. Fig. 6a: Verdeling van de meest frequent gerapporteerde SOA naar geslacht en leeftijdscategorie, België, 29 Geslacht: mannen Aantal geregistreerde SOAdiagnoses Chlamydia Gonorroe Syfilis Condylomen jaar jaar jaar jaar >=55 jaar Leeftijdscategorie Geslacht: vrouwen Aantal geregistreerde SOAdiagnoses Chlamydia Condylomen PID jaar jaar jaar jaar >=55 jaar Leeftijdscategorie 2

21 Beschrijving van de resultaten van de SOA via het peilnetwerk van clinici Fig. 6b: Verdeling van de meest frequent gerapporteerde SOA naar geslacht en leeftijdscategorie, Vlaanderen, 29 Geslacht: mannen Aantal geregistreerde SOadiagnoses Chlamydia Gonorroe Syfilis condylomen jaar jaar jaar jaar >=55 jaar Leeftijdscategorie Geslacht: vrouwen Aantal geregistreerde SOA diagnoses Chlamydia Condylomen PID jaar jaar jaar jaar >=55 jaar Leeftijdscategorie 21

22 Beschrijving van de resultaten van de SOA via het peilnetwerk van clinici Fig. 6c: Verdeling van de meest frequent gerapporteerde SOA naar geslacht en leeftijdscategorie, Wallonië en Brussel, 29 Geslacht: mannen 16 Aantal geregistreerde SOadiagnoses jaar jaar jaar jaar >=55 jaar Chlamydia Gonorroe Syfilis Condylomen Leeftijdscategorie Geslacht: vrouw en Aantal geregistreerde SOAdiagnoses jaar jaar jaar jaar >=55 jaar Leeftijdscategorie Chlamydia Condylomen PID Bij 4 vrouwen en 2 mannen werden op hetzelfde moment 2 verschillende SOA gediagnosticeerd (7% van alle geregistreerde patiënten). De meest voorkomende combinatie bij vrouwen is die van Chlamydia en PID, gevolgd door Chlamydia en gonorroe Aanleiding tot consultatie Tabel 2 toont de verdeling van de SOA-diagnoses volgens geslacht en volgens het motief van de consultatie voor de patiënten voor wie dit motief is gekend. Deze informatie is beschikbaar voor 75% van de SOA diagnoses bij vrouwen (N=338) en voor 73% van de SOA diagnoses bij mannen (N=284). Pediculosis pubis is niet in deze tabel opgenomen, aangezien het maar om 3 gevallen gaat. 22

23 Beschrijving van de resultaten van de SOA via het peilnetwerk van clinici Tabel 2: Verdeling van de SOA-diagnoses volgens geslacht en volgens motief van de consultatie indien gekend, 29 SOA-diagnose Mannelijk Vrouwelijk Consult voor een SOAklacht Consult omwille van andere reden dan SOAklacht Consult voor een SOAklacht Consult omwille van andere reden dan SOAklacht Chlamydia-infecties Gonorroe Syfilis Trichomonas-infectie Genitale herpesinfectie Condylomen (HPV) PID LGV Hepatitis C Totaal N=21 (73,9%) N=74 (26,1%) N=162 (47,9%) N=176 (52,1%) Bij vrouwen werd in meer dan de helft (52%) van deze gevallen een SOA-diagnose gesteld tijdens een consultatie waarvan de aanleiding niet een SOA -klacht betrof; bij mannen was dit 26%. Bij vrouwen worden vooral Chlamydia -infecties vaak gediagnosticeerd ter gelegenheid van een consultatie met een ander motief dan een SOA-klacht (bv. screening, consultatie voor een zwangerschap); bij 66% van deze diagnoses is dit het geval Woonplaats, nationaliteit en soort opleiding In 87% van de gevallen is de verblijfplaats gekend (N=711). Onder hen hebben 21 patiënten een verblijfplaats buiten België (3%). De nationaliteit is niet gekend voor 2% van de patiënten. Voor de gevallen waarvan nationaliteit en de Belgische verblijfplaats gekend is, geldt een verdeling per landsgedeelte zoals weergegeven in onderstaande tabel 3 Tabel 3: Verdeling van de verblijfplaats volgens de nationaliteit, 29 Nationaliteit Vlaanderen Wallonië Brussel Totaal Belg 356 (81.8%) 132 (74.2%) 34 (54.8%) 522 (77.3%) Ander EU -Land 29 (6.6%) 13 (7.3%) 11(17.7%) 53 (7.9%) Subsahar.Afrika 15 (3.4%) 13 (7.3%) 7 (11.3%) 35 (5.2%) N.-Afrika 1 (2.3%) 18 (1.1%) 8 (12.9%) 36 (5.3%) Centraal/Zuid Amerika 4 (.9%) - 2 (3.2%) 6 (.9%) Noord-Amerika 1 (-) (.1%) Azië 2 (4.6%) 2 (1.1%) - 22 (3.3% Totaal 435 (1%) 178(1%) 62(1%) 675(1%) 23

24 Beschrijving van de resultaten van de SOA via het peilnetwerk van clinici Van alle patiënten is 77% van Belgische nationaliteit, 1% is Afrikaans, 8% is afkomstig uit een ander Europees land, 3% is afkomstig uit Azië, 6 personen zijn afkomstig uit Centraal/Zuid-Amerika (1%) en 1 persoon uit Noord-Amerika. Bij 57% van de gevallen is de scholingsgraad gekend (N=443). Zoals te zien is in figuur 7, is het hoger onderwijs (personen die studies volgden >18 jaar) het hoogst vertegenwoordigd (42% van de personen voor wie het niveau van onderwijs is gekend). Er zijn geen noemenswaardige verschillen tussen de 3 Belgische regio s. Bovendien is deze variabele moeilijk te interpreteren het feit dan voor bijna de helft van de patiënten deze informatie ontbreekt. Fig. 7: Verdeling van de SOA-patiënten naargelang het niveau van onderwijs (hoogst behaalde diploma), 29 Aantal geregistreerde SOA-patiënten geen vorming lagere school technisch onderwijs beroepsonderwijs algemeen secundair hoger onderwijs onbekend Niveau van onderwijs 24

25 Beschrijving van de resultaten van de SOA via het peilnetwerk van clinici Seksuele geaardheid en andere risicofactoren De seksuele geaardheid is gekend door 89% van de SOA-patiënten geregistreerd in 29. Bij de vrouwen is die informatie in 85% van de gevallen gekend; 97% hiervan is heteroseksueel Bij de mannen vermeldt 51% een homo/biseksuele geaardheid en 44% een heteroseksuele geaardheid. In Vlaanderen zijn 54% van de mannen geregistreerd met een SOA homoseksueel; voor Wallonië en Brussel gaat het om 3%. Bij homo/biseksuele mannen is syfilis het meest frequent. Bij heteroseksuele mannen zijn Chlamydia infecties het meest frequent. (Fig.8) Fig. 8: Verdeling van de SOA-diagnoses bij mannen naar seksuele geaardheid, 29 Aantal geregistreerde SOAdiagnoses chlamydia syfilis condylomen homo/biseksueel (N=24) gonorroe LGV SOA-diagnose heteroseksueel (N=156) hepatitis C herpes De verdeling per regio van de seksuele geaardheid wordt besproken bij de beschrijving van iedere SOA afzonderlijk, in hoofdstuk 5. Als er gekeken wordt naar het land van herkomst van de mannen, dan vindt men een verdeling zoals weergeven in onderstaande tabel 4. Bij de Belgische mannelijke patiënten met een SOA is 6% homo/biseksueel. Een gelijkaardig cijfer vindt men terug bij de patiënten afkomstig van een ander EU-land, maar het aantal geregistreerde gevallen in België is te klein om dit gegeven te veralgemenen. 25

26 Beschrijving van de resultaten van de SOA via het peilnetwerk van clinici Tabel 4: Verdeling van seksuele geaardheid bij mannen naar land van herkomst, 29 Homo/biseksuele mannen heteroseksuele mannen België Ander EU-land Subsaharisch Afrika 2 16 Centraal/Zuid- Amerika 2 Noord-Amerika 2 Azië 5 6 Totaal De verdeling naar seksuele geaardheid bij de mannen verschilt naar leeftijdscategorie (tabel 5). Het aandeel homo/biseksuele mannen overweegt vanaf 35 jaar; in de jongere leeftijdsgroepen overweegt het aandeel heteroseksuele mannen. Tabel 5: Verdeling van mannen naar seksuele geaardheid per leeftijdscategorie, 29 Leeftijdscategorie Heteroseksuele mannen Homo/biseksuele mannen Seksuele geaardheid onbekend jaar (N=7) 5 (71,4%) 2 (28,6%) jaar (N=44) 28 (63,6%) 12 (27,3%) 4 (9,1%) jaar (N=63) 38 (6,3%) 18 (28,6%) 7 (11,1%) 3-34 jaar (N=63) 26 (41,3%) 34 (54,%) 3 (4,8%) jaar (N=51) 2 (39,2%) 28 (54,9%) 3 (5,9%) 4-44 jaar (N=44) 12 (26,7%) 27 (61,4%) 5 (11,1%) jaar (N=48) 8 (16,7%) 36 (75,%) 4 (8,3%) 5-54 jaar (N=21) 6 (28,6%) 15 (71,4%) - >= 55 jaar (N=25) 9 (36,%) 15 (6,%) 1 (4,%) Bij de mannen melden 58 personen (16%) een vaste partner te hebben en 125 personen (34%) melden dat ze meer dan één partner hebben gehad in de 6 maand voorafgaand aan de SOA-consultatie. Deze verdeling bij de mannen verschilt naar seksuele geaardheid (figuur 9). Bij de vrouwen vermeldt 38% één vaste partner (N=154) en 25% meerdere partners (N=12). We hebben geen informatie over het aantal partners in 43% (N=334) van de gevallen (5% bij mannen en 37% bij vrouwen). 26

27 Beschrijving van de resultaten van de SOA via het peilnetwerk van clinici Fig. 9: Verdeling van de mannelijke patiënten naar seksuele geaardheid en aantal seksuele partners in de laatste 6 maanden indien gekend, 29 6 homo/biseksueel (N=67) heteroseksueel (N=14) 5 Aantal mannelijke patiënten vaste 2 tot 4 5 of meer Aantal seksuele partners in de laatste 6 maanden 5% (N=19) van de mannen meldt een contact met betaalde seksuele diensten in de afgelopen 6 maanden, voor 49% (N=18) zijn deze gegevens onbekend. Achttien percent (N=72) van de vrouwen is werkzaam als prostituee, voor 22% (N=92) zijn deze gegevens onbekend. Vijf mannen zijn commerciële sekswerker. Van de 72 vrouwelijke prostituees hebben er 4 de Belgische nationaliteit, 17 zijn afkomstig uit een ander Europees land, 9 uit Afrika, 4 uit Azië, 1 uit Centraal/Zuid-Amerika en voor een vrouw is de nationaliteit onbekend. Het overgrote deel van de vrouwelijke prostituees (69 van de 72) geregistreerd in 29 consulteerde een medisch centrum dat zich specifiek richt tot deze groep. Zeven vrouwen en 2 mannen vermelden seksuele contacten met een IV druggebruiker. Voor de helft van de personen zijn deze gegevens onbekend. Vier vrouwen en 1 man vermelden IV -druggebruik. Drie van de 4 vrouwen zijn eveneens werkzaam in de prostitutie. Voor 22 mannen en 18 vrouwen (5% van het totale aantal patiënten) wordt vermeld dat de infectie met een SOA plaatsvond in het buitenland. Tabel 6 geeft de verdeling van deze patiënten weer naar geslacht en nationaliteit. Tabel 6: Verdeling van de SOA-patiënten die de infectie opliepen in het buitenland naar geslacht en nationaliteit, 29 Nationaliteit Mannen Vrouwen Totaal België 15 (68,2%) 11 (61,1%) 26 (65,%) Subsaharisch Afrika 5 (22,7%) 2 (11,1%) 7 (17,5%) Ander Europees land 2 (9,1%) 3 (16,7%) 5 (12,5%) Azië - 1 (5,6%) 1 (2,5%) Onbekend - 1 (5,6%) 1 (2,5%) Totaal 22 (1%) 18 (1%) 4 (1%) 27

28 Beschrijving van de resultaten van de SOA via het peilnetwerk van clinici Houding tegenover een voorgestelde HIV-test Figuur 1 illustreert de verdeling van de geregistreerde SOA-patiënten naar geslacht en omstandigheden waarin de HIV test werd afgenomen. Bijna de helft (45%; N=353) van de patiënten is getest ter gelegenheid van de SOA -consultatie, 25% (N=193) van de patiënten had zich al eerder laten testen. In 16% van de gevallen werd er geen test voorgesteld of werd nog nooit een test afgenomen (N=126). Bij 8% (N=58) is de HIV -test gepland voor een later tijdstip. Dertien patiënten weigerden de test (2%). Voor 4% van de gevallen ontbreekt informatie hierover (N=35). In 7% van de gevallen is de HIV-status gekend (N=543); 2% (N=11) hiervan is HIVpositief. Voor 3 % (N=235) is de HIV-status niet gekend, onder wie 3 patiënten die wel werden getest voor HIV, maar voor wie het resultaat niet werd vermeld. Fig. 1: Verdeling van de geregistreerde SOA-patiënten naar geslacht en omstandigheden van de HIV-test, 29 Aantal geregistreerde SOA-patiënten vrouwen (N=411) mannen (N=367) nu getest test <=3 maand geleden test >3 maand geleden nooit getest test niet voorgesteld test geweigerd later te testen informatie niet gekend Van de 141 patiënten die meer dan 3 maanden voorafgaand aan de SOA diagnose werden getest op HIV, waren er 45 HIV negatief (32%). Hoewel de karakteristieken van deze 45 patiënten op een lager risicoprofiel wijzen, is het toch aangewezen om bij deze personen een nieuwe HIV test voor te stellen, gezien de recente SOA infectie. 28

29 Beschrijving van de resultaten van de SOA via het peilnetwerk van clinici Serologische status hepatitis B Voor 65% (N=58) van alle geregistreerde SOA-patiënten is er serologische informatie voor hepatitis B beschikbaar: van 12% (N=62) van de gekende gevallen is de serologie positief, 49% (N=251) is negatief en 38% (N=195) is gevaccineerd. Voor de vrouwen werkzaam in de prostitutie geregistreerd via dit netwerk, ligt de proportie gevaccineerd voor hepatitis B het hoogst (57%). Dit hangt samen met de deelname van een medisch centrum (preventief en curatief) dat zich richt tot deze risicogroep. De proportie homo/biseksuele mannen gevaccineerd voor hepatitis B en geregistreerd met een nieuwe SOA episode in 29 bedraagt 44 %. Van de 62 patiënten met een positieve serostatus voor hepatitis B, zijn er 52 mannen en 1 vrouwen (onder wie 3 prostituees). Van de 52 mannen zijn er 42 homo/biseksueel, 9 heteroseksueel voor 1 man is de seksuele geaardheid onbekend. Het voorstellen van een hepatitis B vaccinatie zou kunnen worden aanbevolen bij alle SOApatiënten die nog niet geïmmuniseerd zijn, in het bijzonder bij personen die vaak wisselende seksuele contacten hebben zoals sekswerkers en homo/biseksuele mannen (3). Het insluiten van deze variabele in de registratie geeft een aanzet tot het voorstellen van een vaccinatie Overzicht symptomen Tabel 7 toont de verdeling van de symptomen per SOA-diagnose per geslacht voor de gevallen waarvoor een specifiek symptoom werd aangeduid. Zoals vermeld in de beschrijving van de methode, worden voor de diagnose van genitale wratten, PID en schaamluizen of pediculosis pubis geen specifieke symptomen gevraagd. Tabel 7: Verdeling van de symptomen per SOA-diagnose per geslacht, 29 SOA-diagnose Mannelijk Vrouwelijk uretritis proctitis genitale ulcus uretritis cervicitis genitale ulcus Chlamydia (86,6%) (13,4%) (5,7%) (94,3%) - Gonorroe (86,4%) (13,6%) (1%) - Syfilis (14,8%) (85,2%) Herpes (16,7%) (83,3%) (3,9%) (15,4%) (8,8%) Trichomonas 12 - (1 %) - LGV 2 - (1%) - 29

30 Determinanten per SOA-diagnose 5 Determinanten per SOA diagnose 5.1 Chlamydia-infectie en Pelvic Inflammatory Disease (PID) Determinanten van de infectie Een Chlamydia-infectie wordt in 71% van de gevallen gesteld bij vrouwen (N=272; tabel 1). 66% van de vrouwen voor wie de informatie gekend is consulteerden omwille van een andere reden dan een SOA-klacht (tabel 2). De gemiddelde leeftijd bij de vrouw is 26 jaar en bij de man 32 jaar. De helft van de vrouwen geregistreerd met een Chlamydia infectie is jonger dan 25 jaar. De gemiddelde leeftijd en de verdeling naar geslacht verschilt niet over de verschillende landsdelen. Aangezien het probleem van Chlamydia zich voornamelijk stelt bij jonge vrouwen is het belangrijk de leeftijdsverdeling bij die groep te bestuderen. Er wordt daar dieper op ingegaan in hoofdstuk 5.1.2, waar de evolutie over de laatste jaren wordt besproken Tabel 8 toont de verdeling van de chlamydiapatiënten naar geslacht en nationaliteit. Tabel 8: verdeling van de chlamydiapatiënten naar geslacht en nationaliteit, 29 Nationaliteit Mannen Vrouwen Totaal Belg 73 (67,%) 183 (67,3%) 256 (67,2%) Ander Europees land 13 (11,9%) 33 (12,1%) 46 (12,1%) Subsaharisch Afrika 9 (8,3%) 17 (6,3%) 26 (6,8%) Noord-Afrika 4 (3,7%) 17 (6,3%) 21 (5,5%) Azië 6 (5,5%) 1 (3,7%) 16 (4,2%) Centraal/Zuid- Amerika 2 (1,8%) 4 (1,5%) 6 (1,6%) Noord-Amerika 1 (,9%) - 1 (,3%) Onbekend 1 (,9%) 8 (2,9%) 9 (2,4%) Totaal 19 (1%) 272 (1%) 381 (1%) In onderstaande figuren 11a, 11b, en 11c wordt de verdeling van patiënten naar geslacht en nationaliteit per landsgedeelte weergegeven, indien de nationaliteit gekend is (98% van de registraties). 3

31 Determinanten per SOA-diagnose Fig. 11a: Verdeling van de chlamydiapatiënten naar geslacht en nationaliteit, Vlaanderen, Aantal 1 5 Belg Ander Subsa Noord- Centr Noord- Azië Onbe Totaal Mannen Vrouwen Mannen Vrouwen Fig. 11b: Verdeling van de chlamydiapatiënten naar geslacht en nationaliteit, Wallonië, 29 Aantal Belg Ander EU Subsah. Noord- Onbeken Totaal Mannen Vrouwen Mannen Vrouwen Fig. 11c: Verdeling van de chlamydiapatiënten naar geslacht en nationaliteit, Brussel, Aantal Belg Ander EU-land Subsah. Afrika Noord- Afrika Centraal/ Onbeken zuid d Totaal Mannen Vrouwen Mannen Vrouwen Driekwart van de gevallen (65% bij de man en 8% bij de vrouw) meldt een heteroseksuele geaardheid en 29% van de mannen meldt een homo/biseksuele geaardheid. In 6% van de gevallen is de seksuele geaardheid niet gekend. 31

32 Determinanten per SOA-diagnose In Vlaanderen is 28% van de chlamydiapatiënten homoseksueel, het betreft enkel mannen. De vrouwen zijn heteroseksueel op 3 meldingen van biseksualiteit na; 2 Belgische en 1 vrouw afkomstig uit een ander Europees land. In Wallonië, met voornamelijk vrouwelijke geregistreerde patiënten, is de seksuele geaardheid slechts gekend voor 33% van de chlamydiapatiënten: allen zijn heteroseksueel. Van de meldingen uit Brussel zijn 89% van de mannen heteroseksueel en 11% homoseksueel. Er dient op gewezen te worden dat de vastgesteld verschillen mogelijk te verklaren zijn door de grote diversiteit in het aantal en de soort deelnemende sites naargelang de regio. 3% van de patiënten (N=114) vermeldt meer dan één partner gedurende de laatste zes maanden (27% bij de vrouw en 38% bij de man) en 24% (N=91) heeft gedurende de laatste zes maanden een vaste partner gehad (28% bij de vrouw en 15% bij de man). Voor ongeveer de helft zijn deze gegevens echter onbekend, voornamelijk door de registraties vanuit Vlaanderen. Onder de vrouwen zijn 64 personen werkzaam in de prostitutie. Deze zijn voornamelijk afkomstig uit Vlaanderen omdat het grootste deelnemende centrum voor seksuele voorlichting die zich tot deze doelgroep, zich in Vlaanderen bevindt. Voor 94% (N=239) van het totale aantal gevallen die zijn getest voor HIV (N=253; 66% van alle chlamydiagevallen) wordt een HIV-negatieve status gemeld. Voor 6% (N=14) onder hen wordt een HIV -positieve status gemeld. De verdeling over de regio s wordt eveneens besproken in hoofdstuk 7 SOA en HIV-coinfectie. Voor 74% (N=282) van de chlamydiapatiënten is aangegeven of de infectie plaatsvond in België of in het buitenland. Onder hen werden 14 personen (5%) geïnfecteerd in het buitenland. Achttien vrouwen werden gelijktijdig gediagnosticeerd met Chlamydia en PID. De gemiddelde leeftijd van de vrouwen gediagnosticeerd met PID is 32 jaar, ouder dan voor chlamydia Vergelijking Figuur 12a toont de evolutie van het aantal geregistreerde chlamydiadiagnoses naar registratiejaar, geslacht en seksuele geaardheid. Deze cijfers zijn gebaseerd op de gegevens afkomstig van de 31 sites die gedurende deze jaren (25-29) registreerden. Het aantal gerapporteerde diagnoses ligt significant hoger in 29 in vergelijking tot 25 (P=,36), voornamelijk toe te schrijven aan een stijging waargenomen bij vrouwen tussen 28 en 29 (P=,97). Deze recente stijging bij vrouwen manifesteert zich in alle leeftijdsgroepen. 32

33 Determinanten per SOA-diagnose Fig. 12a: Evolutie in het aantal geregistreerde chlamydiadiagnoses naar registratiejaar, geslacht en seksuele geaardheid (gegevens 31 sites), Aantal Homo/biseksuele mannen Heteroseksuele mannen Vrouwen (alle) Jaar Hieronder ( fig. 12b en fig. 12c ) wordt de evolutie van het aantal geregistreerde chlamydiadiagnoses naar registratiejaar, geslacht en seksuele geaardheid voor Vlaanderen en Wallonië weergegeven. De toename van de incidentie van Chlamydia in België komt voornamelijk vanuit Wallonië. Dit zou kunnen verklaard worden door een grotere screeningsactiviteit. Ook de verschillen in types deelnemende sites tussen de regio s zouden de verschillen in de tendensen kunnen verklaren (zie rubriek 4.1) Fig. 12b: Evolutie in het aantal geregistreerde chlamydiadiagnoses naar registratiejaar, geslacht en seksuele geaardheid, Vlaanderen, Homo/Biseksuele Mannen Heteroseksuele Mannen Vrouwen (alle) Aantal Jaar 33

34 Determinanten per SOA-diagnose Fig. 12c Evolutie in het aantal geregistreerde chlamydiadiagnoses naar registratiejaar, geslacht en seksuele geaardheid, Wallonië, Homo/Biseksuele Mannen Heteroseksuele Mannen Vrouwen (alle) Aantal Jaar Onderstaande figuur 13a geeft de trend weer per leeftijdscategorie van de zwaarst getroffen groep, zijnde de vrouwen ( 25-29). Duidelijk is dat de jonge vrouwen van 2 tot 29 jaar goed dienen opgevolgd te worden indien men de chlamydia epidemie wil indijken. Doorgedreven sensibilisatie over de symptomen en de gevolgen, alsook screeningsactiviteiten behoren tot de aanbevelingen. Fig. 13a: Evolutie van het aantal chlamydiaregistraties bij vrouwen naar leeftijdscategorie in België, Aantal Chlamydia registraties Leeftijdscategorie Hieronder wordt een analoge analyse weergegeven voor Vlaanderen, daar het grootste aantal registraties gebeuren door 2 Vlaamse sites die sinds 25 deelnemen aan de surveillance. 34

35 Determinanten per SOA-diagnose Fig. 13b: Evolutie van het aantal chlamydiaregistraties bij vrouwen naar leeftijdscategorie over de laatste 4 jaar in Vlaanderen (2 sites) Aantal Chlamydiaregistraties Leeftijdscategorie Voor wat betreft PID werden er 19 diagnoses geregistreerd in 25, 21 in 26, 19 in 27, 19 in 28 en 2 in 29 (gegevens 31 sites). Het jaarlijkse aantal geregistreerde PIDdiagnoses blijft dus constant Internationale vergelijking Chlamydia is de meest frequent gerapporteerde infectie in Europa. In 27 werden door 22 landen bevestigde gevallen gerapporteerd aan het ECDC, wat neerkomt op een incidentie van 123 gevallen per 1. inwoners. Wellicht ligt de werkelijke incidentie nog hoger. Chlamydia treft vooral jonge personen (15-24 jaar). De infectie komt verspreid voor in de algemene populatie en beperkt zich niet tot een bepaalde risicogroep. (4) In vele Europese landen werd in de afgelopen 1 jaar een toename in de Chlamydia incidentie geobserveerd. (4) Het percentage positieve testen voor Chlamydia is in 29 in Nederland ten opzichte van 28 stabiel gebleven bij heteroseksuele mannen en vrouwen. Bij homo/biseksuele mannen wordt na een stijging in 28, in 29 een daling waargenomen van het percentage positieve testen. Vooral bij jonge heteroseksuele personen lag het percentage positieve testen in 29 hoog. (5) 5.2 Gonorroe Determinanten van de infectie Er zijn 94 gevallen van gonorroe-infecties vermeld, waarvan 68 mannen (cf. tabel 1). Bijna de helft (49%; N=33) van de mannen melden een homo/biseksuele geaardheid en 24 mannen melden een heteroseksuele geaardheid (35%). Voor 11 mannen is de seksuele geaardheid onbekend (16%). De gemiddelde leeftijd van de mannen bedraagt 35 jaar, van de vrouwen 28 jaar. De homoseksualiteit binnen de groep van de mannen met gonorroe ligt in Vlaanderen op 55%, in Wallonië op 1% en in Brussel op 88%. 35

36 Determinanten per SOA-diagnose Er dient hierbij vermeld te worden dat het gaat om surveillancegegevens in een peilnetwerk van clinici met een diversiteit van de deelnemende sites en een diversiteit in de afkomst van de patiënten per regio, wat aan basis ligt van de verschillen in seksuele geaardheid bij de gonorroepatiënten in de 3 landsdelen. Tabel 9 toont de verdeling van de patiënten naar geslacht en nationaliteit. Tabel 9: Verdeling van de gonorroepatiënten naar geslacht en nationaliteit, 29 Nationaliteit Mannen Vrouwen Totaal België 48 (7,6%) 16 (61,5%) 64 (68,1%) Ander Europees land 8 (11,8%) 2 (7,7%) 1 (1,6%) Subsaharisch Afrika 3 (4,4%) 4 (15,4%) 7 (7,5%) Noord-Afrika 3 (4,4%) 2 (7,7%) 5 (5,3%) Azië 4 (5,9%) 1 (3,9%) 5 (5,3%) Centraal/Zuid- Amerika 1 (1,5%) - 1 (1,1%) Onbekend 1 (1,5%) 1 (3,9%) 2 (2,1%) Totaal 68 (1%) 26 (1%) 94 (1%) Hieronder wordt de verdeling naar nationaliteit en geslacht per landsdeel weergegeven (fig. 14a, 14b, 14c). Fig. 14a: Verdeling van gonorroepatiënten naar geslacht en nationaliteit, Vlaanderen, 29 Mannen 4 Vrouwen 3 Aantal 2 1 Belg Ander EU-land Subsah. Afrika Noord- Afrika Centr./ Zuid-Am. Noord- Amerika Azië Onbek. Totaal Mannen Vrouwen

37 Determinanten per SOA-diagnose Fig. 14b: Verdeling van gonorroepatiënten naar geslacht en nationaliteit, Wallonië, 29 3 Mannen Vrouwen Aantal 2 1 Belg Ander EU - land Subsah.Af rika Noord- Afrika Azië Onbekend Totaal Mannen Vrouwen Fig. 14 c: Verdeling van gonorroepatiënten naar geslacht en nationaliteit, Brussel, 29 Aantal Belg Ander EUland Subsah. Afrika Noord-Afrika Mannen Vrouwen Totaal Mannen Vrouwen Voor 42 mannen en 19 vrouwen werd aangegeven of de infectie plaatsvond in België of in het buitenland. Acht personen (7 mannen en 1 vrouw) liepen de gonorroe-infectie op in het buitenland. Onder de personen voor wie de HIV -status is gekend (N=64), zijn 21 personen (33%) HIV positief, met 46% ( N=17 van de 37) in Vlaanderen, 18% ( N=2 van de 17) in Wallonië en 2% ( N=2 van de 1) in Brussel. 43 personen (67%) HIV-negatief. Voor 2 van de 21 HIVpositieve mannen was de seropositiviteit al gekend voor de SOA-consultatie. Alle HIVpositieve mannen zijn homo/biseksueel en de meesten hebben de Belgische nationaliteit (N=18). De hoogst vertegenwoordigde leeftijdscategorie bij deze mannen is die van jaar in Vlaanderen en jaar in Wallonië en Brussel. Bij 14 vrouwen en 1 mannen werden naast de gonorroediagnose tegelijkertijd een andere SOA gediagnosticeerd. In totaal is er bij 26% van de gonorroediagnoses een multiple SOA diagnose gesteld. De combinatie met een Chlamydia infectie komt meest voor (N=18). 37

38 Determinanten per SOA-diagnose Vergelijking In figuur 15a wordt de evolutie van het aantal geregistreerde gonorroediagnoses naar registratiejaar, geslacht en seksuele geaardheid weergegeven. Deze cijfers zijn gebaseerd op de gegevens afkomstig van de 31 sites die gedurende deze jaren (25-29) registreerden. Er wordt geen enkele statistisch significante verandering geobserveerd in het totale aantal diagnoses. Er wordt wel een stijging geobserveerd bij heteroseksuele mannen tussen 25 en 29 en bij vrouwen tussen 27 en 29. Het gaat echter om kleine aantallen over een te korte periode om een epidemiologische verklaring te vinden. Het kan gaan om een goede informatieverstrekking bij homoseksuele mannen in centra voor seksuele voorlichting en/of SOA-klinieken, maar ook om een toenemend onveilig seksueel gedrag bij heteroseksuele mannen met meerdere partners. Fig. 15a: Evolutie van het aantal geregistreerde gonorroediagnoses naar registratiejaar, geslacht en seksuele geaardheid, België (gegevens 31 sites), Homo/biseksuele mannen Heteroseksuele mannen Vrouwen (alle) Aantal Jaar De bovenstaande nationale trend wordt gedreven door de registraties vanuit Vlaanderen. Zie hiervoor figuur 15b. Het aantal registraties vanuit Brussel en Wallonië zijn te laag om grafisch weer te geven, vermoedelijk door de diversiteit van de sites in de verschillende landsdelen en hun patiëntenpopulatie. 38

39 Determinanten per SOA-diagnose Fig. 15b: Evolutie van het aantal geregistreerde gonorroediagnoses naar registratiejaar, geslacht en seksuele geaardheid, Vlaanderen (gegevens 2 sites), Homo/Biseksuele Mannen Heteroseksuele Mannen Vrouwen (alle) Aantal Jaar Internationale vergelijking In 27 werden door 27 landen gevallen van gonorroe gerapporteerd aan het ECDC, wat neerkomt op een incidentie van 8,4 gevallen per 1. inwoners. (4) In Nederland is het percentage positieve testen bij homo/biseksuele mannen na een jarenlange daling opnieuw toegenomen tussen 28 en 29. Vooral het percentage positieve orale gonorroe testen bij homo/biseksuele mannen nam toe. Bij heteroseksuele mannen werd eveneens een lichte stijging gezien in de proportie positieve testen tussen 28 en 29, terwijl dit bij vrouwen stabiel bleef. (5) Resistentiegegevens In Nederland is 49% van de in 29 onderzochte isolaten uit de SOA-centra resistent tegen ciprofloxacine (tegenover 45% in 28). Resistentie tegen derde generatie cefalosporines (huidige eerste keus therapie) werd niet gevonden, maar wel wordt steeds vaker een verminderde gevoeligheid gerapporteerd. (5) De resultaten van het referentielaboratorium in België (6) tonen dat het aandeel resistente isolaten voor penicilline, tetracycline en ciprofloxacine niet significant is gewijzigd tussen 26 en 28; tussen 28 en 29 daarentegen wordt een toename vastgesteld van het aantal resistente isolaten (tabel 1). Alle isolaten waren gevoelig aan ceftriaxone en aan spectinomycine. 39

40 Determinanten per SOA-diagnose Tabel 1: Percentage resistente isolaten (gegevens referentielaboratorium), Antibioticum Penicilline 32,8% 34,8% 35,5% 47,7% Tetracycline 5,9% 49,% 48,% 61,5% Ciprofloxacine 61,4% 6,3% 57,5% 63,2% Azithromycine 1,8% 3,1% 1,6% 2,1% 5.3 Syfilis Determinanten van de infectie In het totaal werden 113 gevallen van syfilis gediagnosticeerd waarvan 91% (N=13) van het mannelijke geslacht zijn (zie tabel 1). De gemiddelde leeftijd is 42 jaar voor de mannen en 34 jaar voor de vrouwen. Tabel 11a toont de verdeling van de patiënten naar geslacht en nationaliteit. Tabel 11a: Verdeling van de syfilisregistraties naar geslacht en nationaliteit (29) Nationaliteit Mannen Vrouwen Totaal België 83 (8,6%) 6 (6,%) 89 (78,8%) Ander Europees land 11 (1,7%) 1 (1,%) 12 (1,6%) Subsaharisch Afrika 5 (4,9%) - 5 (4,4%) Noord-Afrika 1 (1,%) 2 (2,%) 3 (2,6%) Azië 2 (1,9%) - 2 (1,8%) Onbekend 1 (1,%) 1 (1,%) 2 (1,8%) Totaal 13 (1%) 1 (1%) 113 (1%) De verdeling van de nationaliteiten binnen de 3 Belgische regio s wordt weergegeven in tabel 11b. Tabel 11b: Verdeling van de syfilisregistraties per regio naar nationaliteit, 29. Nationaliteit Vlaanderen Wallonië Brussel Totaal N % N % N % N % België 81 86,2 6 37,5 2 66, ,8 Ander Europees land 9 9,6 3 18, ,6 Subsaharische Afrika , 1 33,3 5 4,4 Noord-Afrika 1 1,1 2 12, ,6 Azië 2 2, ,8 Onbekend 1 1,1 1 6, ,8 Totaal 94 1, 16 1, 3 1, 113 1, Als de verdeling van de syfilisgevallen over de 3 regio s wordt bekeken, dan is 83% van de registraties afkomstig uit Vlaanderen. 4

41 Determinanten per SOA-diagnose Nationaal ziet men dat ruim 78% van de syphilispatiënten de Belgische nationaliteit hebben en 1% afkomstig is van een andere Europees land. Het aantal registraties komend van Wallonië en Brussel, respectievelijk 16 en 3 patiënten, is te laag om de variabelen te bestuderen. De onderstaande beschrijving van de determinanten geldt bijgevolg op nationaal niveau en kan gebruikt worden om de situatie in Vlaanderen te evalueren.het overgrote deel (84%; N=86) van de mannen vermelden een bi- of homoseksuele geaardheid en 13% (N=13) melden een heteroseksuele geaardheid; voor 4 mannen is deze informatie onbekend (4%). Tien mannen en 2 vrouwen werden naast hun syfilisdiagnose tegelijkertijd met een andere SOA gediagnosticeerd (11%). De verdeling van de SOA is de volgende: LGV (N=5), HCV (N=3), Chlamydia (N=3) en Trichomonas (N=1). De HIV-status is gekend voor 95% (N=17) van de gevallen: 6 mannen zijn HIV positief (56%), onder wie 9 hun HIV-seropositiviteit hebben ontdekt ter gelegenheid van de consultatie. Dat betekent dus dat 51 patiënten gekende HIV-seropositieven zijn (85%). Onder de HIV-seropositieve mannen hebben er 57 een homo/biseksuele geaardheid; 2 seropositieve mannen hebben een heteroseksuele geaardheid; voor de andere man is de seksuele geaardheid onbekend. De hoogst vertegenwoordigde leeftijdscategorie onder deze mannen is die van jaar. Van de seropositieve mannen gediagnosticeerd met syfilis heeft 83% de Belgische nationaliteit (N=5). Voor 58 syfilisgevallen is informatie verzameld over de plaats waar de infectie plaatsvond (in België of in het buitenland); 5 onder hen werden geïnfecteerd in het buitenland (9%). De serologische status voor syfilis werd gerapporteerd voor 59% van alle geregistreerde SOA-patiënten (N=46): 32% (N=148) onder hen hebben een positieve serologie. Voor 4 personen met een nieuwe infectie ontbreekt de informatie over de serologische status. Bij 39 personen met een positieve serostatus betreft het een oude syfilisinfectie en werden één of meerdere andere SOA -diagnoses gesteld. Ter informatie wordt hieronder (tabel 12) de verdeling naar geslacht en nationaliteit weergegeven per regio. Tabel 12: Verdeling van de syfilisregistraties per geslacht naar regio en nationaliteit, 29 Nationaliteit Mannen Vrouwen Vlaanderen Wallonië Brussel Vlaanderen Wallonië Brussel Totaal België Ander Europees land Subsaharische Afrika Noord-Afrika Azië 2 2 Onbekend Totaal Vergelijking In Figuur 16 wordt de verdeling van het aantal geregistreerde syfilisdiagnoses naar registratiejaar, geslacht en seksuele geaardheid weergegeven. Deze cijfers zijn gebaseerd op de gegevens afkomstig van de 31 sites die gedurende deze jaren (25-29) registreerden. Er wordt geen enkele statistisch significante verandering geobserveerd in het 41

42 Determinanten per SOA-diagnose totale aantal diagnoses tussen 25 en 29, noch naar geslacht, noch naar seksuele geaardheid. Fig. 16: Evolutie van het aantal geregistreerde syfilisdiagnoses naar registratiejaar, geslacht en seksuele geaardheid (gegevens 31 sites), Aantal Homo/biseksuele mannen Heteroseksuele mannen Vrouwen (alle) Jaar Internationale vergelijking In 27 werden door 27 landen gevallen van syfilis gerapporteerd aan het ECDC, wat neerkomt op een incidentie van 4,4 gevallen per 1. inwoners. (4) In Nederland is het percentage testen positief voor syfilis gedaald tussen 28 en 29 bij homo/biseksuele mannen en bij vrouwen. Bij heteroseksuele mannen bleef deze proportie stabiel. De lange termijn trend toont een daling zowel in het aantal nieuwe diagnosen als in het percentage positieve testen.(5) In het Verenigd Koninkrijk wordt tussen 26 en 28 eveneens een daling gezien van het jaarlijkse aantal syfilisdiagnoses, zowel bij heteroseksuele mannen en vrouwen als bij homo/biseksuele mannen.(7) 42

43 Determinanten per SOA-diagnose 5.4 Genitale wratten Determinanten van de infectie Er zijn in totaal 136 gevallen van condylomen vermeld waarvan 7 bij vrouwen en 66 bij mannen. 8 gevallen werden registreerd vanuit de deelnemende sites in Vlaanderen, 44 vanuit Wallonië en 12 vanuit Brussel. Bij de mannen werd in 7% van de gevallen de diagnose gesteld door een dermatoloog (N=46). Bij 63% van de vrouwen werd de diagnose gesteld door een gynaecoloog (N=44). De gemiddelde leeftijd is 33 jaar voor de vrouwen en 35 jaar voor de mannen. De gemiddelde leeftijden en verdeling over de 2 geslachten over de regio s zijn gelijklopend: in Vlaanderen is de gemiddelde leeftijd 33 jaar, zowel voor de mannen als voor de vrouwen. In Wallonië is de gemiddelde leeftijd 36 jaar, met 38 jaar bij de mannen en 34 jaar bij de vrouwen. In Brussel is dat 34 jaar met 39 jaar bij de mannen en 31 jaar bij de vrouwen Vierentachtig percent meldt een heteroseksuele geaardheid (68% bij de man en 99% bij de vrouwen) en 24% van de mannen meldt een homo/biseksuele geaardheid. Voor 4% is deze informatie onbekend. De homo/biseksuele geaardheid verschilt licht van regio tot regio : 14% in Vlaanderen, 2% in Brussel en 24% in Wallonië, wat kan verklaard worden door de distributie van de sites over het land en de afkomst van de patiënten per regio. Tabel 13 toont de verdeling van de condyloompatiënten naar geslacht en nationaliteit. Tabel 13: Verdeling van de condyloompatiënten naar geslacht en nationaliteit, 29 Nationaliteit Mannen Vrouwen Totaal België 59 (89,4%) 59 (84,3%) 118 (86,8%) Noord-Afrika 2 (3,%) 5 (7,1%) 7 (5,2%) Ander Europees land - 4 (5,7%) 4 (2,9%) Subsaharisch Afrika 1 (1,5%) 1 (1,4%) 2 (1,5%) Noord-Amerika 1 (1,5%) - 1 (,7%) Azië - 1 (1,4%) 1 (,7%) Onbekend 3 (4,6%) - 3 (2,2%) Totaal 66 (1%) 7 (1%) 136 (1%) Een verdeling van de condyloompatiënten naar geslacht en nationaliteit over de regio s bevindt zich in tabel 13a. 43

44 Determinanten per SOA-diagnose Tabel 13a: Verdeling van de condyloompatiënten naar geslacht en nationaliteit over de 3 regio s, 29 Mannen Vrouwen Nationaliteit Vlaanderen Wallonië Brussel Vlaanderen Wallonië Brussel Totaal België Ander Europees land Subsaharische Afrika Noord-Afrika Noord-Amerika 1 1 Azië 1 1 Onbekend 3 3 Totaal De helft (52%; N=71) meldt een vaste partner te hebben gedurende de laatste zes maanden (67% bij de vrouwen en 36% bij de mannen), 3% vermeldt meerdere sekspartners (21% bij de vrouwen en 39% bij de mannen) en in 17% van de gevallen is deze informatie onbekend (23% bij de mannen en 11% bij de vrouwen). Ook bij deze determinant wordt geen verschil tussen de regio s vastgesteld: 54% Vlaamse, 48% Waalse en 42% Brusselse meldingen halen het hebben van 1 vaste partner aan. Eén vrouw is werkzaam als prostituee. Voor 12 patiënten (88%) is de plaats van infectie gekend. 7 personen liepen condylomen op in het buitenland (6%). De HIV-status is gekend voor 9 patiënten (66%): 64 personen hebben een HIV-test tijdens de consultatie ondergaan. Twee personen zijn HIV positief. Het betreft 1 Vlaamse man en 1 Waalse vrouw. Voor 92 patiënten gediagnosticeerd met genitale wratten is de vaccinatiestatus voor HPV gekend. Eén geval in Vlaanderen werd gevaccineerd in 29 (eerste dosis). Het gaat om een 31 jarige vrouw met een vaste partner in de afgelopen 6 maanden, op consultatie in een centrum voor seksuele voorlichting en familiale planning. Op het geheel van alle SOA patiënten werden 7 vrouwen gevaccineerd. In 5 gevallen werd een chlamydiadiagnose gesteld en in het laatste geval een genitale herpesdiagnose. Met uitzondering van de vrouw van 31 jaar, varieert de leeftijd tussen 16 en 19 jaar. Vier vrouwen kregen hun eerste dosis in 29, 2 in 27 en 1 in 28. Bij de 6 jonge vrouwen was het type vaccin Gardasil (quadrivalent vaccin), bij de 31 jarige vrouw betrof het Cervarix. De 7 vrouwen zijn afkomstig uit Vlaanderen Vergelijking In figuur 17 wordt de verdeling van het aantal geregistreerde condyloomdiagnoses naar registratiejaar, geslacht en seksuele geaardheid weergegeven. Deze cijfers zijn gebaseerd op de gegevens afkomstig van de 31 sites die gedurende deze jaren (25-29) registreerden. Tussen 25 en 29 wordt een daling in het jaarlijkse aantal condyloomdiagnoses geregistreerd (p=.3). 44

45 Determinanten per SOA-diagnose Fig. 17: Evolutie van het aantal geregistreerde condyloomdiagnoses naar registratieperiode, geslacht en seksuele geaardheid (gegevens 31 sites), Homo/biseksuele mannen Heteroseksuele mannen Vrouwen (alle) 5 4 Aantal Jaar Internationale vergelijking Een studie uitgevoerd in Frankrijk in 25 schat het aantal vrouwen dat gedurende dit jaar een arts consulteerden voor genitale wratten op Dit komt overeen met een jaarlijkse incidentie van 194,7 condylomen per 1. vrouwen in de leeftijdscategorie van 15 tot 65 jaar. In dezelfde studie wordt de hoogste incidentie condylomen bij vrouwen die een gynaecoloog consulteren gevonden in de leeftijdsgroep van 2-24 jaar, gevolgd door de groep van jaar en de groep van 3-34 jaar. (8) Een gelijkaardige studie in Duitsland, eveneens uitgevoerd in 25, schat dat er jaarlijks nieuwe HPV-infecties en in totaal (nieuwe en recurrente) minstens 89. HPVinfecties in de populatie van het land voorkomen. In dezelfde studie wordt vastgesteld dat de meerderheid van de vrouwen met condylomen een gynaecoloog raadplegen terwijl de meerderheid van de mannen een dermatoloog, eerder dan een uroloog. (9) In het nationaal surveillancesysteem van Nederland werden 2729 gevallen van genitale wratten gemeld in 29 tegenover 2465 in 28. (5) 5.5 Genitale herpes Determinanten van de infectie Een primo herpesinfectie wordt vermeld in 35 gevallen. In 74% (N=26) van de gevallen is de diagnose gesteld bij vrouwen. Er waren 17 registraties in Vlaanderen, 14 in Wallonië en 4 in Brussel. De gemiddelde leeftijd voor de vrouwen bedraagt 24 jaar. 45

46 Determinanten per SOA-diagnose Vijf van de 9 mannen hebben een homo/biseksuele geaardheid; één vrouw heeft een biseksuele geaardheid. Voor 2 personen (1 man en 1 vrouw) is de seksuele geaardheid onbekend. Zesenveertig percent (N=16) meldt een vaste partner gedurende de laatste zes maanden; 26% vermeldt meerdere sekspartners; in 29% van de gevallen is het aantal partners gedurende de laatste zes maanden onbekend. Tabel 14 toont de verdeling van de genitale herpespatiënten naar geslacht en nationaliteit. Tabel 14: Verdeling van de genitale herpespatiënten naar geslacht en nationaliteit, 29 Nationaliteit Mannen Vrouwen Totaal België 7 (77,8%) 22 (84,6%) 29 (82,9%) Ander Europees land 1 (11,1%) 3 (11,5%) 4 (11,4%) Subsaharisch Afrika - 1 (3,9%) 1 (2,9%) Onbekend 1 (11,1%) - 1 (2,9%) Totaal 9 (1%) 26 (1%) 35 (1%) Van 29 geregistreerde herpesgevallen (83%) is gekend of de vermoedelijke besmetting plaatsvond in België of in het buitenland: 3 Belgen werden besmet in het buitenland (1%). Acht patiënten hebben zich tijdens de consultatie laten testen voor HIV en 6 waren al vroeger getest. Geen enkele persoon is HIV positief Vergelijking In figuur 18 wordt de verdeling van het aantal geregistreerde herpesdiagnoses naar registratiejaar, geslacht en seksuele geaardheid weergegeven. Deze cijfers zijn gebaseerd op de gegevens afkomstig van de 31 sites die gedurende deze jaren (25-29) registreerden. Tussen 25 en 29 wordt een daling in het jaarlijkse aantal diagnoses geregistreerd (p=.4), doch het gaat om kleine aantallen. 46

47 Determinanten per SOA-diagnose Fig. 18: Aantal geregistreerde genitale herpesdiagnoses naar registratiejaar, geslacht en seksuele geaardheid (gegevens 31 sites), Homo/biseksuele mannen Heteroseksuele mannen Vrouwen (alle) Aantal Jaar Internationale vergelijking De incidentie van genitale herpes is niet gemakkelijk te bepalen. Dit is gedeeltelijk toe te schrijven aan asymptomatische of ongediagnosticeerde infecties. (1) Het aantal primaire infecties van genitale herpes geregistreerd in Nederland bedroeg 651 in 29, tegenover 722 in 28. Het percentage vrouwen in het totale aantal herpesdiagnoses in 29 ligt in Nederland een stuk lager (45%) dan in dit peilnetwerk in België. (5) In het Verenigd Koninkrijk echter wordt een continue stijging gezien in het jaarlijkse aantal diagnoses van primaire infecties van genitale herpes, zowel bij heteroseksuele mannen en vrouwen als bij MSM. (7) 47

48 Determinanten per SOA-diagnose 5.6 Trichomonas-infectie Determinanten van de infectie Trichomonas-infecties zijn meer frequent bij vrouwen en werden gedurende het jaar 29 uitsluitend bij vrouwen gediagnosticeerd (N=14). De gemiddelde leeftijd van deze vrouwen bedraagt 31 jaar. Zeven vrouwen vermelden meerdere sekspartners te hebben gehad in de 6 maanden voorafgaand aan de SOA-diagnose; 3 vrouwen vermelden 1 vaste partner en voor 4 vrouwen is deze informatie onbekend. Drie vrouwen zijn werkzaam in de prostitutie. Negen vrouwen hebben de Belgische nationaliteit, 3 vrouwen zijn afkomstig uit subsaharisch Afrika, 1 vrouw is afkomstig uit Noord Afrika en 1 vrouw uit een ander Europees land. Zeven vrouwen werden getest voor HIV op het ogenblik van de SOA-consultatie, 2 vrouwen ondergingen al eerder een HIV test. Geen enkele vrouw is HIV -positief. Voor 1 vrouwen is gekend of de Trichomonas-infectie plaatsvond in België of in het buitenland: 2 Afrikaanse vrouwen werden besmet in het buitenland Internationale vergelijking De nationale NHANES (National Health and Nutrition Examination Survey) enquête in de Verenigde Staten schatte de prevalentie van Trichomonas infectie tussen 21 en 24 bij vrouwen op 3,1%. Dit betekent dat Trichomonas infectie bij vrouwen in de Verenigde Staten frequenter is dan Chlamydia infectie en gonorroe samen. Dezelfde studie geeft aan dat een Trichomonas infectie frequenter voorkomt bij zwarte vrouwen, alsook bij vrouwen die geen hoger onderwijs hadden gevolgd en bij vrouwen die onder de armoedegrens leven. (11) In Europa en andere geïndustrialiseerde gebieden is de prevalentie van Trichomonasinfectie gedaald in de loop van de jaren, dit dankzij een betere toegang tot gezondheidsdiensten, een gepaste diagnose en behandeling, en een algemene verbetering van hygiëne en socio-economische status. Het risico op Trichomonas-infectie zou immers geassocieerd zijn aan de socio-economische status en hygiënische maatregelen van de populatie. (12) 5.7 Lymphogranuloma venereum (LGV) Determinanten van de infectie Wat betreft LGV werden gedurende het jaar bevestigde gevallen, 3 mogelijke gevallen en 2 waarschijnlijke gevallen geregistreerd (cf. criteria p.14). Het gaat uitsluitend om mannelijke patiënten. Eenentwintig mannen vermelden een homoseksuele geaardheid; voor de andere man is de seksuele geaardheid onbekend. Negentien mannen hebben de Belgische nationaliteit; 1 man is afkomstig uit een ander Europees land en 1 geval is afkomstig uit subsaharisch Afrika; voor de andere man is de nationaliteit onbekend. Voor geen enkel geval werd een vermoedelijke besmetting in het buitenland gemeld. Zeven mannen hebben simultaan naast de LGV-diagnose nog een andere SOA-diagnose: het betreft 5 gevallen van syfilis en 2 gevallen van gonorroe. In 2 van de 22 gevallen werd proctitis als symptoom gerapporteerd; voor 2 gevallen werd er geen symptoom gespecificeerd. 48

49 Determinanten per SOA-diagnose De meeste patiënten bevinden zich in de leeftijdscategorie van jaar (N=14). De jongste LGV-patiënt is 25 jaar en de oudste 59 jaar. De HIV-status is gekend voor 21 mannen; 3 werden getest ter gelegenheid van de SOAconsultatie, de anderen waren al langer dan 3 maanden voorheen getest voor HIV. Achttien van de 21 zijn HIV positief; 1 onder hen ontdekte zijn seropositiviteit ter gelegenheid van de consultatie. Zeven personen hebben een positieve serostatus voor hepatitis B (informatie onbekend voor 6 personen), 2 zijn seropositief voor hepatitis C (informatie onbekend voor 6 personen) en 14 hebben een positieve serostatus voor syfilis (informatie onbekend voor 5 personen). Het overgrote deel van de LGV-gevallen geregistreerd in 29 komen van de SOA-kliniek in Antwerpen, 2 mogelijke gevallen komen van een huisarts in Antwerpen en 1 waarschijnlijk geval komt van het ARC in Charleroi. Tot eind 29 werden bevestigde LGV-gevallen enkel geregistreerd door de SOA-kliniek in Antwerpen (ITG). In 24 werden de eerste gevallen in België geregistreerd (N=8), waarna in 25 slechts 1 geval werd geregistreerd. Het aantal bevestigde gevallen van LGV gediagnosticeerd in het ITG was 9 in 26, 13 in 27, 12 in 28 en 17 in 29. De epidemie lijkt dus niet af te nemen. Bovendien dient hier te worden opgemerkt dat er ook LGV-gevallen worden gezien in de ARC verspreid over België; deze sites zijn niet vertegenwoordigd in het algemene netwerk maar hun gegevens worden apart geanalyseerd en beschreven in een ander Internationale vergelijking Tussen 23 en 28 is het aantal gerapporteerde gevallen van LGV toegenomen in verschillende Europese landen, met de grootste aantallen in het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Nederland en Duitsland. (13) Het totale aantal bevestigde gevallen van LGV in Nederland steeg van 38 in 25 naar 1 in 28. In 29 werden 85 nieuwe gevallen gediagnosticeerd. (5) Bovendien werden sinds 26 ook voor het eerst gevallen van LGV gerapporteerd in Italië, Oostenrijk, Denemarken, Portugal en Spanje, meestal een klein aantal. De karakteristieken van de verschillende LGV patiënten doorheen Europa zijn heel gelijklopend, welke overeenstemmen met de karakteristieken van de patiënten geregistreerd in dit peilnetwerk in België. (13). 5.8 Hepatitis C Determinanten van de infectie In 29 werden 8 gevallen van acute hepatitis C via seksuele overdracht bij homoseksuele mannen geregistreerd. Alle mannen hebben de Belgische nationaliteit en geregistreerd vanuit Vlaanderen. De gemiddelde leeftijd is 44 jaar; de jongste is 3 jaar oud en de oudste 61 jaar. Allen zijn HIV positief; voor 1 patiënt werd de HIV -seropositiviteit ontdekt ter gelegenheid van de consultatie. Twee patiënten hebben eveneens een positieve serostatus voor hepatitis B. Alle mannen hebben een positieve serostatus voor syfilis; in 3 gevallen gaat het om een recente infectie die gelijktijdig werd gediagnosticeerd. Er dient hier worden opgemerkt dat er ook acute gevallen van hepatitis C bij homo/biseksuele mannen worden gezien in de ARC verspreid over België. Deze sites zijn 49

50 Determinanten per SOA-diagnose niet vertegenwoordigd in het algemene netwerk maar hun gegevens worden apart geanalyseerd en beschreven in een ander rapport. Voor 4% (N=327) van alle geregistreerde SOA -patiënten is de serologische status voor hepatitis C vermeld: 8% (N=26) van de gekende gevallen vermeldt een positieve serologie, waaronder de 8 acute gevallen hierboven beschreven. De patiënten met een positieve serostatus voor hepatitis C zijn overwegend mannen (N=22), waaronder 2 homomannen en 2 heteroseksuele mannen; onder hen zijn 19 HIV-positief Internationale vergelijking In Nederland is het aantal gerapporteerde gevallen van acute HCV bij homo/biseksuele mannen gedaald, van 34 gevallen in 28 naar 24 gevallen in 29. (5) 5

51 SOA en HIV co-infectie 6 SOA en HIV co-infectie Voor 7% (N=543) van alle in 29 geregistreerde SOA patiënten (N=778) werd de HIV status gerapporteerd. Hiervan is 2% (N=11) HIV positief. Van de 11 HIV positieve patiënten behoort 98 % tot het mannelijke geslacht (N=18). Voor 1% (N=12) is de diagnose gesteld ter gelegenheid van het SOA-consult, de overigen kenden hun serologische status. Voor 2 personen is de diagnose minder dan drie maand geleden gesteld met de dag van de consultatie als referentiedatum. De meerderheid (85%) van de HIV positieve mannen heeft de Belgische nationaliteit (N=92); 9 mannen zijn afkomstig uit een ander Europees land, 4 uit Afrika en 2 uit Azië; voor de overige man ontbreekt deze informatie. Onder de 2 vrouwen is de ene afkomstig uit subsaharisch Afrika en de andere is Belgische. Wat betreft de seksuele geaardheid, vermelden 14 mannen een homo/biseksuele en 3 mannen een heteroseksuele geaardheid; voor de overige man is de seksuele geaardheid onbekend. Bij 13 homo/biseksuele mannen werden 2 verschillende SOA gediagnosticeerd. Tabel 15 geeft de verdeling van de in 29 geregistreerde SOA-diagnoses bij de patiënten met positieve HIV-status naar geslacht en seksuele geaardheid voor de mannen. Bijna de helft van de SOA -diagnoses bij HIV positieve patiënten betreffen syfilis. Tabel 15: Verdeling van de geregistreerde SOA-diagnoses bij de patiënten met HIV-positieve status naar geslacht en seksuele geaardheid voor de mannen, 29 SOA-diagnose heteroseksueel Chlamydiainfectie Mannelijk, Mannelijk, homo/biseksueel Mannelijk, seksuele geaardheid onbekend Vrouwelijk (alle) Totaal (11,4%) Gonorroe (17,1%) Syfilis (48,8%) Condylomen (1,6%) LGV (14,6%) Hepatitis C (6,5%) Totaal (1%) 92% van deze gegevens werden geregistreerd vanuit Vlaanderen mede omdat een aantal vrijwillige clinici actief zijn in het ITG te Antwerpen. 51

52 Andere SOA-registraiegevens in België 7 Andere SOA-registratiegevens in België Zoals aangehaald in hoofdstuk 1 bestaan er naast het peilnetwerk van artsen en het netwerk van peillaboratoria voor microbiologie een verplichte aangifte aan de gezondheidsinspectie. Anderzijds kunnen ook de gegevens uit de screening van bloeddonoren bijkomende valabele informatie bieden aan het opvolgen van SOA in België en de respectievelijke regios. 7.1 Verplichte aangifte aan de gezondheidsinspectie (15,16) De cijfers van de verplichte aangifte van de Vlaamse Gemeenschap tonen een belangrijke stijging van het aantal gerapporteerde gevallen van gonorroe tussen 27 en 28, gaande van 495 gevallen in 27 naar 621 gevallen in 28. In 29 blijft het aantal gevallen van gonorroe stabiel met opnieuw 621 meldingen. Voor syfilis wordt er een continue stijging waargenomen in het jaarlijkse aantal geregistreerde gevallen sinds 26, gaande van 311 gevallen in 26 naar 526 gevallen in 29. In de Franse Gemeenschap werden in gevallen van gonorroe en 87 gevallen van syfilis geregistreerd, in vergelijking tot 127 gonorroegevallen en 77 syfilisgevallen in 28 Meer informatie over de verplichte aangifte in de Vlaamse Gemeenschap is te vinden op de website en in de Franse Gemeenschap op de website De trends zijn vergelijkbaar met de trends in de registraties vanuit de peillaboratoria. 7.2 Screening van bloeddonoren door het Rode Kruis In de richtlijnen voor SOA-surveillance van de wereldgezondheidsorganisatie staat beschreven dat de screening op syfilis van bloeddonoren een potentieel belangrijke bron van prevalentiegegevens kan vormen, niettegenstaande de beperkingen van deze gegevens. (17) Dit is vooral het geval in landen die over weinig andere prevalentiecijfers van SOA beschikken, zoals in België. Daarom werd contact opgenomen met het Rode Kruis (Vlaanderen) en La Croix-Rouge (Wallonië). Zij leverden ons de resultaten van de syfilisscreening van bloeddonoren voor de jaren 22 tot en met 29 (Tabel 16). De prevalentie schommelt tussen,2% en,14%. De bloeddonaties die positief testen voor syfilis worden verwijderd. Tabel 16: Evolutie van de seroprevalentie van syfilis bij screening van bloeddonoren (weergave in %), Jaar Wallonië Vlaanderen 22,2,4 23,5,4 24,2,3 25,6,3 26,5,3 27,7,4 28,14,5 29,4,13 52

53 Discussie 8 Discussie Gedurende het jaar 29 is de samenwerking met de deelnemende sites goed verlopen. Er werden enkele vertragingen in de registratie opgemerkt, doch deze waren miniem rekening houdende met het zware administratieve werk waarmee artsen te maken hebben. De registratieformulieren werden vrij volledig en correct ingevuld. Het surveillancesysteem laat niet toe om eventuele dubbeltellingen uit te sluiten. Desondanks zal dit geen overschatting van het aantal gediagnosticeerde SOA veroorzaken, want de kans is klein dat een zelfde patiënt gezien wordt door twee artsen die deel uitmaken van het surveillancenetwerk. Indien een patiënt eerder is getest voor HIV, dan is deze informatie afkomstig van laboratoriumdocumenten of wordt het resultaat dat vermeld wordt door de patiënt ingevuld op het registratieboekje. De kans dat deze zelfgerapporteerde informatie onjuist zou zijn is wellicht klein maar niettemin bestaat deze kans. Dit SOA-surveillancesysteem is complementair aan de doelstellingen van de gemeenschappen die de SOA-registratie willen optimaliseren, want via het peilnetwerk kan meer specifieke epidemiologische informatie worden verzameld. De deelnemende artsen worden er regelmatig aan herinnerd dat deelname aan deze surveillance de verplichte aangifte van bepaalde SOA niet vervangt en dus complementair is. Met het oog op het vergroten van de motivatie tot deelname is er sinds 25 een infobrief voor de deelnemers van het SOA peilnetwerk en wordt er een jaarlijks SOA -seminarie georganiseerd waarbij er accrediteringspunten toegekend worden aan de aanwezige artsen. De diagnosecriteria staan genoteerd op het registratieformulier (cf. bijlage 1.1). De gebruikte diagnosetechniek dient niet te worden ingevuld door de arts (dit om de registratielast te beperken), waardoor er geen garantie is dat voor elke diagnose de aanbevolen test werd gebruikt. Anderzijds worden de artsen aan de hand van de infobrief en het jaarlijkse seminarie regelmatig geïnformeerd over aanbevelingen voor de registratie van de verschillende SOA. 53

54 Conclusie 9 Conclusie De SOA-surveillance levert belangrijke informatie op voor acties in het domein van de volksgezondheid. De heropleving van sommige SOA geobserveerd in de Westerse landen eind jaren 9 heeft benadrukt dat het noodzakelijk is meer informatie te verkrijgen over de verdeling en de determinanten van deze infecties. In deze zin draagt het peilnetwerk van clinici voor de surveillance van SOA bij tot het beter beschrijven van de recente evoluties van SOA in België en tot het identificeren van seksueel risicogedrag. Het bepalen van SOA -trends, die belangrijke co-factoren zijn voor HIV-transmissie, maakt deel uit van tweede generatie HIV- surveillance. Deze term werd geïntroduceerd door het AIDS-programma van de Verenigde Naties (UNAIDS). Het hoofddoel van tweede generatie surveillance is het realiseren van een follow-up van HIV-infectie, trends in de tijd en hoog risicogedrag om essentiële informatie te kunnen bieden voor preventie. (18) Op deze manier draagt de SOA -surveillance via een peilnetwerk van clinici in België bij tot het begrijpen van de HIV-dynamica in het land. Chlamydia-infectie is de meest frequent gediagnosticeerde SOA bij heteroseksuele personen die een arts van het peilnetwerk consulteerden in de loop van het jaar 29. Bij vrouwen wordt deze SOA het vaakst gediagnosticeerd in de leeftijdsgroep van 2-24 jaar. Tussen 27 en 29 observeert het peilnetwerk van clinici een toename in het aantal chlamydiadiagnoses bij vrouwen van alle leeftijdsgroepen, doch voornamelijk bij de vrouwen tussen 2 en 24 jaar, gevolgd door de groep van jarigen en 3-34 jarigen. De resultaten van het netwerk van peillaboratoria voor microbiologie bevestigen deze observatie, evenals de stijging gezien bij vrouwen jonger dan 35 jaar. In vele Europese landen ligt de stijging voornamelijk bij de 15-2 jarigen (4) Deze stijgende trend zou mogelijks en deels toegeschreven kunnen worden aan een toegenomen of meer gerichte screening, maar hierover ontbreekt informatie. Een screeningspolicy bij jonge vrouwen zou tot de aanbevelingen kunnen behoren. Efficiënte interventies die de algemene bevolking informeren over deze infectie en de mogelijke complicaties ervan zijn aanbevolen. Samen met Chlamydia zijn genitale wratten de meest frequent gediagnosticeerde SOA die worden geregistreerd door dit peilnetwerk van artsen. Ook in andere landen wordt vermeld dat genitale wratten één van de meest voorkomende SOA s zijn. De HPV hoogrisicotypes zijn verantwoordelijk voor nagenoeg alle gevallen van baarmoederhalskanker. Hoewel HPV ook frequent voorkomt bij mannen, zijn kankers van de penis heel zeldzaam. (19) In verschillende landen worden systematische vaccinatieprogramma s voor HPV bij jonge vrouwen (adolescenten) momenteel gepland of geïntroduceerd. Het is waarschijnlijk dat een efficiënt vaccinatieprogramma in combinatie met HPV screening een significante daling van de morbiditeit en de mortaliteit geassocieerd aan deze infecties zal verwezenlijken. (19) Op het geheel van alle SOA-patiënten geregistreerd in 29 werd voor 7 vrouwen vermeld dat zij geheel of gedeeltelijk gevaccineerd werden tegen HPV. Bij 3 jonge vrouwen (16 à 17 jaar) werd een chlamydiadiagnose gesteld in 29 terwijl ze hun eerste dosis HPV vaccin kregen op 15 jaar (in 27 of 28). Het is dus van belang om bij de HPV vaccinatie van adolescenten en jonge vrouwen te benadrukken dat vaccinatie geen bescherming biedt tegen andere SOA. De HPV-vaccinatie kan een geschikt moment zijn voor seksuele voorlichting en preventie. 54

55 Conclusie Het aandeel homo/biseksuele mannen ligt het hoogst bij syfilisdiagnoses. Alle gerapporteerde gevallen van LGV en van hepatitis C (per definitie; cf. methode) betreffen homo/biseksuele mannen. Meestal gaat het om iets oudere (gemiddelde leeftijd hoger dan 4 jaar) mannen van Belgische nationaliteit; een belangrijk aandeel is bovendien HIVpositief. Dezelfde patiëntkarakteristieken worden voor deze SOA geobserveerd in andere Europese landen. De LGV epidemie onder homo/biseksuele mannen houdt aan. In de literatuur zijn er links beschreven tussen LGV en acute hepatitis C infecties. In het geval van een syfilis of LGV diagnose bij homo/biseksuele mannen, moet aan de mogelijkheid van een hepatitis C infectie worden gedacht. (2) Alle mannen geregistreerd met een acute hepatitis C-infectie in 29 hadden een positieve serostatus voor syfilis. Voor gonorroe tonen de cijfers van zowel de verplichte aangifte in Vlaanderen als van de peillaboratoria een stabilisatie van de incidentie tussen 28 en 29, dit na een stijging van de incidentie waargenomen tijdens de voorgaande jaren. De resultaten van het referentielaboratorium in België tonen dat het aandeel gonorroeisolaten resistent voor penicilline, tetracycline en ciprofloxacine is gestegen tussen 28 en 29. Ook in Nederland wordt opgemerkt dat steeds meer gonorroestammen minder gevoelig zijn voor antibiotica. De resultaten van dit rapport geven aan dat aangepaste maatregelen gericht naar MSM, in het bijzonder naar HIV positieve MSM, noodzakelijk blijven. Naast sensibilisatiecampagnes zijn ook seksuele counseling, SOA screening en hepatitis B-vaccinatie belangrijke preventieve acties. Het voorstellen van een hepatitis B vaccinatie zou kunnen worden aanbevolen bij alle SOA - patiënten die nog niet geïmmuniseerd zijn, in het bijzonder bij personen die vaak wisselende seksuele contacten hebben. De gegevens van dit peilnetwerk tonen aan dat hier nog ruimte is voor verbetering. Het voorstellen van een HIV test is aanbevolen bij iedere patiënt die gezien wordt met een nieuwe SOA episode, ook bij een patiënt die enkele maanden voorheen HIV negatief werd bevonden. Vanuit het standpunt van volksgezondheid is het belangrijk dat de SOA-surveillance wordt geïntensifieerd en verbeterd om kerngegevens te kunnen verzamelen die leiden tot een meer doelgerichte aanpak van de preventie. Daartoe werd ondermeer de samenwerking met de andere registratiesystemen van SOA in België, zijnde het netwerk van peillaboratoria voor microbiologie en de verplichte aangifte aan de gezondheidsinspectie van de gemeenschappen, versterkt met de bedoeling zo goed mogelijk tegemoet te komen aan de noden van de preventieorganisaties. Daartoe wordt een jaarlijks gemeenschappelijk rapport over de SOA-surveillance in België gepubliceerd, te raadplegen op de website Een belangrijke doelstelling is het verzamelen van bijkomende gegevens die een betere interpretatie van de trend in Chlamydia incidentie toelaten. 55

56 Bijlagen 1 Bijlagen 1.1 Registratieformulier en diagnosecriteria 56

57 Bijlagen Surveillancesysteem van Seksueel Overdraagbare Aandoeningen Registratieformulieren WIV CODE: ----/----/2/---- ARTS: Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid (WIV) Volksgezondheid & Surveillance Juliette Wytsmanstraat, 14 B-15 Brussel Telefoon : 2/ Telefax : 2/ Seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA) Deze registratie betreft alle patiënten die gedurende de studie periode consulteren en bij wie een nieuwe episode van een soa wordt gediagnosticeerd (alleen maar primo infectie voor genitale herpes en wratten) De diagnose criteria die in het kader van deze studie worden gebruikt, kunnen teruggevonden worden op de achterkant van dit voorblad. Het voornaamste doel van deze studie is het identificeren van risicogroepen. Op langere termijn kunnen trends in SOA-incidentie worden opgevolgd. Indien u vragen heeft, contacteer: Ruth VERBRUGGE ruth.verbrugge@wiv-isp.be Telefoon : 2/ STEMPEL ARTS: Maand/Jaar Gelieve het boekje bij het afsluiten van de maand in bijgeleverde omslag terug te sturen. In de loop van de maand ontvangt u het boekje voor de volgende maand. 57