WELKOM. Ann Van Acker. Jean-Paul Nauwelaers

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "WELKOM. Ann Van Acker. Jean-Paul Nauwelaers"

Transcriptie

1 WELKOM Ann Van Acker JANSSEN Pharma Senior Principal Expert Psychosociaal Welzijn Interne Preventie Adviseur Psychosociaal Welzijn Jean-Paul Nauwelaers STANWICK Partner/ Senior Consultant 1

2 RAPSY Risicoanalyse Psychosociaal Welzijn 2

3 Waaroverzullenwe pratenvandaag Psychosociaal Welzijn RAPSY Projectmatige aanpak Leerpunten 3

4 Over Psychosociaal Welzijn 4

5 De context voor Janssen CREDO resultaten Sociale context 24% van de Belgen behoort tot de problematische en acuut problematische groep voor psychosociaal welzijn Absenteïsme zorgt voor een kost van 2.5 miljard /jaar in België Wettelijke context: Wet op het Welzijn Business context Profiel van de Janssen medewerker = opgeleid, loyaal, perfectionist. DE risico populatie voor burn-out Traditie in Janssen om welzijn hoog op de agenda te plaatsen 5

6 Over psychosociale belasting Definitie: Psychosociale belasting is elke belasting van psychosociale aard die haar oorsprong vindt in de uitvoering van het werk of die voorkomt naar aanleiding van de uitvoering van het werk en die schadelijke gevolgen heeft voor de lichamelijke of psychische gezondheid van de persoon. Wisselwerking tussen werk en mens 6

7 4 A s: risicofactoren of: de oorzaken die welzijn bevorderen en belemmeren Arbeidsomstandigheden en - organisatie Arbeidsinhoud Sprake van reorganisatie, fusies, andere veranderingen Onafhankelijk, autonoom werken Afwisseling van de job Samenwerking departementen, diensten, Werkruimte Arbeidsvoorwaarden Loonvoorwaarden Extralegale voorwaarden, bonussysteem; duidelijkheid over regels Flexibiliteit(thuiswerk, ) Jobzekerheid Mogelijkheden om door te groeien Werkvolume Creativiteitin de job Mogelijkheid om competenties te ontwikkelen Aangepast aan wat medewerkerkent en kan Arbeidsrelaties Beschikbaarheid van belangrijke informatie Mogelijkheid om mening te geven Constructieve feedback tegenover negatieve kritiek Duidelijkheid over de objectieven van de organisatie Sfeer in het team Omgaan met conflictenin het team Relatie met de leidinggevende 7

8 Watis RAPSY? 8

9 Wat is RAPSY? De Belgische wetgever verplicht om jaarlijks en systematisch de vinger aan de pols houden over psychosociale risicofactoren Een interactieve en proactieve methode om het Psychosociaal Welzijn te bevorderen, met 3 basisprincipes: 1. We bespreken wat er niet werkt, maar ook wat er wel werkt 2. Via het gesprek willen we tot heel concrete acties overgaan, met een focus op die acties die een groep zelf kan nemen 3. We willen een open gesprekscultuur creëren: hoe gaat het met mij/met ons? 9

10 Wat is RAPSY? Elke functionele groep doorloopt jaarlijks een RAPSY-traject conform een type proces, met een welzijnsrapport en een actieplan als output. Proces: Inventariseren Analyseren Acties ondernemen 10

11 Onzeaanpak 11

12 Onze aanpak Pilootproject met 8 groepen, ontwikkeld in samenwerking met Werkgroep Psychosociaal Welzijn Implementatieplan om RAPSY stapsgewijs uit te rollen ( ) Jaar X wordt een functionele groep begeleid bij de RAPSY-oefening Jaar X+1 gaat de groep zelf aan de slag met RAPSY Eigenaarschap ligt bij de mensen zelf Planning & organisatie, leidinggevende speelt een voortrekkersrol Er is een projectorganisatie om de implementatie in goede banen te leiden 12

13 Stakeholders betrekken Process consultants (extern (STANWICK) + intern) Project team Werkgroep Psychosociaal Welzijn Projectleider STANWICK Projecteigenaar Ann Van Acker CPBW Project stuurgroep 13

14 Een RAPSY traject Introductie vergadering voor LG en LG+1 die eerstkomend e periode aan bod komen Introductie vergadering met admins voor groepen die eerstkomend e periode aan bod komen RAPSY-sessie wordt ingepland LG licht RAPSY toe aan medewerkers LG heeft voorbereidend gesprek met begeleider RAPSY-sessie Feedback gesprek met LG, LG +1, begeleider, HR Verslag wordt ter bespreking aan de groep bezorgd: kan iedereen zich in dit verslag terug vinden? Introductie toelichting Rapsy Invullen checklist (individueel) Gesprek op basis van de Top 3s voor de groep Samenvatting voor LG Opstellen welzijnsrapport en actieplan LG LG LG 14

15 Leerpunten 15

16 Terugkijken... succesfactoren Steun van de business: tijd gekregen om een gevoeligheid rond Psychosociaal Welzijn te creëren Forum waar WG en WN samen tot consensus van aanpak kwamen Tijdens crisismomenten een groeiende keuze gevoeld Het is en blijft een leertraject 16

17 Terugkijken watkonanders? We hebben (te) lang gewacht om te starten: een steeds veranderende omgeving maar het zal nooit stabiel zijn! Consensusorganisatie dus veel overleg De keuze voor integratie van externe expertise tijdig maken én beslissen Het concreet maken van wat het betekent dat we continu zullen blijven leren 17

18 Tussentijdse resultaten Feedback van vele deelnemers, eerste stappen gezet in het woord nemen we hadden deze oefening al veel eerder moeten doen. dit is de eerste keer dat we echt praten over samenwerking, waauw. Geïntegreerd verslag 2013 met duidelijke actiedomeinen (voor de teams, sectoren en ganse organisatie) We maken onze ambitieuze planning voorlopig waar 18

19 Uitdagingen Verder blijven uitrollen in een steeds veranderende omgeving Hoe houden we momentum aan in het jaar X+1 en verder? Hoe helpen we onze leidinggevenden? De bal ligt nog (teveel) in hun kamp 19

20 Conclusies Het is een leerproces en de moeite waard Belangrijkste voorwaarde voor toekomstig succes: willwe walk the talk? Sleutelwoord: together 20

21 Ann Van Acker Jean-Paul Nauwelaers 21

Een psychosociale. SONAR methode. risicoanalyse. Bart Vriesacker Psychosociale afdeling

Een psychosociale. SONAR methode. risicoanalyse. Bart Vriesacker Psychosociale afdeling Een psychosociale risicoanalyse SONAR methode Bart Vriesacker Psychosociale afdeling Bart Vriesacker Psychosociaal departement Contact bart.vriesacker@mensura.be 2 Agenda 1. De feiten 2. Uw uitdagingen

Nadere informatie

Workshop: Duurzame Inzetbaarheid op elke Leeftijd. Werken aan duurzame inzetbaarheid van oudere werknemers. Den Haag, 1 juli 2014

Workshop: Duurzame Inzetbaarheid op elke Leeftijd. Werken aan duurzame inzetbaarheid van oudere werknemers. Den Haag, 1 juli 2014 Workshop: Duurzame Inzetbaarheid op elke Leeftijd Werken aan duurzame inzetbaarheid van oudere werknemers Den Haag, 1 juli 2014 Rob Gründemann, TNO Hoofddorp HU University of Applied Sciences Utrecht Opzet

Nadere informatie

Psycho-sociaal beleid : Wetgeving & invulling

Psycho-sociaal beleid : Wetgeving & invulling Psycho-sociaal beleid : Wetgeving & invulling 2 Psychosociale aspecten : subjectieve invulling van een objectief gegeven Michigan Model Kahn e.a., 1964 Persoonlijkheid Stressor Gebeurtenis Interpretatie

Nadere informatie

Psychosociale risico s. Hoe kan Securex u ondersteunen?

Psychosociale risico s. Hoe kan Securex u ondersteunen? Psychosociale risico s Nieuwe wetgeving Hoe kan Securex u ondersteunen? Inhoudstafel De nieuwe wetgeving 1. Toepassingsgebied 2. Wat zijn psychosociale risico s? Welke maatregelen moet de werkgever treffen?

Nadere informatie

INHOUD. 1. Inleiding... 15

INHOUD. 1. Inleiding... 15 INHOUD 1. Inleiding... 15 2. Psychosociale risico s op het werk... 17 2.1. Stress op het werk... 19 2.2. Burn-out... 22 2.3. Ongewenst gedrag en conflicten... 23 2.3.1. Geweld op het werk... 23 2.3.2.

Nadere informatie

Burn-out Definitie, wetgeving en aanpak

Burn-out Definitie, wetgeving en aanpak Burn-out Definitie, wetgeving en aanpak In de beperking toont zich eerst de ware meester (Goethe) Inhoud BURN OUT: DEFINITIE NIEUWIGHEDEN IN DE WETGEVING 3 PREVENTIEVE AANPAK 4 AZERTIE: INTEGRALE AANPAK

Nadere informatie

Wanneer het gaat over psychosociale risico s zal u als werkgever die situaties moeten identificeren die aanleiding kunnen geven tot:

Wanneer het gaat over psychosociale risico s zal u als werkgever die situaties moeten identificeren die aanleiding kunnen geven tot: CO-PREV vzw CO-PREV asbl Vereniging van externe diensten Association des services externes Voor preventie en bescherming pour la prévention et la protection Een kleine onderneming neemt contact op met

Nadere informatie

DEPRESSIE EN LEEFTIJD

DEPRESSIE EN LEEFTIJD DEPRESSIE EN LEEFTIJD BROCHURE Kathleen Van Hyfte Universiteit Gent Kathleen.vanhyfte@ugent.be 1 Project CAPA BROCHURE DEPRESSIE & LEEFTIJD Brochure : Depressie (1) Depressie en leeftijd (2) Depressie,

Nadere informatie

HOE BOUWEN AAN EEN BURN-OUTPROOF ORGANISATIE? STUDIEDAG BAT IDEWE Hilde De Man -20 maart 2019

HOE BOUWEN AAN EEN BURN-OUTPROOF ORGANISATIE? STUDIEDAG BAT IDEWE Hilde De Man -20 maart 2019 HOE BOUWEN AAN EEN BURN-OUTPROOF ORGANISATIE? STUDIEDAG BAT IDEWE Hilde De Man -20 maart 2019 1 HOE BOUWEN AAN EEN BURN-OUT PROOF ORGANISATIE? 4 FASEN-BELEID 2 HOE BOUWEN AAN EEN BURN-OUT PROOF ORGANISATIE?

Nadere informatie

De preventie van psychosociale risico s op het werk : workshops onderwijs

De preventie van psychosociale risico s op het werk : workshops onderwijs De preventie van psychosociale risico s op het werk : workshops onderwijs Maddy Van Temsche sociaal inspecteur TWW-OVL Kennisdirectie Psychosociologie maddy.vantemsche@werk.belgie.be 1 Inhoud 1. Film over

Nadere informatie

Inleiding 9 Voor wie is dit boek bedoeld? 10 Opbouw van dit boek 11

Inleiding 9 Voor wie is dit boek bedoeld? 10 Opbouw van dit boek 11 Inhoud Inleiding 9 Voor wie is dit boek bedoeld? 10 Opbouw van dit boek 11 1 Wat is een project? 15 Niet iedere klus is een project 16 Misverstanden rond projectmatig werken 18 Wanneer pak je iets projectmatig

Nadere informatie

De preventie van psychosociale risico s op het werk : implementatie van de wetgeving naar de praktijk

De preventie van psychosociale risico s op het werk : implementatie van de wetgeving naar de praktijk De preventie van psychosociale risico s op het werk : implementatie van de wetgeving naar de praktijk Maddy Van Temsche sociaal inspecteur TWW-OVL Kennisdirectie Psychosociologie maddy.vantemsche@werk.belgie.be

Nadere informatie

Wat zegt de regelgeving over geweld, pesten en relationele problemen op het werk?

Wat zegt de regelgeving over geweld, pesten en relationele problemen op het werk? Wat zegt de regelgeving over geweld, pesten en relationele problemen op het werk? Maddy Van Temsche sociaal inspecteur TWW-OVL Kennisdirectie Psychosociologie maddy.vantemsche@werk.belgie.be Inhoud Wetgeving

Nadere informatie

STRESS- & BURN-OUT PREVENTIE

STRESS- & BURN-OUT PREVENTIE STRESS- & BURN-OUT PREVENTIE Stress en burn-out: voedingsbodem voor verzuim 4 Stress in cijfers: een harde realiteit 6 Onze aanpak 8 STAP 1 / Scan 10 STAP 2 / Advies 11 STAP 3 / Actie 12 Uitbreiding naar

Nadere informatie

Relatie psychosociale aspecten en werkbaar werk. Claes Leen Preventieadviseur ergonomie en psychosociale aspecten, AristA

Relatie psychosociale aspecten en werkbaar werk. Claes Leen Preventieadviseur ergonomie en psychosociale aspecten, AristA Relatie psychosociale aspecten en werkbaar werk Claes Leen Preventieadviseur ergonomie en psychosociale aspecten, AristA Maart 2013 Werkbaar werk Definitie werkbaarheid: (bron Ervaringsfonds) Evenwicht

Nadere informatie

STRESS- & BURN-OUT PREVENTIE

STRESS- & BURN-OUT PREVENTIE STRESS- & BURN-OUT PREVENTIE Stress en burn-out: voedingsbodem voor verzuim 4 Stress in cijfers: een harde realiteit 6 Onze aanpak 8 STAP 1 / Scan 10 STAP 2 / Advies 11 STAP 3 / Actie 12 Uitbreiding naar

Nadere informatie

STUDIEDAG. Projectmatig werken in lokale overheden LEUVEN 27 oktober 2011

STUDIEDAG. Projectmatig werken in lokale overheden LEUVEN 27 oktober 2011 STUDIEDAG Projectmatig werken in lokale overheden LEUVEN 27 oktober 2011 Introductie "Projectmatig werken is teamwork... maar vanuit andere samenwerkingsvormen dan we vaak gewoon zijn in de reguliere werking.

Nadere informatie

Welkom. Onthaal nieuwe medewerkers. 19 april 2013. Studiedag Provinciaal Comité Oost-Vlaanderen voor de bevordering van de arbeid

Welkom. Onthaal nieuwe medewerkers. 19 april 2013. Studiedag Provinciaal Comité Oost-Vlaanderen voor de bevordering van de arbeid Welkom Onthaal nieuwe medewerkers Studiedag Provinciaal Comité Oost-Vlaanderen voor de bevordering van de arbeid 19 april 2013 Agenda Eandis: Situering & activiteiten Onthaal Visie Doelstellingen Rollen

Nadere informatie

Welke vaardigheden hebben een invloed op het al dan niet succesvol zijn van het outplacement?

Welke vaardigheden hebben een invloed op het al dan niet succesvol zijn van het outplacement? Welke vaardigheden hebben een invloed op het al dan niet succesvol zijn van het outplacement? Definitie outplacement Outplacement is een geheel van begeleidende diensten en adviezen die in opdracht van

Nadere informatie

Psychosociale risico s: de wettelijke verplichtingen in een notendop

Psychosociale risico s: de wettelijke verplichtingen in een notendop Psychosociale risico s: de wettelijke verplichtingen in een notendop Pascale Swinnen sociaal inspecteur Federale Overheidsdienst Werk, Arbeid en Sociaal overleg Toezicht op het Welzijn op het Werk Kennisdirectie

Nadere informatie

beter leren, fijner werken, sneller groeien Performance Management workshop HR Live congres 28-10-2014 The Courseware Company Welkom!

beter leren, fijner werken, sneller groeien Performance Management workshop HR Live congres 28-10-2014 The Courseware Company Welkom! beter leren, fijner werken, sneller groeien Performance Management workshop HR Live congres 28-10-2014 The Courseware Company Welkom! Agenda Introductie Performance Management Stellingen Afsluiting Luciano

Nadere informatie

ANALYSE MENTAAL KAPITAAL. Energie en veerkracht verankeren

ANALYSE MENTAAL KAPITAAL. Energie en veerkracht verankeren ANALYSE MENTAAL KAPITAAL Energie en veerkracht verankeren WAAROM investeren!? Bevlogen medewerkers zijn gemiddeld 2,69 dagen per jaar ziek. Niet-bevlogen medewerkers zijn gemiddeld 6,19 dagen per jaar

Nadere informatie

Psychosociaal welzijn - 17 januari 2017

Psychosociaal welzijn - 17 januari 2017 De rol van de preventieadviseur binnen de psychosociale aspecten? De rol van de preventieadviseur binnen de psychosociale aspecten Lut Van Mossevelde, gedelegeerd bestuurder Instituut voor Duurzaam vzw

Nadere informatie

Psychosociaal welzijn - 17 januari 2017

Psychosociaal welzijn - 17 januari 2017 De rol van de preventieadviseur binnen de psychosociale aspecten? De rol van de preventieadviseur binnen de psychosociale aspecten Lut Van Mossevelde, gedelegeerd bestuurder Instituut voor Duurzaam Werken

Nadere informatie

PSYCHOSOCIALE ASPECTEN

PSYCHOSOCIALE ASPECTEN PSYCHOSOCIALE ASPECTEN Welke lessen kunnen we trekken uit de evaluatie van de pestwet? Sofie D Ours, Preventieadviseur Psychosociale IDEWE 20 september 2011 Kursaal Oostende PreBes vzw Diestersteenweg

Nadere informatie

Sofie D ours Psychosociaal preventieadviseur STAD GENT WAAROM TALENTEN KOESTEREN?

Sofie D ours Psychosociaal preventieadviseur STAD GENT WAAROM TALENTEN KOESTEREN? TALENT KOESTEREN Sofie D ours Psychosociaal preventieadviseur STAD GENT WAAROM TALENTEN KOESTEREN? Insteek in kader van psychosociaal welzijn PREVENTIE PSYCHOSOCIALE RISICO S BURNOUT STRESS ONGEWENST GRENSOVERSCHRIJDEND

Nadere informatie

Psychosociaal welzijnsbeleid in de praktijk. Vaststellingen in de toepassing van de wetgeving

Psychosociaal welzijnsbeleid in de praktijk. Vaststellingen in de toepassing van de wetgeving Psychosociaal welzijnsbeleid in de praktijk Vaststellingen in de toepassing van de wetgeving Klachten Ongewenst grensoverschrijdend gedrag op het werk Evolutie in cijfers Slide 2 % personen dat te maken

Nadere informatie

Preventie van Psychosociale Risico s op de Werkvloer. Wet, Wat en Hoe? Bart Vriesacker Psychosociaal departement

Preventie van Psychosociale Risico s op de Werkvloer. Wet, Wat en Hoe? Bart Vriesacker Psychosociaal departement Preventie van Psychosociale Risico s op de Werkvloer Wet, Wat en Hoe? Bart Vriesacker Psychosociaal departement Inhoudsopgave Psychosociale risico s? De nieuwe wetgeving De psychosociale risicoanalyse

Nadere informatie

GGZ congres 16/09/2014 Dr. Inge Neyens & Prof. dr. Chantal Van Audenhove i.s.m. Jobcentrum West Vlaanderen: Bart Coopman, Magda Cuvelier & Nele

GGZ congres 16/09/2014 Dr. Inge Neyens & Prof. dr. Chantal Van Audenhove i.s.m. Jobcentrum West Vlaanderen: Bart Coopman, Magda Cuvelier & Nele C mp l GGZ congres 16/09/2014 Dr. Inge Neyens & Prof. dr. Chantal Van Audenhove i.s.m. Jobcentrum West Vlaanderen: Bart Coopman, Magda Cuvelier & Nele Smissaert Overzicht presentatie Afkorting en doelgroep

Nadere informatie

Mentale begeleiding leidt naar ability to perform. Duurzame inzetbaarheid 6 november 2014

Mentale begeleiding leidt naar ability to perform. Duurzame inzetbaarheid 6 november 2014 Mentale begeleiding leidt naar ability to perform Duurzame inzetbaarheid 6 november 2014 Kennismaking met het Zorgbedrijf ZORGBEDRIJF ANTWERPEN ONZE 4 SCHAKELS Verandering Verandering Van OCMW naar Zorgbedrijf

Nadere informatie

Medewerkersonderzoek is een verandertraject

Medewerkersonderzoek is een verandertraject Medewerkersonderzoek is een verandertraject 10 vuistregels om het optimale uit het onderzoek te halen Introductie Het uitvoeren van een medewerkersonderzoek is voor een organisatie een zeer waardevolle

Nadere informatie

Het stappenplan. Inleiding

Het stappenplan. Inleiding Het stappenplan Inleiding Op de pagina instrumenten op Overstag.nu vind je instrumenten, informatie en inspiratie om binnen je eigen organisatie met het thema duurzame inzetbaarheid aan de slag te gaan.

Nadere informatie

> Checklist jonger en ouder

> Checklist jonger en ouder > Checklist jonger en ouder Stem uw personeelsbeleid af op de vijf verschillende leeftijdsgroepen en speel in op uiteenlopende drijfveren, motivaties en ambities. Tieners Zijn op zoek naar vooral een leuke

Nadere informatie

Bijlage arbeidsreglement

Bijlage arbeidsreglement Bijlage arbeidsreglement (voorbeeld) Procedure voor psychosociale risico s 1. Doel, definities en toepassingsgebied 1.1. Doel Deze procedures dragen bij tot het welzijn van werknemers en vullen de algemene

Nadere informatie

STRATAEGOS CONSULTING

STRATAEGOS CONSULTING STRATAEGOS CONSULTING EXECUTIE CONSULTING STRATAEGOS.COM WELKOM EXECUTIE CONSULTING WELKOM BIJ STRATAEGOS CONSULTING Strataegos Consulting is een strategie consultancy met speciale focus op strategie executie.

Nadere informatie

Psychosociale cel. Nieuwe psychosociale wetgeving

Psychosociale cel. Nieuwe psychosociale wetgeving Psychosociale cel Nieuwe psychosociale wetgeving Wettelijk kader Wet 28/02/2014 tot aanvulling van de wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk wat

Nadere informatie

Ergonomiebeleid bij Volvo Trucks Gent

Ergonomiebeleid bij Volvo Trucks Gent Ergonomiebeleid bij Volvo Trucks Gent Anneleen Verhaeghe - ergonoom Hoogvolumefabriek binnen 200 trucks per dag Om de 4 min. een afgewerkte truck 1.000.000ste truck VFC: 3000 wielen/dag 2 8/10/2018 Provinciehuis

Nadere informatie

Hoe krijg je ze mee? Managen van verandering

Hoe krijg je ze mee? Managen van verandering Hoe krijg je ze mee? Managen van verandering Incompany training voor programma-, projecten lijnmanagers Resultaten, doelstellingen en programma ir. Gerke Oosting MBA Hoe krijg je ze mee in de veranderingen?

Nadere informatie

B R O C H U R E V O O R D E P R O F E S S I O N A L BURN-OUT BEGELEIDING INZAKE

B R O C H U R E V O O R D E P R O F E S S I O N A L BURN-OUT BEGELEIDING INZAKE B R O C H U R E V O O R D E P R O F E S S I O N A L BURN-OUT PILOOTPROJECT IN SAMENWERKING MET DE BANK -& ZIEKENHUISSECTOR BEGELEIDING INZAKE BURN-OUT BURN-OUT INHOUD 4 Burn-out: een hedendaags fenomeen

Nadere informatie

Agentschap voor Overheidspersoneel <overheidspersoneel@vlaanderen.be> Verzonden: vrijdag 7 februari 2014 9:36 Onderwerp: AgO Informeert 42

Agentschap voor Overheidspersoneel <overheidspersoneel@vlaanderen.be> Verzonden: vrijdag 7 februari 2014 9:36 Onderwerp: AgO Informeert 42 Van: Agentschap voor Overheidspersoneel Verzonden: vrijdag 7 februari 2014 9:36 Onderwerp: AgO Informeert 42 nummer 42 februari 2014 In deze editie: > Nieuws > Oproep

Nadere informatie

!!!! !!!! 1. Professioneel adviseren

!!!! !!!! 1. Professioneel adviseren Professioneel adviseren In deze zesdaagse opleiding krijg je de kans om in een veilige omgeving de eigen sterkere en zwakkere kanten te onderkennen en te werken aan je ontwikkelpunten als consultant. Je

Nadere informatie

RISICOANALYSE PSYCHOSOCIALE ASPECTEN

RISICOANALYSE PSYCHOSOCIALE ASPECTEN RISICOANALYSE PSYCHOSOCIALE ASPECTEN Marthe Verjans, preven6eadviseur psychosociale aspecten April 2017 INHOUD VAN DEZE SESSIE WeFelijk kader Procesverloop Methoden Prak6jkvoorbeeld SamenvaFend 2 1 INHOUD

Nadere informatie

Middelenbeleid in een onderneming

Middelenbeleid in een onderneming Team psychosociaal welzijn Middelenbeleid in een onderneming Deel 1: Motieven (Waarom?) Inhoud Deel 2: Wat kun je er aan doen? (Wat?) Deel 3: Ontwikkeling beleid (Hoe?) 1 Deel 1: Waarom moet uw organisatie

Nadere informatie

Titel. Subtitel + auteur

Titel. Subtitel + auteur Titel Subtitel + auteur 1 De nieuwe verplichtingen op vlak van preventie van stress, burn-out, geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk 2 Inleiding De psychosociale risico s werden voorheen

Nadere informatie

Wat kan een Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk doen ter preventie van psychosociale risico s? Infosessie FOD WASO 10 juni 2015

Wat kan een Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk doen ter preventie van psychosociale risico s? Infosessie FOD WASO 10 juni 2015 Wat kan een Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk doen ter preventie van psychosociale risico s? Infosessie FOD WASO 10 juni 2015 Programma 1. Onthaal en verwelkoming 2. Psychosociale risico

Nadere informatie

De interne communicatieadviseur

De interne communicatieadviseur De interne communicatieadviseur Dit zijn de kenmerken van een complex Verschillende ideeën Kleine wijzigingen kunnen grote gevolgen hebben Beweeglijke doelen Het pad ontrolt zich met iedere stap??? Geen

Nadere informatie

INTERPROVINCIAAL CONGRES. 25 mei 2018 Peter Decavele -IDEWE

INTERPROVINCIAAL CONGRES. 25 mei 2018 Peter Decavele -IDEWE INTERPROVINCIAAL CONGRES 25 mei 2018 Peter Decavele -IDEWE 1 VERANDERINGEN IN DE WERELD VAN DE ORGANISATIE Aandacht psychosociale thema s Veranderingen m.b.t. de 5 A s: o Arbeidsorganisatie o Arbeidsvoorwaarden

Nadere informatie

BUSINESS ANALYSE & ASSESSMENT

BUSINESS ANALYSE & ASSESSMENT BUSINESS ANALYSE & ASSESSMENT biedt diensten aan waarin het analyseren van het huidige business model centraal staat. De focus ligt hier op de interne bedrijfsvoering. Met behulp van een aantal methodes

Nadere informatie

BIJLAGE. - PROCEDURE VOOR PSYCHOSOCIALE RISICO S

BIJLAGE. - PROCEDURE VOOR PSYCHOSOCIALE RISICO S BIJLAGE. - PROCEDURE VOOR PSYCHOSOCIALE RISICO S 1. DOEL, DEFINITIES EN TOEPASSINGSGEBIED 1.1. Doel Deze procedures dragen bij tot het welzijn van werknemers en vullen de algemene wijze om psychosociale

Nadere informatie

Inspirerende opmerkingen bij CAO 104. Diversiteitsconsulenten ABVV & ACV 03 november 2015

Inspirerende opmerkingen bij CAO 104. Diversiteitsconsulenten ABVV & ACV 03 november 2015 Inspirerende opmerkingen bij CAO 104 Diversiteitsconsulenten ABVV & ACV 03 november 2015 C.A.O. 104 Of het werkgelegenheidsplan 45 + : Sinds 2013 Een instrument Geen doel op zich Doel = langer aan het

Nadere informatie

De preventie van psychosociale risico s op het werk Wet van 28 april 2014

De preventie van psychosociale risico s op het werk Wet van 28 april 2014 De preventie van psychosociale risico s op het werk Wet van 28 april 2014 Maddy Van Temsche Sociaal inspecteur TWW-OVL Kennisdirectie Psychosociologie maddy.vantemsche@werk.belgie.be Inhoud Wetgeving Psychosociale

Nadere informatie

Workshop Duurzame Inzetbaarheid

Workshop Duurzame Inzetbaarheid Workshop Duurzame Inzetbaarheid INZETTEN OP INZETBAARHEID WELZIJNSWIJZER DIRK VAN DE WALLE, SENIOR CONSULTANT, PREVENTIEADVISEUR, INGENIEUR NIVEAU 1 SECUREX HEALTH & SAFETY AGENDA WAT? WAAROM? WIE? HOE?

Nadere informatie

FIT en GEZOND op het WERK

FIT en GEZOND op het WERK FIT en GEZOND op het WERK Katrien Bruyninx Prevent Lummen 18 september 2013 Prevent Prevent-Factory A solutions provider Tailor made support of companies and organisations Prevent-Academy Training centre

Nadere informatie

Van een smalle blik naar een brede basis.

Van een smalle blik naar een brede basis. Inspiratiesessie 2 Van een smalle blik naar een brede basis. Ketenaanpak voor kinderen met overwicht en obesitas Marian Sijben Care for Obesity 1 #zoblijvenwijgezond Van smalle blik naar brede basis; ketenaanpak

Nadere informatie

Primaire preventie van psychosociale risico s

Primaire preventie van psychosociale risico s Primaire preventie van psychosociale risico s Iveline Lemahieu Een wereldleider in voeding en dranken Wereldwijd nr 2 in Voeding en Dranken 300.000 medewerkers Omzet 60 miljard dollar Actief in meer dan

Nadere informatie

www.brainbrightness.eu Ban de burn-out en de bore-out!

www.brainbrightness.eu Ban de burn-out en de bore-out! www.brainbrightness.eu Ban de burn-out en de bore-out! Het welzijn van medewerkers Stress en burn-out lijken goed op weg om dé professionele kwalen van de 21ste eeuw te worden. Recente onderzoeken wijzen

Nadere informatie

visie kennis ervaring inspiratie interactie transparantie netwerking coaching advies delen leren doen!

visie kennis ervaring inspiratie interactie transparantie netwerking coaching advies delen leren doen! visie kennis ervaring inspiratie interactie transparantie netwerking coaching advies delen leren doen! M/peterbrochure Welkom bij PLATO, het lerend netwerk van Voka. Begeleidt u, samen met ons, 15 KMO

Nadere informatie

Format implementatieplan. Onderdeel van handreiking implementatie methodiek Signalering in de palliatieve fase

Format implementatieplan. Onderdeel van handreiking implementatie methodiek Signalering in de palliatieve fase Format implementatieplan Onderdeel van handreiking implementatie methodiek Signalering in de palliatieve fase november 2016 Format implementatieplan Onderdeel van handreiking implementatie methodiek Signalering

Nadere informatie

Hoezo dé nieuwe ISO-normen?

Hoezo dé nieuwe ISO-normen? De nieuwe ISO-normen Dick Hortensius Senior consultant Managementsystemen NEN Milieu & Maatschappij dick.hortensius@nen.nl 1 Hoezo dé nieuwe ISO-normen? 2 1 De cijfers voor Nederland (eind 2013) Norm Aantal

Nadere informatie

Accreditatie in een ziekenhuis: Evolutie van een programma naar ziekenhuisbrede teambuilding

Accreditatie in een ziekenhuis: Evolutie van een programma naar ziekenhuisbrede teambuilding Accreditatie in een ziekenhuis: Evolutie van een programma naar ziekenhuisbrede teambuilding GZA Ziekenhuizen Jan Witters ACCREDITATIE: 100 % GARANTIE VOOR DUURZAME KWALITEITSVOLLE ZORG? NVKVV Studiedag

Nadere informatie

Het beroepsprofiel van de jeugdarts. Brussel 19 oktober 2018 Nancy Nuyt en Bea Meertens

Het beroepsprofiel van de jeugdarts. Brussel 19 oktober 2018 Nancy Nuyt en Bea Meertens Het beroepsprofiel van de jeugdarts Brussel 19 oktober 2018 Nancy Nuyt en Bea Meertens Nancy Nuyt Jeugdarts in het Vrij CLB Limburg Regio Noord Afdeling Neerpelt Bea Meertens Jeugdarts directeur Welzijn

Nadere informatie

De kracht van werkplekleren. Peggy Van Acker. Seminarie Onderwijskunde Seminarie 1: Feedback Begeleiding Coaching 28 januari 2014

De kracht van werkplekleren. Peggy Van Acker. Seminarie Onderwijskunde Seminarie 1: Feedback Begeleiding Coaching 28 januari 2014 De kracht van werkplekleren. Peggy Van Acker Seminarie Onderwijskunde Seminarie 1: Feedback Begeleiding Coaching 28 januari 2014 Agenda Info opleiding bachelor Retailmanagement Concept duaal leren & werkplekleren

Nadere informatie

Pestprocedures: kaderen van globale aanpak. Wat komt er op ons af? We voelen ons stilaan bedreigd

Pestprocedures: kaderen van globale aanpak. Wat komt er op ons af? We voelen ons stilaan bedreigd Pestprocedures: kaderen van globale aanpak Wat komt er op ons af? We voelen ons stilaan bedreigd Pest-Procedure NIET centraal plaatsen Geen stand alone! PEST 2 Pest-Procedure WEL: op einde traject VP 3

Nadere informatie

Flyer Intervisie. Intervisie is vooral taakgericht en resultaatgericht werken met collega s ter optimalisering van de werkzaamheden van alledag.

Flyer Intervisie. Intervisie is vooral taakgericht en resultaatgericht werken met collega s ter optimalisering van de werkzaamheden van alledag. Flyer - Intervisie Wat is intervisie? Intervisie is vooral taakgericht en resultaatgericht werken met collega s ter optimalisering van de werkzaamheden van alledag. De volgende omschrijving van intervisie

Nadere informatie

!!!! WERKGELEGENHEIDSPLAN OUDERE WERKNEMERS. Model voor werkgelegenheidsplan oudere werknemers in de onderneming

!!!! WERKGELEGENHEIDSPLAN OUDERE WERKNEMERS. Model voor werkgelegenheidsplan oudere werknemers in de onderneming WERKGELEGENHEIDSPLAN OUDERE WERKNEMERS NAAR EEN LEVENSFASEBEWUST WELZIJNSBELEID Model voor werkgelegenheidsplan oudere werknemers in de onderneming Dit werkgelegenheidsplan bevat één of meer ondernemingsspecifieke

Nadere informatie

Sport en tewerkstelling van jongeren. Marc Theeboom / Joris Philips

Sport en tewerkstelling van jongeren. Marc Theeboom / Joris Philips Sport en tewerkstelling van jongeren Marc Theeboom / Joris Philips studie Kan sport bijdragen tot competentie-ontwikkeling voor kortgeschoolde jongeren, waardoor hun tewerkstellingskansen toenemen? initiatieven

Nadere informatie

Programma. Inleiding Cultuur en waarden Anders organiseren: kantelen van de organisatie Strategie 2022 Valkuilen Tips & tricks Vragen

Programma. Inleiding Cultuur en waarden Anders organiseren: kantelen van de organisatie Strategie 2022 Valkuilen Tips & tricks Vragen Programma Inleiding Cultuur en waarden Anders organiseren: kantelen van de organisatie Strategie 2022 Valkuilen Tips & tricks Vragen Wie zijn wij? Familiebedrijf 2 e generatie opgestart in 1972 Specialist

Nadere informatie

Psychosociale belasting op het werk

Psychosociale belasting op het werk Psychosociale belasting op het werk Rik Op De Beeck Manager Consultancy Centre www.prevent.be Stressforum Verzekeringssector 29 oktober 2004 1 Prevent Instituut voor preventie, bescherming en welzijn op

Nadere informatie

Preventie van Psychosociale Risico s KB 10/04/2014. Studiedag Prebes. Psychosociaal departement Heidi Mermans

Preventie van Psychosociale Risico s KB 10/04/2014. Studiedag Prebes. Psychosociaal departement Heidi Mermans Preventie van Psychosociale Risico s KB 10/04/2014 Studiedag Prebes Psychosociaal departement Heidi Mermans Preventiedeskundige psychosociale aspecten Inhoudsopgave Opfrissing regelgeving Inleiding Nieuwe

Nadere informatie

Ondersteuning door een projectontwikkelaar. Loopbaan- en diversiteitsplan: het traject. Loopbaan- en diversiteitsplannen (LDP)

Ondersteuning door een projectontwikkelaar. Loopbaan- en diversiteitsplan: het traject. Loopbaan- en diversiteitsplannen (LDP) Met gratis door een projectontwikkelaar Duurzame loopbanen voor iedereen! Het Start Opmaken doel met van een Creëer van een draagvlak: loopbaan- non- discriminatieclausule communiceer en en diversiteitsplan

Nadere informatie

Elementair Project Management

Elementair Project Management Elementair Project Management Impressie van de sheets 15 juni 2018 Versie 1.1 Projectmanagement in de Zorg Projectmanagement in de Zorg Elementair Project Management 2 Algemene trend LIJN PROJECTEN Toename

Nadere informatie

POP POP. Programma workshop POP. 1. Algemeen kader Situering POP. 2. Link Werkervaring (Wim Van Ammel Web vzw) 3. Aan de slag!

POP POP. Programma workshop POP. 1. Algemeen kader Situering POP. 2. Link Werkervaring (Wim Van Ammel Web vzw) 3. Aan de slag! Programma workshop 1. Algemeen kader Situering Aanleiding Project -model 2. Link Werkervaring (Wim Van Ammel Web vzw) 3. Aan de slag! 1 Achtergrond: Evoluties op de AM: uitdagingen toenemend aantal knelpuntberoepen

Nadere informatie

BluefieldFinance. BluefieldFinance. Toegevoegde waarde vanuit inhoud

BluefieldFinance. BluefieldFinance. Toegevoegde waarde vanuit inhoud Toegevoegde waarde vanuit inhoud De Organisatie 1 De Organisatie Bluefield Finance is als onderdeel van Bluefield Partners in 2007 opgericht door 2 ervaren financials met een uitgebreide expertise in business-

Nadere informatie

Als docent werk je vanuit een positie van autoriteit, als trainer vanuit een positie van gelijkwaardigheid

Als docent werk je vanuit een positie van autoriteit, als trainer vanuit een positie van gelijkwaardigheid JOUW ROL ALS TRAINER Het klinkt misschien overbodig om het te hebben over de rol die je hebt bij het beïnvloeden van het denken en doen van anderen in groepssituaties. Iedereen weet toch wel wat die rol

Nadere informatie

Van impact management naar maximalisatie. KB landelijke dag effectmeting 17 december 2018 Emma Verheijke

Van impact management naar maximalisatie. KB landelijke dag effectmeting 17 december 2018 Emma Verheijke Van impact management naar maximalisatie KB landelijke dag effectmeting 17 december 2018 Emma Verheijke Kennismaking Sinzer - impact advies Impact strategie Impact onderzoek Impact management Onze klanten

Nadere informatie

Werkgelegenheidsplan oudere werknemers in de onderneming

Werkgelegenheidsplan oudere werknemers in de onderneming Werkgelegenheidsplan oudere werknemers in de onderneming Dit werkgelegenheidsplan bevat een of meer onderneming specifieke maatregelen om de arbeidsparticipatiegraad van werknemers van 45 jaar en ouder

Nadere informatie

business and happy employees meet!

business and happy employees meet! Copyright ISAT Revised 2010 ISW Limits nv. All rights reserved. (based on ISAT 2006) Copyright ISAT Revised 2010 ISW Limits nv. All rights reserved. (based on ISAT 2006) ISAT, Where successful business

Nadere informatie

DIGITAAL TOETSEN, CASUS AVANS. Eky Fioole / Jan Snijders Leer- en Innovatiecentrum. Eky Fioole en Jan Snijders

DIGITAAL TOETSEN, CASUS AVANS. Eky Fioole / Jan Snijders Leer- en Innovatiecentrum. Eky Fioole en Jan Snijders DIGITAAL TOETSEN, CASUS AVANS Eky Fioole / Jan Snijders Leer- en Innovatiecentrum Eky Fioole en Jan Snijders Context In 2013 12 systemen voor digitaal toetsen een onbalans tussen vraag en aanbod Een hoog

Nadere informatie

BluefieldFinance. BluefieldFinance. Sense Template. Toegevoegde waarde vanuit inhoud

BluefieldFinance. BluefieldFinance. Sense Template. Toegevoegde waarde vanuit inhoud Sense Template BluefieldFinance Toegevoegde waarde vanuit inhoud De Organisatie Opgericht 2007 Bluefield Finance is als onderdeel van Bluefield Partners in 2007 opgericht door 2 ervaren financials met

Nadere informatie

Hoe kan u strategie implementeren en tot leven brengen in uw organisatie?

Hoe kan u strategie implementeren en tot leven brengen in uw organisatie? Hoe kan u strategie implementeren en tot leven brengen in uw organisatie? De externe omgeving wordt voor meer en meer organisaties een onzekere factor. Het is een complexe oefening voor directieteams om

Nadere informatie

FUNCTIEFAMILIE 5.3 Projectmanagement

FUNCTIEFAMILIE 5.3 Projectmanagement Doel van de functiefamilie Leiden van projecten en/of deelprojecten de realisatie van de afgesproken projectdoelstellingen te garanderen. Context: In lijn met de overgekomen normen in termen van tijd,

Nadere informatie

NFU Proeftuinen. Regieverpleegkundigen & Verpleegkundigen. NFU bijeenkomst 16 Mei Jolanda ter Sluysen Marjon van Loveren

NFU Proeftuinen. Regieverpleegkundigen & Verpleegkundigen. NFU bijeenkomst 16 Mei Jolanda ter Sluysen Marjon van Loveren NFU-18.5914 16-5-2018 Proeftuinen Regieverpleegkundigen & Verpleegkundigen NFU bijeenkomst 16 Mei 2018 Jolanda ter Sluysen Marjon van Loveren Doelstelling Informeren over het proces van de proeftuin periode

Nadere informatie

WORKSHOP 1: RICHTING GEVEN

WORKSHOP 1: RICHTING GEVEN WORKSHOP 1: RICHTING GEVEN MVO Vlaanderen Naam van uw begeleider Agenda Voorstelling & toelichting Wat is duurzaamheid? Waarom deze stuurgroep? Start met de Sustatool! Waarden En nu? 1 Wie bent u? Voorstelling:

Nadere informatie

Online interactive Risk Assessment

Online interactive Risk Assessment Online interactive Risk Assessment Waarom OiRA? Kleine en zeer kleine bedrijven komen niet/onvoldoende tot risicoanalyse met preventiemaatregelen Vaak niet genoeg kennis van de wetgeving en van het proces

Nadere informatie

Voorstel workshop ETV.nl

Voorstel workshop ETV.nl Voorstel workshop ETV.nl Hans Hummel (presentatie klankbordgroep 17 mei, Utrecht) Presentatie + discussie (10.30-12.30) Intro, aanleiding, geschiedenis, context (20 min) Presentatie voorlopige opzet workshop

Nadere informatie

KB preventie van psychosociale risico s op het werk

KB preventie van psychosociale risico s op het werk KB preventie van psychosociale risico s op het werk Bevindingen 1 jaar later Frank Van der Elst Preventieadviseur Psychosociale Aspecten inhoud Deel 1: Stand van zaken wetgeving Omschrijving psychosociale

Nadere informatie

Voorbeelden compententieprofiel mentor

Voorbeelden compententieprofiel mentor BIJLAGE 1 Voorbeelden compententieprofiel mentor Voorbeeld 1 Meetindicator voor competenties en gedragingen van een mentor, opgesteld door Ryhove, beschutte werkplaats in Gent (PH= persoon met een handicap)

Nadere informatie

HR beleidsplan departement LV

HR beleidsplan departement LV HR beleidsplan departement LV Filip Grauls Donderdag 30 september 2010 1 Agenda De aanleiding Het resultaat Het vervolg Aandachtspunten 2 1 1. De aanleiding Eyeopener EFQM zelfevaluatie 2007 Probleemstelling

Nadere informatie

Analyse Mentaal Kapitaal. Stimuleren van energie en veerkracht als antwoord op stress en burn-out in uw organisatie

Analyse Mentaal Kapitaal. Stimuleren van energie en veerkracht als antwoord op stress en burn-out in uw organisatie Analyse Mentaal Kapitaal Stimuleren van energie en veerkracht als antwoord op stress en burn-out in uw organisatie De analyse die Better Minds at Work heeft gemaakt werd vertaald in een concreet actieplan.

Nadere informatie

Project Talent in beweging : naar een professionele HRM-organisatie. Myriam Jammaers, diensthoofd algemene zaken

Project Talent in beweging : naar een professionele HRM-organisatie. Myriam Jammaers, diensthoofd algemene zaken Project Talent in beweging : naar een professionele HRM-organisatie Myriam Jammaers, diensthoofd algemene zaken 1. Missie / visie van het OCMW Sint-Truiden Het OCMW Sint-Truiden heeft als opdracht het

Nadere informatie

SOBANE PSYCHOSOCIALE ASPECTEN. Marthe Verjans, psychosociaal preventieadviseur - IDEWE

SOBANE PSYCHOSOCIALE ASPECTEN. Marthe Verjans, psychosociaal preventieadviseur - IDEWE SOBANE PSYCHOSOCIALE ASPECTEN Marthe Verjans, psychosociaal preventieadviseur - IDEWE Hoe werkt het? (1) Strategie voor het beheer van beroepsgebonden risico s Niveau 1 = Opsporing Door interne werkgroep

Nadere informatie

Werkplekleren met Leertechnologie

Werkplekleren met Leertechnologie Werkplekleren met Leertechnologie 19 Maart, Presentatie & Demonstratie Rens van den Berg CSS Breda Kennismaking Persoonlijke leerinterface 70-20-10 10% 20% 70% Wat is leren binnen de 20% Demonstratie met

Nadere informatie

Functiefamilie ES Experten organisatieondersteuning

Functiefamilie ES Experten organisatieondersteuning Functiefamilie ES Experten ondersteuning DOEL Instrumenten en methodes ontwikkelen* en aanpassen in een domein en de interne klanten ondersteunen bij de implementatie ervan teneinde de werking van de te

Nadere informatie

Eén op zeven werknemers in Vlaanderen krijgt te maken met lichamelijk geweld, ongewenst seksueel gedrag of pesterijen op het werk.

Eén op zeven werknemers in Vlaanderen krijgt te maken met lichamelijk geweld, ongewenst seksueel gedrag of pesterijen op het werk. SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 725 van ELS ROBEYNS datum: 13 mei 2015 aan LIESBETH HOMANS VICEMINISTER-PRESIDENT VAN DE VLAAMSE REGERING, VLAAMS MINISTER VAN BINNENLANDS BESTUUR, INBURGERING, WONEN, GELIJKE KANSEN

Nadere informatie

Onderzoek naar het verband tussen psychosocialebelastingop het werken (ernstige) arbeidsongevallen in België

Onderzoek naar het verband tussen psychosocialebelastingop het werken (ernstige) arbeidsongevallen in België Onderzoek naar het verband tussen psychosocialebelastingop het werken (ernstige) arbeidsongevallen in België Unité de Valorisation des Ressources Humaines Vakgroep Maatschappelijke Gezondheidkunde 1 Arbeidsongevallen

Nadere informatie

Toekomstbestendige verpleegkundige zorg en de rol van de leidinggevenden. Tineke Holwerda 20-11-2015

Toekomstbestendige verpleegkundige zorg en de rol van de leidinggevenden. Tineke Holwerda 20-11-2015 Toekomstbestendige verpleegkundige zorg en de rol van de leidinggevenden Tineke Holwerda 20-11-2015 Waarom deze ontwikkeling? Omdat de patiëntenzorg er om vraagt Omdat uit onderzoek blijkt dat de functiemix

Nadere informatie

Verminder locomotorische klachten en optimaliseer het welzijn van uw werknemer met LocoMotion Solution Flow

Verminder locomotorische klachten en optimaliseer het welzijn van uw werknemer met LocoMotion Solution Flow Verminder locomotorische klachten en optimaliseer het welzijn van uw werknemer met LocoMotion Solution Flow De uitdaging Ziekteverzuim door fysieke klachten Fysieke klachten* 1-7 dagen33% 19% 10% 1 maand

Nadere informatie

Competentiemanagement bij de federale overheid

Competentiemanagement bij de federale overheid Competentiemanagement bij de federale overheid Competentieprofielen Basis Projectleider A1 December 2009 PROJECTLEIDER A1 1/ BASISPROFIEL Tabel informatie begrijpen taken Taken uitvoeren Projectleider

Nadere informatie

WELKOM! Overleg mentoren en studenten 3 BaKO- januari 2018

WELKOM! Overleg mentoren en studenten 3 BaKO- januari 2018 WELKOM! Overleg mentoren en studenten 3 BaKO- januari 2018 Met welke verwachtingen ben ik naar hier gekomen? Terugblik: ontmoeten en waarderen Inhoud 1. Focus van de opleiding: Waar richten we studenten

Nadere informatie