2 Werkgelegenheid. 2.1 Inleiding. 2.2 Recente werkgelegenheidsontwikkelingen in Noord-Nederland

Transcriptie

1 2 Werkgelegenheid 2. Inleiding In dit hoofdstuk wordt de structuur en recente ontwikkeling van de noordelijke werkgelegenheid besproken. Paragraaf 2.2 is gewijd aan de algemene trends per provincie en de ontwikkeling naar bedrijfstak komt aan de orde in paragraaf 2.. In paragraaf 2.4 wordt ingegaan op de ruimtelijke spreiding van het werkgelegenheid binnen het Noorden op het niveau van gemeenten, postcodesgebieden en kernzones. Paragraaf 2. gaat in op de veranderingen in de bedrijfstakstructuur van de drie provincies op langere termijn. 2.2 Recente werkgelegenheidsontwikkelingen in Noord-Nederland Het herstel van de economische groei in 24 is voor wat betreft de werkgelegenheid nog niet zichtbaar. Uit figuur 2. blijkt dat ook in 24 het aantal arbeidsplaatsen nog is afgenomen. De landelijke werkgelegenheid daalde in 24 met,7% (-47. banen). Deze daling was in het Noorden echter slechts.% (-27 banen). De figuur laat zien dat ook gedurende de recente periode van werkgelegenheidsgroei het Noorden het beter heeft gedaan dan landelijk. Over de laatste vijf jaar is de werkgelegenheid per saldo in het Noorden met ruim duizend banen toegenomen en in Nederland als geheel met ca. 8 duizend. Dit betekent een noordelijk groeicijfer van gemiddeld,7% per jaar tegenover,% landelijk. Omgerekend zijn er in Noord-Nederland tussen 2 en 24 ongeveer 4 banen meer bijgekomen dan wanneer de werkgelegenheidsgroei dezelfde als landelijk zou zijn geweest. Figuur 2. Werkgelegenheidsgroei Noorden en Nederland % 4 Noorden Nederland Tabel 2. geeft een overzicht van de recente werkgelegenheidsontwikkelingen naar provincie. In sommige provincies is zowel in 2 als in 24 een forse werkgelegenheidsdaling opgetreden. In de provincie Groningen kromp de werkgelegenheid in 2 en 24 met respectievelijk -,9% en -,%. In Friesland was de daling veel kleiner, te weten -,4% in 2 en -,2% in 24. In Drenthe was weliswaar sprake van een zeer geringe stijging in 24 met,%, maar een stabilisering in 2. Hier vond reeds in 22 een sterke werkgelegenheidsdaling plaats. Dit betekent dat de recessie van 2 en de nasleep daarvan een grotere impact heeft gehad op de situatie in Groningen dan in de andere twee noordelijke provincies. In Groningen waren de negatieve werkgelegenheidseffecten in 24 groter dan landelijk, in de andere twee provincies juist kleiner. 2

2 Tabel 2. Werkgelegenheid 2-24 Aantal banen > 2 uur per week (x ) gemiddelde jaarlijkse groei 2-24 % Groningen % groei Friesland % groei Drenthe % groei Noorden % groei Nederland % groei Werkgelegenheidsgroei naar sector Algemeen Tabel 2.2 laat zien dat de relatief goede prestaties van Friesland en Drenthe in 24 worden veroorzaakt door banengroei in de commerciële en niet-commerciële, terwijl het aantal banen bij de commerciële zowel landelijk als in de provincie Groningen is afgenomen. Alleen bij de overheid en zorg was over de hele linie sprake van groei, met name in Friesland. De grootste afname van de werkgelegenheid vond plaats in de nijverheid in Groningen en Friesland, met name in de industrie. In Groningen ging dit echter gepaard met een daling in de commerciële, terwijl dit in Friesland niet het geval was. Wel daalde daar het aantal banen in de landbouw, maar dat is een kleine sector. In Drenthe daarentegen name het aantal banen in de industrie veel minder af dan elders en steeg de werkgelegenheid in de commerciële juist vrij sterk (zie bijlage -4 voor een volledig overzicht van alle bedrijfstakken). Tabel 2.2 Werkgelegenheidsgroei naar sector in 24 Groningen Friesland Drenthe Noorden Nederland Nijverheid Commerciële Overheid en zorg Totaal Geslacht Het is opvallend dat het groeiverschil tussen het Noorden en Nederland in 24 wordt veroorzaakt door het verschil in ontwikkeling naar geslacht. Tabel 2. laat zien dat de werkgelegenheid onder mannen zowel in het Noorden als in Nederland daalde met -,%. De werkgelegenheid onder vrouwen is in het Noorden (+%) echter veel sterker toegenomen dan nationaal (+,2%). Alleen in de nijverheid is in alle regio s voor zowel mannen als vrouwen het aantal banen afgenomen. Voor commerciële is de werkgelegenheid onder vrouwen in Friesland en Drenthe wel gestegen, maar in Groningen en Nederland als geheel niet. Alleen bij de overheid en zorg nam de werkgelegenheid voor vrouwen wel over hele linie toe, vooral in Friesland.

3 Tabel 2. Werkgelegenheidsgroei naar sector per geslacht in 24 Groningen Friesland Drenthe Noorden Nederland M V M V M V M V M V Nijverheid Commerciële Overheid en zorg Totaal Arbeidsduur Tabel 2.4 presenteert de groei in 24 van het aantal banen van maximaal 2 uur per week naar sector. Dergelijke kleine banen hebben veelal betrekking op inval- en oproepkrachten, maar ook bijvoorbeeld krantenbezorgers of vakkenvullers. Het aandeel van deze kleine part-time banen in de totale werkgelegenheid is beperkt. In het Noorden zijn relatief veel kleine banen en is hun aandeel in het totaal aantal gewerkte uren ca. %; het landelijke aandeel bedraagt,%. Tabel 2.4 Werkgelegenheid <2 uur per week per sector in 24 Groningen Friesland Drenthe Noorden Nederland Nijverheid Commerciële Overheid en zorg Totaal Het aantal kleine banen fluctueert sterk omdat het om kleine aantallen gaat en omdat de conjunctuurgevoeligheid hoog is. In de Groningse nijverheid vond een groei plaats van ruim 4%, maar dit betreft een totaal van 8. In termen van gewerkte uren gaat het om nog geen,% van het totaal aantal gewerkte uren in de sector. In grote lijnen groeide het aantal kleine banen in Friesland en Drenthe beduidend minder dan in Groningen of nationaal het geval was. 2.4 Ruimtelijke spreiding van de werkgelegenheid Werkgelegenheidsgroei naar gemeente De ontwikkeling van de werkgelegenheid naar gemeenten kan van jaar op jaar sterk fluctuere, o.a. door administratieve wijzigingen in het PWR. In figuur 2.2. is daarom de gemiddelde groei over de periode 2-24 weergeven. In de provincie Groningen vond vooral in en rond de stad Groningen banengroei plaats, maar in de gemeenten in het noorden (Waddenkust) en oosten (Duitse grens) is de werkgelegenheid gedaald. Voor Friesland is dit beeld iets minder uitgesproken, omdat hier in enkele kustgemeenten de werkgelegenheid wel groeide (Het Bildt, Ferwerdeardiel, Gasterlân-Sleat en Nijefurd). Toch geldt in grote lijnen ook voor Friesland dat de werkgelegenheid in de centraal gelegen gemeenten sterker is gestegen dan in de gemeenten aan de buitenranden van de provincie. Voor de groei in de Drentse gemeenten geldt dit ook: in de oostelijke gemeenten langs de Duitse grens daalde de werkgelegenheid terwijl er een toename was in de meer landinwaarts gelegen gemeenten. 4

4 Figuur 2.2 Werkgelegenheidsgroei naar gemeente 2-24 gemiddelde jaarlijkse mutatie % < Kompas kernzones > werkgelegenheidsgroei Kompas kernzones Bron: PWR Werkgelegenheidsgroei naar KOMPAS gebied Een van de beleidsdoelstellingen van KOMPAS is om de economische groei te concentreren in een aantal zogenaamde kernzones. De achterliggende gedachte is dat door deze ruimtelijke concentratie optimaal geprofiteerd kan worden van positieve agglomeratie-effecten (zie ook hoofdstuk 6). De KOMPAS-kernzones zijn in figuur 2.2. weergegeven. Uit tabel 2. blijkt dat ongeveer drie kwart van alle banen in Noord-Nederland in de kernzones is geconcentreerd. De werkgelegenheidsgroei binnen deze zones is na 999 versneld. Voordien verschilde de groei tussen de kerngebieden en het landelijk gebied nauwelijks, maar de laatste vier jaar is de werkgelegenheid in de kernzones met,9% per jaar toegenomen terwijl het aantal banen in het landelijke gebeid gelijk bleef. Het beeld is per zone wel sterk verschillend. In de A7-zone en in de regio Groningen-Assen groeit de werkgelegenheid al sinds 99 meer dan gemiddeld en voor het Eemsmondgebied en de Drentse stedenband geldt het omgekerde. Westergo heeft als enige kernzone in de periode 2-24 een hogere banengroei gehad dan in de jaren 9. Tabel 2. Werkgelegenheidsontwikkeling naar Kompasgebied Economische kerngebieden waarvan in Eemsmondgebied Groningen-Assen Drentse stedenband A7-zone Westergo Werkgelegenheid (x ) Gemiddelde jaarlijkse werkgelegenheidsgroei (in %) Landelijk gebied Totaal Noorden Bron: PWR

5 Werkgelegenheidsgroei naar postcode In figuur 2. is de werkgelegenheidsgroei sinds 2 per postcodegebied weergegeven. Nu zijn ook duidelijk groeiverschillen binnen gemeenten herkenbaar. Ten eerste valt op dat de kernzones grotendeels samenvallen met postcodegebieden met werkgelegenheidsgroei. Ten tweede vallen een aantal belangrijke gebieden binnen gemeenten op door een sterke groei of krimp. In Drenthe is de werkgelegenheid in Beilen (gemeente Midden-Drenthe) fors toegenomen terwijl in Schoonebeek (gemeente Emmen) en Veenhuizen (gemeente Noordenveld) sprake is van een afname. In de provincie Groningen valt het grote verlies aan werkgelegenheid in Wagenborgen (gemeente Delfzijl) op door de sluiting van het psychiatrisch ziekenhuis Groot-Bronswijk. Ook in Bellingwolde, Blijham en Vriescheloo (gemeente Bellingwedde) en Ter Apel (gemeente Vlagtwedde) nam het aantal banen af, net als in de kleine noordelijke kernen van de gemeente Zuidhorn. Op het universiteitscomplex in het noordelijke deel van de stad Groningen is de werkgelegenheid juist sterk gegroeid, vooral door nieuwe bedrijven in de zakelijke. In Friesland blijven groei en krimp grotendeels beperkt tot de kleinere kernen als Winsum (gemeente Littenserdiel) en Wartena/Eernewoude (gemeente Tytjerksteradiel) waar het aantal banen daalde, terwijl dat aantal in Veenhoop (gemeente Smallingerland) en IJlst (gemeente Wymbritseradiel) sterk groeide. Dergelijke kleine postcodegebieden kunnen door hun omvang wel grote procentuele groeiverschillen hebben. Figuur 2. Werkgelegenheidsgroei naar postcode 2-24 gemiddelde jaarlijkse mutatie % < Kompas kernzones >4 werkgelegenheidsgroei Kompas kernzones 2. Ontwikkelingen in de werkgelegenheidsstructuur De groei van een regio als geheel kan sterk afwijken van een andere regio als gevolg van verschillen in sectorstructuur. Ook als bedrijven binnen een bepaalde bedrijfstak in de ene regio even goed presteren als hun collega s in andere regio s kan de totale groei van de werkgelegenheid toch lager uit vallen dan elders door bijvoorbeeld een oververtegenwoordiging van kaitaalintensieve bedrijven waar weinig mensen werken. Voor het Noorden is dit het geval voor de landbouw en de industrie (zie figuur 2.4). Daar staat tegenover dat het Noorden ook relatief veel werkgelegenheid heeft in de arbeidsintensieve sectoren onderwijs en zorg. Bij alle bedrijfstakken in de commerciële (handel, horeca, vervoer, financiële en zakelijke ) is het werkgelegenheidsaandeel in het Noorden duidelijk lager dan gemiddeld voor heel Nederland. 6

6 Figuur 2.4 Werkgelegenheidsstructuur Noorden en Nederland 24 2 % van totale werkgelegenheid Noorden Nederland en visserij Openbaar bestuur Hoe heeft de sectorstructuur van Noord-Nederland zich de afgelopen vijftien jaar ontwikkeld in vergelijking met Nederland? Heeft de noordelijke werkgelegenheidsstructuur zich de afgelopen jaren naar de landelijke structuur toe bewogen of is er juist sprake van een toenemend verschil? Hoe heeft die structuurverandering bijgedragen aan de noordelijke werkgelegenheidsgroei? Om dit na te gaan wordt in figuur 2. de regionale component van de werkgelegenheidsstructuur (het verschil tussen de regionale en nationale structuur) voor twee verschillende jaren vergeleken. Een positieve regionale component betekent dat het aandeel banen voor de betreffende sector in het Noorden groter is dan landelijk, bij een negatieve is het kleiner. Bij een beweging van de noordelijke naar de nationale werkgelegenheids-structuur beweegt de regionale component voor het Noorden zich in de loop der tijd naar nul, ofwel naar de horizontale as (de landelijke structuur). Omgekeerd zal bij een toename in structuurverschillen juist sprake zijn van een beweging van de horizontale as af in positieve of negatieve richting. In grote lijnen geldt dat de noordelijke structuur steeds meer op de landelijk is gaan lijken. Vooral het aandeel van de industrie is in vijftien jaar tijd in het Noorden jaar sterk gedaald, maar ligt in 24 nog wel boven het landelijke niveau. Ook de noordelijke werkgelegenheidsaandelen van de landbouw, bouwnijverheid en financiële zijn langzaam steeds meer in lijn met de landelijke aandelen komen te liggen. Er zijn echter ook uitzonderingen. Het meest opvallend is de zakelijke, waarvan het werkgelegenheidsaandeel in het Noorden tussen 99 en 24 steeds verder bij het landelijke aandeel is gaan achterlopen. Aan de andere kant ishet belang van de gezondheidszorg in het Noorden in de periode tot 24 juist verder gestegen ten opzicht van landelijk. Voor de andere bedrijfstakken zijn de werkgelegenheidsaandelen tussen 99 en 24 min of meer constant. Figuur 2. Regionale component van de werkgelegenheidsstructuur Noorden %-punt afwijking t.o.v. landelijk gemiddelde en visserij Openbaar bestuur

7 De betekenis van figuur 2. is dat de afname van het aantal arbeidsplaatsen in de industrie tussen 99 en 24 in het Noorden relatief groter is geweest dan nationaal. Anderzijds is de groei van het aantal banen in de zakelijke tussen 99 en 24 in het Noorden juist achtergebleven bij de nationale groei. wordt de motor achter de werkgelegenheidsstijging van de tweede helft van de jaren 9 beschouwd. Het Noorden heeft hiervan niet in dezelfde mate van weten te profiteren als de rest van het land. Het Noorden heeft daarentegen wel extra voordeel gehad van de werkgelegenheidsstijging in het openbaar bestuur en vooral de gezondheidszorg Figuur 2.6 en 2.7 laten dezelfde ontwikkeling zijn maar dan voor respectievelijk de periode99-2 en De belangrijkste reden hiervoor is dat zo de gehele jaren 9 geïsoleerd kunnen worden bekeken en dat tevens nader aandacht kan worden besteed aan de periode 2-24 waarin het Noorden het relatief goed heeft gedaan, zoals uit figuur 2. en tabel 2. blijkt. Zo kunnen vragen worden beantwoord als: - is de zakelijke in de jaren 9 vooral een nationale banenmotor geweest en geen noordelijke? - is het hoge werkgelegenheidsaandeel van de gezondheidszorg in het Noorden iets van de laatste jaren of is het een fenomeen dat al langer bestaat? - heeft de recente extra werkgelegenheidsgroei voor het Noorden tussen 2-24 de kloof met de nationale sectorstructuur wat betreft zakelijke, gezondheidszorg en openbaar bestuur verder vergroot of niet? Figuur 2.6 Regionale component van de werkgelegenheidsstructuur Noorden %-punt afwijking t.o.v. landelijk gemiddelde en visserij Openbaar bestuur 99 2 Figuur 2.7 Regionale component van de werkgelegenheidsstructuur Noorden %-punt afwijking t.o.v. landelijk gemiddelde en visserij Openbaar bestuur

8 Uit figuur 2.6 blijkt inderdaad dat het aandeel zakelijke tussen 99 en 2 in het Noorden steeds verder is gaan achterlopen bij het landelijke aandeel. Met andere woorden, de zakelijke is in de jaren 9 een veel sterkere nationale dan noordelijke banenmotor geweest. Verder valt in figuur 2.6 op dat de oververtegenwoordiging van arbeidsplaatsen in de gezondheidszorg in het Noorden juist in die periode plaats vond. Immers het patroon voor de periode uit figuur 2. is vrijwel gelijk aan dat van figuur 2.6 voor de periode In de jaren 9 is de gezondheidszorg in het Noorden dus sterker gegroeid dan landelijk. Ook opvallend is dat het werkgelegenheidsaandeel van de landbouw tussen 99-2 in het Noorden ten opzichte van landelijk is gestegen, terwijl voor de periode van figuur 2. van een lichte daling sprake was. Er zijn tussen 99 en 2 dus minder landbouwbanen verloren gegaan in het Noorden dan nationaal. Een en ander betekent echter wel er in de daarop volgende periode 2-24 een daling van het aandeel landbouw zal moeten zijn opgetreden. Figuur 2.7 laat inderdaad zien dat het aandeel van de noordelijke landbouw ten opzichte van Nederland in de periode 2-24 is afgenomen. Belangrijker is echter het feit dat in deze periode het aandeel van de zakelijke in het Noorden minder negatief is geworden ten opzichte van het nationale. De werkgelegenheid is in die sector tussen 2 en 24 in het Noorden dus sterker gegroeid dan landelijk. Wat verder opvalt in figuur 2.7 is de blijvend sterke positie van de gezondheidszorg en verdere de stijging van het aandeel banen in het openbaar bestuur ten opzichte van de ontwikkeling tussen 99 en 2. Er blijkt in de periode 2-24 dus wel sprake te zijn van convergentie wat betreft zakelijke, maar niet voor gezondheidszorg en openbaar bestuur. In de zakelijke loopt het Noorden sinds de laatste jaren in op Nederland, terwijl het in de jaren 9 steeds verder achterop kwam te liggen. Toch ligt het werkgelegenheidsaandeel van deze sector in 24 nog altijd onder het landelijke (figuur 2.4) en ligt het noordelijke aandeel in 24 nog altijd onder dat in 99 (figuur 2.). Het noordelijk aandeel arbeidsplaatsen in openbaar bestuur en gezondheidszorg is tussen zowel 99-2 als 2-24 steeds verder boven het landelijke niveau komen te liggen. De nadruk die in het Noorden vanouds op de landbouw en industrie lag lijkt steeds meer te verschuiven in de richting van openbaar bestuur en gezondheidszorg. Belangrijke gemeentelijke ontwikkelingen De hiervoor geschetste verschuivingen in de sectorstructuur voor het Noorden als geheel verlopen in elk van de drie provincies ongeveer gelijk. De belangrijkste verschillen zijn dat het belang van de financiële in de provincie Groningen is gedaald, terwijl het aandeel van de zakelijke juist sterk is toegenomen. In Friesland en Drenthe is het aandeel van de zakelijke wel verder onder het landelijke niveau gezakt. Tot slot is de stijging van de gezondheidszorg in zowel Groningen als Drenthe een opvallend fenomeen. De sectorontwikkeling kan ook per gemeente worden bekeken, al is een vergelijking met eerde jaren niet altijd mogelijk door de gemeentelijke herindelingen in Groningen (99) en Drenthe (998). De drie provinciehoofdsteden kunnen tussen 99 en 24 wel worden vergeleken. In figuur 2.8 staan de werkgelegenheidsaandelen van Groningen, Leeuwarden en Assen in het totaal van de respectievelijke provincie. Het aandeel van de stad Groningen in de werkgelegenheid van de provincie Groningen is traditioneel hoog en is toegenomen van 4% in996 tot 48% in 24. De werkgelegenheidsgroei heeft zich dus vooral in de stad verder geconcentreerd. Het beeld voor Leeuwarden en Assen is minder eenduidig. Van Leeuwarden neemt het aandeel in de provinciale werkgelegenheid zelfs iets af van om pas na 2 weer iets toe te nemen. In 24 bevond een kwart van alle banen in Friesland zich in Leeuwarden. In Assen heeft de stijging van het werkgelegenheidsaandeel met name in het begin van de jaren 9 plaatsgevonden en is daarna min of meer stabiel gebleven op net iets minder dan 2%. 9

9 Figuur 2.8 Aandeel provinciehoofdsteden in de totale provinciale werkgelegenheid % 4 Groningen Leeuwarden Assen 2 Bron: PWR Groningen, Friesland en Drenthe Ook bij deze ontwikkeling spelen verschuivingen in de sectorstructuur een rol. Zoals te zien is in de figuren zijn het specifieke bedrijfstakken die zich vooral in deze steden verder concentreren. In de figuren is ditmaal de regionale component van de werkgelegenheidsstructuur weergegeven als afwijking van het noordelijke gemiddelde, wederom over de periode Het aandeel van de landbouw is in de steden uiteraard relatief laag maar ook het belang van de industrie is gering en neemt verder af. Industriële bedrijven zoeken in toenemende mate ruimere en beter toegankelijke bedrijfsterreinen op buiten de hoofdsteden en langs de doorgaande wegen. Wat opvalt bij de stad Groningen (figuur 2.9) is in de eerste plaats de scherpe daling van het werkgelegenheidsaandeel van de sector transport en tussen 99 en 24. Dit heeft te maken met het vertrek van grote delen van KPN uit de stad Groningen in die periode, wat leidde tot een forse krimp van het aantal banen in de. Ten tweede valt de sterke groei in het aandeel van de zakelijke op. Het werkgelegenheidsaandeel van zakelijke in de stad Groningen nam tussen 99 en 24 met 8%-punten meer toe dan in het Noorden als geheel. Dit heeft onder andere te maken met de sterke groei van de werkgelegenheid in de ICT en gerelateerde zakelijke in de stad Groningen. In 24 is hier één op de vijf banen een baan in de zakelijke tegen één op de tien voor het hele Noorden. De rol van het onderwijs in de stad Groningen is in verhouding tot die in het Noorden als geheel uiteraard veel groter door de aanwezigheid van Hbo- en de universiteit, maar dit belang is wel gedaald. Ook het relatief hoge aandeel van de gezondheidszorg in de stad Groningen, door de aanwezigheid van onder andere het UMCG, is tussen 99 en 24 gedaald. Dit betekent voor die periode een achterblijvende werkgelegenheidsontwikkeling in beide sectoren in de stad Groningen ten opzichte van die in de rest van het Noorden. Het relatief hoge werkgelegenheidsaandeel van het openbaarbestuur is daarentegen in die periode wel iets verder gestegen. In Leeuwarden (figuur 2.) neemt het aandeel van de financiële en openbaar bestuur sterk toe. Voor beide sectoren is het aantal banen in die periode met zo n 6%-punt meer toegenomen dan in het Noorden als geheel. Het aandeel van de zakelijke en gezondheidszorg is tussen 99 en 24 scherp gedaald. Het is al langer bekend dat financiële steeds meer in Leeuwarden geconcentreerd worden. Nieuw is echter de sterke toename van het belang van openbaar bestuur. Dit belang is in een provinciehoofdstad logischerwijs groot, omdat hier niet alleen de gebruikelijke gemeentelijke overheids aanwezig zijn, maar ook die voor provincie en waterschappen, justitie, rechtspraak en gevangeniswezen en zelfs landelijke, zoals regionale afdelingen van ministeries en sociale verzekerings. De reden van deze toename in Leeuwarden is niet bekend. Het teruglopende aandeel van de zakelijke en gezondheidszorg in Leeuwarden kan te maken hebben met de sterke groei van de zakelijke in Groningen en de zorg in Assen (figuur 2.). In Assen stijgt behalve de zorg ook het werkgelegenheidsaandeel van het openbaar bestuur. Het werkgelegenheidsaandeel van de gezondheidszorg in Assen is het hoogst van alle sectoren in alle drie beschouwde gemeenten. In 24 is één op de vier arbeidsplaatsen in Assen een baan in de gezondheidszorg. Het belang van de zakelijke is ook in Assen gedaald en komt, net als in Leeuwarden, in 24 op ongeveer het noordelijk gemiddelde uit. 2

10 Figuur 2.9 Regionale component van de werkgelegenheidsstructuur stad Groningen %-punt afwijking van noordelijk gemiddelde 7 Overheid Bron: PWR noordelijke provincies - Figuur 2. Regionale component van de werkgelegenheidsstructuur Leeuwarden %-punt afwijking van noordelijk gemiddelde Overheid Bron: PWR noordelijke provincies - Figuur 2. Regionale component van de werkgelegenheidsstructuur Assen %-punt afwijking van noordelijk gemiddelde Overheid Bron: PWR noordelijke provincies Het belang van de traditioneel stedelijke commerciële als handel en horeca, is tussen 99 en 24 vrijwel onveranderd gebleven ten opzichte het belang dat ze in de rest van het Noorden hebben. De grootste uitschieters zijn te vinden bij de kennisintensieve, als financiële en zakelijke, maar ook bij overheid en gezondheidszorg. In Noord-Nederland kan de stad Groningen worden getypeerd als het centrum van de zakelijke. Leeuwarden richt zich weliswaar duidelijk op de financiële, maar wordt ook steeds meer een ambtenarenstad. Assen specialiseert zich duidelijk in de gezondheidszorg. Er zijn binnen het Noorden dus belangrijke clusters van activiteiten op gemeenteniveau ontstaan die agglomeratievoordelen kunnen opleveren. In hoofdstuk 6 wordt nader in gegaan op het belang van deze agglomeratie-effecten. 2

11 2. Conclusie en samenvatting In 24 is de noordelijke werkgelegenheid met,% gedaald. Dit is het tweede jaar in successie waarin het aantal banen in Noord-Nederland is afgenomen. De werkgelegenheidsontwikkeling verschilt echter per provincie. Zo daalde in Groningen de werkgelegenheid in 24 vrij sterk met -,%, terwijl die in Friesland en Drenthe vrijwel onveranderd bleef met -,2% respectievelijk,%. Landelijk nam de werkgelegenheid in 24 ook verder af met,7%. Een en ander betekent wel dat het Noorden zich in 24 relatief goed heeft ontwikkeld. De relatief slechte prestatie van Groningen in 24 ten opzichte van Friesland en Drenthe komt vooral door verschillende ontwikkelingen bij de handel, horeca en gezondheidszorg. In Groningen kromp het aantal banen in die sectoren in 24 aanzienlijk, maar in Friesland en Drenthe vond hier juist groei plaats. Ook op de langere termijn doet het Noorden het relatief goed ten opzichte van Nederland: tussen 2 en 24 groeide het aantal banen in het Noorden met gemiddeld,7% per jaar tegen,% landelijk. Binnen de noordelijke provincies groeide de werkgelegenheid tussen 2 en 24 vooral in de meer centraal gelegen gemeenten, met name gemeenten aan de snelwegen A7 en A28. Langs de randen van de noordelijke provincies, in de gemeenten aan het IJsselmeer en de Waddenzee en aan de Duitse grens, was de groei in die periode veel lager of zelfs negatief. Dit beeld spoort met de doelstelling van het Kompasprogramma om economische activiteit, en dus werkgelegenheid, te concentreren in economische kerngebieden. De Friese A7-zone en Groningen-Assen hebben als kerngebied inderdaad een centrale ligging, net als een deel van de Drentse stedenband en Westergo. Alleen de Eemsmondzone ligt helemaal aan de kust en hier is in die periode de werkgelegenheid inderdaad gedaald. In de andere gebieden groeide de werkgelegenheid wel, vooral in de A7-zone. Tussen 2-24 is de werkgelegenheidsgroei in Noord-Nederland geheel in de economische kerngebieden geconcentreerd geweest; in het landelijke gebied groeide het aantal banen in die periode niet verder. Het verschil in sectorstructuur tussen het Noorden en Nederland bestaat uit een oververtegenwoordiging in de landbouw, industrie en niet-commerciële in het Noorden en een ondervertegenwoordigde commerciële sector. Qua ontwikkeling is de afgelopen jaar sprake geweest van langzame convergentie van de noordelijke sectorstructuur naar de landelijke. Alleen voor zakelijke is het werkgelegenheidsaandeel van het Noorden tussen 99 en 24 verder gedaald en voor de gezondheidszorg is het verder toegenomen. Wanneer ook de veranderingen in de structuur tussen 2 en 24 worden beschouwd blijkt er wat betreft in die periode wel sprake te zijn van convergentie wat betreft zakelijke, maar niet voor gezondheidszorg en openbaar bestuur. Het noordelijk aandeel arbeidsplaatsen in die beide sectoren is tussen 99 en 24 steeds verder boven het landelijke niveau komen te liggen. De nadruk die in het Noorden vanouds lag op de landbouw en industrie lijkt steeds meer te verschuiven in de richting van openbaar bestuur en gezondheidszorg. De stad Groningen heeft zich sterk ontwikkeld als het centrum voor zakelijke. In Leeuwarden is de financiële sector belangrijk, maar hier lijkt de laatste jaren het openbaar bestuur steeds meer aan belang te winnen. Assen kenmerkt zich door een sterke oververtegenwoordiging van werkgelegenheid in de gezondheidszorg. Noten hoofdstuk 2 De hoge groei in Drenthe in 2 is gedeeltelijk een gevolg van herziening van de gegevens voor de jaren Hierdoor sluiten de jaren 999 en 2 niet meer goed aan. 22