WERKGELEGENHEID IN HET NEDERLANDSE WADDENGEBIED

Transcriptie

1 WERKGELEGENHEID WERKGELEGENHEID IN HET NEDERLANDSE WADDENGEBIED Dit document is een vertaling van: Employment and employment developments in the Dutch Wadden Area VERSIE APR 15

2 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING WERKGELEGENHEID Nederland Waddengebied Havensteden Waddeneilanden BEDRIJFSTAKKEN Nederland Waddengebied Havensteden waddengebied Waddeneilanden BIJLAGE VAN THEMADOSSIER ECONOMISCHE SECTOREN 3

3 1 INLEIDING Hieronder schetsen we een beeld van (ontwikkelingen in) de economische sectoren in het Nederlandse waddengebied. Dit gebeurt aan de hand van werkgelegenheidscijfers (aantal banen incl. deeltijdbanen) in het waddengebied als geheel en in de havensteden en de eilanden afzonderlijk. Deze cijfers worden afgezet tegen het landelijke beeld en gespecificeerd naar bedrijfstak. Als uitgangspunt nemen we de gemeentelijke indeling van Naderhand vonden herindelingen plaats, waardoor slechts een klein deel van de huidige (grotere) gemeentes direct verbonden is met de Waddenzee. Recente cijfers zijn derhalve herberekend over de oude gemeentegrenzen. Men moet bedenken dat de haven van Den Helder een landelijke functie heeft als basis van de Koninklijke Marine. Veranderingen in werkgelegenheid aldaar tikken door in werkgelegenheidscijfers van het waddengebied. BIJLAGE VAN THEMADOSSIER ECONOMISCHE SECTOREN 4

4 2 WERKGELEGENHEID 2.1 Nederland De werkgelegenheid in , uitgedrukt in het totale aantal banen, wordt weergegeven in figuur 1. Na een periode van groei trad stagnatie op in 2004, als gevolg van een recessie in De groei van het Bruto Nationaal Product (BNP) over die jaren was gemiddeld slechts 0,2%. Een nieuwe inzinking van het BNP in 2009 (-3,7%) betekende de grootste terugval sinds de crisis van de jaren dertig. Duidelijke effecten op de werkgelegenheid werden pas in 2012 zichtbaar. De daling van het BNP in dat jaar (-1,2%) versterkte dat effect vermoedelijk (afname aantal banen met ruim 4%). De perioden van recessie ( , 2009, ) zijn in figuur 1 met grijze balken weergegeven. 2.2 Waddengebied De werkgelegenheid in het waddengebied ontwikkelde zich in (figuur 2) deels overeenkomstig de landelijke situatie. Er zijn echter enkele verschillen. In het waddengebied daalde de werkgelegenheid in 1997 relatief sterk. De afschaffing van de landelijke dienstplicht, en de daaruit voortvloeiende bezuinigingen bij defensie, waren goed merkbaar in het waddengebied, waar het aantal banen bij de marinebasis in Den Helder sterk afnam. De recessie in 2004 zorgde in het waddengebied voor een lichte daling in werkgelegenheid, vergeleken met het tamelijk stabiele landelijke beeld. De afname van de werkgelegenheid in 2012 en 2013 was in het waddengebied evenwel minder sterk dan landelijk. Figuur 1. Werkgelegenheid (aantal banen) in Nederland in (bron: LISA). BIJLAGE VAN THEMADOSSIER ECONOMISCHE SECTOREN 5

5 Figuur 2. Werkgelegenheid (aantal banen) in het waddengebied in (bron: LISA). 2.3 Havensteden In het waddengebied liggen verschillende steden met een haven, zoals Den Helder, Harlingen en Delfzijl. Daarnaast zijn er enkele havens buiten stedelijk gebied, zoals bij Den Oever (Wieringen), Holwerd (Ferwerderadiel) en de Eemshaven (Eemsmond). Deze tweede categorie blijft hier buiten beschouwing. De werkgelegenheid in de havensteden (figuur 3) wijkt in sommige opzichten af van het landelijke (figuur 1) of regionale (figuur 2) beeld. De teruggang in werkgelegenheid in 1997 is reeds besproken (afname marinepersoneel Den Helder). Opvallende afnames traden ook op tussen 2004 en 2007 en na Wanneer het aandeel van de marinebasis in Den Helder buiten beschouwing blijft (figuur 4), is het patroon van werkgelegenheid consistent met het regionale beeld (figuur 2). BIJLAGE VAN THEMADOSSIER ECONOMISCHE SECTOREN 6

6 Figuur 3. Werkgelegenheid (aantal banen) in havensteden in het waddengebied in (bron: LISA) Figure 4. Werkgelegenheid (aantal banen) in havensteden in het waddengebied, exclusief de marinebasis in Den Helder, in (bron: LISA en Koninklijke Marine, Den Helder). BIJLAGE VAN THEMADOSSIER ECONOMISCHE SECTOREN 7

7 Waddeneilanden De werkgelegenheid op de waddeneilanden (figuur 5) ontwikkelde zich in relatief gunstig: er waren geen ernstige inzinkingen tijdens de recessies in 2009 en Alleen de recessie van resulteerde in een bescheiden teruggang in werkgelegenheid Figuur 5. Werkgelegenheid (aantal banen) op de Waddeneilanden in (bron: LISA). BIJLAGE VAN THEMADOSSIER ECONOMISCHE SECTOREN 8

8 3 BEDRIJFSTAKKEN 3.1 Nederland De verdeling van de werkgelegenheid per bedrijfstak is weergegeven in figuur 6. De belangrijkste bedrijfstakken zijn industrie, handel en gezondheidszorg. Het aandeel industrie (nr. 3) viel terug van 15% in 1996 naar 10% in Het aandeel handel (nr. 7) bleef de hele periode constant rond 18%, terwijl dat van gezondheidszorg (nr. 17) steeg van 12% naar 16%. Kleine bedrijfstakken, wat werkgelegenheid betreft, zijn delfstoffenwinning (nr. 2), productie en transport van elektriciteit en aardgas (nr. 4), waterwinning, -transport en -zuivering (nr. 5) en vastgoed (nr. 12). Opvallend is de sterke afname van werkgelegenheid in landbouw (nr. 1) en onderwijs (nr. 16) en de toename in high tech banen (nr. 13). De overige bedrijfstakken maakten weinig ontwikkeling door. BIJLAGE VAN THEMADOSSIER ECONOMISCHE SECTOREN 9

9 20,0 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0, Bedrijfstakken (zie Tabel 1) Figuur 6. Werkgelegenheid per bedrijfstak in Nederland in Zie Tabel 1 voor legenda van de bedrijfstakken (bron: LISA). Tabel 1. Bedrijfstakken No. Naam 1 Landbouw, bosbouw, visserij 2 Delfstoffen 3 Industrie 4 Productie en transport elektriciteit, aardgas enz. 5 Watervoorziening 6 Bouw 7 Handel 8 Transportsector 9 Logies en voedseltransport 10 Informatie en communicatie 11 Financiële diensten 12 Onroerend goed 13 Advertenties, onderzoek, speciale zakelijke diensten 14 Roerend goed 15 Overheid 16 Onderwijs 17 Gezondheidszorg 18 Cultuur, sport, recreatie 19 Overig BIJLAGE VAN THEMADOSSIER ECONOMISCHE SECTOREN 10

10 3.2 Waddengebied De werkgelegenheidsstructuur in het waddengebied wordt afgezet tegen het landelijke beeld in figuur 7. De overheid (nr. 15) maakte in het waddengebied een opvallende daling door als gevolg van de reeds genoemde uittocht van marinepersoneel in Den Helder. 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0-2, ,0-6,0 Bedrijfstakken (zie Tabel 1) Figuur 7. Werkgelegenheid per bedrijfstak in het waddengebied in , vergeleken met het landelijke beeld. Zie Tabel 1 voor legenda van de bedrijfstakken (bron: LISA). Figuur 8 geeft de verdeling over de bedrijfstakken opnieuw weer, maar nu zonder die van de marine in Den Helder. Het aandeel landbouw (bosbouw en visserij) is in het waddengebied nog steeds relatief belangrijk, vergeleken met het landelijke beeld, en maakte zelfs enige groei door. Het aandeel transport (nr. 8) is eveneens betrekkelijk hoog, deels vanwege de vele aanvoer over zee, en hetzelfde geldt voor accommodatie (nr. 9) als gevolg van toerisme. Het aandeel van de meeste overige bedrijfstakken is vergelijkbaar met het landelijke beeld. Relatief laag scoren high tech banen (nr. 13) en werkgelegenheid in informatie en communicatie (nr. 10); sectoren die landelijk geconcentreerd zijn in dichtbevolkte centra. Het aandeel werkgelegenheid in onderwijs steeg ten opzichte van het landelijke plaatje, terwijl dat in gezondheidszorg terugviel. BIJLAGE VAN THEMADOSSIER ECONOMISCHE SECTOREN 11

11 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0-1,0-2,0-3,0-4,0-5, Bedrijfstakken (zie Tabel 1) Figuur 8. Werkgelegenheid per bedrijfstak in het waddengebied (maar exclusief marinehaven Den Helder) in , vergeleken met het landelijke beeld. Zie Tabel 1 voor legenda van de bedrijfstakken (bron: LISA). 3.3 Havensteden waddengebied De drie grotere havensteden zijn binnen het waddengebied belangrijke motors voor de werkgelegenheid. Figuur 9 bevestigt de grote rol van de marinehaven in Den Helder; bedenk echter dat de banen bij de marine niet specifiek aan de Waddenzee gerelateerd zijn. Figuur 10 toont de structuur opnieuw, maar dan zonder de werkgelegenheid behorend bij de marine in Den Helder. Dit brengt verschillende zaken aan het licht: Delfstoffenwinning (nr. 2) is relatief belangrijk in de havensteden. Een deel van de werkzaamheden (olie, gas) vindt overigens op zee plaats. De transportsector (nr. 8) is goed vertegenwoordigd (vervoer over zee!), financiële dienstverlening enz. (nr ) juist niet Relatief ongunstig was de ontwikkeling van high tech (nr. 13) banen (doordat de economische crisis hard toesloeg in de havens?) en gezondheidszorg (nr. 17), deels door sluiting van het Oranjeoord ziekenhuis in Harlingen Relatief gunstig was de ontwikkeling in onderwijs (nr. 16), zeker gezien het feit dat het aantal schoolgaande kinderen (onder 15 jaar) afnam BIJLAGE VAN THEMADOSSIER ECONOMISCHE SECTOREN 12

12 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0-5,0-10, Bedrijfstakken (zie Tabel 1) Figuur 9. Werkgelegenheid per bedrijfstak in havensteden in het waddengebied in , vergeleken met het landelijke beeld. Zie Tabel 1 voor legenda van de bedrijfstakken (bron: LISA). 6,0 4,0 2,0 0,0-2, ,0-6,0 Bedrijfstakken (zie Tabel 1) Figuur 10. Werkgelegenheid per bedrijfstak in havensteden in het waddengebied (maar exclusief marinehaven Den Helder) in , vergeleken met het landelijke beeld. Zie Tabel 1 voor legenda van de bedrijfstakken (bron: LISA). BIJLAGE VAN THEMADOSSIER ECONOMISCHE SECTOREN 13

13 3.4 Waddeneilanden Figuur 11 weerspiegelt de werkgelegenheid op de eilanden. Toerisme (onderdeel van nr. 9) is de belangrijkste bron; één op de vijf banen is hieraan te danken. Landbouw (nr. 1) is, vergeleken met het landelijke beeld, eveneens van belang terwijl de overige bedrijfstakken in het landelijke plaatje passen. Er vonden over de hele periode bezien weinig veranderingen plaats. Het aandeel toerisme bleef stabiel op hoog peil, terwijl dat van industrie (nr. 3) en onderwijs (nr. 16) minder krachtig daalde dan landelijk. Het aantal banen in de gezondheidszorg (nr. 17) nam echter relatief sterk af. 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0-5, ,0-15,0 Bedrijfstakken (zie Tabel 1) Figuur 11. Werkgelegenheid per bedrijfstak op de waddeneilanden in , vergeleken met het landelijke beeld. Zie Tabel 1 voor legenda van de bedrijfstakken (bron: LISA). BIJLAGE VAN THEMADOSSIER ECONOMISCHE SECTOREN 14