1.4 Factoren die bepalend zijn voor reële convergentie
|
|
- Andrea Willems
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Productiviteit, concurrentiekracht en economische ontwikkeling Concurrentiekracht wordt vaak beschouwd als een indicatie voor succes of mislukking van economisch beleid. Letterlijk verwijst het begrip naar de concurrentie van producenten op een markt. Er is echter het verwante begrip van de meer of minder succesvolle economische ontwikkeling van een regio of land, of haar concurrentiekracht. Ondanks het feit dat er in elke regio concurrerende en niet-concurrerende bedrijven zijn, bestaan er gemeenschappelijke kenmerken die de concurrentiekracht van alle bedrijven beïnvloeden. Dit zijn de fysieke en sociale infrastructuur, de kennis en bekwaamheid van de beroepsbevolking, het institutionele kader en een al dan niet stimulerende cultuur voor innovatie en doelmatigheid van openbare instellingen (met name het bestuurlijke vermogen op regionaal niveau). Daarbij brengt succes nieuwe successen; de aanwezigheid van bedrijven met een sterke concurrentiepositie in een regio vormt een stimulans voor andere bedrijven en verdere investeringen. De laatste jaren is een definitie van regionale of nationale concurrentiekracht ontstaan die als standaard geldt en betrekking heeft op het al dan niet bereiken van een hoge en groeiende levensstandaard en een duurzame grote werkgelegenheid 1. Hoewel de gebruikelijke maatstaf van concurrentiekracht het BBP per hoofd is, zijn er ook andere grootheden van invloed op de economische ontwikkeling. De Top van Lissabon onderstreepte de cruciale band tussen Europa s economische kracht en haar sociale model. Goed gerichte sociale bescherming helpt bij de economische aanpassing aan gewijzigde omstandigheden. Door een grotere sociale cohesie kan de onderbenutting van menselijk kapitaal kleiner worden. Het is ook van belang andere factoren in het oog te houden, zoals de kwaliteit van de natuurlijke omgeving, van de gezondheidszorg, de welzijnszorg, enz. Indicatoren hiervan dragen bij aan ons begrip van economische ontwikkeling, al moet er nog worden gewerkt aan betere maatstaven op deze terreinen. Het BBP per hoofd kan worden ontleed in twee componenten: de netto arbeidsparticipatie of het deel van de bevolking van jaar dat werkt, en productiviteit of BBP per werkzame persoon. Een hoog niveau van de ene component hoeft niet samen te gaan met een hoog niveau van de andere en daarom worden ze hieronder apart behandeld, zowel voor de hele economie als per sector. Vervolgens komen de investeringen aan bod en andere belangrijke factoren die de productiviteit bepalen. Trendmatige regionale economische ontwikkelingen Voor de EU als geheel is in de afgelopen 25 jaar de ontwikkeling van de productiviteit sterker geweest dan die van de werkgelegenheid. Soms resulteerde dat in zorg om baanloze groei, al is de werkgelegenheid in de praktijk steeds toegenomen bij een groei van het BBP van circa 2% of meer. Het probleem is die groei vast te houden over een langere periode. Zo bedroeg in de jaren de economische groei gemiddeld 1,9% per jaar, maar nam de werkgelegenheid maar met 0,5% per jaar toe omdat het BBP per hoofd met 1,4% per jaar groeide. Op lange termijn bezien hoeft er geen tegenstelling te bestaan tussen een hoge groei van de werkgelegenheid en een grote productiviteitsgroei, voorzover productiviteitsgroei de concurrentiekracht vergroot en leidt tot een hogere groei van het BBP. Het probleem in achterblijvende regio s is echter 37
2 een beleidsmix te vinden die de productiviteit bevordert, zonder daarmee de werkgelegenheid aan te tasten. In de meeste, zij het niet alle, achterblijvende regio s blijft de werkgelegenheid achter bij die in de rest van de EU, maar de productiviteit is er altijd lager dan gemiddeld. Twee hoofdgroepen kunnen worden onderscheiden: regio s met een netto arbeidsparticipatie gelijk aan, of een enkele keer zelfs groter dan het EU-gemiddelde, die een inhaalslag moeten maken in productiviteit, gemeten in BBP per werkzame persoon. Deze zijn meestal te vinden in Portugal met ongeveer 40%, en in Griekenland en het oosten van Duitsland met ongeveer 60% van de gemiddelde productiviteit in de EU. regio s met zowel achterblijvende productiviteit als werkgelegenheid. Hieronder vallen de meeste Spaanse en Zuid-Italiaanse regio s, waar de netto arbeidsparticipatie soms maar 40% is bij een EU-gemiddelde van 60%. In deze regio s is bij uitzondering lage werkgelegenheid een grotere oorzaak van het lage BBP per hoofd dan geringe productiviteit. Sectorale analyse: een lage productiviteit in de landbouw De structuur van de economie vertoont een belangwekkend patroon wanneer onderscheid wordt gemaakt in de sectoren landbouw, nijverheid (vooral de verwerkende industrie), handel, transport en horeca, financiële en zakelijke dienstverlening en non-profit en overige dienstverlening (voornamelijk gezondheidszorg, onderwijs en openbaar bestuur) (zie Tabel A.18 en Kaart 8). De productiviteit is het grootst in de financiële en zakelijke dienstverlening met een bruto toegevoegde waarde per werkzame persoon in de EU die twee maal het gemiddelde voor de hele economie is 2. Iets boven het gemiddelde is de productiviteit in de industrie en er iets onder in handel, transport en horeca en in de non-profit en overige diensten 3. In de landbouw is de productiviteit maar ongeveer de helft van het gemiddelde voor alle sectoren. Een slechte ontwikkeling gaat vaak samen met veel activiteiten in minder productieve sectoren In alle drie cohesielanden is de netto arbeidsparticipatie laag, grotendeels door weinig werkgelegenheid in de financiële en zakelijke dienstverlening, waar de productiviteit relatief groot is (hoewel men met deze uitspraak voorzichtig moet zijn vanwege de hoge toegevoegde waarde in de beschermde financiële dienstverlening). Het aandeel van de werkgelegenheid in handel, transport en horeca is er als gemiddeld in de EU, evenals het niveau van de productiviteit. In de landbouw, waar de productiviteit laag is, wordt veel meer werkgelegenheid dan elders gevonden. Dit patroon wordt weerspiegeld op regionaal niveau (Kaart 9). Er zijn drie soorten regio s in de EU van de 27 lidstaten (hoewel ze er niet allemaal netjes in passen): achterblijvende regio s met veel werkgelegenheid in de landbouw, vaak een meer dan gemiddeld aandeel van de industrie in de werkgelegenheid en weinig werkgelegenheid in de diensten. Deze regio s liggen vooral in de zuidelijke lidstaten en de Midden-Europese landen, met uitzondering van de Tsjechische Republiek, Slowakije en Hongarije. Met in de hele EU een aandeel van de landbouw in de werkgelegenheid van minder dan 5%, is dat in sommige gebieden in Spanje en Portugal ruim 15% en in Griekenland en de meest oostelijk gelegen delen van de kandidaatlanden meer dan 20%; regio s met veel werkgelegenheid in de industrie. Daarvan liggen er veel in een centrale boog van de West Midlands in Engeland, het oosten van Frankrijk en het noorden van Spanje, door het zuiden van Duitsland en het noorden van Italië tot in de Tsjechische Republiek, Slowakije en Slowenië. Een deel hiervan is welvarend, een deel ook niet, door het grote verschil in toegevoegde waarde binnen de verwerkende industrie; regio s met veel werkgelegenheid in de diensten, namelijk 70% of meer van het totaal. De meeste zijn welvarend, met in het noorden van de EU vaak de hoofdstad er in, maar in het zuiden van Frankrijk, Spanje en Italië zijn er ook regio s met een relatief laag BBP per hoofd en veel werkgelegenheid in primaire dienstverlening, die vaak op het toerisme is gericht. De trend naar meer dienstverlening en de vereiste herstructurering in achterblijvende gebieden Al vele jaren is in de Unie een ontwikkeling gaande van dalende werkgelegenheid in de landbouw en de industrie hoewel in de industrie de werkgelegen- 38
3 8 BBP per werkzame persoon, 1998 Landbouw Nijverheid Diensten < Gemiddelde = 54,1 Standaarddeviatie = 59,2 < 57,5 57,5-76,5 76,5-95,5 95,5-114,5 Gemiddelde = 86,0 Standaarddeviatie = 38,1 < Gemiddelde = 91,9 Standaarddeviatie = 31, ,5 116 Bron: Eurostat km EuroGeographics Association voor de bestuurlijke grenzen 39
4 Canarias (E) Guadeloupe Martinique Réunion Guyane Açores (P) Madeira (P) Kypros SIG16 9 Regio's met de meeste werkgelegenheid in landbouw, nijverheid of diensten, 1999 Landbouw (top 10%) Landbouw (top 25%) Nijverheid (top 10%) Nijverheid (top 25%) Diensten (top 10%) Diensten (top 25%) Top 10% en 25% van de totale bevolking EL, RO, SK: 1998 BG, LT, LV: 1997 D (Sachsen): NUTS1 Bron: Eurostat en INS km EuroGeographics Association voor de bestuurlijke grenzen 40
5 heid de laatste jaren is gestabiliseerd, is het aandeel blijven afnemen en stijgende in de dienstverlening. Deze trend is, zoals bleek, in veel regio s, vooral in achtergebleven regio s, nog lang niet uitgewerkt, maar ook in de welvarendste gebieden groeit de werkgelegenheid in de dienstverlening nog steeds. Tussen 1990 en 1999 nam in de EU de werkgelegenheid in de diensten toe met ongeveer 12 miljoen, terwijl die in de rest van de economie afnam met 9 miljoen. Het grootste deel van die daling trad op in de recessie van begin jaren negentig, maar in de landbouw is de werkgelegenheid na 1994 blijven dalen (met ongeveer 1,3 miljoen) en in de industrie min of meer constant gebleven. In de achtergebleven regio s zal er in de komende jaren sprake blijven van een omvangrijk vertrek van werkgelegenheid uit de landbouw, maar niet noodzakelijkerwijs van banenverlies in de industrie. In sommige regio s kan de werkgelegenheid in de industrie, met name waar het aandeel onder het EU-gemiddelde ligt, zelfs stijgen, zoals dat ook de laatste jaren het geval was. In de centrale industriegebieden zal de werkgelegenheid in veel gevallen echter wel gaan dalen, of in ieder geval het aandeel ervan in het totaal, al is er al vaak een verschuiving opgetreden naar activiteiten met een hoge toegevoegde waarde, zoals hierna wordt beschreven. De herstructurering van de werkgelegenheid zal in de toekomst waarschijnlijk nog groter zijn in de kandidaatlanden, waar in veel regio s de banen zijn geconcentreerd in landbouw en/of industrie. Hierbij moet worden opgemerkt dat in de meer welvarende regio s van de EU de verschuiving van werkgelegenheid uit de industrie, en in mindere mate uit de landbouw (zie de kaarten van werkgelegenheid en productiviteit per sector) niet altijd gepaard is gegaan met een corresponderende daling van het aandeel in de toegevoegde waarde van deze sectoren. Vaak is de productiviteit in de industrie sterk toegenomen door concentratie van werkgelegenheid in activiteiten met een hoge toegevoegde waarde. Dit illustreert de mogelijkheid van een kleine, maar goed concurrerende verwerkende industrie als kernonderdeel van de regionale economie. Verschuivingen binnen sectoren zijn even belangrijk als tussen sectoren Een belangrijk aspect van de achterblijvende ontwikkeling in de minder welvarende gebieden van de Unie is de concentratie van bedrijvigheid in sectoren met een lage toegevoegde waarde, waarbij de productiviteit in een sector aanzienlijk kan verschillen, omdat er zowel verschil in efficiëntie is bij het uitvoeren van de zelfde activiteiten, als verschil in samenstelling binnen dezelfde (brede) sector van activiteiten met een hoge en met een lage toegevoegde waarde. Zo heeft de financiële en zakelijke dienstverlening in de cohesielanden (evenals in enkele kandidaatlanden) een relatief hoge toegevoegde waarde per werkzame persoon, voor een deel door hoge rentestanden (die de toegevoegde waarde in de financiële diensten vergroten) en geringe concurrentie, voor een deel misschien ook door de onderontwikkeling van deze dienstverlening ten opzichte van de potentiële vraag. De verwerkende industrie met in de meeste landen een meer dan gemiddelde toegevoegde waarde per persoon, heeft in de drie cohesielanden daarentegen (zoals in de meeste kandidaatlanden) een lage productiviteit. Dit is mede het gevolg van de neiging om hoogwaardige en high-tech delen van de verwerkende industrie in de meer welvarende lidstaten te vestigen 4. In de landbouw is in de meer welvarende landen de toegevoegde waarde per werkzame persoon ongeveer 80-90% van het EU-gemiddelde over alle sectoren, maar in Spanje slechts 40%, in Griekenland 25% en in Portugal maar net 13% (en 16% in Oostenrijk), terwijl in de kandidaatlanden het percentage nog lager is. Uit deze cijfers volgt de behoefte aan diversificatie met activiteiten met een hogere toegevoegde waarde en de mogelijkheid van een aanzienlijke productiviteitsgroei in de sector op langere termijn. Demografie en migratie De bevolking van de EU staat op het punt te gaan dalen... Begin 2000 waren er in de EU 376 miljoen mensen, veel minder dan in China (1,2 miljard) of India (1 miljard), maar aanzienlijk meer dan in de VS (272 miljoen) of Japan (126 miljoen). Bij ongewijzigde ontwikkelingen in geboorte- en sterftecijfers en migratie, zal de bevolking van de EU volgens de projectie tussen 2000 en 2005 langzaam groeien (met 0,2% per jaar) en daarna tot 2022 nauwelijks meer (met minder dan 0,1% per jaar), om vervolgens te dalen. In 2010 wordt 41
1.4 Factoren die bepalend zijn voor reële convergentie
Productiviteit, concurrentiekracht en economische ontwikkeling Concurrentiekracht wordt vaak beschouwd als een indicatie voor succes of mislukking van economisch beleid. Letterlijk verwijst het begrip
Nadere informatieProfit. Europa is een van s werelds meest welvarende regio s. en heeft een van de grootste interne markten. Deze
Profit Europa is een van s werelds meest welvarende regio s en heeft een van de grootste interne markten. Deze positie wordt echter bedreigd door de snelle opkomst van Azië, maar ook door het steeds groter
Nadere informatieWerkloosheid in de Europese Unie
in de Europese Unie Diana Janjetovic en Bart Nauta De werkloosheid in de Europese Unie vertoont sinds 2 als gevolg van de conjunctuur een wisselend verloop. Door de economische malaise in de jaren 21 23
Nadere informatieOnderzoekmemorandum Innovatie en de Lissabonagenda
Onderzoekmemorandum Innovatie en de Lissabonagenda Inleiding Nederland werkt, net als de andere Europese landen aan de Lissabon-doelstellingen van de EU om te komen tot een dynamische en concurrerende
Nadere informatieRegionale arbeidsmarktprognose
Provincie Zeeland Afdeling Economie Regionale arbeidsmarktprognose 2012-2013 Inleiding Begin juni 2012 verscheen de rapportage UWV Arbeidsmarktprognose 2012-2013 Met een doorkijk naar 2017". Hierin worden
Nadere informatieRegiobericht 1.0 Noord
Economie, innovatie, werk en inkomen 1 Kenmerken van het landsdeel Het landsdeel Noord bestaat uit de provincies Groningen, Friesland en Drenthe. De provincies werken samen in het Samenwerkingsverband
Nadere informatieEindexamen aardrijkskunde havo 2003-I
Politiek en ruimte Opgave 6 bron 9 In de periode 2000-2006 zal de Europese Unie financiële steun voor sociaal-economische ontwikkeling toekennen aan twee soorten regio s: de regio s met een ontwikkelingsachterstand
Nadere informatiePrioriteiten op energiegebied voor Europa Presentatie door de heer J.M. Barroso,
Prioriteiten op energiegebied voor Europa Presentatie door de heer J.M. Barroso, Voorzitter van de Europese Commissie, voor de Europese Raad van 22 mei 2013 Nieuwe omstandigheden op de wereldwijde energiemarkt
Nadere informatieSTAND VAN ZAKEN EURO PLUS-PACT
STAND VAN ZAKEN EURO PLUS-PACT Presentatie door J.M. Barroso, Voorzitter van de Europese Commissie, voor de Europese Raad van 9 December 2011 De context van het Euro Plus-pact 1 Europa 2020 Procedure macro-onevenwichtigheden
Nadere informatieDE ULTRAPERIFERE GEBIEDEN
DE ULTRAPERIFERE GEBIEDEN Er zijn specifieke maatregelen van kracht ter ondersteuning van de ontwikkeling van de verst afgelegen regio's van de Europese Unie, bekend als de ultraperifere gebieden: Guadeloupe,
Nadere informatie1.2 Sociale cohesie. Werkgelegenheid en werkloosheid. Werkloosheid en de arbeidsmarkt
De laatste drie jaar is de werkgelegenheid in de Unie sterk gegroeid en is zowel de werkloosheid fors afgenomen, als de kans op een baan voor nieuwe toetreders of herintreders toegenomen. De meeste nieuwe
Nadere informatieFactsheet 1 WAAROM EEN INVESTERINGSPLAN VOOR DE EU?
Factsheet 1 WAAROM EEN INVESTERINGSPLAN VOOR DE EU? Als gevolg van de wereldwijde economische en financiële crisis heeft de EU met een laag investeringsniveau te kampen. Alleen met gezamenlijke gecoördineerde
Nadere informatieMarktontwikkelingen varkenssector
Marktontwikkelingen varkenssector 1. Inleiding In de deze nota wordt ingegaan op de marktontwikkelingen in de varkenssector in Nederland en de Europese Unie. Waar mogelijk wordt vooruitgeblikt op de te
Nadere informatieRegionale arbeidsmarktprognose
Provincie Zeeland Afdeling Economie Regionale arbeidsmarktprognose 2011-2012 Inleiding Begin juni 2011 verscheen de rapportage UWV WERKbedrijf Arbeidsmarktprognose 2011-2012 Met een doorkijk naar 2016".
Nadere informatieMoedige overheden. Stille kampioenen = ondernemingen. Gewone helden = burgers
Moedige overheden Stille kampioenen = ondernemingen Gewone helden = burgers Vaststellingen Onze welvaart kalft af Welvaartscreatie Arbeidsparticipatie Werktijd Productiviteit BBP Capita 15-65 Bevolking
Nadere informatieVoorjaarsprognoses : Europees herstel houdt aan ondanks nieuwe risico's
IP/11/565 Brussel, 13 mei 2011 Voorjaarsprognoses 2011-2012: Europees herstel houdt aan ondanks nieuwe risico's Het geleidelijke herstel van de EU-economie zet door, zo blijkt uit de vooruitzichten voor
Nadere informatieResultaten werkgelegenheidsonderzoek. Provinciaal Arbeidsplaatsen Register (PAR)
Resultaten werkgelegenheidsonderzoek Provinciaal Arbeidsplaatsen Register (PAR) 2013 Maarten Bergmeijer Provincie Utrecht afdeling MEC, team Economie par@provincie-utrecht.nl www.provincie-utrecht.nl/par
Nadere informatieDocentenvel opdracht 18 (De grote klimaat- en Europa- quiz)
Docentenvel opdracht 18 (De grote klimaat- en Europa- quiz) Lees ter voorbereiding de volgende teksten en bekijk de vragen en antwoorden van de quiz. De juiste antwoorden zijn vetgedrukt. Wat wil en doet
Nadere informatieMeeste Nederlandse werkgevers houden personeelsbestand op peil in vierde kwartaal 2011 Manpower Arbeidsmarktbarometer Q4 2011
PERSBERICHT EMBARGO TOT DINSDAG, 13 SEPTEMBER 2011, 00.01 UUR Contact: Irene Bieszke ManpowerGroup Nederland +31 (0) 6 41 05 96 62 irene.bieszke@manpower.nl Meeste Nederlandse werkgevers houden personeelsbestand
Nadere informatiede heer Jordi AYET PUIGARNAU, directeur, namens de secretarisgeneraal van de Europese Commissie
Raad van de Europese Unie Brussel, 12 mei 2017 (OR. en) 9046/17 ADD 1 EF 97 ECOFIN 351 AGRIFIN 50 BEGELEIDENDE NOTA van: ingekomen: 8 mei 2017 aan: de heer Jordi AYET PUIGARNAU, directeur, namens de secretarisgeneraal
Nadere informatieWijnimport Nederland naar regio
DO RESEARCH Wijnimport Nederland naar regio Sterke opmars wijn uit Chili Jeroen den Ouden 1-10-2011 Inleiding en inhoudsopgave Pagina I De invoer van wijn in Nederland 1 II De invoer van wijn naar herkomst
Nadere informatieAntwoorden Aardrijkskunde Antwoorden Discovery par. 1
Antwoorden Aardrijkskunde Antwoorden Discovery par. 1 Antwoorden door een scholier 1209 woorden 24 februari 2013 4,8 4 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Terra Discovery 1: Noord- Europa IJsland
Nadere informatie6,6. Werkstuk door een scholier 1980 woorden 16 november keer beoordeeld. Aardrijkskunde
Werkstuk door een scholier 1980 woorden 16 november 2006 6,6 197 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde De Geo Inhoud: Voorwoord 3. - Wat verwachten we van dit werkstuk? - Hoe gaan we het aanpakken?
Nadere informatieDe Staat van Nederland Innovatieland: een gouden ei? Walter Manshanden
De Staat van Nederland Innovatieland: een gouden ei? Walter Manshanden Van der Zee, F., W. Manshanden, F. Bekkers, T. van der Horst ea (2012). De Staat van Nederland Innovatieland 2012. Amsterdam: AUP
Nadere informatieSamenvatting Twente Index 2016
Samenvatting Twente Index 2016 Kijk voor regionale en lokale data op www.twenteindex.nl INLEIDING De Twente Index wordt door Kennispunt Twente samengesteld in opdracht van de Twente Board. De Board wil
Nadere informatieRegionaal-Economische Barometer
Regionaal-Economische Barometer Verwachtingen voor Assen-Beilen in 2011 Januari 2011 CONCLUSIES Groeiverwachting Nederlandse economie in 2011 1½ procent Overheid en zorg goed voor 40 procent van de werkgelegenheid
Nadere informatieIs de Nederlandse economie klaar voor de volgende generatie? Jaap van Duijn Grip op je Vermogen 5 oktober 2018
Is de Nederlandse economie klaar voor de volgende generatie? Jaap van Duijn Grip op je Vermogen 5 oktober 2018 1 Is de Nederlandse economie klaar voor de volgende generatie? Uitgangspositie Trends Uitdagingen
Nadere informatieNederland in Europese systemen en netwerken Internationale Concurrentiepositie van de Noordvleugel van de Randstad
Nederland in Europese systemen en netwerken Internationale Concurrentiepositie van de Noordvleugel van de Randstad Mark Thissen Aanleiding: Verzoek EZ De vernieuwende ruimtelijk-economische visie op de
Nadere informatieArbeidsmarktprognoses Noord-Holland 2012
Arbeidsmarktprognoses Noord-Holland 2012 t.b.v. Monitor Arbeidsmarkt en Onderwijs Provincie Noord-Holland IJmuiden, 23 november 2012 Arjan Heyma www.seo.nl - secretariaat@seo.nl - +31 20 525 1630 Belangrijkste
Nadere informatieVeranderingen in de internationale positie van Nederlandse banken
Veranderingen in de internationale positie van Nederlandse banken De Nederlandse bancaire vorderingen 1 op het buitenland zijn onder invloed van de economische crisis en het uiteenvallen van ABN AMRO tussen
Nadere informatieCBS: Lichte toename werkenden, minder werklozen
CBS: Lichte toename werkenden, minder werklozen Het aantal mensen met werk is in de periode februari-april met gemiddeld 2 duizend per maand toegenomen. Vooral jongeren en 45-plussers gingen aan de slag.
Nadere informatie1.1 Bevolkingsontwikkeling 9. 1.2 Bevolkingsopbouw 10. 1.2.1 Vergrijzing 11. 1.3 Migratie 11. 1.4 Samenvatting 12
inhoudsopgave Samenvatting 3 1. Bevolking 9 1.1 Bevolkingsontwikkeling 9 1.2 Bevolkingsopbouw 10 1.2.1 Vergrijzing 11 1.3 Migratie 11 1.4 Samenvatting 12 2. Ontwikkelingen van de werkloosheid 13 2.1 Ontwikkeling
Nadere informatieEDITIE De infranationale overheid in de EU : sleutelcijfers
EDITIE 2007 [ ] De infranationale overheid in de EU : sleutelcijfers OK 2 Final DOS FICHES.qxd 19/12/07 17:34 Page 1 Territoriale besturen % 8 25 0,0 0,04 1 ste niveau 2 de niveau 3 de niveau Federale
Nadere informatieBeter leven voor minder mensen
1 Beter leven voor minder mensen Om te kijken hoe de regio Eemsdelta zich ontwikkelt en te monitoren op het gebied van demografie, leefbaarheid, de woningmarkt en bijvoorbeeld woon-, zorg en andere voorzieningen
Nadere informatiedem Nieuwe EU-lidstaten vergrijzen het sterkst ROB VAN DER ERF inhoud
dem s Jaargang 24 Augustus 8 ISSN 169-1473 Een uitgave van het s Interdisciplinair Demografisch Instituut Bulletin over Bevolking en Samenleving 7 inhoud 1 Nieuwe EU-lidstaten vergrijzen het sterkst 5
Nadere informatieP E R S B E R I C H T. De jaarlijkse conjunctuurnota van DEXIA noteert een recordgroei van de investeringen met 6,6%
P E R S B E R I C H T Dexia N.V., Rogierplein 11, B-1210 Brussel / 1, Passerelle des Reflets, Paris-La Défense 2, F-92919 La Défense Cedex Rekeningnr. : 068-2113620-17 - RPR Brussel BTW BE 0458.548.296.
Nadere informatieOnderzoek gunstige prijsligging.
Onderzoek gunstige prijsligging. BMW 3 Serie Model 320D. 22 Eu-Lidstaten. Jordy Reijers Marketing/Onderzoek P van. Prijs 1 Inhoud Opgave Onderzoek informatie over Eu landen Welke landen hanteren de euro?
Nadere informatieArbeidsmarktontwikkelingen 2016
- Arbeidsmarktontwikkelingen 2016 Factsheet maart 2017 Het aantal banen van werknemers en zelfstandigen in Amsterdam nam het afgelopen jaar toe met bijna 14.000 tot bijna 524.000 banen, een groei van bijna
Nadere informatieDe evolutie van de sociale situatie en de sociale bescherming in België Samenvatting en kernboodschappen
De evolutie van de sociale situatie en de sociale bescherming in België 2018 Samenvatting en kernboodschappen September 2018 ANNEX 6 : NEDERLANDSTALIGE SAMENVATTING EN KERNBOODSCHAPPEN VAN DE ANALYSE
Nadere informatieSOCIALE BESCHERMING IN BELGIË ESSOBS DATA 2O16
SOCIALE BESCHERMING IN BELGIË DATA 2O16 Ook dit jaar is de FOD Sociale zekerheid verheugd om u de nieuwe editie van de -brochure voor te stellen. Deze geeft u een overzicht van de bijgewerkte cijfers
Nadere informatie3.2 De omvang van de werkgelegenheid
3.2 De omvang van de werkgelegenheid Particuliere bedrijven en overheidsbedrijven nemen mensen in dienst. Collectieve sector = Semicollectieve sector = De overheden op landelijk, provinciaal en lokaal
Nadere informatieRegionale economische vooruitzichten 2014-2019
2014/6 Regionale economische vooruitzichten 2014-2019 Dirk Hoorelbeke D/2014/3241/218 Samenvatting Dit artikel geeft een bondig overzicht van enkele resultaten uit de nieuwe Regionale economische vooruitzichten
Nadere informatieSamenvatting UWV Arbeidsmarktprognose Met een doorkijk naar 2018
Samenvatting UWV Arbeidsmarktprognose 2013-2014 Met een doorkijk naar 2018 Samenvatting UWV Arbeidsmarktprognose 2013-2014 Een belangrijke taak van UWV is het bij elkaar brengen van vraag en aanbod op
Nadere informatie1.3 Territoriale cohesie: naar een evenwichtiger ontwikkeling
De doelstelling van versterking van de cohesie, neergelegd in artikel 158 van het Verdrag, is voornamelijk gericht op het bereiken van een harmonieuze ontwikkeling in de hele Unie. Dit was ook de aanleiding
Nadere informatieStatistisch Magazine Internationale economische ontwikkelingen in de periode 2010 tot en met 2012
Internationale economische ontwikkelingen in de periode 2010 tot en met 2012 Inleiding Lorette Ford De economische ontwikkeling van een land kan door middel van drie belangrijke economische indicatoren
Nadere informatieErnst & Young ICT Leadership. Resultaten ICT Barometer over conjunctuur, bestedingen en offshore outsourcing. Jaargang 6 17 mei 2006.
Ernst & Young ICT Leadership Resultaten ICT Barometer over conjunctuur, bestedingen en offshore outsourcing Jaargang 6 17 mei 2006 ICTbarometer Inhoud ICT-conjunctuur ICT-bestedingen Offshore ICT outsourcing
Nadere informatieAllochtonen op de arbeidsmarkt 2009-2010
FORUM Maart Monitor Allochtonen op de arbeidsmarkt 9-8e monitor: effecten van de economische crisis In steeg de totale werkloosheid in Nederland met % naar 26 duizend personen. Het werkloosheidspercentage
Nadere informatieCBS: Meer werkende vrouwen op de arbeidsmarkt
CBS: Meer werkende vrouwen op de arbeidsmarkt Tussen maart en mei is het aantal mensen met een baan met gemiddeld 6 duizend per maand gestegen. De stijging is volledig aan vrouwen toe te schrijven. Het
Nadere informatieEconomie. 1 Kempense economie presteert in de Vlaamse middenmoot Kempen Provincie Antwerpen Vlaams Gewest
Streekpact 2013-2018 Cijferanalyse Publicatiedatum: 30 september 2013 Contactpersoon: Severine Appelmans Economie Samenvatting 14,75 miljard euro aan waardecreatie (BBP) BBP per inwoner net boven Vlaamse
Nadere informatieHandelsstromen Rozenstruiken 2009 / 14. Zoetermeer, Maart 2009 Peter van der Salm Productschap Tuinbouw, Afdeling Markt en Innovatie
Handelsstromen Rozenstruiken 2009 / 14 Zoetermeer, Maart 2009 Peter van der Salm Productschap Tuinbouw, Afdeling Markt en Innovatie Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd
Nadere informatieCBS: Voorzichtig herstel arbeidsmarkt in het tweede kwartaal
Persbericht PB14 56 11 9 214 15.3 uur CBS: Voorzichtig herstel arbeidsmarkt in het tweede kwartaal Meer werklozen aan de slag Geen verdere daling aantal banen, lichte groei aantal vacatures Aantal banen
Nadere informatieENERGIEPRIORITEITEN VOOR EUROPA
ENERGIEPRIORITEITEN VOOR EUROPA Presentatie door de heer J.M. Barroso, Voorzitter van de Europese Commissie, voor de Europese Raad van 4 februari 2011 Inhoud 1 I. Waarom energiebeleid ertoe doet II. Waarom
Nadere informatieLANDEN ANALYSE FRANKRIJK
LANDEN ANALYSE FRANKRIJK Algemeen LANDEN ANALYSE ALGEMEEN De Landen Analyse gee9 de sector (cijfermabg) inzicht in de huidige (2013) en toekomsbge (2018) waarde van de consumpbe van snijbloemen en potplanten
Nadere informatieVoortgangsrapportage Onderwijs en Opleiding 2010 Beschrijving prestaties Nederland en andere lidstaten op EU benchmarks
ANNEX Voortgangsrapportage Onderwijs en Opleiding 21 Beschrijving prestaties Nederland en andere lidstaten op EU benchmarks 1. Deelname voor- en vroegschoolse educatie (VVE) De Nederlandse waarde voor
Nadere informatieEindexamen vwo economie 2014-I
Opgave 1 1 maximumscore 2 De kredietcrisis in de VS leidt ertoe dat Nederlandse banken verlies lijden op hun beleggingen in de VS en daardoor minder makkelijk krediet verstrekken aan bedrijven. Hierdoor
Nadere informatieFluchskrift Wurkgelegenheid
Fluchskrift Wurkgelegenheid Werkgelegenheidsregister Provincie Fryslân Het betreft voorlopige uitkomsten van het werkgelegenheidsonderzoek 2013. In afwachting op de landelijke cijfers zijn eventuele correcties
Nadere informatieECONOMISCHE MONITOR EDE 2015 I
ECONOMISCHE MONITOR EDE 2015 I In deze economische monitor vindt u cijfers over de werkgelegenheid en de arbeidsmarkt van de gemeente Ede. Van de arbeidsmarkt zijn gegevens opgenomen van de tweede helft
Nadere informatieScorebord van de interne markt
Scorebord van de interne markt Prestaties per lidstaat Nederland (Verslagperiode: 2015) Omzetting van wetgeving Omzettingsachterstand: 0,6 % (laatste verslag: 0,6%) stabiel, nog steeds beter dan het EU-gemiddelde
Nadere informatieScorebord van de interne markt
Scorebord van de interne markt Prestaties per lidstaat Nederland (Verslagperiode: 2016) Omzetting van wetgeving Verleden jaar moesten de lidstaten 66 nieuwe richtlijnen omzetten, een sterke toename dus
Nadere informatieOverzichtsrapport SER Gelderland
Overzichtsrapport SER Gelderland Werkgelegenheid In opdracht van SER Gelderland September 2008 Drs. J.D. Gardenier L.T. Schudde CAB Martinikerkhof 30 9712 JH Groningen 050-3115113 cab@cabgroningen.nl www.cabgroningen.nl
Nadere informatieDe arbeidsmarkt klimt uit het dal
Trends en ontwikkelingen arbeidsmarkt en onderwijs De arbeidsmarkt klimt uit het dal Het gaat weer beter met de arbeidsmarkt in, ofschoon de werkgelegenheid wederom flink daalde. De werkloosheid ligt nog
Nadere informatieSOCIALE BESCHERMING IN BELGIË ESSOBS DATA 2O15
SOCIALE BESCHERMING IN BELGIË DATA 2O15 Ook dit jaar is de FOD Sociale zekerheid verheugd om u de nieuwe editie van de -brochure voor te stellen. Deze geeft u een overzicht van de bijgewerkte cijfers
Nadere informatie2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE
> Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4
Nadere informatie2.2. EUROPESE UNIE Droogte remt groei melkaanvoer af. Melkaanvoer per lidstaat (kalenderjaren) (1.000 ton) % 18/17
2.2. EUROPESE UNIE 2.2.1. Droogte remt groei melkaanvoer af Melkaanvoer per lidstaat (kalenderjaren) (1.000 ton) 2005 2015 2017 2018 % 18/17 België 3 022 3 988 4 025 4 190 4,1 Denemarken 4 451 5 278 5
Nadere informatieEconomische vooruitgang
#EURoad2Sibiu Economische vooruitgang Mei 219 NAAR EEN MEER VERENIGDE, STERKERE EN DEMOCRATISCHERE UNIE De ambitieuze EU-agenda voor banen, groei en investeringen en de versterking van de eengemaakte markt
Nadere informatieEconomische monitor. Voorne PutteN 5 GEMEENTEN. 7 e editie. Opzet en inhoud
7 e editie Economische monitor Voorne PutteN Opzet en inhoud Deze factsheet is de zevende editie van de Economische Monitor en presenteert recente economische ontwikkelingen van als regio en de vier gemeenten.
Nadere informatieRegionale Arbeidsmarkt Informatie Limburg update juni 2013
Regionale Arbeidsmarkt Informatie Limburg update juni 2013 1. Inleiding In 2012 hebben Etil en Research voor Beleid in opdracht van de Provincie Limburg de ontwikkeling van de Limburgse arbeidsmarkt onderzocht
Nadere informatieWerkgelegenheidsverwachting Nederlandse werkgevers bescheiden positief Manpower Arbeidsmarktbarometer Q1 2012
PERSBERICHT EMBARGO TOT DINSDAG, 13 DECEMBER 2011, 00.01 UUR Contact: Myrthe Freijser / Monique van t Hull ManpowerGroup Nederland +31 (0) 20 660 2571 Werkgelegenheidsverwachting Nederlandse werkgevers
Nadere informatieKwartaaloverzicht arbeidsmarkt 2005/2
Hans Langenberg In het tweede kwartaal van 2005 vond voor het eerst in twee jaar geen verdere daling plaats van het aantal banen. Ook is de werkloosheid gestabiliseerd. Wel was er een stagnatie in de toename
Nadere informatieHet Nederlandse groeirecept raakt uitgewerkt
157 Het Nederlandse groeirecept raakt uitgewerkt M. A. Allers* Samenvatting De afgelopen 25 jaar is de Nederlandse economie vooral gegroeid doordat meer mensen zijn gaan werken. Deze extensieve economische
Nadere informatieONDERZOEKSMEMORANDUM. De sectorale bijdrage aan de Gelderse economie. 1. Huidige productie- intermediair verbruik en BBP
ONDERZOEKSMEMORANDUM De sectorale bijdrage aan de Gelderse economie 1. Huidige productie- intermediair verbruik en BBP De productie van bedrijven en instellingen is gelijk aan de verkoopwaarde van alle
Nadere informatieEconomische monitor. Voorne PutteN 5 GEMEENTEN. 4 e editie. Opzet en inhoud
4 e editie Economische monitor Voorne PutteN Opzet en inhoud In 2010 verscheen de eerste editie van de Economische Monitor Voorne-Putten, een gezamenlijk initiatief van de vijf gemeenten Bernisse, Brielle,
Nadere informatieMonitor Economie 2018
Monitor Economie 2018 Economische kerncijfers van de MVSgemeenten Augustus 2018 Inhoudsopgave Economische ontwikkeling 3 Werkgelegenheid 5 Arbeidsparticipatie 10 Inkomen en uitkeringen 13 Armoede en schuldhulpverlening
Nadere informatieEconomische Barometer 2017 Bergen op Zoom en Roosendaal. Kernuitkomsten vergeleken, februari >
Economische Barometer 2017 Bergen op Zoom en Roosendaal Kernuitkomsten vergeleken, februari 2018 > www.ioresearch.nl Een barometer is gericht op het volgen en (door middel van cijfers) in beeld brengen
Nadere informatieSOCIALE BESCHERMING IN BELGIË ESSOBS DATA 2O14
SOCIALE BESCHERMING IN BELGIË DATA 2O14 Ook dit jaar is de FOD Sociale zekerheid verheugd om u de nieuwe editie van de -brochure voor te stellen. Deze geeft u een overzicht van de bijgewerkte cijfers
Nadere informatieJuni Economische Barometer Bollenstreek. Verwachting voor 2011 en 2012
Verwachting voor 2011 en 2012 Juni 2011 CONCLUSIES Geleidelijk herstel van Nederlandse economie in 2011 en 2012. Regionale groei van werkgelegenheid in zakelijke dienstverlening was in 2010 sterker dan
Nadere informatieZzp ers in de provincie Utrecht 2013. Onderzoek naar een groeiende beroepsgroep
Zzp ers in de provincie Utrecht 2013 Onderzoek naar een groeiende beroepsgroep Ester Hilhorst Economic Board Utrecht Februari 2014 Inhoud Samenvatting Samenvatting Crisis kost meer banen in 2013 Banenverlies
Nadere informatieConjunctuur enquête. Technologische Industrie Nederland
Conjunctuur enquête Technologische Industrie Nederland Gunstig beeld met internationale onzekerheden Het CBS kopt donderdag 16 februari dat het ondernemersvertrouwen in Nederland nog nooit op zo n hoog
Nadere informatieZekerheden over een onzeker land
Zekerheden over een onzeker land Parijs, 27 januari 2012 Paul Schnabel Universiteit Utrecht Demografische feiten 2012-2020 Bevolking 17 miljoen (plus 0,5 miljoen) Jonger dan 20 jaar 3,7 miljoen (min 0,2
Nadere informatieMei Economische Barometer Weerterland en Cranendonck. Verwachting voor 2010 en 2011
Verwachting voor 2010 en 2011 Mei 2010 CONCLUSIES Productiesectoren landbouw, industrie en bouw goed voor een derde van de werkgelegenheid in. Afname van de werkgelegenheid doet zich in 2010 vooral voor
Nadere informatieDe Nederlandse concurrentiepositie in de internationale dienstenhandel
De Nederlandse concurrentiepositie in de internationale handel De Nederlandse architect die gebouwen ontwerpt in Frankrijk en Portugal is net zoals de Bulgaarse datatypist die vanuit Sofia werkt voor een
Nadere informatieINTERNATIONALISERING ARBEIDSMARKT. Han van Horen
INTERNATIONALISERING ARBEIDSMARKT Han van Horen AGENDA HOBIJ Arbeidsmarktontwikkelingen Oplossingsrichtingen Internationalisering arbeidsmarkt KANTOREN Nederland Regionaal karakter Nationale dekking Meer
Nadere informatieEconomische outlook Nederlandse regio s 2 e kwartaal 2011
Economische outlook Nederlandse regio s 2 e kwartaal 2011 Verwachtingen in West-Nederland positiefst De productie van industriële bedrijven in Nederland groeide in april 2011 met 0,8% nauwelijks ten opzichte
Nadere informatieDe Brabantse woningmarkt
De Brabantse woningmarkt Futura 31 oktober 2011 Frits Oevering De Brabantse woningmarkt Agenda Vraag naar woningen Regionale variatie in Nederland Omvang vraag Koopkracht Macro Verstrekkingsvoorwaarden
Nadere informatieDemografische ontwikkeling Gemeente Wervershoof
Demografische ontwikkeling Gemeente Wervershoof Andijk Opmeer Medemblik Wervershoof Enkhuizen Stede Broec Koggenland Hoorn Drechterland Inhoud blz. Colofon 1. Bevolkingsontwikkeling 1 1.1 Aantal inwoners
Nadere informatieSociale bescherming in belgië
Sociale bescherming in belgië data 2O13 Ook dit jaar is de FOD Sociale zekerheid verheugd om u de nieuwe editie van de -brochure voor te stellen. Deze geeft u een overzicht van de bijgewerkte cijfers
Nadere informatieDienstensector houdt vertrouwen
Stand van de Zakelijke Dienstverlening Dienstensector houdt vertrouwen Kasper Buiting Senior Sectoreconoom December 18 Inhoudsopgave pagina 1 Macro-economie: Eurozone en NL Voorlopende economische indicatoren
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Aantal banen in Nederland daalt. Banenverlies bedrijfsleven loopt steeds sterker op
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB03-161 3 september 2003 9.30 uur Aantal banen in Nederland daalt Het aantal banen van werknemers in Nederland in het tweede kwartaal van 2003 is 22 duizend
Nadere informatieLANDEN ANALYSE ITALIË
LANDEN ANALYSE ITALIË Algemeen LANDEN ANALYSE ALGEMEEN De Landen Analyse gee7 de sector (cijferma@g) inzicht in de huidige (2013) en toekoms@ge (2018) waarde van de consump@e van snijbloemen en potplanten
Nadere informatieLANDEN ANALYSE DUITSLAND
LANDEN ANALYSE DUITSLAND Algemeen LANDEN ANALYSE ALGEMEEN De Landen Analyse gee7 de sector (cijferma@g) inzicht in de huidige (2013) en toekoms@ge (2018) waarde van de consump@e van snijbloemen en potplanten
Nadere informatieVVMA Congres 18 mei 2010
VVMA Congres 18 mei 2010 Jan Klaver, VNO-NCW Verwachtingen over Nederlandse economie, 2010-2015 1 Lijn van mijn verhaal 1. Impact economische crisis op Nederlandse economie en bedrijfsleven 2. Het herstel
Nadere informatie14. De effecten van de beleidsopties
14. De effecten van de beleidsopties Op basis van de resultaten van de effectstudies en de simulatiemodellen is in tabel 1 voor elk van de vier beleidsopties een overzicht uitgewerkt (cijfers bij benadering)
Nadere informatieBEVOLKING & DEMOGRAFISCHE ONTWIKKELINGEN IN HET NEDERLANDSE WADDENGEBIED 1988-2014
ONTWIKKELINGEN BEVOLKING & DEMOGRAFISCHE ONTWIKKELINGEN IN HET NEDERLANDSE WADDENGEBIED - Dit document is een vertaling van: Population and population developments The Dutch Wadden Area - VERSIE 20150414
Nadere informatieEen halve eeuw arbeidsmarkt. 14 december 2018 Paul de Beer, Wieteke Conen
Een halve eeuw arbeidsmarkt 14 december 2018 Paul de Beer, Wieteke Conen Een veranderende arbeidsmarkt sluiten instituties nog wel aan? 2 Mogelijke hervorming: basisinkomen Gegarandeerd onvoorwaardelijk
Nadere informatieOnderzoeksflits.
Onderzoeksflits www.utrecht.nl/onderzoek De positie van de regio Utrecht in de Regional competitiveness index 2013 1 Colofon uitgave Afdeling Onderzoek Gemeente Utrecht Postbus 16200 3500 CE Utrecht 030
Nadere informatieDe internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Zuid-Holland. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen
De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Zuid-Holland Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke
Nadere informatieDeel 1 Cohesie, concurrentievermogen, werkgelegenheid en groei Situatie en trends
Deel 1 Cohesie, concurrentievermogen, werkgelegenheid en groei Situatie en trends Inhoudsopgave Economische en sociale cohesie... 2 Territoriale cohesie... 27 Factoren die de groei, de werkgelegenheid
Nadere informatieDemografie van de Nederlandse beroepsbevolking
Betaling én vervanging van vergrijzende arbeidspopulatie worden een probleem Demografie van de Nederlandse beroepsbevolking Peter Ekamper, Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI) Op
Nadere informatieAGRO FOOD MONI TOR EDE
AGRO FOOD MONI TOR EDE HIGHLIGHTS 2016 Voorwoord Ede ligt in het hart van FoodValley, de internationale topregio voor kennis en innovatie op het gebied van voedselproductie. Food omvat veel schakels in
Nadere informatieEindexamen aardrijkskunde havo 2002-II
Politiek en Ruimte bron 10 Aandeel van de lidstaten in de handel van de Europese Unie in procenten, 1998 30 % 25 20 22 25 Legenda: invoer uitvoer 15 10 8 8 15 15 10 11 9 9 15 12 5 0 6 5 2 2 1 0 België
Nadere informatie