Beleid Burgerschapsvorming

Transcriptie

1 Beleid Burgerschapsvorming 1

2 Inhoud Inleiding p Actief burgerschap en sociale integratie: kernleerplan p De Vreedzame School p Brandaan p Meander p Activiteiten Brede School Culemborg p. 11 2

3 Inleiding Kinderen van nu groeien op in een snel veranderende samenleving, waarin een steeds grotere hoeveelheid informatiestromen op hen afkomt. Zij moeten leren daaruit hun eigen keuzes te maken en hun eigen beslissingen te nemen. Zij moeten kortgezegd opgroeien tot zelfstandige en zelfverantwoordelijke burgers. Zij moeten eveneens leren dat ze deel uitmaken van een gemeenschap, van een democratische samenleving. Ze kunnen daarop invloed uitoefenen, maar ze moeten daar ook rekening mee houden. Dat vereist bewustzijnswording en het aanleren van vaardigheden. Ouders en school hebben daarin hun eigen rol. De school moet de kinderen leren hoe onze democratisch samenleving eruit ziet en hoe hij tot stand gekomen is. Geschiedenis, bewustzijn van de eigen omgeving en allerlei andere factoren die hierop van invloed zijn moeten dus in beeld gebracht worden. Vaardigheden die nodig zijn om op een goede manier met elkaar om te gaan en te functioneren in de maatschappij dienen aan onze kinderen bijgebracht te worden. Op De Kaardebol werken we met verschillende methoden om de kinderen burgerschap bij te brengen. Met het programma De Vreedzame School brengen we onze kinderen een bepaalde grondhouding en de benodigde vaardigheden bij. Middels de methoden voor geschiedenis en aardrijkskunde laten we zien hoe onze huidige democratische samenleving tot stand is gekomen en welke omstandigheden daar nog steeds van invloed op zijn. 3

4 1. Actief burgerschap en sociale integratie: kernleerplan Op De Kaardebol wordt het thema actief burgerschap en sociale integratie inhoudelijk uitgewerkt rond de begrippen democratie, participatie en identiteit. Deze voor kinderen moeilijke en abstracte begrippen vertalen wij naar de kinderen in de volgende omschrijvingen: democratie: wat zijn mijn rechten en plichten als burger? participatie: wat kan ik doen om de samenleving te verbeteren? identiteit: wie ben ik en van welke maatschappelijke geleding maak ik deel uit? Het Kernleerplan primair onderwijs van SLO is daarbij onze leidraad: vanuit deze leidraad werken wij bij onze leerlingen aan de houding, de vaardigheden en de kennis die nodig zijn om te komen tot de essenties van burgerschapsvorming. Het gaat hier om de volgende kerndoelen: Houding De oplossingsgerichte burger wil: conflicten op vreedzame wijze oplossen zich gedragen vanuit respect voor algemeen aanvaarde waarden en normen de rol van gezagsdragers respecteren De actieve burger wil: bijdragen aan de kwaliteit van de sociaal-menselijke omgeving en de fysiek-ruimtelijke omgeving (leefbaarheid) De verantwoordelijke burger wil: zich medeverantwoordelijk voelen voor de eigen ontplooiing en die van anderen een serieuze dialoog met anderen aangaan leren nadenken over de eigen opvattingen en gedragingen in relatie tot algemeen aanvaarde waarden en normen Vaardigheden De zich informerende burger kan: eenvoudige informatie op hoofdzaken begrijpen eigen mening met anderen bespreken accepteren niet altijd gelijk te krijgen De sociaal- communicatieve burger kan: deelnemen aan discussie en overleg een verbetering in de klas of school meehelpen te organiseren en initiëren bijdragen aan het maken en uitvoeren van regels en afspraken in de klas en op school 4

5 De zich inlevende burger kan: Kennis basale rolnemingsvaardigheden toepassen samenwerken met anderen ongeacht achtergronden De democratisch geletterde burger heeft inzicht in: rechten die kinderen in een democratische samenleving hebben enkele hoofdzaken van de Nederlandse en Europese staatsinrichting en de rol van de burger De sociaal geletterde burger heeft inzicht in: hoe mensen met elkaar positief kunnen communiceren rechten van het kind om aan het gemeenschapsleven deel te nemen De cultureel geletterde burger heeft inzicht in: hoofdzaken van geestelijke stromingen die in de Nederlandse multiculturele samenleving een belangrijke rol spelen Op de Kaardebol werken wij met methodes waarin al deze domeinen verweven zitten: De Vreedzame school (DVS) Brandaan, methode geschiedenis Meander, methode aardrijkskunde De Kaardebol neemt ook deel aan de activiteiten van de Brede School Culemborg. Ook hierbij komt een aantal thema s rondom burgerschap aan de orde. 5

6 2. De Vreedzame School Pedagogische visie De Vreedzame School wil kinderen opvoeden tot verantwoordelijke en actieve leden van de gemeenschap. Daartoe beschouwen we de klas en de school als oefenplaats. Kinderen leren dat zij deel uitmaken van de gemeenschap die de klas en school vormen en leren daar een bijdrage aan te leveren. Ze leren oog en oor te hebben voor anderen, zich verantwoordelijk te voelen voor het algemeen belang: initiatiefrijk, zorgzaam en betrokken. De Vreedzame School streeft er naar om kinderen te leren: op een positieve en zorgzame manier met elkaar om te gaan op een democratische manier met elkaar beslissingen te nemen constructief conflicten op te lossen verantwoordelijkheid te nemen voor elkaar en voor de gemeenschap open te staan voor verschillen tussen mensen. Het programma wil niet alleen kinderen bovenstaande sociale competenties leren, maar vooral ook een positief sociaal en moreel klimaat in de school creëren, waar een opvoedende en gedragsregulerende werking van uitgaat. Met De Vreedzame School streven we naar een positief sociaal en moreel klimaat, waarin leerkrachten prettig werken, kinderen zich veilig voelen, kinderen zich gehoord en gezien voelen, iedereen bereid is zich te verplaatsen in de ander, iedereen op een positieve manier met elkaar omgaat en de eigen kracht van kinderen benut wordt. Democratisch burgerschap in De Vreedzame School: Als in De Vreedzame School gesproken wordt over 'democratisch burgerschap gaat het niet zozeer om het naleven van de wetten of het gaan stemmen als er verkiezingen zijn. Het gaat vooral over de wijze waarop wij met elkaar omgaan: Houden we rekening met elkaar in plaats van alleen met onszelf? Hoe zorgen we voor een goed evenwicht tussen individuele vrijheid enerzijds en verantwoordelijkheid en sociale betrokkenheid anderzijds? Hoe gaan we om met verschil van mening? Hoe komen we tot een gezamenlijk besluit? Hoe lossen we conflicten op? Voelen we ons verantwoordelijk voor de gemeenschap? In hoeverre zijn we bereid om ons in te leven in elkaar, in de cultuur of de levensstijl van anderen? Hoe gaan we om met situaties waarin sprake is van onrechtvaardigheid? Stellen we ons actief op als andere kinderen gepest worden? Blokken In het hierna volgend overzicht per blok staat welke thema s en doelen in groep 1 t/m 8 aan de orde komen en wanneer. Er zijn in totaal 6 blokken. Elk blok heeft een eigen thema en wordt tegelijkertijd in alle groepen uitgewerkt. In elke groep op het leeftijdsniveau van het kind en voortbouwend op hetgeen een jaar eerder bij hetzelfde blok geleerd is. Elke week is er in alle groepen een les Vreedzame school. Deze les is ingeroosterd in de weekplanning van elke groep. 6

7 Blok Thema Doel Inhoud 1 We horen bij elkaar 2 We lossen conflicten zelf op 3 We hebben oor voor elkaar 4 We hebben hart voor elkaar 5 We dragen allemaal een steentje bij 6 We zijn allemaal anders Groepsvorming en een positief sociaal klimaat, waar leerlingen zich mede verantwoordelijk voor voelen. Leerlingen leren hoe ze zelf (zonder hulp van de leerkracht) conflicten constructief kunnen oplossen. Leerlingen leren belangrijke communicatieve vaardigheden, zoals duidelijk communiceren, goed luisteren, vragen stellen, verplaatsen in het gezichtspunt van een ander, verschil van mening overbruggen. De leerlingen leren omgaan met gevoelens van zichzelf en zich inleven in de gevoelens van anderen. In het invoeringsjaar leren de leerlingen wat mediatie is, namelijk conflicten oplossen met de hulp van een derde, neutrale partij. Daarna stimuleren de lessen van dit blok dat de leerlingen een actieve bijdrage leveren aan de gemeenschap die de klas is. In groep 8 verwerven de leerlingen kennis over en inzicht in de democratie. Ze leggen de koppeling naar de eigen school. Een open houding bij de leerlingen ten aanzien van verschillen tussen mensen. In groep 8 blikken de leerlingen terug op hun basisschooltijd en nemen op een goede manier afscheid van elkaar en van de school. De lessen in het teken van groepsvorming en het creëren van een positief klimaat in de klas. Samen met de leerlingen maken we afspraken over hoe we met elkaar omgaan in de klas. Leerlingen bedenken zelf taken en verantwoordelijkheden. We leren de leerlingen het begrip conflict, en ze krijgen zicht op hoe je kunt reageren op een conflict. Na dit blok verwachten we van de leerlingen dat ze zelf, met behulp van een heel eenvoudig stappenplan, hun conflicten zelf oplossen. Dit blok besteedt aandacht aan communicatie. Goede communicatie is de sleutel tot het oplossen en voorkomen van conflicten. In dit blok besteden we o.a. aandacht aan de rol van misverstanden, het je kunnen verplaatsen en inleven in een ander, actief luisteren en samenvatten. In dit blok staan gevoelens centraal. Er worden onder andere twee belangrijke vaardigheden voor conflictoplossing geleerd: je eigen gevoelens herkennen en erover kunnen vertellen, en het erkennen en accepteren van de gevoelens van een ander. Dit blok gaat in de eerste invoeringsjaren over mediatie, en de jaren daarna over andere vormen van leerlingparticipatie. Dit blok stelt het open staan voor verschillen centraal. Kinderen onderzoek overeenkomsten en verschillen in hun familie, klas, school, omgeving van de school en de wereld. 7

8 Mediatie Een belangrijk onderdeel van De Vreedzame School is mediatie. Mediatie is bemiddeling bij conflicten. Alle leerlingen leren wat mediatie is, maar daarnaast worden ook enkele leerlingen opgeleid om de rol van leerlingmediator te vervullen. Zo nemen de kinderen zelf de verantwoordelijkheid voor het oplossen van conflicten in de klas of op het schoolplein. De Kaardebol leidt elk jaar een aantal leerlingen van de groepen 7 en 8 op tot leerlingmediator. De mediatoren beschikken over een aparte mediatieruimte en houden hun mediaties bij in een mediatielogboek. De leerlingmediatoren kunnen voor advies terecht bij de twee leerkrachten die hen vanuit de Vreedzame School stuurgroep begeleiden. Twee keer per jaar evalueren deze leerkrachten samen met de mediatoren de leerlingmediaties. Kwaliteitszorg Er is een stuurgroep Vreedzame School op De Kaardebol, bestaande uit de adjunct-directeur, de IB-er en 4 leerkrachten. De stuurgroep bewaakt de voortgang van De Vreedzame School. Voor het borgen van het programma en om de kwaliteitszorg vorm te geven, gebruiken wij op de Kaardebol de veiligheidsthermometer en het borgingsinstrument behorend bij De Vreedzame School. De veiligheidsthermometer brengt de beleving van de veiligheid van de leerlingen in kaart. Op grond van deze bevindingen neemt het team, waar nodig, maatregelen om de veiligheidsbeleving te vergroten. De veiligheidsthermometer wordt tweemaal per jaar bij de leerlingen afgenomen: in januari en in juni. Het borgingsinstrument geeft de stand van zaken t.a.v. de Vreedzame School in beeld: worden de lessen nog gegeven, is er een mediatiehoek, houden leerkrachten zich aan de afspraken, is De Vreedzame School zichtbaar? Dit instrument geeft handvatten voor de borging van het programma De Vreedzame School. Het borgingsinstrument wordt ingezet door de stuurgroep Vreedzame School in de maand april. Ouders en De Vreedzame School Hoe beter de ouders zijn geïnformeerd, en hoe meer ze de principes van De Vreedzame School onderschrijven, hoe beter ze hun kinderen kunnen ondersteunen bij het toepassen van de nieuw geleerde vaardigheden en attitudes. In het eerste invoeringsjaar ( ) is er daarom een informatieve ouderavond over De Vreedzame School op De Kaardebol georganiseerd. Het doel hiervan was het geven van voorlichting over De Vreedzame School en het betrekken van de ouders bij dit programma. Bij elk blok horen Kletskaarten. Hierop staat het thema van het blok en wordt aan de hand van vragen en stellingen op de kaart aan ouders de kans gegeven om samen met hun kind dieper in te gaan op het thema. Bij elk blok hoort eveneens een Nieuwsbrief voor de ouders. Deze wordt door de directie van de school bij aanvang van elk blok naar alle ouders g d. Ouders worden nadrukkelijk uitgenodigd om aanwezig te zijn bij belangrijke Vreedzame School momenten, zoals de uitreiking van de mediatorendiploma s. Bij intakegesprekken met nieuwe ouders wordt de Vreedzame School altijd uitvoerig besproken. De Vreedzame School is duidelijk zichtbaar in het schoolgebouw middels logo s, pictogrammen en lijsten met groepsafspraken. Zo wordt ook voor nieuwe ouders duidelijk waar we voor staan. 8

9 3. Brandaan Waar het bij de Vreedzame School om een de ontwikkeling van de democratische grondhouding zelf gaat, gaat het bij de geschiedenismethode Brandaan om de ontwikkeling van burgerschap en democratie in de loop van de geschiedenis. De methode wordt vanaf groep 5 gebruikt. De thema s en de vormgeving van de lessen nodigen de leerlingen uit tot nadenken en discussie. Aan het eind van elk thema wordt de lesstof getoetst. Overzicht thema s / lessen burgerschap en democratie in Brandaan groep thema les onderwerpen stap 4 stadsrechten, schout en schepenen gildes, stadsrechten, burgemeester en vroedschap, schout en schepenen Willem van Oranje, strijd met Filips II om onafhankelijkheid, het ontstaan van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, gewesten De betekenis van het Wilhelmus, de herkomst van het Nederlandse koningshuis Koloniale overheersing in Oost-Indië Het Koninkrijk der Nederlanden, de onafhankelijkheidsstrijd van België Kinderarbeid en de geleidelijke afschaffing van kinderarbeid (kinderwetje van Van Houten, de leerplichtwet) Democratie versus dictatuur: het Duitse Rijk, de Tweede Wereldoorlog, de NSDAP, nazi-censuur 6 5 1, stap 4 Sociale wetten: de invoering van de AOW en de werkloosheidswet 8 1 1, stap 2 Het bestuur van de Republiek: bestuur binnen de gewesten (regenten), gezamenlijk bestuur van de hele Republiek. De rol van de stadhouder in de Republiek en 3 De Franse revolutie, de Bataafse Republiek, de invloed van Napoleon op de huidige rechtsspraak, het bevolkingsregister en eenheden. Landsbestuur en medezeggenschap onder Napoleon Het Koninkrijk der Nederlanden, Van Oranje van stadhouder naar koning, de onafhankelijkheidsstrijd van België Het begin van de democratie: de Grondwet(Thorbecke), de Eerste en de Tweede Kamer, kiesrecht, politieke partijen, de belangrijkste burgerrechten Democratie versus dictatuur: bezetting door de Nazi s, onderdrukking en vervolging van bevolkingsgroepen in Europa 8 4 2, stap 4 Internationale samenwerking; de Geallieerden tijdens de Tweede Wereldoorlog , stap 3 Bevrijdingsdag; je vrijheid vieren Koloniale overheersing en politionele acties in Oost-Indië. Internationale bondgenoten Democratisering in internationaal perspectief, de Koude Oorlog, internationale samenwerkingsverbanden, de val van de Berlijnse Muur 8 5 3, stap 3 en 4 Werken aan vrede; internationaal ingrijpen. De Verenigde Naties in Srebrenica, het Joegoslaviëtribunaal 9

10 4. Meander In de aardrijkskundemethode Meander komen de maatschappelijke thema s die bij burgerschap horen aan de orde. De methode wordt vanaf groep 5 gebruikt. De thema s en de vormgeving van de lessen nodigen de leerlingen uit tot nadenken en discussie. Aan het eind van elk thema wordt de lesstof getoetst. Overzicht thema s / lessen burgerschap en democratie in Meander Democratie Groep Thema Les Onderwerp Discussie wel/geen kinderboerderij Discussie wel/geen stormvloedkering ,2 Internationale samenwerking Europa; Regeringen, Europees Parlement, Europese Commissie, Europese Unie (afspraken, wetten, vrij verkeer van goederen, euro) 7 4 2,4 Internationale samenwerking: EU, subsidieregelingen landbouw, regels (eisen) gesteld aan standaard en biologische landbouwbedrijven, Internationale samenwerking, organisaties: WTO, Fairtrade Participatie Groep Thema Les Onderwerp 8 1 4, stap 3 en 4 Houtkap tropisch regenwoud, verschillende belanghebbenden: consument, WNF, Greenpeace, bewoners en boeren in Amazonegebied (verantwoordelijkheid en solidariteit ,2 Emigratie, immigratie. Binnen en buiten EU, positie (rechten) van vluchtelingen( politiek of economisch), positie van illegale vluchtelingen, immigratie door de eeuwen heen Maatschappelijke discussie uitzetting uit geproduceerde vluchtelingen. Identiteit Groep Thema Les Onderwerp 8 5 1,2,3,4 Verschillende culturen, nationale identiteit en (wereld)religies met belangrijke kenmerken als heilige plaatsen, heiige boeken, feesten, dagelijks leven. Religies : christendom, islam, boeddhisme, hindoeïsme, jodendom Diversiteit in Europa: klimaat, omgeving, gewoontes bij naar school gaan in verschillende landen. 10

11 5. Activiteiten Brede School Culemborg Vanuit de Brede School Culemborg worden zowel na, als tijdens schooltijd verschillende activiteiten georganiseerd. Voor de activiteiten na schooltijd schrijven de kinderen zich individueel in. Zo is er bijvoorbeeld een Kinderpersbureau waar Kaardebol-leerlingen actief deel van uit maken. De Kaardebol participeert in de organisatie van de activiteiten en stimuleert haar leerlingen om daaraan deelt te nemen. Een aantal Brede School activiteiten vindt plaats onder schooltijd. De Kaardebol heeft in het kader van burgerschap gekozen voor de thema s beeldenstorm (groep 7) en Vrijheid en Tolerantie (groep 8). In de maand maart komen er in dit kader gastdocenten op school en vinden er excursies en verwerkingslessen plaats. De bedoeling is dat deze thema s deel uit gaan maken van het vaste curriculum. 11