40 jaar genome editing in industriële micro-organismen: what s new?
|
|
|
- Thomas van den Pol
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 40 jaar genome editing in industriële micro-organismen: what s new? Jack Pronk Afdeling Biotechnologie Amsterdam 7 september 2016
2 Industriële Biotechnologie microorganismen als celfabrieken Grondstof ( suiker ) Bacteriën Schimmels Gisten Product Voeding Geneesmiddelen Chemicaliën Brandstoffen Lactobacillus yoghurt Escherichia coli groeihormoon Bakkersgist bio-ethanol Penicillium antibiotica
3 Waarom genome editing? Evolutie in de natuur levert (bijna) nooit optimale microorganismen voor de industriële biotechnologie Grondstof Product Opbrengst Snelheid Zuiverheid Robuustheid
4 Klassieke stamverbetering Maken en selecteren van mutanten die meer/sneller product maken * Gen (DNA) Geen GMO Enzym (eiwit) Mutagenese en selectie Ongerichte veranderingen in het DNA door UV-bestraling of chemische stoffen. Testen van tienduizenden toevallige mutaties om één beter producerend micro-organisme te vinden; vaak kleine (incrementele) verbeteringen Structuur Katalyse Regeling
5 Sinds 1973: gerichte verandering van het DNA genetic engineering = recombinant-dna = genome editing! * Gen (DNA) GMO Enzym (eiwit) Industriële toepassingen: Metabolic Engineering Gerichte verbetering van katalyse en regelprocessen in levende cellen door recombinant-dna-technologie Structuur Katalyse Regeling Definitie GMO: gebruikte methode, niet het organisme
6 Producten van GM microorganismen enkele voorbeelden en hun maatschappelijke impact Micro-organisme Voordeel Insuline (sinds 1982!) E. coli onafhankelijkheid van Bakkersgist slachthuismateriaal, lichaamsidentiek, en varianten beschikbaar Vier decennia intensief onderzoek en grootschalige toepassing: Wasmiddelenzymen geen serieuze ongevallen door Schimmels genome editing van industriële prijs, stabiliteit, microorganismen milieu (o.a. (proteases, lipases) Bacillus wassen bij lagere temperatuur) Monomeren voor E. coli duurzaamheid (vervanging (bio)plastics Melkzuurbacteriën van petrochemische Gisten producten Aminozuren Corynebacteriën opbrengstverhoging/ milieuimpact varkens/pluimveehouderij
7 Industriële Biotechnologie als optie voor duurzame chemische productie zonlicht non-food plantaardige biomassa landbouw bosbouw CO 2 Targets Nieuwe grondstoffen Nieuwe producten Robuustheid Hoge opbrengsten bioraffinage verbranding suikers transportbrandstoffen chemicaliën
8 Nodig: ingrijpend reprogrammeren van stofwisselings- en regelnetwerken in de cel * Enzym (eiwit) product Structuur Stofwisseling Regeling
9 De Metabolic Engineering-cyclus iteratief construeren, analyseren en leren start: micro-organisme en kennis nieuwe stam Ontwerp (mens/model) Kwantitatieve analyse (experimenten/balansen) Genetische modificatie Kweken industrieel relevante procescondities Tot voor kort: Stapje voor stapje, langzaam
10 Voorbeeld: productie van ethanol uit maisafval met genetisch gemodificeerde S. cerevisiae glucose glucose-6-p Eerste fabriek in Iowa (2014) ca. 100 miljoen liter ethanol per jaar > 20 genetische modificaties 1 10 jaar onderzoek TU Delft/DSM D-xylulose-5-P PPP fructose-6-p fructose-1,6-bip G-3-P PEP NADH DHAP glycerol NADH D-xylose D-xylulose (xyla) 1 Schatting op basis van academisch onderzoek (XKS1 / XYL3) pyruvate CO 2 ethanol NADH
11 Nu: extreme versnelling van genome editing door nieuwe (goedkopere) technieken DNA-sequencing: steeds goedkoper Ontwerp en kwaliteitscontrole DNA-synthese: kosten dalen (te) langzaam Optimale expressie, eiwitoptimalisatie, novel-to-nature enzymen, linkers voor assembly, primers voor amplificatie, etc. Assemblage van DNA-fragmenten: veel sneller door recombinatie Eenstaps, nauwkeurige assemblage van > 10 fragmenten CRISPR-Cas9: simultane introductie van verschillende mutaties (inclusief introductie van genclusters) in bakkersgist: tenminste 6 simultane modificaties Robert Mans et al FEMS Yeast Research
12 Voorbeeld: productie van ethanol uit maisafval met genetisch gemodificeerde S. cerevisiae glucose glucose-6-p Eerste fabriek in Iowa (2014) ca. 100 miljoen liter ethanol per jaar > 20 genetische modificaties 1 10 jaar onderzoek TU Delft/DSM D-xylulose-5-P PPP fructose-6-p fructose-1,6-bip G-3-P PEP NADH DHAP glycerol NADH D-xylose D-xylulose (xyla) 1 Schatting op basis van academisch onderzoek (XKS1 / XYL3) pyruvate CO 2 ethanol NADH
13 Voorbeeld: productie van ethanol uit maisafval met genetisch gemodificeerde S. cerevisiae 2015: 9 genetische modificaties in één stap (zes dagen) in plaats van ca. 3 jaar in het oorspronkelijke onderzoek Maarten Verhoeven unpublished data quality control door DNA sequencing assemblage door homologe recombinatie Integratie gencassettes en inactivatie gen met CRISPR-Cas9 DNA-synthese van linkerfragmenten
14 De volgende stap: robotisering/automatisering Verregaande standaardisering CAD/CAM (computer-aided design, computer-aided manufacturing) Parallelle, high-throughput experimenten (honderden-duizenden) QA/QC (quality assurance, quality control) Goedkoop (per modificatie ) Versnelde innovatie
15 Automatisering van genetische modificatie de industriële praktijk Filmpje van robots in actie: Duizenden genetisch gemodificeerde giststammen per experiment Geautomatiseerde analyse van productvorming
16 Impact van nieuwe genome editing technieken op de industriële biotechnologie: conclusies/aanbevelingen Bijna 40 jaar genome editing van industriële micro-organismen: positieve maatschappelijke impact (geneesmiddelen, duurzame plastics, wasmiddel-enzymen, etc.) Nieuwe technieken maken grote versnelling van onderzoek mogelijk; ook in fundamenteel onderzoek kunnen we nieuwe, ambitieuze doelen stellen (complexiteit van modificaties, combinatoriële analyse, automatisering) Nederlands academisch onderzoek in microbiële biotechnologie heeft sterke reputatie. Investering in infrastructuur (m.n. robotisering) nodig om positie te behouden/versterken. Regelgeving is deels verouderd en extreem tijdvergend en niet rationeel (van twee genetisch identieke organismen kan er 1 GMO zijn en de ander niet). Politiek: overweeg, na 4 decennia veilig gebruik van genome editing en grootschalige toepassing van industriële micro-organismen, verregaande versimpeling van regelgeving. Research on genome editing in the Industrial Microbiology was and is sponsored by:
Inspiratie- en referentieprojecten ontwerpopdracht biotechniek
Inspiratie- en referentieprojecten ontwerpopdracht biotechniek Biotechniek Biotechniek: een overzicht Biotechniek: een overzicht Biotechniek: een overzicht Biotechniek: een overzicht Biotechniek Life sciences
RACEN met... WC-papier
RACEN met... WC-papier 1 Fossiele Brandstoffen Nadelen 1) Voorraden zijn eindig. 2) Afhankelijkheid van oliestaten 3) Bij verbranding komen broeikasgassen vrij: CO2/NOx/CH4 1000 1500 2000 2 Fossiele Brandstoffen
Biotechnologie vmbo-b34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 20 December 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/73574 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Multi-Omics Analyses of the Molecular Physiology and Biotechnology of Escherichia Coli and Synechocystis sp. PCC6803 O. Borirak
Multi-Omics Analyses of the Molecular Physiology and Biotechnology of Escherichia Coli and Synechocystis sp. PCC6803 O. Borirak Samenvatting O. BORIRAK Het hoofddoel van het onderzoek beschreven in dit
Bijlage VMBO-GL en TL 2004
Bijlage VMBO-GL en TL 2004 tijdvak 1 BIOLOGIE CSE GL EN TL BIOLOGIE VBO-MAVO-D Deze bijlage bevat informatie. 400009-1-586-543b BIOTECHNOLOGIE INFORMATIE 1 OUDE TECHNIEKEN Al eeuwen gebruiken mensen organismen
Welke richting volg je? In welke mate ga je akkoord met volgende stellingen?
Groepsnummer: Nummer respondent: Beste leerling, Hieronder vind je een aantal vragen. Lees de opdrachten aandachtig en probeer zo nauwkeurig mogelijk te antwoorden. Laat geen vragen open. Als je iets niet
Nederlandse samenvatting
Genome engineering and protein secretion stress in the BACELL factory 182 Medicijnen zijn duur Uit de eigen dagelijkse praktijk weet iedereen dat medicatie duur is. Dit levert vooral problemen op in derdewereldlanden,
De rol van immuun cellen in de ziekte van Alzheimer
De rol van immuun cellen in de ziekte van Alzheimer Tjakko van Ham Klinische Genetica, Erasmus MC, Rotterdam t.vanham@erasmusmc.nl Microglia, immuun cellen van het brein Wat weten we wel & wat weten we
Moleculaire microbiologie 1: Schimmels
Moleculaire microbiologie 1: Schimmels Hand-out behorende bij de COO 17 maart 2009 Introductie tot de schimmels Waarom is het eenvoudiger antibiotica te ontwikkelen voor bacteriën dan voor schimmels? Noem
Basisstof 7 Genetische variatie
Afbeelding 33. RNA-interferentie.1 RNA bevat 2 complementaire sequenties die aan elkaar plakken, zodat er een haarspeld structuur ontstaat (1 van afbeelding 33). Het enzym Dicer knipt het dubbele RNA in
Wat is je leeftijd (bv. 17)? Typ leeftijd over (enkel cijfers) jaar. In welke mate ga je akkoord met volgende stellingen?
Groepsnummer: Nummer respondent: Beste leerling, Hieronder vind je een aantal vragen. Lees de opdrachten aandachtig en probeer zo nauwkeurig mogelijk te antwoorden. Laat geen vragen open. Als je iets niet
Synthetic Biology of Cyanobacterial Cell Factories S.A. Angermayr
Synthetic Biology of Cyanobacterial Cell Factories S.A. Angermayr Synthetic biology of cyanobacterial cell factories S. Andreas Angermayr Copyright 2014 S. Andreas Angermayr Samenvatting Cyanobacteriën,
Biosynthese. Biosynthese. Metabolic engineering. 8 Oktober 2014
Biosynthese Metabolic engineering 8 Oktober 2014 CV 1982 Studie Moleculaire Wetenschappen, WU 1989 Promotie productie monoklonale antilichamen Bioprocestechnologie&RIVM 1994-2001 Post-docs 2001 Universitair
Opstel door B woorden 6 maart keer beoordeeld. Inleiding. Wat is biotechnologie?
Opstel door B. 1149 woorden 6 maart 2013 8 2 keer beoordeeld Vak Methode ANW ANW Actief Inleiding Wat is biotechnologie? Het begrip biotechnologie omvat alle methodes waarbij organismen gebruikt worden
Gisten en ethanolproductie met C-6-suikers
Gisten en ethanolproductie met C-6-suikers 2 PB-CB Stephanie Jordaens Sara Van Hoven Sam Van Bouwel Nathalie De Smet Salima El Boujeddaini Doel: bepalen welke oorsprong van gist de verschillende suikers
Knutselen aan dieren
Knutselen aan dieren Martien Groenen Marjan Slob Lisanne Stadig Jubileumcongres RDA 14 februari 2019 1 2 1 Genome Editing met CRISPR/Cas9 CRISPR/Cas9: Combinatie van een specifiek RNA molecuul (Guide RNA)
Waar leven is, zijn ook Enzymen
Waar leven is, zijn ook Enzymen De verschillende functies van de Enzymen zijn ontelbaar veelzijdig, net zo als bij Microorganismen, maar Enzymen zijn geen Micro organismen. Het betreft hier dus geen levende
BIORAFFINAGE ALGEN/ BIOBRANDSTOFFEN. Johan van Groenestijn
BIORAFFINAGE ALGEN/ BIOBRANDSTOFFEN Johan van Groenestijn johan.vangroenestijn@tno.nl Biobased Economy In de Biobased Economy wordt biomassa gebruikt voor de productie van energie, transportbrandstoffen,
Biotechnologie deel I
Biotechnologie deel I Hand-out bij de eerste oefen- en zelftoetsmodule van Biotechnologie & maatschappij behorende bij hoofdstuk 2,3, 4 en 5 van Introduction to Biotechnology, Thieman & Palladino, 3 e
Afsluitende les. Leerlingenhandleiding. GM; waar heb je het over?
Afsluitende les Leerlingenhandleiding GM; waar heb je het over? Genetische modificatie; waar heb je het over? Inleiding Tijdens het practicum van het Reizende DNA-lab ben je een aantal keer het begrip
Van biofuels naar biobased
Van biofuels naar biobased PPA-dag, 11 maart 2010, Delft Rolf Blaauw Wageningen Universiteit en Researchcentrum Food & Biobased Research Inhoud Introductie De chemische industrie nu Chemicaliën uit biomassa
N-ergy, Microbiologische co-productie van N-chemicals en ethanol uit biomassa fracties
Resultaten en bevindingen van project N-ergy, Microbiologische co-productie van N-chemicals en ethanol uit biomassa fracties Dit rapport is onderdeel van de projectencatalogus energie-innovatie. Tussen
OPEN PRODUCTIE CONCEPT. BioRaf 24/10/2013 Johan Verbruggen
OPEN PRODUCTIE CONCEPT BioRaf 24/10/2013 Johan Verbruggen Ambitie OMC 1. Ter beschikking stellen infrastructuur 2. Ter beschikking stellen van productietechnologieën/-methoden 3. Ontwikkeling van nieuwe
Samenvattingen. Samenvatting Thema 4: Erfelijkheid. Basisstof 1. Basisstof 2. Erfelijke eigenschappen:
Samenvatting Thema 4: Erfelijkheid Basisstof 1 Erfelijke eigenschappen: - Genotype: o genen liggen op de chromosomen in kernen van alle cellen o wordt bepaald op moment van de bevruchting - Fenotype: o
Biologie ( havo vwo )
Tussendoelen Biologie ( havo vwo ) Biologie havo/vwo = Basis Biologische eenheid Levenskenmerk Uitleggen hoe bouw en werking van onderdelen van een organisme bijdragen aan de functies voeding, verdediging
De logica van bacteriele groei
The dream of every cell is to become two cells (Francois Jacob, 1971) De logica van bacteriele groei Bij ideale condities: dubbeling binnen 20 min een top-downbenadering Na 24 uur: 1021 cellen Hoe krijgt
Samenvatting. Samenvatting
Samenvatting Samenvatting Gisten zijn ééncellige organismen. Er zijn veel verschillende soorten gisten, waarvan Saccharomyces cerevisiae, oftewel bakkersgist, de bekendste is. Gisten worden al sinds de
Encounters with Oxygen. Aerobic Physiology and H2O2 Production of Lactobacillus johnsonii R.Y. Hertzberger
Encounters with Oxygen. Aerobic Physiology and H2O2 Production of Lactobacillus johnsonii R.Y. Hertzberger Samenvatting (voor breed publiek) Melkzuurbacteriën zijn belangrijke organismen in het leven van
Nederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Samenvatting Agrobacterium tumefaciens is een Gram-negatieve bacterie, die van nature voorkomt in de grond. In dicotyle planten veroorzaakt hij een ziekte die zich uit in de vorming
Cellen aan de basis.
Cellen aan de basis. Cellen aan de basis In het thema cellen aan de basis vinden we twee belangrijke thema s uit biologie voor jou terug. 1. Organen en cellen (thema 1 leerjaar 3) 2. Stofwisseling (thema
Fossiele brandstof kent problemen
Racen met wc-papier Fossiele brandstof kent problemen Broeikaseffect Global Temperature CO 2 concentration 1000 1500 2000 Year Fossiele brandstof kent problemen Het klimaat verandert De olie raakt op Oorzaak
Nederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Samenvatting De mogelijkheid om genen op een specifieke wijze te reguleren creëert diverse manieren om genfunctie te kunnen bestuderen of moduleren. Artificiële transcriptiefactoren
Leerlingenhandleiding
Leerlingenhandleiding Afsluitende module Alternatieve Brandstoffen - Chemie verdieping - Ontwikkeld door dr. T. Klop en ir. J.F. Jacobs Op alle lesmaterialen is de Creative Commons Naamsvermelding-Niet-commercieel-Gelijk
Ontwikkelingen analyses weerbaar substraat. Natasja Poot - Productmanager Bodemgezondheid
Ontwikkelingen analyses weerbaar substraat Natasja Poot - Productmanager Bodemgezondheid 1 Weerbaar substraat belangrijk? Biologische substraatkwaliteit wordt steeds belangrijker Meer belangstelling en
Citation for published version (APA): van der Geize, R. (2002). Engineering of steroid biotransformation in rhodococcus. Groningen: s.n.
University of Groningen Engineering of steroid biotransformation in rhodococcus van der Geize, Robert IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to
Brew a better Breezer
Brew a better Breezer Workshop Woudschoten Conferentie Sonja Isken / Marieke Beijer Levensmiddelenmicrobiologie Biotechnologie Wageningen Universiteit Workshop - Brew a better breezer Breezer Levensmiddelenfermentaties
Afsluitende les. Leerlingenhandleiding. Alternatieve brandstoffen
Afsluitende les Leerlingenhandleiding Alternatieve brandstoffen Inleiding Deze chemie-verdiepingsmodule over alternatieve brandstoffen sluit aan op het Reizende DNA-lab Racen met wc-papier. Doel Het Reizende
De rol van biomassa in de energietransitie Inleiding Debat 22 nov 2017
Jan Peter Nap Hanze Research Energy De rol van biomassa in de energietransitie Inleiding Debat 22 nov 2017 Energietransitie 2 Er staat veel op het spel Klimaatverandering - CO 2, opwarming, milieu, afspraken
Toepassingen van Biotechnologie in de Agri & Food Sector
Toepassingen van Biotechnologie in de Agri & Food Sector DAS Lectoren bijeenkomst 13 November 2014 Dr C.M. Kreike Lector Green Biotechnology Hogeschool Inholland Life Sciences and Chemistry 1 Definitie
Samenvatting Erfelijkheid Vmbo 3a Biologie voor Jou. Erfelijke informatie ligt in de celkern in de chromosomen. Chromosomen bestaan weer uit DNA.
Samenvatting Erfelijkheid Vmbo 3a Biologie voor Jou 4.1 Fenotype Genotype = waarneembare eigenschappen van een individu = de erfelijke informatie in het DNA Genotype + milieufactoren = fenotype Erfelijke
Genen & embryo s. Wat kan, wat mag, wat willen we? René Fransen
Genen & embryo s Wat kan, wat mag, wat willen we? René Fransen Genen en embryo s Deze lezing: Introductie genen en gentechnologie Meer gentechnologie: crispr/cas9 Genetische modificatie van embryo s Drie-ouder
Biobrandstoffenfabriek Hardenberg. Innovatie en duurzaamheid
Biobrandstoffenfabriek Hardenberg Innovatie en duurzaamheid Presentatie voor het Kenniscentrum Papier en Karton Bio Rights B.V. 11 december 2012 1 Inhoud van de presentatie Biobrandstoffenfabriek Hardenberg
Chapter 9. Nederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Melkzuurbacteriën worden van oudsher gebruikt om de houdbaarheid van levensmiddelen te verlengen. Zo worden voor de bereiding van wijn, bier, brood, worst, kaas, yoghurt, augurken
2. HOOFDSTUK 1 : Micro-organismen en Microbiologie. 1.2 Micro-organismen als cellen (Editie 10 = 1.2)
MICROBIOLOGIE - DEEL I - LES 1 Prof. Dr. ir. J. Swings «Biology of Microorganisms», 9de ed. (2000) LES 1 1. INLEIDING 2. HOOFDSTUK 1 : Micro-organismen en Microbiologie 1.2 Micro-organismen als cellen
WAT IS GENETISCHE MODIFICATIE?
SPREEKBEURT OF WERKSTUK WAT IS GENETISCHE MODIFICATIE? Hier vind je informatie voor een spreekbeurt of werkstuk over genetische modificatie. De informatie is ingedeeld in stappen. Dit zijn de verschillende
biologie vwo 2017-II Bananen bedreigd
Bananen bedreigd Bananen zijn de belangrijkste voedselbron voor meer dan 400 miljoen mensen in de tropen. De wereldwijde bananenproductie wordt bedreigd door schimmels die de Panama-ziekte veroorzaken.
Biobased Economy. Wageningen UR Food & Biobased Research. Windesheim 3 december, Ben van den Broek
Biobased Economy Wageningen UR Food & Biobased Research Windesheim 3 december, Ben van den Broek Wageningen UR Food & Biobased Research Wageningen UR Universiteit Onderzoeksinstituten Wageningen UR Food
HOOFDSTUK 11: Industriële microbiologie (= Hfst. 30) 11.1 Industriële micro-organismen en hun producten (= 30.1)
MICROBIOLOGIE - DEEL I - LES 7 Prof. Dr. ir. J. Swings «Biology of Microorganisms», 9de ed. (2000) HOOFDSTUK 11: Industriële microbiologie (= Hfst. 30) 11.1 Industriële micro-organismen en hun producten
Samenvattingen. Samenvatting Thema 1: Stofwisseling. Basisstof 1. Organische stoffen:
Samenvatting Thema 1: Stofwisseling Basisstof 1 Organische stoffen: - Komen af van organismen of zitten in producten van organismen - Bevatten veel energie (verbranding) - Voorbeelden: koolhydraten, vetten,
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 4: voeding
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 4: voeding Samenvatting door Remco 1344 woorden 31 maart 2015 6,3 24 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal 4.1 Voedsel Voedsel is leven Voeding is noodzakelijk
SAMENVATTING 141 Aminozuren zijn bouwstenen voor de synthese van eiwitten die nodig zijn voor de groei van een organisme. De synthese van aminozuren kost energie dat wordt gewonnen uit de voedingstoffen
NEDERLANDSE SAMENVATTING VOOR NIET-INGEWIJDEN
NEDERLANDSE SAMENVATTING VOOR NIET-INGEWIJDEN Dit hoofdstuk is bedoeld voor iedereen die geen kaas heeft gegeten van moleculaire biologie. In dit hoofdstuk wil ik duidelijk maken wat het doel was van mijn
o Tweede o Vierde o Zesde o Zevende Welke richting volg je?
Groepsnummer: Klasnummer: Nummer respondent: Beste leerling, Hieronder vind je een aantal vragen. Lees de opdrachten aandachtig en probeer zo nauwkeurig mogelijk te antwoorden. Laat geen vragen open. Als
PHA productie uit Organische reststromen. BIONND THE FUTURE. 8 mei 2014 Henk Doddema
PHA productie uit Organische reststromen. BIONND THE FUTURE 8 mei 2014 Henk Doddema Meer dan 300 soorten bacteriën kunnen PHA s maken en opslaan in hun cellen Rhodomonas sp. Halomonas sp. Alcaligenes (nu
Samenvatting Biologie Hoofdstuk 9 en 10
Samenvatting Biologie Hoofdstuk 9 en 10 Samenvatting door een scholier 96 woorden 2 juni 2007 7,7 9 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Paragraaf 9.1 Gist: Eencellige schimmelsoort die in gedroogde
Archaebacteriën. Eubacteriën. Eukaryoot
H5n 10-09-2001 16:41 Pagina 100 Samenvatting De gist Saccharomyces cerevisiae is bij de meeste mensen bekend als bakkersgist en wordt behalve voor het bereiden van brood onder andere ook gebruikt voor
Klonen van dieren. Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie
Klonen van dieren Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie 2 Klonen van dieren Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie I: Wat is klonen? Klonen is het ongeslachtelijk voortplanten
Dicht bij huis meer rendement halen uit gras, maïs en andere eiwitbronnen
Dicht bij huis meer rendement halen uit gras, maïs en andere eiwitbronnen Heusden, 11 en 12 september 2014 Prof. Dr. J.P.M. (Johan) Sanders Biobased Commodity Chemicals (BCH) De nieuwe uitdaging voor biomassa
Analyseren van de stressreactie van de tuberculose bacterie om onderzoek naar nieuwe antibiotica te versnellen
Analyseren van de stressreactie van de tuberculose bacterie om onderzoek naar nieuwe antibiotica te versnellen Wat is tuberculose en waarom doen wij er onderzoek naar? Tuberculose (TBC) wordt veroorzaakt
Flavoenzymes at the crossroads of biocatalysis and structural biology Nguyen, Quoc-Thai
University of Groningen Flavoenzymes at the crossroads of biocatalysis and structural biology Nguyen, Quoc-Thai IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you
Laboratorium voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering (LFMFP-UGent)
Laboratorium voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering (LFMFP-UGent) Professoren Frank Devlieghere & Mieke Uyttendaele Peter Ragaert & Liesbeth Jacxsens Vakgroep Voedselveiligheid en Voedselkwaliteit
Molecular Pathology for Pathologists. Pr P. Pauwels
Molecular Pathology for Pathologists Pr P. Pauwels NGS moleculair pathologie rapport ontcijferen Nomenclatuur waarin gerapporteerd wordt: EGFR c.2573t>g, p.(leu858arg) Coderende sequentie Eiwit/proteïne
1 Stoffen worden omgezet. Stofwisseling is het vormen van nieuwe stoffen en het vrijmaken van energie. Kortom alle processen in organismen.
THEMA 1 1 Stoffen worden omgezet 2 Fotosynthese 3 Glucose als grondstof 4 Verbranding 5 Fotosynthese en verbranding 1 Stoffen worden omgezet. Stofwisseling is het vormen van nieuwe stoffen en het vrijmaken
De antwoorden op vragen 1 en 2, 3 en 4, en 5 t/m 8 graag op verschillende vellen schrijven. Vergeet ook niet op de 3 vellen je naam en studentnr.
Tentamen Genoombiologie, 28 Oktober 2009, 9.00-11.45 h De antwoorden op vragen 1 en 2, 3 en 4, en 5 t/m 8 graag op verschillende vellen schrijven. Vergeet ook niet op de 3 vellen je naam en studentnr.
Samenvatting Biologie Hoofdstuk 9, 'Fast Food Island' en Hoofdstuk 10, 'Ecologie'
Samenvatting Biologie Hoofdstuk 9, 'Fast Food Island' en Hoofdstuk 10, 'Ecologie' Samenvatting door een scholier 1412 woorden 29 juni 2007 6,4 39 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Fast Food Island!
Samenvatting. Samenvatting
Samenvatting Samenvatting De gist Saccharomyces cerevisiae is bij de meeste mensen bekend onder de naam bakkersgist. De bekendste toepassing van deze gist is het gebruik voor het rijzen van brood, maar
1. A. Noem de drie domeinen waarin alle levende organismen worden ingedeeld.
Microbiële diversiteit (COO) Hand-out bij de COO-module, versie 2 oktober 2013 Indeling A. Noem de drie domeinen waarin alle levende organismen worden ingedeeld. B. Alle levende organismen worden in drie
Fructosyltransferases of Lactobacillus reuteri van Hijum, Sacha Adrianus Fokke Taco
Fructosyltransferases of Lactobacillus reuteri van Hijum, Sacha Adrianus Fokke Taco IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please
Wereldoriëntatie - Natuur Wereldoriëntatie - Techniek Geschatte lesduur Hoofdstuk 1.2. Nuttige microben benadrukt dat niet alle
Wereldoriëntatie - Natuur Algemene vaardigheden: 1.1 & 1.2 Levende en niet-levende natuur: 1.3 & 1.5 Wereldoriëntatie - Techniek 2.16* Geschatte lesduur 50 minuten Hoofdstuk 1.2. Nuttige microben benadrukt
High-throughput technologieën versnellen de ontwikkeling van nieuwe formuleringen
High-throughput technologieën versnellen de ontwikkeling van nieuwe formuleringen Johan Paul FLAMAC, a division of SIM 1 Overzicht Inleiding Activiteiten van FLAMAC High-throughput formulatie onderzoek
Biologie in het lab van de toekomst
Biologie in het lab van de toekomst Frank Schuren TNO Microbiologie Conventionele microbiologie met state of the art genomics technologie en viability assays Conventional Microbiology Genomics technologies
Aerobe dissimilatie = de afbraak van glucose (maar ook vetzuren en aminozuren) met behulp van zuurstof, waardoor energie vrijkomt om ATP te maken.
Begrippenlijst door Lauke 1056 woorden 23 oktober 2017 5,5 1 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Begrippen biologie hoofdstuk 2 Aerobe dissimilatie = de afbraak van glucose (maar ook vetzuren en
Samenvatting door Daphne 1139 woorden 25 mei keer beoordeeld. Scheikunde
Samenvatting door Daphne 1139 woorden 25 mei 2016 4 3 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal Par 4.1 voedsel Voedsel is leven Een deel van je voeding wordt in je lichaamscellen verbrand.
21-$# 3*1-41/!"#$%&'"()*'")+,$-#.#-/'",0+1"
21-$# 3*1-41/!"#$%&'"()*'")+,$-#.#-/'",0+1" !"#$%$ &'"()"*$ +,)-./0$"1 MossKade: BlocCade: Naturalis-L: AQ10: Isonet-T: MO5Sport: Tegen mos en levermos Wondafdekking topfruit, rode bessen en druiven Biologisch
Debat, ethische aspecten, onderwijs
Workshop DNA labdag 2013 Genetische genomica tegen aardappelziekte Debat, ethische aspecten, onderwijs Bert Lotz, Jan-Peter Nap Wageningen UR Opbouw verhaal Scholierenfilm www.youtube.com/watch?v=pxbcgj6qsis
Celmembraan (duh! dat maakt het een cel) Celwand Ribosomen (voor eiwitsynthese) Soms: uitsteeksels zoals flagel (zweepstaart)
Bacterie cel: prokaryoot: geen kern, geen chromosomen zoals wij ze kennen maar cirkelvormig Chromosoom: dus wel DNA Sommige autotroof: als ze pigmenten hebben waarmee ze fotosynthese kunnen uitvoeren Meeste
Eindexamen biologie compex vmbo gl/tl I
OLIFANTEN Olifanten zijn dieren die in groepen leven. Elke groep bestaat uit een aantal mannetjes en vrouwtjes. Soms vertonen mannetjes van dezelfde groep een bepaald soort gedrag. Klik in het openingsscherm
Samenvatting voor de leek
Samenvatting voor de leek 185 186 Bacteriën zijn overal.. Bacteriën zijn overal om ons heen aanwezig. Geregeld zijn deze kleine beestjes negatief in het nieuws, zodra bepaalde soorten bacteriën weer een
Nederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Antibiotica behoren tot de belangrijkste geneesmiddelen die er zijn. Zonder antibiotica zouden een groot aantal infectieziekten, die tegenwoordig alleen maar lastig zijn, nog steeds
kunststofindustrie naar Geert Scheys
Transitie van de kunststofindustrie naar duurzame ontwikkeling Geert Scheys FEDERPLAST.BE Producenten van kunststof- en rubberartikelen LEDEN Agoria & Essenscia 236 effectieve leden (producenten) 18 aangesloten
Samenvatting Biologie Hoofdstuk 5 (biotechnologie) en Hoofdstuk 6 (duurzame ontwikkeling)
Samenvatting Biologie Hoofdstuk 5 (biotechnologie) en Hoofdstuk 6 (duurzame ontwikkeling) Samenvatting door een scholier 1363 woorden 22 mei 2001 5,1 66 keer beoordeeld Vak Biologie 5.4 Biotechnologie
Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/44297 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Valk, Ramon van der Title: Responding to environmental cues : the adaptive qualities
Moderne Biotechnologie van cel naar fabriek 6 vwo. DvD-bijeenkomst Moderne Biotechnologie & Bionanowetenschappen 24 maart 2011
Moderne Biotechnologie van cel naar fabriek 6 vwo DvD-bijeenkomst Moderne Biotechnologie & Bionanowetenschappen 24 maart 2011 Ontwikkelteam 2008-2010 Coach Coach: Aonne Kerkstra Docenten Ingeborg de Kooter
LIGATIE. Brown 4.3.1en 4.3.2
Kloneren - deel 2 LIGATIE Brown 4.3.1en 4.3.2 Ligatie T4 DNA ligase + bijbehorende buffer (bevat ATP) Vergelijkbaar met restrictie-enzymen (10xbuffer, glycerol bij enzym,..) Werken vaak in allerlei buffers,
Ecosysteem voedselrelaties
Ecosysteem ecologie Ecosysteem voedselrelaties Oceanen: voedselweb + energiestromen Ga naar Mypip.nl en open de oefening 3 voedselketen - voedselweb Doe de oefening en maak vervolgens de aangeleverde vragen.
Vragen bij paragraaf 5.1 en 5.2
Vragen bij paragraaf 5.1 en 5.2 1. Geef van onderstaande begrippen een omschrijving. celdifferentiatie overgang van stamcellen in specifieke cellen (specialisatie) katalysator een stof die een bepaalde
De meest revolutionaire momenten belicht, de momenten waarin iets gebeurde waardoor nieuwe dingen ontstonden.
De acht drempels van David Christian. De meest revolutionaire momenten belicht, de momenten waarin iets gebeurde waardoor nieuwe dingen ontstonden. De Big Bang. De sterren lichten op. Nieuwe chemische
Biobrandstoffen: Hype of duurzame oplossing? Prof. Wim Soetaert
Biobrandstoffen: Hype of duurzame oplossing? Prof. Wim Soetaert 1 Fossiele grondstoffen worden steeds duurder Petroleumprijs in dollar per vat Hernieuwbare grondstoffen: opbrengst per ha stijgt voortdurend
Improving Bacillus subtilis as a cell factory for heterologous protein production by adjusting global regulatory networks Cao, Haojie
University of Groningen Improving Bacillus subtilis as a cell factory for heterologous protein production by adjusting global regulatory networks Cao, Haojie IMPORTANT NOTE: You are advised to consult
146
145 146 Bij genetische modificatie door middel van transgenese worden met behulp van biotechnologische technieken erfelijke eigenschappen veranderd of van het ene naar het andere organisme overgebracht.
Instituut Applied Sciences
Instituut Applied Sciences VO-diner Dinsdag 30 oktober 2012 Presentatie Instituut Applied Sciences: Ruben Piek (commissie Instroom & Aansluiting) Campus Nijmegen (Kapittelweg) Welkom bij Techniek De wereld
Periode 9 deel 2 DNA TECHNIEKEN
Periode 9 deel 2 DNA TECHNIEKEN Lesstof toets 9.2 Biologie voor het MLO zesde druk Hfdst 15.5 DNA technieken Het oude boek (vijfde druk) heeft dit hoofdstuk niet Technieken Biotechnologie Onder biotechnologie
Inhoud. » Wat is Sunbuilt? » Timing van het project. » Wat wordt geïnvesteerd? » Wat is de meerwaarde voor u?
Inhoud» Wat is Sunbuilt?» Timing van het project» Wat wordt geïnvesteerd?» Wat is de meerwaarde voor u? 2 Wat is SUNBUILT?» EFRO investeringsproject:» Promotor: VITO» Copromotor K.H.Kempen/Thomas More»
Factsheet: biologisch afbreekbare kunststof verpakkingen
Factsheet: biologisch afbreekbare kunststof verpakkingen Kennisinstituut Duurzaam Verpakken Factsheet, augustus 2018 1 Introductie In de afgelopen periode is een brede discussie ontstaan over de vraag
Figuur 1. Representatie van de dubbele helix en de structuren van de verschillende basen.
Het DNA molecuul is verantwoordelijk voor het opslaan van de genetische informatie die gebruikt wordt voor de ontwikkeling en het functioneren van levende organismen. Aangezien het de instructies voor
Intermezzo, De expressie van een eiwit.
Samenvatting Bacteriën leven in een omgeving die voortdurend en snel verandert. Om adequaat te kunnen reageren op deze veranderingen beschikken bacteriën over tal van sensor systemen die de omgeving in
Studiehandleiding Biochemie I
Studiehandleiding Biochemie I 2006-2007 1 Proeftentamen Biochemie I 1. Vul de juiste term uit de lijst op de open plaatsen in onderstaande tekst in. Elke term mag maar éénmaal worden gebruikt maar niet
Biologie Hoofdstuk 2 Stofwisseling
Biologie Hoofdstuk 2 Stofwisseling Wat is stofwisseling? Wat is stofwisseling? Stofwisseling of metabolisme is het geheel van chemische processen in een levend organisme of in levende cellen Een organisme