INHOUDSOPGAVE. Bijlage: Governance principles

Transcriptie

1 JAARVERSLAG 2014

2 INHOUDSOPGAVE Raad van commissarissen, bestuur, functionarissen en externe adviseurs 2 Kerncijfers 3 Bericht van de raad van commissarissen 4 Personalia raad van commissarissen 5 Verslag van de directie 7 Governance en maatschappelijk beleid 19 Personalia dagelijkse beleidsbepalers op grond van de Wft 28 Financieel Jaarverslag Geconsolideerde balans per 31 december 29 Geconsolideerde winst- en verliesrekening over het jaar eindigend op 31 december 30 Geconsolideerd overzicht totaal resultaat 31 Geconsolideerd overzicht mutaties in het eigen vermogen 32 Geconsolideerd kasstroomoverzicht 33 Toelichting op de geconsolideerde balans en winst- en verliesrekening 34 Toelichting bij de geconsolideerde balans 55 Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening 72 Enkelvoudige balans per 31 december (na winstbestemming) 80 Enkelvoudige winst- en verliesrekening 82 Mutaties in het eigen vermogen 83 Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening 84 Overige gegevens Statutaire bepalingen over de winstverdeling 90 Besluit over de winstverdeling 90 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 91 Bijlage: Governance principles 1

3 RAAD VAN COMMISSARISSEN, BESTUUR, FUNCTIONARISSEN EN EXTERNE ADVISEURS Raad van Commissarissen J.B. Pollock BcS 1 Prof. dr. R.G.C. van den Brink 1 (tot 25 september 2014) D.A. Finch 1 Drs. H. Kadiks 1 Mr. R.L.M. Hillebrand 1 (toegetreden) Management team Drs. A.T. Dolders 2 P. Glas AAG (tot 1 april 2014) Drs. P.C. de Bruijne 2 AAG MBA (per 1 maart 2014) M.I.F. van Dam MM R. van der Zande Mr. drs. H. van de Bunt (tot 1 juni 2014) Drs. P.D. de Kruijk (per 1 mei 2014) J. Revet M.Sc. F.R. Vanoni Medisch adviseur Dr. J. Bronsema Certificerend actuaris Towers Watson Externe accountants Ernst & Young Accountants LLP 1 Zie pagina 5 voor personalia raad van commissarissen. 2 Zie pagina 28 voor personalia dagelijkse beleidsbepalers op grond van de Wft. 2

4 KERNCIJFERS (in duizenden Euro s) *** 2011*** 2010** Resultaat Resultaat voor belastingen Belastingen Resultaat na belastingen Productie Premieposten Koopsommen Totaal Omzet Verdiende premies Directe opbrengsten uit beleggingen Overige opbrengsten Totaal Bedrijfskosten Provisie aan tussenpersonen Overige bedrijfskosten Mutatie acquisitiekosten Totaal Solvabiliteit Benodigd Aanwezig Balansgegevens Technische voorzieningen e.r Beleggingen Eigen vermogen Balanstotaal Aantal medewerkers* * Herrekend op fulltime basis en inclusief tijdelijke inhuurkrachten. ** Vanaf 2010 inclusief de productie direct ingaande lijfrenten uit eigen opbouwproducten. *** Voor betreffende jaren zijn de kerncijfers aangepast aan de effecten van IAS 19R Pensioenverplichtingen. 3

5 BERICHT VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN Aan de algemene vergadering van aandeelhouders Hierbij bieden wij u de jaarrekening aan over 2014, zoals die werd opgesteld door de directie van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. In het verslag is de goedkeurende controleverklaring van Ernst & Young Accountants LLP opgenomen. De raad van commissarissen is in 2014 vier maal bijeen geweest. In het voorjaar is het financieel jaarverslag 2013 besproken, inclusief de betrokken rapportages van de externe actuaris en externe accountant. Tevens is het voorstel van de audit commissie in het kader van roulatie van accountants inzake een overgang naar een nieuwe accountant overgenomen. Met de directie en de ondernemingsraad is gesproken over de nieuwe Focus strategie van Legal & General. Dit is vervolgens uitgewerkt in het strategisch plan Een definitief besluit daarover is genomen in de decembervergadering waarbij de uitkomsten van de own risk and solvency assessment (ORSA) mede bepalend zijn geweest. Binnen de Risk Committee is in het kader van risico uitgebreid stilgestaan bij de strategische asset allocatie, het IT-risico en de operationele en liquiditeitsissues ten tijde van een mogelijke pandemie in Nederland. Deze besprekingen gaven de Risk Committee voldoende comfort over het gevoerde beleid. Een deel van de beleggingen in staatsobligaties was vorig jaar omgezet naar beleggingen in bedrijfsobligaties. De dalende rente en vernauwende credit spreads hebben tot aanpassingen geleid waardoor het risico binnen de gestelde normen is gebleven. De Raad heeft in september na drie zittingsperioden afscheid genomen van de heer van den Brink. Helaas is hij kort nadien overleden. Wij zijn de heer van den Brink voor de afgelopen twaalf jaar veel dank verschuldigd. Bij afwegingen tussen de verschillende belangen van verzekerden, Engelse aandeelhouders en Nederlandse werknemers speelde hij een belangrijke rol als commissaris. Sinds december is de heer Hillebrand als commissaris toegetreden. Bij de selectie en benoeming van de heer Hillebrand heeft zijn brede ervaring de doorslag gegeven. Hoewel nadrukkelijk is gezocht naar een geschikte vrouwelijke kandidaat is deze niet gevonden. Wij stellen voor uw goedkeuring aan de jaarrekening te verlenen. Deze goedkeuring strekt tot decharge van de directie voor het gevoerde beleid en eveneens tot decharge van de raad van commissarissen voor het in 2014 gehouden toezicht. Wij stellen u bovendien voor om over het boekjaar 2014 een dividend ter beschikking te stellen van 40 miljoen euro. In december 2014 is besloten als voorschot op dit bedrag een interimdividend uit te keren van 17 miljoen euro. Tot slot spreken wij graag onze waardering uit aan alle huidige en ex-medewerkers van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. voor de realisatie van de doelstellingen. 25 maart 2015 J.B. Pollock Voorzitter 4

6 PERSONALIA RAAD VAN COMMISSARISSEN J.B. Pollock, BcS (56), voorzitter raad van commissarissen en risk commissie Nationaliteit: Engelse Zittingsperiode: Toegetreden in 2013, eerste zittingsperiode tot 31 januari 2017 Huidige functie: Group Executive Director van Legal & General Group plc. en Chief Executive Officer of Legal & General Assurance Society Ltd Vorige functie: Managing Director, Legal & General Asia en Chief Executive Risk Nevenfuncties: Lid van het Practitioner Panel bij de FCA Practitioner Panel en Lid van Life Insurance Committee at Association of British Insurers D.A. Finch (49) Nationaliteit: Engelse Zittingsperiode: Toegetreden in 2013, eerste zittingsperiode tot 29 april 2017 Huidige functie: Executive Managing Director Insurance of Legal & General Assurance Society Ltd Vorige functie: Managing Director Retail Protection van Legal & General Assurance Society Ltd Nevenfuncties: Director Legal & General Distribution Services Ltd., Director Legal & General Distribution Insurance Ltd., Director and Chairman Legal & General Partnership Services Ltd., Director Legal & General Society Ltd. Drs. H. Kadiks (66) Nationaliteit: Nederlandse Zittingsperiode: Toegetreden in 2013, eerste zittingsperiode tot 29 april 2017 Vorige functie: Lid van de Raad van Bestuur van KasBank N.V. Nevenfuncties: Voorzitter Secva, Lid Advisory Board Fintrex, Chairman VSI, Chairman Scaping en Chairman Nina Foundation 5

7 PERSONALIA RAAD VAN COMMISSARISSEN Prof. dr. R.G.C. van den Brink ( ), voorzitter audit commissie Nationaliteit: Nederlandse Zittingsperiode: Toegetreden in 2002; derde zittingsperiode eindigt op 25 september 2014 Vorige functie: Lid van de Raad van Bestuur van ABN AMRO Bank Nevenfuncties: Raad van Bestuur KBC Bank, Lid Raad van Toezicht De Heus Veevoeders B.V., Voorzitter Raad van Toezicht Amsterdamse Hogeschool Voor De Kunsten, Voorzitter Raad van Toezicht Stichting Singer Memorial Foundation, Voorzitter Raad van Toezicht Reed Elsevier Finance N.V., Lid Raad van Toezicht Akzonobel, Voorzitter Amsterdam Center For Corporate Finance, Voorzitter Raad van Bestuur Nederlandse Waterschapsbank, Voorzitter Raad van Bestuur Center Parcs Europe B.V. Mr. R.L.M. Hillebrand (59) Nationaliteit: Nederlandse Zittingsperiode: Toegetreden in 2014, eerste zittingsperiode tot 2018 Huidige functie: Coach en adviseur Hillebrand Coaching & Advies Vorige functie: Voorzitter Raad van Bestuur Coöperatie VGZ UA Nevenfuncties: Voorzitter Raad van Toezicht Hogeschool Arnhem Nijmegen (HAN), Lid Raad van Advies Platform Zorgobligatie 6

8 VERSLAG VAN DE DIRECTIE Keuze voor een focusstrategie Gedurende het verslagjaar 2014 is ingezet op een focusstrategie. Legal & General richt zich volledig op de markten van overlijdensrisicoverzekeringen (ORV), beleggingsverzekeringen en collectief pensioen. Voor vermogensadvies in zowel opbouw- als uitkeringsvarianten betekent dit een focus op unit linked producten. De koerswijziging heeft geresulteerd in structureel lagere kosten, een licht stijgend premievolume, een stijging van marktaandeel en in uitstekende financiële resultaten. Daarbij is er een heldere en bestendige koers uitgezet voor de komende jaren. Groei productie van levensverzekeringen De nieuwe productie van levensverzekeringen van Legal & General is in het jaar 2014 gegroeid met 8,4% tot een bedrag van 147,4 miljoen euro. De totale omzet aan verdiende premies is met ruim 5% gestegen tot een bedrag van 234,3 miljoen euro. Beleggingsverzekeringen zijn gegroeid door focus op de individuele pensioenoplossingen voor particulieren en directeur grootaandeelhouder (DGA). Zeker voor oud regime lijfrenteverzekeringen heeft Legal & General zeer flexibele producten met een breed palet aan beleggingsfondsen voor het beleggen van het lijfrentekapitaal. Verder is in 2014 de verkoop van collectief pensioen goed op stoom gekomen. Een najaarsoffensief heeft geresulteerd in een sterke stijging van het aantal contracten. Op basis van de ingezette focusstrategie en de resultaten in 2014 heeft Legal & General als intermediaire levensverzekeraar een uitstekende uitgangspositie voor groei op de markt voor collectief pensioen. Daarbij is de ambitie de markt voor individuele beleggingsverzekeringen weer aantrekkelijk te maken. Wederom fraaie winstcijfers Met een gezonde portefeuille van verzekeringen heeft Legal & General, evenals in voorgaande jaren, een uitstekend financieel resultaat geboekt. De maatschappij is gespecialiseerd in beleggingsverzekeringen. De gezonde portefeuille wordt ook weerspiegeld door een gestegen tevredenheid van klanten. De portefeuille kent dan ook een lager dan in de markt gebruikelijk verval. Met als resultaat ruim 63 miljoen euro resultaat na belasting. Daarbij dient vermeld te worden dat de winstontwikkeling sterk afhankelijk is van renteschommelingen. Geschoond voor deze schommelingen zou de winst 22,5 miljoen euro bedragen na belasting. Een solvabele maatschappij met een solide verdienmodel De Europese toezichthouder EIOPA heeft onder Europese levensverzekeraars een stresstest gehouden. Voor het eerst is gemeten met de toezichtregels van Solvency-II. Deze regels gaan per 2016 in. De Nederlandsche Bank (DNB) heeft gemeld dat er ook in Nederland verzekeraars zijn die onder de nieuwe regels een solvabiliteit hebben van minder dan 100%. Tegelijkertijd heeft DNB gewaarschuwd voor een verder krimpende markt voor levensverzekeringen. De kapitaalspositie van verzekeraars en de toekomstbestendigheid van de verdienmodellen zijn daarom belangrijke thema s. Beide thema s zijn cruciaal voor het vertrouwen van klanten en markten. Legal & General is altijd al een maatschappij geweest met een sterke balans en een duidelijke positionering als intermediaire verzekeraar. Onder het huidige Solvency I regime bedraagt de solvabiliteit eind %. De maatschappij houdt dus ruim twee en een half maal zoveel eigen vermogen aan dan als minimum geldt. Legal & General hanteert zelf een minimumgrens van 160%. Ook deze grens wordt ruim overschreden. 7

9 VERSLAG VAN DE DIRECTIE Onder het toekomstige Solvency II regime, waarbij zowel beleggingen als verzekeringsverplichtingen nagenoeg volledig op marktwaarde worden berekend laat de onderneming, op basis van de standaard formule, een nog veel sterkere solvabiliteit zien namelijk van 330%. Deze stijging wordt grotendeels verklaard door het gunstige risicoprofiel met relatief veel kortleven risico en weinig tot geen langleven risico. Dit is een tegengesteld beweging ten opzichte van de algemene trend in de markt. De onderneming heeft in 2014 een slotdividend over het boekjaar 2013 aan haar aandeelhouder uitgekeerd ter grootte van 35 miljoen euro. Daarnaast heeft zij eind 2014 besloten tot een interimdividend ter grootte van 17 miljoen euro. Dit interimdividend is begin 2015 betaald. Het prudente beleggingsbeleid zorgt al jaren voor een gezonde solvabiliteit. Van de huidige balans van Legal & General is circa drie kwart gekoppeld aan een beleggingsverzekering. Daarvan betreft ongeveer de helft verzekeringen met externe beleggingsfondsen voor rekening en risico van de polishouder. De andere helft betreft beleggingsverzekeringen met een vorm van interestgarantie. Het overige kwart van de balans wordt gevormd door verzekeringen met een vorm van garantie. Van het geld dat de maatschappij ontvangt is ongeveer de helft belegd in staatsobligaties en de andere helft van het geld in bedrijfsobligaties. Voor zover garanties zijn afgegeven, wordt er gestreefd naar een belegging met een op deze garantie afgestemd rendement. Legal & General is daarom betrekkelijk ongevoelig voor een scenario van een langdurig lage rente. De onderneming mijdt risicovolle beleggingen. De maatschappij heeft geen vastrentende waarden in portefeuille die gerelateerd zijn aan hypotheken en houdt evenmin instrumenten aan als collateralized debt obligations (CDO s). In het hoofdstuk Governance en maatschappelijk beleid wordt verder ingegaan op de belangrijkste risico s en het risicomanagement van de maatschappij. Een herstellende economie maar een verder krimpende levenmarkt De Nederlandse economie heeft zich in 2014 licht hersteld en groeit met 0,8%. Daarbij heeft de huizenmarkt zich duidelijk herpakt. Het aantal woningen dat is verkocht is met bijna 40% gestegen met daarbij een prijsstijging van ca. 1%. De mogelijkheid om belastingvrij te schenken voor de aankoop van een woning heeft hier zeker aan bijgedragen. De consumentenbestedingen zijn voor het eerst sinds jaren niet verder gedaald. Een belangrijke factor daarbij is een toename van het aantal banen en daarmee een daling van de werkloosheid tot 6,75% van de beroepsbevolking. Een en ander weerspiegelt zich in een verder gestegen consumentenvertrouwen. Uit cijfers van het Sociaal Cultureel Planbureau blijkt dat in december % van de Nederlanders van mening is dat de economische situatie op korte termijn verbetert of gelijk blijft. Eind 2013 was dit cijfer slechts 48%. De export is als motor van de economie gegroeid met 4,25%. De groei komt niet van de overheidsbestedingen. Het kabinetsbeleid is gericht op het terugdringen van het overheidstekort. Dit blijft in 2014 met een tekort van 2,8% onder de EU-norm. Ondanks de aantrekkende economie staat de verzekeringsmarkt onder druk. De markt voor individuele levensverzekeringen is in 2014 wederom gekrompen. Het premievolume van nieuwe individuele levensverzekeringen is met circa 16% afgenomen tot een bedrag van circa 1,9 miljard euro. Bankspaarproducten zijn vaak een alternatief voor vermogensopbouw en pensioensparen. Ook de voortdurende discussie over hersteladvies rond het woekerpolisdossier draagt niet bij aan het vertrouwen in verzekeringsoplossingen. De markt voor koopsommen is eveneens teruggelopen met 16%. Dit wordt onder meer veroorzaakt door de gewijzigde fiscale regelingen met betrekking tot de ontslagvergoeding. 8

10 VERSLAG VAN DE DIRECTIE Strategische koers en positionering De core business van Legal & General is de verkoop van risicotechnische producten, beleggingsverzekeringen en collectief pensioen voor het midden- en kleinbedrijf. Gedurende het verslagjaar 2014 is focus aangebracht. Door de ontwikkelingen in de markt en de structurele effecten van het provisieverbod heeft Legal & General alle activiteiten op de markt voor bankspaarproducten afgebouwd. Klanten met een bancaire beleggingsrekening hebben het aanbod gekregen over te stappen naar een beleggingsverzekering. Een grote meerderheid heeft gebruik gemaakt van dit aanbod. Deze focus op verzekeren heeft als consequentie gehad dat afscheid is genomen van gewaardeerde collega s. Het personeelbestand vaste medewerkers is hierdoor in 2014 ingekrompen met 24 fte s. De focusstrategie sluit aan bij de positionering Nu voor later : Wij helpen onze klanten bij het realiseren van financiële zekerheid en beschermen hen tegen onvoorziene financiële omstandigheden. We bieden mogelijkheden die de financiële toekomst van klanten en hun nabestaanden veiligstellen. Nu voor later. Dit is ons uitgangspunt om een betekenisvolle bijdrage te leveren aan klanten, business partners, medewerkers en onze omgeving. Vanuit de positionering op de Nederlandse markt is de keuze gemaakt voor de volgende dienstverlening: Legal & General verkoopt up market, winstgevende, levensverzekeringen in samenwerking met financiële adviseurs op basis van good value for money en excellente service. Dit betekent kwalitatief hoogwaardige producten op het gebied van levensverzekering en oudedagsvoorziening. De maatschappij hanteert een distributiemodel waarbij de producten uitsluitend via derden worden aangeboden. De onafhankelijke financiële adviseur is het distributiekanaal voor Legal & General. Direct contact met klanten blijft beperkt tot het verstrekken van informatie en service. De website en de portalen van de onderneming worden hiervoor ingezet. Klantbelang centraal 2014 In het verlengde van de positionering naar klanten ontwikkelt Legal & General continu nieuwe activiteiten die bijdragen aan de verbetering van de klantbeleving. Ook is het thema klantbelang centraal verankerd in de strategie en cultuur van de onderneming. Om de bewustwording verder te vergroten hebben alle medewerkers in 2014 een e-learning over dit thema gevolgd. Nagenoeg alle medewerkers (99%) hebben deze succesvol afgesloten met een kennistoets. Ook is ca. 80% van de medewerkers getraind in het toegankelijker maken van onze schriftelijke communicatie. In aanvulling hierop is een klantenpanel ingericht. Dit panel wordt ingezet voor het toetsen van specifieke communicatie. In 2012 is Legal & General gestart met een jaarlijks onderzoek naar de klanttevredenheid. Dit onderzoek richt zich op vijf primaire processen. Ook is de permanente meting van de klanttevredenheid van de administratieve afhandeling van klantvragen per en het afsluiten van een ORV in 2014 doorgezet. De uitkomsten van beide onderzoeken worden gebruikt om procedures en communicatiemiddelen verder aan te scherpen. Zo worden klanten nu eerder geïnformeerd over de afloop van hun verzekering, de mogelijkheden voor voortzetting en de toegevoegde waarde van een adviseur hierbij. Ook heeft de maatschappij de toegankelijkheid van brieven en s verbeterd. 9

11 VERSLAG VAN DE DIRECTIE En de informatie op de website is aanzienlijk uitgebreid met informatie over producten en procedures. Uit het klanttevredenheidsonderzoek dat Legal & General in 2014 heeft gehouden blijkt dat deze maatregelen effect hebben gehad. De waardering voor de bereikbaarheid en communicatie is hierin duidelijk toegenomen. De consument waardeert de dienstverlening van Legal & General met een overall rapportcijfer 7,2. Flankerend beleid beleggingsverzekeringen Legal & General voert beleggingsverzekeringen in de Nederlandse markt. De maatschappij heeft van aanvang af gekozen voor transparantie in kosten en het gebruik van externe fondsen. Hoewel Legal & General zelf niet is betrokken in juridische procedures, heeft het product in algemene zin door negatieve publiciteit en rechtszaken over beleggingsverzekeringen een slechte naam gekregen. De beleggingsverzekering van Legal & General is daarentegen intrinsiek een beter product dan de traditionele kapitaalverzekering of de nu populaire bankspaarproducten. Legal & General onderschrijft het belang van het activeren van bestaande klanten om hen te vragen opnieuw te kijken naar hun doelstellingen en of hun product daar nog aan voldoet. De maatschappij heeft derhalve een eerste groep klanten benaderd en succesvol geactiveerd. Ook het komend jaar zal de maatschappij deze acties voortzetten. Legal & General Nederland onderdeel van een sterke groep Legal & General Nederland is onderdeel van een van oorsprong Engelse financieel dienstverlener met wereldwijd ruim 10 miljoen klanten. Het bedrijf is actief in Engeland, USA, China, Frankrijk, India, enkele Golfstaten en Egypte. Legal & General is opgericht in 1836 in Londen en bestaat 178 jaar. Een onderneming die zich in weer en wind staande houdt, dat geeft vertrouwen. De maatschappij heeft 909 miljard euro aan beleggingen onder haar beheer. In 2014 bedroeg de omzet wereldwijd, uitgedrukt in annual premium equivalent, 3,7 miljard euro en de exploitatiewinst voor belasting, volgens IFRS, 1,6 miljard euro. Met de groep is onder meer kennisuitwisseling op het gebied van productontwikkeling, distributiebeleid en maatschappelijk verantwoord ondernemen mogelijk. ARNO DOLDERS Managing director HUMAN RESOURCES INTERNAL AUDIT MICHEL VAN DAM Sales director PETER DE BRUIJNE Finance director ROB VAN DER ZANDE Director operations SALES MARKETING FINANCE & CONTROL ACTUARIAL DEPARTMENT ICT OPERATIONS CUSTOMER SERVICES BUSINESS ADMINISTRATION FACILITIES LEGAL & COMPLIANCE 10

12 VERSLAG VAN DE DIRECTIE Legal & General is in Nederland actief sinds 1984 en bedient bijna verzekeringnemers en verzekerden. De onderneming biedt levensverzekeringen en collectief pensioen. Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. valt onder de Nederlandse wet- en regelgeving en staat onder toezicht van DNB en de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Legal & General Nederland heeft een slagvaardige en een lean organisatie met 153 fte vaste medewerkers. Legal & General Dé intermediairverzekeraar Algemeen De binding met onafhankelijk financieel adviseurs is groot. Legal & General hecht veel waarde aan een goede samenwerking vanuit de overtuiging dat klanten gebaat zijn bij een goede advisering. Daarnaast heeft de onderneming de overtuiging dat veel financiële producten alleen worden afgenomen na advies (brengproducten). Vanuit dit perspectief spant Legal & General zich in om het onafhankelijke intermediair verder te versterken. De keuze van de maatschappij voor het intermediaire kanaal heeft zich voor de 11 e keer vertaald in het winnen van de prijs voor de Beste Levensverzekeraar. In 2014 waren er voor het eerst prijzen te winnen in deel-categorieën. De eerste plaats is behaald in de categorie Particulier Leven Lijfrente en de tweede plaats in de categorie Particulier Leven ORV. Legal & General ziet dit als een aanmoediging om te blijven investeren in een excellente dienstverlening en goede samenwerking met de onafhankelijke financieel adviseurs. In 2014 zijn op diverse locaties in het land actualiteitenbijeenkomsten georganiseerd. In het voorjaar is er gesproken over het belang van onafhankelijk advies en in het najaar stond de toekomst van oudedagsvoorziening en pensioenen in Nederland centraal. Dat deze thema s aanspreken blijkt uit de goede opkomst en waardering. De bijeenkomsten kregen gemiddeld het rapportcijfer 7,9. Samen met enkele andere intermediaire verzekeraars die actief zijn op andere verzekeringsmarkten (zorg, schade en inkomen) is een landelijk congres georganiseerd met als thema De adviseur als sterk merk. Aan de bijeenkomst namen 250 financieel adviseurs deel. Aanleiding voor deze bijeenkomst is de toenemende concurrentie op het gebied van financiële diensten en de visie dat onafhankelijk financieel adviseurs er goed aan doen om extra aandacht aan hun profilering te schenken. Zo kunnen zij binnen deze veranderende markt hun marktpositie verder versterken. In de weblog Over Waarde, die wordt gemaakt voor intermediairs en relaties, belicht Legal & General wekelijks actuele thema s met een visie op de markt en de rol van verzekeraars en de financieel adviseurs. Het blog wordt met ruim 800 trouwe lezers zeer goed gelezen. Legal & General heeft in 2014 een digitaal onderzoek beschikbaar gesteld aan intermediairs om bij hun klanten de behoefte aan advies en de ervaringen met het kantoor uit te vragen. Een belangrijke uitkomst is dat klanten graag zouden zien dat adviseurs op eigen initiatief contact zoeken over de voor klanten relevante ontwikkelingen. Zo geeft meer dan 30% van de klanten van de adviseur aan onvoldoende inzicht te hebben in hun inkomen na pensionering en de voorzieningen voor hun nabestaanden. Om het adviesproces verder te optimaliseren heeft Legal & General in 2014 diverse tools voor consumenten ontwikkeld die intermediairs kunnen inzetten om hun klanten inzicht te geven in hun financiële situatie. Zo is een tool ontwikkeld waarmee klanten kunnen uitrekenen wat de versobering van de pensioenopbouw en de aftopping van het pensioen betekent voor de hoogte van hun partnerpensioen. Deze tool is beschikbaar voor intermediairs. Legal & General investeert hiermee in vernieuwende distributiemodellen waarmee adviseurs hun klanten effectiever en efficiënter kunnen bedienen. 11

13 VERSLAG VAN DE DIRECTIE Overlijdensrisicoverzekeringen Legal & General ziet ORV s als core business voor een levensverzekeraar. In 2014 is de productie van ORV s verder gedaald. Zeker losse ORV s zijn bij uitstek bedoeld voor risico s waar de klant zich liever niet mee bezighoudt. Bovendien is er weinig bereidheid om de in verhouding tot de premie hoge advieskosten ineens en vooraf te betalen. De markt voor ORV kenmerkt zich in toenemende mate als prijsvechtersmarkt. Het bedrijf is consequent een top vijf speler in deze markt. Legal & General heeft voor een aantal marktsegmenten de tarieven kunnen verlagen. Mede door de doorgevoerde reorganisatie, de verhoging van de keuringsgrenzen en verdere digitalisering van de processen zijn de kosten verlaagd. In 2014 is de Nabestaanden Polis sterk verbeterd. Dit product voorziet in een periodieke uitkering om een tekort van het gezinsinkomen op te vangen na overlijden van een van de kostwinners. De Nabestaanden Polis kan ook aanvullend op een aan de hypotheek gekoppelde ORV worden afgesloten of als aanvulling op het nabestaandenpensioen. Circa 85% van de ORV-omzet van Legal & General is afkomstig van het onafhankelijke intermediair. De overige 15% van banken. Voor de distributiepartners van de onderneming op het gebied van ORV bestaat een uitgebreid trainings- en informatieprogramma. In 2014 zijn er veel activiteiten ontplooid. In diverse webinars, onder andere in samenwerking met het Nibud, is bij adviseurs aandacht gevraagd voor nut en noodzaak van efficiënte advisering van nabestaandenvoorzieningen. Voor dit doel is ook de risicoscanner ontwikkeld. Met deze online tool kunnen consumenten zelf berekenen wat het tekort is in het huishoudbudget bij overlijden van een kostwinner en hoe dit kan worden opgevangen. Inmiddels hebben ruim 350 intermediairs deze tool op hun website geplaatst. Vermogensopbouw Legal & General is marktleider in beleggingsverzekeringen. In 2014 is Legal & General opnieuw een onderscheidende aanbieder geweest op het gebied van vermogensadvies. Het bedrijf heeft van oudsher een sterke positie in de markt van uitgestelde en expirerende (oud regime) lijfrentes. Ook in 2014 was het verbeterde Particulier Pensioen Plan voor veel klanten een goed alternatief. Dit product heeft aantrekkelijke pluspunten als het gaat om het fiscaal vriendelijk uitstellen van de lijfrente-uitkering, opnames en schenkingen. Voor klanten is een nieuw verzekeringsproduct ontwikkeld voor lijfrente, kapitaalvoorziening eigen woning (KEW) evenals beleggen in box 3: Legal Beleggen. Legal Beleggen is een unit linked verzekering met dezelfde kenmerken en flexibiliteit als de bancaire beleggingsrekening. Ook de kosten zijn vrijwel gelijk. Door het uitgebreide palet aan fondsen is dit een uitstekend alternatief voor banksparen. Voor de pensioenvoorziening van de DGA heeft Legal & General het Nova Top Pensioen geactualiseerd. Deze flexibele oplossing is aangepast aan gewijzigde wet- en regelgeving en voorzien van nieuwe risicotarieven. Daarnaast is er een speciale DGA toolkit ontwikkeld voor het intermediair, bestaande uit 8 digitale kaarten. De toolkit is een hulpmiddel voor de adviseur om de DGA te adviseren op het gebied van zijn pensioen. In het afgelopen jaar heeft Legal & General diverse consumentenbijeenkomsten georganiseerd, waarbij aan klanten van adviseurs werd gevraagd hoe zij aankijken tegen betaling voor financieel advies, risico en rendement. En welke verwachtingen klanten hebben van een adviseur. De bijeenkomsten leverden veel waardevolle input op voor zowel de financieel adviseurs als voor Legal & General. Het stelt ons als aanbieder in staat om het begrip klantbelang centraal meer inhoud te geven. 12

14 VERSLAG VAN DE DIRECTIE Collectief Pensioen Het Prisma Pensioen is in 2014 definitief doorgebroken. Legal & General weet zich als moderne innovatieve collectief pensioenaanbieder met een hoog kwaliteits- en serviceniveau te positioneren in een zeer competitieve markt. Prisma Pensioen komt in productvergelijkingen vaak als beste naar voren. Lage pensioenlasten voor de werkgever worden gecombineerd met een ruim beleggingsaanbod met uitstekende rendementen voor de individuele deelnemers. Zowel specialistische pensioenkantoren als grote bemiddelaars wisten in 2014 Prisma Pensioen te vinden. Dit heeft gezorgd voor een stevige omzetgroei ten opzichte van Uit de Prestatie Monitor van Adfiz 2014 komt Legal & General naar voren als beste verzekeraar in de categorie Zakelijk Pensioen. Ook in 2014 heeft de maatschappij adviseurs weer gefaciliteerd door het houden van een masterclass, webinars en het organiseren van een PE-traject. In de najaarscampagne voor Prisma Pensioen is daarnaast aandacht besteed aan het vermogensmanagement, een onderdeel waarin Legal & General zich duidelijk onderscheidt. In 2015 zal de onderneming zich manifesteren als een van de beste aanbieders van beschikbare premieregelingen. Legal & General zal zich voortdurend blijven aanpassen aan de sterke veranderingen in de pensioenmarkt. Er wordt een verdere groei verwacht. Personeel en organisatie Legal & General heeft al vele jaren een uitstekend en gemotiveerd team van deskundige en betrokken medewerkers. Het bedrijf streeft naar een hoge mate van klanttevredenheid en dat kan alleen maar gerealiseerd worden als medewerkers met plezier werken, zich gewaardeerd voelen, mogelijkheden krijgen om zich te ontplooien en zelf verantwoordelijkheid kunnen en durven nemen. In de directie van de onderneming zijn op dit moment geen vrouwen vertegenwoordigd. Bij de pensionering van een directielid dit jaar is actief gezocht naar een vrouwelijke vervanging. Helaas is dat niet gelukt maar heeft Legal & General wel een geschikte, mannelijke kandidaat gevonden. Bij toekomstige wisselingen zal wederom expliciet rekening gehouden worden met de verhouding tussen mannen en vrouwen in het bestuur. Door de reorganisatie is de personele bezetting teruggebracht van 177 fte vaste medewerkers ultimo 2013 naar 153 fte ultimo 2014 exclusief tijdelijke inhuurkrachten.uiteraard heeft een dergelijke ingreep in een kleine, hechte organisatie als Legal & General een grote impact. De medewerkers verdienen dan ook alle lof dat zij samen de schouders eronder hebben gezet en vaak met extra inzet de werkzaamheden hebben opgepakt. Dat we in 2014 een groot aantal belangrijke doelstellingen hebben gerealiseerd, is in belangrijke mate aan deze medewerkers te danken. Voor hun inzet, flexibiliteit, en loyaliteit heeft de directie veel waardering. De verhouding tussen mannen en vrouwen blijft stabiel en is 58% respectievelijk 42% (2013:58%/42%). Legal & General is een van de grotere werkgevers van Hilversum. Veel medewerkers wonen in Hilversum en omgeving. Legal & General is een organisatie met een open cultuur. Verbindend zijn met klanten is een belangrijk thema binnen de organisatie. Klantbelang centraal is ook als onderdeel opgenomen in de functiebeschrijvingen en dit thema komt terug in de doelstellingen van alle afdelingen. 13

15 VERSLAG VAN DE DIRECTIE Voor Legal & General begint klantbelang centraal al bij de werving. De onderneming vindt het belangrijk dat medewerkers zich verantwoordelijk voelen voor de tevredenheid van de klanten en zich inzetten om de behoeften van klanten om te zetten in oplossingen. De medewerkers van Legal & General beschikken over de nodige ervaring, zijn getraind in het omgaan met klanten en zijn betrokken bij de organisatie. Ook zijn zij bereid zichzelf te ontwikkelen. In 2014 heeft 79% van de medewerkers een opleiding of training gevolgd. Met betrekking tot de integriteit van medewerkers wordt in het kader van beoordelingscyclus jaarlijks getoetst op de naleving van de Gedragscode Verzekeraars. Ook wordt jaarlijks bij de beoordeling de Verklaring Gedragscode Belangenverstrengeling en Marktmisbruik ondertekend door de medewerkers. Binnen Legal & General is er aandacht voor diversiteit. Het bedrijf streeft naar een diverse personeelssamenstelling en benut de verschillende achtergronden en kwaliteiten van de medewerkers. Door met deze verschillen rekening te houden biedt de onderneming medewerkers kansen zich optimaal te ontplooien en in te zetten. Mede vanuit maatschappelijke betrokkenheid en goed werkgeverschap streeft Legal & General ernaar jaarlijks een aantal scholieren en/of studenten een stageplaats aan te bieden. In 2014 heeft de onderneming 4 stagiaires de mogelijkheid geboden om hun opleidingservaring bij Legal & General in de praktijk te brengen. De maatschappij hecht veel waarde aan het welzijn van de medewerkers en een gezonde balans tussen werk en privé. Thuiswerken is een van de onderwerpen die een positieve bijdrage levert aan deze balans. Een groot aantal van de medewerkers maakt regelmatig gebruik van de thuiswerkfaciliteiten die geboden worden. In 2013 is er een verzuimbeheersingsproject succesvol uitgerold binnen de gehele organisatie. Het uitgangspunt van dit project was aandacht voor inzetbaarheid, focus op preventie en het gezamenlijk komen tot een andere kijk op verzuim. In 2014 heeft Legal & General voor alle leidinggevenden een korte herhalingstraining verzorgd. Mede hierdoor heeft het bedrijf ook in 2014 een laag ziekteverzuimpercentage van 2,1%. Duurzame inzetbaarheid van medewerkers zal ook in 2015 een belangrijk thema binnen de organisatie zijn. Eind 2014 heeft Legal & General voor de vierde keer een Medewerkers Tevredenheid Onderzoek (MTO) gehouden. Het was de tweede keer dat Legal & General Nederland deelnam aan het jaarlijkse MTO van Legal & General Group. Binnen het onderzoek was er aandacht voor onder andere de volgende thema s: jouw werk, jouw welzijn en leren en ontwikkelen. Het responspercentage van Legal & General Nederland was 88%, 92% van de medewerkers gelooft erin dat hij/zij bij een integer bedrijf werkt en ruim 93% voelt zich betrokken bij de doelstelling van Legal & General om de beste levensverzekeraar van Nederland te zijn. Percentages waar Legal & General trots op is. In 2015 focus op verzekeren Legal & General heeft in 2014 haar positie in de top 10 van individuele levensverzekeraars versterkt. Door de focus op risico-technische producten, collectief pensioen en vermogensadvies met beleggingsverzekeringen (drie-pijler strategie) wil de onderneming ook in 2015 de markt out performen. Met concurrerende ORV tarieven wordt een lichte groei verwacht van de productie van ORV. Voor individuele pensioenopbouw is de ambitie om een goed alternatief te bieden voor bancaire beleggingsproducten met een onderscheidend beleggingsaanbod. Dit geeft een solide basis voor uitbouw van de positie als beleggingsverzekeraar. Voor collectief pensioen wordt verdere groei verwacht. 14

16 VERSLAG VAN DE DIRECTIE Naast de productontwikkelingen zullen vernieuwende distributieconcepten worden ontwikkeld. Zo wordt gestart met een online aanvraagmodule voor ORV die intermediairs op hun website kunnen plaatsen. Ook worden ten behoeve van het intermediair tools ontwikkeld om het adviesproces efficiënter te maken. Voor de betrokken en enthousiaste medewerkers van de organisatie betekent dit extra mogelijkheden om zich te ontwikkelen. De financiële kengetallen van de maatschappij en het perspectief voor 2015 en verder zijn onveranderd gezond. De Nationale Pensioendialoog; vraagtekens bij de verplichtstelling Het Nederlandse pensioenstelsel is de laatste jaren ter discussie gesteld. Tegenvallende beleggingsrendementen, vergrijzing en langere levensverwachting hebben gemaakt dat de droom van een zorgeloos pensioen in de orde van grootte van 70% van het laatst genoten salaris wreed is verstoord. Al meerdere jaren indexeren de meeste pensioenfondsen niet meer en vele fondsen hebben de rechten van de deelnemers zelfs gekort. Politiek is de afgelopen jaren weinig voortgang geboekt en de gekozen oplossing, die per 1 januari van kracht is geworden, is door de staatssecretaris zelf al als een tussenoplossing benoemd. Vandaar een nationale pensioendialoog. Daaraan heeft Legal & General als pensioenverzekeraar een bijdrage geleverd met een pleidooi voor het loslaten van de grote én de kleine verplichtstelling. De grote verplichtstelling De grote verplichtstelling is een ministerieel besluit, dat bepaalt dat in een bedrijfstak aangesloten ondernemingen het pensioen van hun werknemers in het bedrijfstakpensioenfonds moeten onderbrengen. Belangrijkste argumenten voor deze verplichting zijn solidariteit en collectiviteit. De achterliggende bedoeling was oorspronkelijk echter om concurrentie op deze arbeidsvoorwaarde te voorkomen. Als pensioen een in geld vertaalbare arbeidsvoorwaarde is dan is dit geen sterk argument om concurrentie te verbieden. Het zou immers gelijk staan met het verbieden van salarisonderhandelingen. De solidariteit tussen oud en jong wordt juist door het huidig stelsel met zijn verplichtingen uitgehold. Voor zover er structurele elementen van herverdeling zijn in het pensioenstelsel, zoals de doorsneepremie, moeten ze op korte termijn worden geëlimineerd om het draagvlak van onderlinge solidariteit te behouden. Solidariteit tussen goede en slechte risico s is niet aan de orde aangezien de Wet op de Medische Keuringen verbiedt om voor pensioen te keuren ofwel te selecteren. Blijft over de solidariteit tussen de laag- en de hoogopgeleiden, waarbij de eersten meebetalen aan het langer leven van de laatsten. Dit is een ongewenste situatie, die binnen de verplichtstelling moeilijk is op te lossen. Solidariteit kan op basis van sterftetafels en daarvoor is geen verplichtstelling nodig. De collectiviteit tenslotte. In dat kader is de in de herfst van 2014 verschenen studie van Centraal Plan Bureau (CPB) en Netspar relevant: Pensioen in discussie. Hierin wordt geconcludeerd, dat er weliswaar nog een klein voordeel is voor de collectiviteit, aangezien tegenvallers over meerdere generaties kunnen worden uitgesmeerd. Maar behalve dat dit een relatief klein voordeel is, mag ook hier de vraag worden gesteld of een dergelijke deling van de lasten goed te verdedigen valt. Bijvoorbeeld omdat meer dan 10% van de werkzame bevolking als zzp er actief is. En dit aandeel groeit. Voor het overige kan de collectiviteit ook op andere, individuele wijze worden ingevuld bijvoorbeeld door in grote indexfondsen te beleggen tegen lage kosten. Dat het afschaffen van de grote verplichtstelling de kleine ondermijnt is geen serieus argument. Iets behouden, waarvan het nut in twijfel wordt getrokken, omdat iets anders wellicht dan ook in twijfel wordt getrokken. Als dit zo is dan zou die twijfel wel eens terecht kunnen zijn. 15

17 VERSLAG VAN DE DIRECTIE De kleine verplichtstelling Dus de eerste stap is van pensioenfondsverplichting naar pensioenverplichting. Deze zogenoemde kleine verplichting wordt in de cao afgesproken en houdt in dat de werkgever pensioen aanbiedt als arbeidsvoorwaarde. De aspirant werknemer heeft hier verder geen enkele zeggenschap over. Indien hij in dienst treedt wordt circa 15 tot 20% van zijn bruto salaris gebruikt voor de aangeboden pensioenregeling die wordt ondergebracht bij een pensioenfonds of in een verzekerde regeling. Het is geld van de werknemer, maar het wordt in een grote pot gestopt en hij moet maar afwachten wat daar tegen de tijd dat hij van zijn pensioen gaat genieten nog uitkomt. Dat werkte prima in de tijd dat een levenslange carrière binnen een bedrijf eerder regel dan uitzondering was. En tegenvallers met het premieinstrument konden worden opgevangen. Vergrijzing, langere levensverwachting en tegenvallende rendementen op de financiële markten hebben hieraan een einde gemaakt. Het vertrouwen van de gemiddelde werknemer in pensioenfondsen is de afgelopen jaren dan ook stelselmatig teruggelopen en nu met 57% op een dieptepunt aangekomen. De legitimiteit van een verplichte regeling, waarvan 43% van de deelnemers geen vertrouwen meer in heeft is op zijn minst problematisch. Het CPB heeft berekend, dat het pensioentekort ten gevolge van de huidige onderdekking nog een stuk groter is dan van het stoppen met de doorsneepremie zonder compensatie. Daarom zou een logische, volgende stap zijn om het eigendomsrecht van de werknemer op zijn pensioenopbouw helder te definiëren en hem vervolgens keuzes te bieden in beleggingsbeleid. Automatische deelname, maar geen verplichting Rest de vraag waarom een werknemer gedwongen moet worden deel te nemen aan een regeling. Niet ten onrechte claimen voorstanders van deze dwang, dat anders mensen zeker geen pensioen zullen opbouwen. Of dat schrikbeelden van een verpauperde generatie toekomstige ouderen rechtvaardigt staat nog te bezien. Juist het feit, dat de werknemer geen enkele zeggenschap heeft over zijn pensioen, maakt hem onbewust onbekwaam om dit onderwerp op te pakken en zich eigen te maken. Als de overheid pensioenbewustzijn wil bevorderen dan past het geven van eigen verantwoordelijkheid daarin prima. En natuurlijk zal pensioen niet het favoriete onderwerp worden op feesten en verjaardagspartijtjes, maar dat geldt wel voor meer dingen, waarvoor de gemiddelde burger toch wordt geacht zelf zorg te dragen. Nu is het voorstel ook niet om gelijk pensioen als een vrije keuze van de individuele werkgever en werknemer te laten. Maar wat is er op tegen om iedere werkgever te verplichten een regeling aan te bieden en de werknemer daaraan automatisch te laten deelnemen, tenzij hij dit expliciet niet wil? Dus wel het automatisme van sparen binnen een regeling, maar dan met helder eigendomsrecht en beleggingskeuzes, maar niet de dwang om deel te nemen. Het is dan een eigen verantwoordelijkheid geworden, die zal leiden tot grotere betrokkenheid en bewustere keuzes. Twee jaar provisieverbod Als we na twee jaar provisieverbod terugkijken dan gebeuren de dingen, die voor die tijd waren voorspeld. Zowel de goede dingen als de slechte. Helaas wegen de slechte voor de consument zwaarder. Bovendien zijn er ontwikkelingen die niet waren voorspeld en die evaluatie en herziening alleen maar meer noodzakelijk maken. De klant centraal Door het provisieverbod is het de klant volstrekt duidelijk geworden dat hij de adviseur betaalt en navenante eisen mag stellen aan de diensten die worden geleverd. De adviseur is er voor de klant en kan niet meer worden gestuurd door de aanbieder middels beloning, tenminste voor zover de implementatie van de regelgeving waterdicht is. En voor zover dit niet leidt tot gebonden advies ten koste van onafhankelijk advies. Het bewustzijn van de klant, dat hij moet betalen en hoeveel hij moet betalen is sterk toegenomen. De illusie van gratis advies is doorgeprikt en dat is een goede zaak. 16

18 VERSLAG VAN DE DIRECTIE Onderverzekering Anderzijds leidt dit bewustzijn van hoeveel de klant wel moet betalen in veel gevallen tot het niet afnemen van een financieel product, omdat de klant het niet kan ofwel niet wil betalen. Niet afnemen leidt tot verdere onderverzekering van de gemiddelde Nederlander. De verkoop van niet aan hypotheek gebonden overlijdensrisicoverzekeringen bijvoorbeeld is de afgelopen twee jaar drastisch teruggelopen. Niet verwonderlijk voor een product dat zelden wordt gehaald door de klant, maar bijna altijd wordt gebracht. Dat betekent dat de adviseur niet alleen de noodzakelijkheid van de kosten van een product van gemiddeld 25 euro per maand moet aantonen, wat zeer wel doenbaar is, maar tegelijkertijd zijn eigen nota van gemiddeld 430 euro moet zien te verkopen, wat vrijwel ondoenlijk is. Het alternatief is dat de klant zelf gaat klussen voor zijn hypotheek of aanvullende pensioenvoorziening met alle voorspelbare ongelukken van dien. Met een geconstateerd financieel analfabetisme van 70% van de bevolking leidt dit tot ongelukken en een verplichte test op de financiële kennis en ervaring voor diezelfde gemiddelde Nederlander zal daaraan niet veel veranderen. Sluipwegen gezocht en gevonden Ondertussen is de AFM de loodgieter, die alle lekken mag dichten. Of na veel studie moet vaststellen dat hier sprake is van een uitzonderingssituatie en dat hier een kraan mag worden gemonteerd. Dat kost uiteraard extra geld en dat geld moet de sector betalen. De sector zal dat doorberekenen aan de klant en dus betaalt de klant voor controles op iets waarvoor hij niet heeft gevraagd en waarvan hij desgevraagd graag ook weer zou af willen komen. Bovendien worden er voortdurend sluipwegen gezocht en gevonden zoals marketingovereenkomsten tussen adviseurs en aanbieders voor een plek op hun website of rekening courant saldi met verlengde termijnen of kortingen, die de adviseur namens de aanbieder aan de klant mag aanbieden, zodat de klant daarmee de adviseur kan betalen. Onduidelijk is het verder hoe door de aanbieder gefinancierde adviseurs zouden moeten worden gecontroleerd. Verschraling van het product- en het fondsenassortiment Voor de diversiteit van het aanbod in fondsen van derde partijen is het provisieverbod voor beleggingsondernemingen funest. Hiermee hadden de banken een aarzelend begin gemaakt, maar dit aanbod is nu sterk gereduceerd, omdat banken geen fee op fondsen van derden willen of kunnen vragen. Dus heeft de consument weer als vanouds voornamelijk de keuze tussen een huisfonds of een huisfonds. Door de druk op het verdienmodel bij de banken, lees door het wegvallen van provisie, is de drang om producten uit eigen huis te verkopen sterk toegenomen. En behalve dat dit wat betreft compliance wel goed geregeld zal zijn leidt het toch tot de vraag of de klant altijd het beste, meest passende of goedkoopste product krijgt. De weg is ingeslagen naar eenvoudige massaproducten, one size fits all, uit eigen huis, die de klant liefst zelf dan op internet moet afsluiten. Uiteraard biedt dit mogelijkheden voor de onafhankelijke adviseur, maar dat is nergens als een van de doelstellingen van het provisieverbod geformuleerd. Goedkoop is duurkoop Ogenschijnlijk is het advies goedkoper geworden door het provisieverbod. En inderdaad is de klant bij de bank goedkoper uit voor een hypotheekadvies dan voorheen. Tegelijkertijd kan worden gesteld dat diezelfde goedkope adviesprijs de banken helpt om kunstmatig de rente te hoog te houden. En dat dit laatste zo is, is volgens de consumentorganisaties een feit. Diezelfde lage prijs voor een hypotheekadvies dwingt de onafhankelijke adviseur ook tot aanpassing van zijn tarieven. En dat leidt wellicht tot een marktwerking, die ongewenst is. Namelijk tot goedkopere maar ook kwalitatief mindere adviezen. Als alles namelijk toch tegen een eenheidsprijs over de toonbank gaat dan zou het wel eens zou kunnen zijn dat de inventarisatie van zaken rondom de hypotheek zoals de beste risicodekking of een arbeidsongeschiktheidsdekking of een dekking tegen werkeloosheid erbij inschieten. Het moet immers uit de lengte of uit de breedte komen. Kortom vooralsnog geen reden tot juichen. Hoe eerder zorgvuldig wordt geëvalueerd en waar nodig herzien, hoe beter. 17

19 VERSLAG VAN DE DIRECTIE Positief over 2015 Langzaam begint het sentiment te veranderen. Na zes jaren crisis lijkt de verzekeringssector zich weer op te richten. Niet dat komend jaar alles nu hosanna is en niet dat de pijn die het doet al is vergeten, maar er gloort licht aan de horizon. Gestadig neemt het vertrouwen van de consument in de financiële sector toe. Veranderingen in de cultuur, sectorbreed, beginnen hun vruchten af te werpen. Veel adviseurs hebben hun nieuwe verdienmodel ingericht, verleggen hun aandacht meer en meer van product naar adviesmoment en dat blijkt te werken. Nieuwe initiatieven schieten als paddenstoelen uit de grond. En al zal dit allemaal niet leiden tot direct meer omzet in 2015 en sectorbreed wellicht zelfs nog tot een daling, voor een flexibele niche speler als Legal & General is het glas half vol en niet half leeg. De personeelsbezetting is afgestemd op de omzet en blijft naar verwachting stabiel. Door scherpe sturing op de kosten zal de kostenratio in 2015 zich nog iets kunnen verbeteren. Het investeringsbudget ligt ook iets lager dan het niveau van 2014 en wordt onder meer aangewend voor het inrichten van de organisatie op Solvency II en noodzakelijke verbeteringen in het pensioenplatform. Ook in 2015 zal de maatschappij haar klanten zekerheid bieden en zal de onderneming hen samen met hun adviseur helpen vermogen op te bouwen voor later. Nu voor later. Dat is waar Legal & General als verzekeraar voor staat. Gestaag doorwerken om zaken mogelijk te maken voor de klant en daarmee voor de Nederlandse samenleving. Het is allemaal niet spectaculair, het oogt zelfs saai voor de buitenstaander en hoge kijkcijfers zullen er nooit mee gehaald worden, maar verzekeringen zijn wel de noodzakelijke bouwstenen, die het fundament vormen onder een moderne samenleving. Dat is ook waar de sector zich op moet richten in een tijd, waarin de markt tegenzit, de politiek en de toezichthouder wedijveren om nog meer regels over de sector uit te strooien en de publieke opinie om het voorzichtig te zeggen de sector niet altijd van de beste zijde belicht. Zo zijn er in het toch nog wat verdorde landschap van 2015 voldoende groene scheuten voor de onafhankelijke adviseur en voor Legal & General, als intermediaire verzekeraar. Samen kunnen er vernieuwende concepten in de markt worden gezet om de klant te ondersteunen in de inventarisatie van zijn financiële boedel en hem helpen dromen voor de toekomst of dromen voor zijn kinderen financieel mogelijk te maken. Hilversum, 25 maart 2015 Drs. A.T. Dolders Algemeen directeur 18

20 GOVERNANCE EN MAATSCHAPPELIJK BELEID Code Verzekeraars Missie, kernwaarden en strategie onderstrepen beginselen Code Verzekeraars Legal & General herkent veel van haar missie, kernwaarden en strategie in de beginselen van de Code Verzekeraars (Code). De maatschappij spant zich voortdurend in om de beginselen te onderhouden en daar waar nodig te herzien. Enkele voorbeelden zijn: Opleidingsprogramma 2014 voor de leden van Directie en Raad van Commissarissen; Toepassing van Klant Belang Centraal principe in de hele organisatie; Beloningsbeleid in lijn gebracht met nieuwe wettelijke eisen. Legal & General draagt hiermee bij aan het verbeteren van het functioneren van de Nederlandse financiële sector en aan het herstel van vertrouwen in de financiële sector. Toepassing Code in de praktijk Per 1 juli 2013 geldt het principe dat een verzekeraar in haar jaarverslag en op haar website vermeldt op welke wijze zij invulling geeft aan de afzonderlijke bepalingen van de Code. In de bijlage bij dit jaarverslag geeft Legal & General invulling aan dit principe. Dit overzicht is ook beschikbaar op de website Corporate social responsibility Onderdeel van de Code is de invulling van maatschappelijke betrokkenheid door de organisatie en de medewerkers. Al diverse jaren staat corporate social responsibility (CSR) hoog op de agenda. In 2014 zijn op een vijftal aandachtsgebieden doelstellingen geformuleerd en plannen ontwikkeld en uitgevoerd. De intranetsite Wat ons Beweegt is verder uitgebouwd. Er is informatie te vinden over het CSR-beleid en de voortgang die er wordt geboekt. Ook worden collega s uitgenodigd actief deel te nemen aan diverse programma s en activiteiten. Uitgangspunt bij het formuleren van het CSR-beleid zijn de wensen van klanten en stakeholders op dit gebied en de richtlijnen van Legal & General Group. Daarnaast is aansluiting gezocht bij wat door het Verbond van Verzekeraars is opgenomen in de Code met betrekking tot maatschappelijk verantwoord ondernemen. De overtuiging is dat de economische prestatie van de onderneming alleen kan verbeteren als CSR integraal onderdeel uitmaakt van de bedrijfsvoering. Klanten en stakeholders verwachten dit. En daarbij voorzien contacten met klanten en stakeholders de onderneming van een bredere kijk op maatschappelijke ontwikkelingen. Dit helpt Legal & General bij de ontwikkeling van nieuwe business-concepten. CSR omvat een breed terrein met daarbinnen diverse aandachtsgebieden. Legal & General hanteert de volgende vijf aandachtsgebieden: - Klant en markt - Medewerkers en maatschappij - Duurzaam beleggen - Ketenverantwoordelijkheid - Energie en grondstoffen 19