Oudedagsvoorziening in het MKB

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Oudedagsvoorziening in het MKB"

Transcriptie

1 A Oudedagsvoorziening in het MKB Vormen van pensioenopbouw en de verwachtingen van MKB-ondernemers in beeld gebracht drs. K. L. Bangma drs. J. Snoei Zoetermeer, februari 2013

2 Oudedagsvoorziening in het MKB De ondernemer is zelf verantwoordelijk voor de opbouw van een voorziening voor op de oude dag. Veel ondernemers hechten hier veel belang aan. Naast de opbouw van een pensioen verwachten MKB-ondernemers op de oude dag ook te kunnen beschikken over de waardeontwikkeling van de eigen woning en het overige financieel vermogen. Bijna twee derde van de ondernemers verwacht dat het pensioen dat zij opbouwen voor de oude dag (ruim) voldoende zal zijn. Dit blijkt uit onderzoek van Panteia/EIM in het Midden- en Kleinbedrijf (MKB). De economische crisis, strengere wet- en regelgeving en lage rentestanden hebben gevolgen voor de opbouw van de pensioenen en de hoogte van de uitkeringen aan gepensioneerden. Bijna 85% van de MKB-ondernemers geeft aan het (zeer) belangrijk te vinden om een voorziening te treffen voor de periode na het werkzame leven. Ruim driekwart van de ondernemers heeft zich weleens over hun pensioenzaken laten adviseren. In de meeste gevallen gaat het om advies van de accountant, de tussenpersoon of intermediair of de verzekeraar zelf. Bijna 70% van de MKB-ondernemers geeft aan dat zij een redelijk beeld hebben van het inkomen dat zij op de oude dag beschikbaar willen hebben. Meest bekende spaarvorm voor de oude dag is het in eigen beheer opzijzetten van geld, bijvoorbeeld op een vrije spaarrekening of door te beleggen in aandelen en/of obligaties. Zeven op de tien MKB-ondernemers geeft aan ook daadwerkelijk in eigen beheer geld opzij te zetten. Bijna de helft (47%) stort geld bij een verzekeraar voor een lijfrente, en een even groot percentage heeft een fiscale oudedagsreserve (FOR) opgebouwd. Naast het opbouwen van een oudedagsvoorziening kunnen ook andere bronnen gebruikt worden voor het inkomen op de oude dag. Ruim twee derde van de MKB-ondernemers verwacht op de oude dag ook te kunnen beschikken over de waardeontwikkeling van de eigen woning of het overig financieel vermogen. Ook pensioen uit eerdere werkzaamheden, het pensioen of inkomen van de partner en de waardeontwikkeling van het bedrijf, worden door circa de helft van de MKB-ondernemers genoemd. Bijna twee derde van de ondernemers verwacht dat zij op de pensioendatum (ruim) voldoende pensioen beschikbaar zullen hebben. Een meerderheid (circa 70%) van de MKB-bedrijven met personeel heeft een pensioenvoorziening voor (een deel van) de werknemers, ongeveer een kwart van de geënquêteerde bedrijven heeft dit niet. In de dienstverlenende sectoren is het aantal bedrijven dat geen pensioenvoorziening heeft, oververtegenwoordigd. De redenen waarom bedrijven geen pensioenvoorziening voor de werknemers treffen, zijn sterk uiteenlopend. Dat men veel met tijdelijke werknemers werkt, geen vaste werknemers heeft, het pensioen vervangt door een hoger salaris of de kosten voor een dergelijke voorziening te hoog vindt, zijn veel gehoorde redenen om ervan af te zien. In de meeste gevallen is er voor de werknemers sprake van een bedrijfstakpensioenfonds. Bijna driekwart van de ondernemers die werknemers een ondernemingspensioen of een pensioen ondergebracht bij een verzekeraar biedt, verwacht tussen nu en eind 2013 niets te hoeven wijzigen. 2

3 1 Inleiding In deze rapportage staat het pensioen van MKB-ondernemers centraal. Er wordt ingegaan op het belang dat ondernemers hechten aan het opbouwen van een voorziening voor na het werkzame leven (2), welke vorm zij hiervoor hebben gekozen (3), wat hun verwachtingen zijn (4) en de pensioenvoorziening die MKB-bedrijven met personeel in dienst hebben getroffen voor hun werknemers (5). In 2006 heeft Panteia/EIM 1 ook een dergelijk onderzoek naar pensioenen uitgevoerd. Omdat het onderwerp pensioenen vandaag de dag weer hoog op de agenda staat, is dit onderzoek in 2012 herhaald. De uitkomsten die in deze rapportage worden gepresenteerd, zijn afkomstig van een meting van het MKB Beleidspanel. Het MKB Beleidspanel wordt drie keer per jaar bevraagd over diverse en wisselende onderwerpen. De meting is uitgevoerd onder bijna MKB-ondernemers, waarmee een goed inzicht wordt verkregen in de situatie in het gehele MKB. Omdat veel vragen voorgelegd konden worden aan een klein gedeelte van de totale groep ondernemers, is in de analyse en rapportage vrijwel geen onderscheid gemaakt naar grootteklassen en sectoren. 2 Belang oudedagsvoorziening De laatste maanden is er veel onzekerheid over de pensioenen van werknemers. Ontwikkelingen als de economische crisis, strengere wet- en regelgeving en lage rentestanden hebben gevolgen voor de opbouw ervan en de hoogte van de uitkeringen aan de gepensioneerden. In het MKB is de ondernemer zelf verantwoordelijk voor de opbouw van een voorziening voor de oude dag. Daarnaast kunnen ook de pensioenen van de werknemers in eigen beheer worden opgebouwd. 85% van MKB-ondernemers vindt de oudedagsvoorziening belangrijk Bijna 85% van de MKB-ondernemers geeft aan het (zeer) belangrijk te vinden om een voorziening te treffen voor de periode na het werkzame leven. Uit Figuur 1 blijkt dat de ondernemers in de middelgrote bedrijven iets vaker aangeven de opbouw van een voorziening zeer belangrijk te vinden dan gemiddeld in het MKB het geval is. 1 K.L. Bangma, Pensioen van ondernemers. Hoe ondernemers hun pensioen regelen, Zoetermeer, september

4 Figuur 1 Belang dat MKB-ondernemers hechten aan het treffen van een voorziening voor na het werkzame leven, naar grootteklasse Kleinbedrijf 40% 45% 7% 6% 2% Middenbedrijf 44% 40% 8% 6% 1% Totaal MKB 40% 45% 7% 6% 2% zeer belangrijk belangrijk niet belangrijk/niet onbelangrijk onbelangrijk zeer onbelangrijk weet niet / w.n.z. Ruim driekwart van de MKB-ondernemers laat zich adviseren Uit het vorige onderzoek in 2006 bleek dat driekwart van de MKB-ondernemers zich liet adviseren over hun pensioenzaken. Op dit moment is dit percentage nagenoeg gelijk gebleven (76% vraagt advies). In 2012 spelen bij dit advies de tussenpersonen en de accountant de belangrijkste rol. Ook de verzekeraars worden door ruim een kwart van de MKB-ondernemers genoemd als adviseur. Bijna een kwart van de MKB-ondernemers geeft aan helemaal geen adviseur in te schakelen. Dit kan verklaard worden door het feit dat veel bedrijven verplicht zijn om deel te nemen aan bijvoorbeeld een bedrijfstakpensioenfonds waarbij de voorwaarden en de uitwerking al vaststaan. Tabel 1 Door wie laat de ondernemer zich adviseren bij pensioenzaken 2012 Bank 25% Accountant 32% Tussenpersoon 35% Verzekeraar 26% Anders 16% Geen adviseur 24% Weet niet/ wil niet zeggen 1% 3 Vormen pensioenopbouw Bijna 70 procent heeft redelijk beeld van inkomen oude dag Uit Figuur 2 blijkt dat bijna zeven op de tien MKB-ondernemers een redelijk beeld zeggen te hebben van het inkomen dat zij op hun oude dag beschikbaar willen hebben. De meerderheid (62%) van de MKB-ondernemers geeft ook aan wel ongeveer te weten hoeveel geld daar op dit moment voor opzij gezet moet worden. Bijna vier op de tien (37%) ondernemers weten niet 4

5 hoeveel geld er nu opzij gezet moet worden om het gewenste inkomen op de oude dag mogelijk te maken. Figuur 2 Stellingen over het inkomen op de oude dag "Ik heb een redelijk beeld van het inkomen dat ik op mijn oude dag beschikbaar wil hebben" 69% 30% 1% "Ik weet ongeveer hoeveel geld ik nu opzij moet zetten om dat gewenste inkomen op mijn oude dag te bereiken 62% 37% 2% "Ik weet op welke manieren ik mijn geld opzij wil zetten voor mijn oude dag" 87% 13% 1% ja nee weet niet / w.n.z. In eigen beheer geld opzijzetten meest gebruikte spaarvorm Bijna negen op de tien (87%) van de MKB-ondernemers zeggen te weten welke manieren zij willen gebruiken om geld opzij te zetten voor de oude dag. Wanneer de MKB-ondernemers gevraagd wordt naar de manieren die zij kennen om geld opzij te zetten voor op de oude dag, dan wordt het in eigen beheer apart zetten op bijvoorbeeld een spaarrekening of door middel van aandelen of beleggingsfondsen door meer dan de helft (56%) van de ondernemers spontaan genoemd (zie Tabel 2 onder Kennis). Ook het pensioenfonds (47%) en de lijfrente (37%) zijn bij de ondernemers goed bekend. Andere spaarvormen voor de oude dag zijn: onroerend goed (woning/bedrijf) het eigen bedrijf, omdat dit wordt voortgezet pensioen BV of stamrecht BV verzekeringen (levensverzekering, koopsompolissen) beleggingen spaartegoeden levensloopregeling AOW Het gebruik van de verschillende spaarvormen door de MKB-ondernemers is vervolgens in kaart gebracht door de verschillende vormen op te noemen. Zeven op de tien MKB-ondernemers geven aan ook daadwerkelijk zelf in eigen beheer geld apart te zetten voor de oude dag. Bijna de helft (47%) stort geld bij een verzekeraar voor een lijfrente en eveneens 47% heeft een fiscale oudedagsreserve (FOR) opgebouwd. Andere manieren die gebruikt worden, hebben vooral betrekking op het investeren in de eigen woning of het eigen bedrijf (gronden of panden). Daarnaast sparen een aantal ondernemers in een aparte pensioen BV of hebben zij een kapitaalverzekering. Er is een opvallend verschil tussen het percentage MKB-ondernemers dat gebruikmaakt van de opbouw van een fiscale oudedagsreserve (47%) en het percentage dat deze vorm van sparen spontaan genoemd heeft (13%). 5

6 Tabel 2 Kennis en gebruik van de verschillende spaarvormen voor de oude dag Spaarvormen Kennis Gebruik Lijfrente 37% 47% Pensioenfonds 47% 37% Banksparen 25% 36% In eigen beheer apart zetten 56% 70% Eigen woning 15% -- Fiscale oudedagsreserve (FOR) 13% 47% Anders 27% 15% Geen 4% 4% Weet niet / wil niet zeggen 1% 0% Gebruik aanvullende voorzieningen toegenomen Naast het ouderdomspensioen is het ook mogelijk om aanvullende voorzieningen te treffen. Zo is aan de MKB-ondernemers gevraagd of zij een nabestaanden- of wezenpensioen hebben afgesloten. Ruim vier op de tien (41%) van de MKB-ondernemers geven aan dit gedaan te hebben, 56% geeft aan van niet en 3% weet het niet of wil het niet zeggen. In 2006 had 32% van de MKB-ondernemers deze voorziening. Een tweede aanvullende voorziening is de arbeidsongeschiktheidsverzekering. Iets meer dan de helft (51%) van de MKB-ondernemers heeft in 2012 een arbeidsongeschiktheidsverzekering, 49% heeft deze niet. Ook in dit geval lag het percentage dat in 2006 een arbeidsongeschiktheidsverzekering had aanzienlijk lager (28%). Figuur 3 geeft inzicht in de redenen waarom MKB-ondernemers afzien van deze aanvullende verzekeringen. Bij het nabestaanden- en wezenpensioen vindt bijna de helft (43%) van de MKB-ondernemers die deze voorziening niet hebben getroffen, het overbodig. Bij 30% van de MKB-ondernemers is deze voorziening overbodig, omdat zij geen afhankelijke nabestaanden hebben. Ruim een kwart van de MKB-ondernemers vindt deze voorziening te duur en ziet er daarom vanaf. Andere redenen die genoemd worden, zijn: Houdt me er niet mee bezig. Heb geen vertrouwen in de aanbieders. Vindt de opbrengsten (uitkeringen) niet duidelijk en/of te laag. Heb andere voorzieningen getroffen. (bijvoorbeeld een overlijdensrisicoverzekering of levensverzekering). Het bedrijf is te weinig rendabel. Hebben privé voldoende middelen ter beschikking. Bouwen dit in eigen beheer op. 6

7 Bij de arbeidsongeschiktheidsverzekering ligt het percentage ondernemers dat deze aanvullende voorziening te duur vindt veel hoger (76%). Daarnaast vindt meer dan een kwart van deze MKB-ondernemers deze verzekering overbodig. Andere ondernemers geven aan: Ik word niet geaccepteerd door de strenge regels. De verzekering is door de te hoge leeftijd gestopt en niet meer mogelijk. Het risico wordt op een andere manier afgedekt. Ik ben ontevreden over de dekking van de arbeidsongeschiktheidsverzekering. De precieze dekking is onduidelijk en daarmee is de afweging om af te sluiten ja dan nee niet goed te maken. Figuur 3 Redenen waarom MKB-ondernemers geen aanvullend nabestaanden- of wezenpensioen of aanvullende arbeidsongeschiktheidsverzekering hebben Nabestaanden- en wezenpensioen te duur 27% is overbodig 30% vind overbodig 43% onbekend 13% anders 12% Arbeidsongeschiktheidsverzekering te duur 76% vind overbodig 27% onbekend 1% anders 22% Een op de zeven ondernemers heeft voorziening gewijzigd Bijna 14% van de MKB-ondernemers heeft in het afgelopen jaar de oudedagsvoorziening gewijzigd. De wijzigingen die zij hebben doorgevoerd, blijken zeer divers. Wijzigingen die veel genoemd worden, zijn: De premie is verhoogd of er is extra geld bijgestort om uiteindelijk aan het gewenste (totale) pensioenbedrag te kunnen komen. Een deel van de ondernemers heeft de pensioenopbouw moeten stoppen, omdat deze te duur is geworden. Een ander deel heeft het gewenste eindbedrag verlaagd en de premiebetalingen verlaagd. Er is overgestapt van producten met hogere risico s (beleggen, lijfrente, pensioenfondsen, koopsompolissen) naar veiliger producten en dan met name naar banksparen en de fiscale oudedagsreserve (FOR). Men is nadrukkelijk gaan investeren in onroerend goed, naast de al bestaande pensioenvoorziening of als vervanging ervan. 7

8 Er is overgestapt van een collectief pensioen naar een pensioenvoorziening in eigen beheer. Er is overgestapt naar een andere aanbieder, na onenigheid of omdat men meer vertrouwen heeft in de nieuwe aanbieder. Enkele ondernemers hebben besloten meer verzekeringen af te sluiten, enkele andere juist minder. Enkele ondernemers zijn de pensioenvoorziening inmiddels gaan gebruiken of hebben de leeftijd tot waarop pensioen wordt opgebouwd gewijzigd. 4 Verwachtingen Waardeontwikkeling woning als aanvulling op pensioen Naast het opbouwen van een oudedagsvoorziening kunnen ook andere bronnen gebruikt worden voor het inkomen op de oude dag. Uit Figuur 4 blijkt dat ruim twee derde van de MKB-ondernemers verwacht op de oude dag te kunnen beschikken over de waardeontwikkeling van de woning en het overige financiële vermogen. Ongeveer de helft van de MKBondernemers verwacht gebruik te kunnen maken van de waardeontwikkeling van het bedrijf, het pensioen van eerdere werkzaamheden en/of het pensioen of inkomen van de partner. Andere bronnen zijn: inkomsten uit onroerend goed (huur), inkomsten uit beleggingen (winsten en dividenden), uitkeringen van verzekeringen of vrijkomende lijfrentes, erfenissen, royalty s, AOW, financiële bijdragen van de kinderen of inkomsten uit het werk dat men dan nog blijft doen. Figuur 4 Mate waarin MKB-ondernemers verwachten andere bronnen voor de oudedagsvoorziening te hebben waardeontwikkeling bedrijf 50% waardeontwikkeling woning 68% pensioen eerdere werkzaamheden pensioen / inkomen partner 51% 50% overig financieel vermogen 68% anders 10% geen 2% Uit Tabel 3 blijkt dat circa 40% van de MKB-ondernemers verwacht om maximaal op 65-jarige leeftijd te stoppen met werken. Omdat de AOWleeftijd in de loop van de komende jaren verhoogd wordt naar 67 jaar, is ook zichtbaar dat 10% van de MKB-ondernemers hier al rekening mee houdt. Daarnaast denkt een op de zes ondernemers te stoppen op een leeftijd tussen 68 en 70 jaar. Op dit moment zegt ruim een kwart van de MKBondernemers de leeftijd waarop zij denken te stoppen met werken niet te weten of zij willen de leeftijd niet zeggen. 8

9 Tabel 3 Leeftijd waarop de MKB-ondernemers denken te stoppen met werken Leeftijd Percentage t/m 50 jaar 1% 51 t/m 60 jaar 12% 61 t/m 64 jaar 7% 65 jaar 21% 66 jaar 2% 67 jaar 9% 68 t/m 70 jaar 16% 71 t/m 80 jaar 5% 81 jaar of ouder 1% weet niet/ wil niet zeggen 27% Bijna twee derde MKB-ondernemers verwacht (ruim) voldoende pensioen Uit Tabel 4 blijkt dat 55% van de MKB-ondernemers verwacht dat het pensioen dat zij opbouwen op de pensioendatum voldoende is en 8% verwacht dat het pensioen ruim voldoende zal zijn. Bijna 30% van de MKBondernemers denkt te weinig pensioen op te bouwen en 7% zegt het niet te weten of te willen zeggen. Bij nadere analyse blijkt dat vooral de MKBondernemers die op 66-jarige leeftijd en de MKB-ondernemers die op een leeftijd van 68 jaar of ouder denken te stoppen met werken, iets vaker de verwachting hebben dat het opgebouwde pensioen op die datum (ruim) onvoldoende zal zijn (respectievelijk 46% en 33%). Bij de meting in 2006 waren de verwachtingen gelijkmatiger verspreid. Ongeveer de helft (49%) van de MKB-ondernemers verwachtte dat het pensioen wanneer zij 65 zouden zijn (ruim) voldoende zou zijn. Een ongeveer even groot percentage (48%) verwachtte daarentegen dat het (ruim) onvoldoende zou zijn. Tabel 4 De mate waarin MKB-ondernemers verwachten dat hun pensioen voldoende is op de pensioendatum Ik verwacht dat het pensioen op de pensioendatum Ruim voldoende is 27% 8% Voldoende is 22% 55% Onvoldoende is 25% 21% Ruim onvoldoende is 23% 8% Weet niet / wil niet zeggen 3% 7% Bron: Panteia/EIM MKB Beleidspanel, 2006 en 2012 Bijna 80% MKB-ondernemers verwacht geen wijziging De MKB-ondernemers is gevraagd of zij verwachten tussen nu en eind 2013 iets aan de oudedagsvoorziening te gaan wijzigen. Bijna 78% verwacht dat dit niet het geval is. Hieronder zullen veel ondernemers zijn die al in het af- 9

10 gelopen jaar wijzigingen hebben doorgevoerd. Een op de zes (17%) MKBondernemers verwacht wel een wijziging en 5% geeft aan het niet te weten of niet te willen zeggen. 5 Werknemers Meerderheid MKB-bedrijven met personeel heeft pensioenvoorziening voor werknemers Naast de oudedagsvoorziening voor de ondernemers zelf is ook gevraagd naar de pensioenen die de bedrijven bieden aan hun werknemers. Niet alle bedrijven in Nederland bieden hun werknemers een pensioenvoorziening aan, wat vooral voorkomt bij de kleinere bedrijven die niet onder een Collectieve ArbeidsOvereenkomst (CAO) vallen. Uit Tabel 5 dat de meerderheid van de MKB-bedrijven een pensioenvoorziening voor (een deel van haar) werknemers heeft. Bijna een kwart van de MKB-bedrijven (met personeel in dienst) die geënquêteerd zijn, geeft aan voor geen enkele werknemer een pensioenvoorziening te hebben getroffen. Met name in de dienstverlenende sectoren (financiële, zakelijke en overige dienstverlening) is het aantal bedrijven dat geen pensioenvoorziening voor het personeel heeft, oververtegenwoordigd. Tabel 5 Mate waarin MKB-bedrijven een pensioenvoorziening voor de werknemers hebben Nijverheid Handel Diensten Totaal Voor alle werknemers 70% 63% 44% 57% Voor een deel van de werknemers 8% 15% 11% 12% Voor geen enkele werknemer 15% 16% 38% 25% Weet niet / wil niet zeggen 7% 6% 6% 6% Totaal 100% 100% 100% 100% De redenen om geen pensioenvoorziening voor de werknemers te hebben, zijn uiteenlopend. Enkele belangrijke redenen zijn: De onderneming werkt veel met tijdelijke werknemers, dan wel heeft geen vaste werknemers in dienst (22% van de bedrijven die geen voorziening hebben noemen deze reden). De onderneming geeft de werknemers een hoger salaris, zodat zij zelf voor hun pensioenvoorziening kunnen zorgen (21%). De onderneming vindt de kosten van een dergelijke voorziening te hoog (19%). De onderneming bestaat nog te kort om dergelijke zaken te regelen (5%). Daarnaast heeft ruim een derde van de MKB-ondernemers nog een andere reden genoemd waarom zij hebben afgezien van een pensioenvoorziening voor de werknemers. Voorbeelden van motieven en overwegingen zijn de volgende: 10

11 De onderneming heeft werknemers in dienst waarvoor geen pensioen geregeld hoeft te worden. Denk hierbij aan jongeren, parttimers, uitzendkrachten, gehandicapten en (deels) uitkeringsgerechtigden. De onderneming heeft de pensioenvoorziening besproken met het personeel, maar zij wilden dit zelf niet. De onderneming is een familiebedrijf, waardoor alleen de eigen partner of kinderen in het bedrijf werken. Deze personen zijn in de meeste gevallen ook mede-eigenaar en daardoor wordt een pensioenvoorziening voor hen anders geregeld. Er bestaat in de onderneming te weinig vertrouwen in de pensioenfondsen of men heeft eerder onenigheid gehad over de pensioenvoorziening. De onderneming is erg klein en daarmee is een pensioenvoorziening te complex of brengt te veel administratieve rompslomp met zich mee. Daar komt bij dat een pensioenvoorziening niet wettelijk verplicht is, en een aantal ondernemers geeft aan dat dit ook een reden is om ervan af te zien. Circa 10% van de MKB-ondernemers zegt niet te weten waarom men geen pensioenvoorziening voor de werknemers heeft of wil de reden niet zeggen. In meeste gevallen sprake van bedrijfstakpensioen Van de ondervraagde MKB-ondernemers met een pensioenvoorziening blijkt bij 69% van de bedrijven het pensioen via de bedrijfstak geregeld. Daarnaast is bij 6% van de bedrijven sprake van een beroepspensioen. In 2012 heeft een kwart van de MKB-ondernemers een pensioenvoorziening die is ondergebracht bij een verzekeraar en slechts 2% heeft een ondernemingspensioen. Ook banksparen wordt genoemd; de werknemers kunnen hierbij geld op een geblokkeerde bankrekening storten en op die manier een pensioen opbouwen. Het is opvallend dat slechts 2% van de MKB-ondernemers niet weet welk soort pensioenvoorziening men heeft, omdat in 2006 nog bijna een op de vijf ondernemers aangaf het niet te weten. Hieruit kan worden geconcludeerd dat de kennis over de door het eigen bedrijf getroffen pensioenvoorziening aanzienlijk is toegenomen. Tabel 6 Soort pensioenvoorziening die de MKB-bedrijven hebben, meerdere soorten mogelijk Soort pensioen Percentage van de bedrijven Bedrijfstakpensioen 69% Beroepspensioen 6% Ondernemingspensioen 2% Pensioen ondergebracht bij een verzekeraar 25% Anders 2% Weet niet / wil niet zeggen 2% 16 procent MKB-ondernemers verwacht wijziging aan pensioenvoorziening De MKB-ondernemers die de werknemers een pensioenvoorziening bieden in de vorm van een ondernemingspensioen of een pensioen dat ondergebracht is bij een verzekeraar, kunnen verschillende zaken rondom deze pensioen- 11

12 vormen wijzigen. Uit Tabel 7 blijkt dat 60% van deze ondernemers verwacht dat het totaalbedrag aan pensioenpremies voor de werknemers tussen nu en eind 2013 zal toenemen. Daarentegen verwacht slechts 4% een afname. Het percentage ondernemers dat verwacht dat hun aandeel in de pensioenpremies van hun werknemers zal toenemen, is met 48% ongeveer gelijk aan het aandeel (47%) van de ondernemers dat verwacht dat hun bijdrage gelijk zal blijven. Tabel 7 Verwachting ten aanzien van totaalbedrag aan pensioenpremies en aandeel in de pensioenpremie Verandering Totaalbedrag Aandeel Zal toenemen 60% 48% Zal gelijk blijven 30% 47% Zal afnemen 4% 2% Weet niet / wil niet zeggen 6% 3% Totaal 100% 100% Aan de MKB-ondernemers is ook gevraagd of zij verwachten dat de pensioenvoorziening voor hun werknemers tussen nu en eind 2013 gewijzigd zal moeten worden. Bijna driekwart van hen (72%) geeft aan dat dit niet het geval is. Bijna 16% verwacht wel iets te moeten wijzigen en 12% zegt het niet te weten of te willen zeggen. Aan de MKB-ondernemers die een wijziging verwachten, is gevraagd aan welke wijziging zij dan denken. Een op de vijf ondernemers verwacht een verbetering van de inhoud van de pensioenvoorziening. Circa een op de zeven juist een versobering. In 80% van deze gevallen gaat het om een beperking van de indexatiemogelijkheden en bij bijna de helft van deze ondernemers verwacht dat deze versobering zich uit in een versobering van het opbouwpercentage van het ouderdomspensioen. Ook worden zaken genoemd als het overstappen naar een andere verzekeraar en het opnieuw in overleg gaan met de werknemers. De precieze uitwerking hiervan op de pensioenvoorziening is in die gevallen nog niet helder. Tabel 8 Welke wijziging in de pensioenvoorziening wordt tussen nu en eind 2013 verwacht Verwachte wijziging Percentage Overstappen naar middelloon 6% Overstappen naar beschikbare premie 1% De inhoud van de pensioenvoorziening wordt versoberd 15% De inhoud van de pensioenvoorziening wordt verbeterd 20% Anders 42% Weet niet / wil niet zeggen 15% 12

Sociale zekerheid in de crisis

Sociale zekerheid in de crisis M201003 Sociale zekerheid in de crisis drs. M.E. Winnubst Zoetermeer, 26 februari 2010 Sociale zekerheid in de crisis Een ondernemer kan vanwege verschillende oorzaken een inkomensterugval meemaken. Zwangerschap,

Nadere informatie

DGA pensioen opbouw. Zo ja, hoeveel. Zo ja, moet u hier verplicht aan deelnemen? Zo ja, geldt er voor u een dispensatie?

DGA pensioen opbouw. Zo ja, hoeveel. Zo ja, moet u hier verplicht aan deelnemen? Zo ja, geldt er voor u een dispensatie? Aanvullende bedrijfsgegevens Zijn er meerdere DGA s werkzaam in de BV waarin u werkzaam bent? Zo ja, hoeveel Zijn er andere personen werkzaam in de BV waarin u werkzaam bent? Zo ja, hoeveel Geldt er voor

Nadere informatie

Meerderheid zelfstandigen bouwt geen pensioen op Een derde verwacht onvoldoende

Meerderheid zelfstandigen bouwt geen pensioen op Een derde verwacht onvoldoende ZZP ING Economisch Bureau Meerderheid zelfstandigen bouwt geen pensioen op Een derde verwacht onvoldoende pensioeninkomen te hebben Meer dan de helft van de zelfstandige zonder personeel (zzp ers) bouwt

Nadere informatie

Pensioen van ondernemers Hoe ondernemers hun pensioen regelen

Pensioen van ondernemers Hoe ondernemers hun pensioen regelen Pensioen van ondernemers Hoe ondernemers hun pensioen regelen drs. K.L. Bangma Zoetermeer, september 2006 ISBN: 90-371-0973-X Bestelnummer: A200608 Prijs: 25,- Dit onderzoek maakt deel uit van het programmaonderzoek

Nadere informatie

NAAM: UW KLANTPROFIEL. Assurantie Administratie Belastingzaken Financieringen Hypotheken

NAAM: UW KLANTPROFIEL. Assurantie Administratie Belastingzaken Financieringen Hypotheken NAAM: UW KLANTPROFIEL Een financieel advies wordt niet alleen uitgebracht op basis uw huidige financiële situatie en wensen en doelstellingen, maar ook op basis uw kennis, ervaring met en risicobereidheid

Nadere informatie

AFM Consumentenmonitor Najaar 2011 Pensioen. December 2011

AFM Consumentenmonitor Najaar 2011 Pensioen. December 2011 AFM Consumentenmonitor Najaar 2011 Pensioen December 2011 1 Inhoudsopgave 2 1 2 Management Summary Onderzoeksresultaten in detail 2a Pensioen algemeen 2b Pensioencommunicatie 2c Pensioenregeling 3 Onderzoeksverantwoording

Nadere informatie

19 maart 2016. Onderzoek: Korten pensioenen?

19 maart 2016. Onderzoek: Korten pensioenen? 19 maart 2016 Onderzoek: Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek. De uitslag van de peilingen

Nadere informatie

3 Hoe pensioenbewust zijn we?

3 Hoe pensioenbewust zijn we? 3 Hoe pensioenbewust zijn we? Door verschillende instanties en bedrijven wordt onderzoek gedaan naar het pensioenbewustzijn van burgers, hun houding tegenover pensioen en de kennis die zij hebben van (hun)

Nadere informatie

De resultaten van de deelnemersenquête DNB & DNB Pensioenfonds. mei, 2014

De resultaten van de deelnemersenquête DNB & DNB Pensioenfonds. mei, 2014 De resultaten van de deelnemersenquête DNB & DNB Pensioenfonds mei, 2014 1 Beste DNB er Hartelijk dank voor jouw deelname aan en/of interesse in dit deelnemersonderzoek onder (ex)werknemers van DNB. Van

Nadere informatie

PENSIOENBAROMETER 2012 Onderzoek van GfK Panel Services in opdracht van Montae

PENSIOENBAROMETER 2012 Onderzoek van GfK Panel Services in opdracht van Montae PENSIOENBAROMETER 2012 Onderzoek van GfK Panel Services in opdracht van Montae Op macroniveau begrijpt de grote meerderheid van de Nederlandse werknemers dat ingrepen in het pensioenstelsel noodzakelijk

Nadere informatie

1. Waarom moet het pensioenfonds ANWB extra maatregelen nemen?

1. Waarom moet het pensioenfonds ANWB extra maatregelen nemen? 1. Waarom moet het pensioenfonds ANWB extra maatregelen nemen? Het pensioenfonds staat er financieel niet goed voor. De twee belangrijkste oorzaken: 1. Nederlanders worden steeds ouder. Met name de laatste

Nadere informatie

Rabo BedrijvenPensioen. Een aandeel in elkaar

Rabo BedrijvenPensioen. Een aandeel in elkaar Rabo BedrijvenPensioen Een aandeel in elkaar Inhoud Het Rabo BedrijvenPensioen: modern en overzichtelijk Pensioen voor uw werknemers: hoe werkt het? Zorg voor uw werknemers, hun partners en hun kinderen

Nadere informatie

KLANTPROFIEL VOOR DHR. HYPOTHEEK

KLANTPROFIEL VOOR DHR. HYPOTHEEK UW KLANTPROFIEL Een financieel advies wordt niet alleen uitgebracht op basis van uw huidige financiële situatie en wensen en doelstellingen, maar ook op basis van uw kennis van, ervaring met en risicobereidheid

Nadere informatie

Klaverblad Verzekeringen. Garantie Groei Polis

Klaverblad Verzekeringen. Garantie Groei Polis Klaverblad Verzekeringen Garantie Groei Polis Deze folder bevat een beperkte weergave van de polisvoorwaarden. Aan deze weergave kunnen geen rechten worden ontleend. Wilt u precies weten wat er onder de

Nadere informatie

Help, mijn pensioen Slim sparen voor de toekomst

Help, mijn pensioen Slim sparen voor de toekomst Begin tijdig met het optimaliseren van uw oudedagsvoorziening Help, mijn pensioen Slim sparen voor de toekomst De media staan er vol mee. Ons pensioen loopt gevaar. Door de economische crisis, tegenvallende

Nadere informatie

Afscheid van uw oude baan. Uw pensioen bij uitdiensttreding

Afscheid van uw oude baan. Uw pensioen bij uitdiensttreding Afscheid van uw oude baan Uw pensioen bij uitdiensttreding Uit dienst Verandert u van baan? Begint u voor uzelf? Of bent u werkloos geworden? In al deze gevallen verandert uw leven. U moet veel regelen.

Nadere informatie

Klantprofiel KR8 in Verzekeringen

Klantprofiel KR8 in Verzekeringen Klantprofiel KR8 in Verzekeringen Inleiding Alvorens een advies te geven, zijn wij als financieel adviseur verplicht ons een beeld te vormen van uw persoonlijke en financiële situatie. Dit Klantprofiel

Nadere informatie

Een goede oudedagsvoorziening? Werknemers zijn aan zet

Een goede oudedagsvoorziening? Werknemers zijn aan zet 28 november 2014 Een goede oudedagsvoorziening? Werknemers zijn aan zet Jarenlang was pensioen géén actueel onderwerp. Je kreeg AOW als je 65 was en daarnaast een gegarandeerd pensioen dat via een werkgever

Nadere informatie

Generali Pensioen. Informatie voor werkgevers

Generali Pensioen. Informatie voor werkgevers Generali Pensioen Informatie voor werkgevers Generali Pensioen I n h o u ds o p g av e Inleiding Inleiding 2 Het Generali Pensioen 3 Kenmerken van het Generali Pensioen 6 Wet- en regelgeving 7 Service

Nadere informatie

2. De directeur-grootaandeelhouder (DGA) en pijler 1

2. De directeur-grootaandeelhouder (DGA) en pijler 1 1. Wegwijs in pensioenland 1.1. Waarom eens stilstaan bij uw pensioen?...1 1.2. Oudedagsvoorziening is eigenlijk een beter woord............. 1 1.3. De drie pijlers van ons pensioensysteem.....................

Nadere informatie

PENSIOEN: WELKE WIJZIGINGEN KOMEN ER AAN? Oktober 2013

PENSIOEN: WELKE WIJZIGINGEN KOMEN ER AAN? Oktober 2013 PENSIOEN: WELKE WIJZIGINGEN KOMEN ER AAN? Oktober 2013 Wie beslist? Werkgever & werknemers spreken nieuwe regeling af Pensioenfonds voert de regeling uit bestuurslid 2 Waar gaan we het over hebben? 1.

Nadere informatie

Financial planning voor ondernemers. Heb jij al poen voor je pensioen?

Financial planning voor ondernemers. Heb jij al poen voor je pensioen? Financial planning voor ondernemers Heb jij al poen voor je pensioen? 1! van 12! Voorwoord De pensioenen van ondernemers zijn al langere tijd onderwerp van discussie. Terwijl in Den Haag wordt gediscussieerd

Nadere informatie

Pensioenwijzigingen 2014-2015. Resultaten enquête

Pensioenwijzigingen 2014-2015. Resultaten enquête Pensioenwijzigingen 2014-2015 Resultaten enquête Hierbij treft u de resultaten aan van de enquête die Aon Hewitt in april-mei 2014 heeft gehouden onder 2000 werkgevers. De vraagstelling ging over zowel

Nadere informatie

DOEN MET JE PENSIOEN!

DOEN MET JE PENSIOEN! 7 TIPS OM JE PENSIOENPLANNING IN EIGEN HAND TE NEMEN! DOEN MET JE PENSIOEN! Maak jij je zorgen over je pensioen? Je bent niet de enige! Ruim veertig procent van de Nederlanders doet dat!; Wil jij in alle

Nadere informatie

MKB ziet wel brood in ondernemerschapsonderwijs

MKB ziet wel brood in ondernemerschapsonderwijs M201114 MKB ziet wel brood in ondernemerschapsonderwijs MKB-ondernemers over ondernemen in het reguliere onderwijs drs. B. van der Linden drs. P. Gibcus Zoetermeer, november 2011 MKB ziet wel brood in

Nadere informatie

KLANTPROFIEL VOOR DHR. EN MEVR.

KLANTPROFIEL VOOR DHR. EN MEVR. UW KLANTPROFIEL Een financieel advies wordt niet alleen uitgebracht op basis van uw huidige financiële situatie en wensen en doelstellingen, maar ook op basis van uw kennis van, ervaring met en risicobereidheid

Nadere informatie

WELKOM. Bij het symposium: TANDHEELKUNDIG ONDERNEMERSCHAP IN ROERIGE TIJDEN

WELKOM. Bij het symposium: TANDHEELKUNDIG ONDERNEMERSCHAP IN ROERIGE TIJDEN WELKOM Bij het symposium: TANDHEELKUNDIG ONDERNEMERSCHAP IN ROERIGE TIJDEN Koersvast richting pensioen? Vrijdag 20 maart 2015 Meeùs Door: Peter Nederstigt Betrokken, pragmatisch, integer Agenda Voorstellen

Nadere informatie

Verzekeringen. Werkgever en personeel. Persoonlijk Pensioen Plan (collectief) voor werknemers. April 2007

Verzekeringen. Werkgever en personeel. Persoonlijk Pensioen Plan (collectief) voor werknemers. April 2007 Verzekeringen April 2007 Werkgever en personeel Persoonlijk Pensioen Plan (collectief) voor werknemers Werkgever en personeel Verzekeringen 2007 Persoonlijk Pensioen Plan voor werknemers Wat is pensioen?

Nadere informatie

3.4. Verplichtstelling en maximale hoogte van het pensioen

3.4. Verplichtstelling en maximale hoogte van het pensioen Bij een eindloonregeling bouwt u veel meer pensioen op als u gedurende uw werkzame leven behoorlijk carrière maakt (lees salarisstijgingen ontvangt). Want u ontvangt het pensioen over uw laatste en dus

Nadere informatie

Update! WIJZIGINGEN PENSIOENREGELING PER 1 JANUARI 2015. bpfhibin.nl

Update! WIJZIGINGEN PENSIOENREGELING PER 1 JANUARI 2015. bpfhibin.nl Update! bpfhibin.nl stichting bedrijfstakpensioenfonds voor de handel in bouwmaterialen December 2014 Kunt u uw werknemers uitleggen wat er per 1 januari 2015 is veranderd aan hun pensioen? WIJZIGINGEN

Nadere informatie

Wij hebben u benaderd voor een hersteladvies m.b.t. uw beleggingsverzekering.

Wij hebben u benaderd voor een hersteladvies m.b.t. uw beleggingsverzekering. Wij hebben u benaderd voor een hersteladvies m.b.t. uw beleggingsverzekering. Omdat u een relatie van ons kantoor bent nemen wij de kosten voor zowel de controle als het hersteladvies voor onze rekening.

Nadere informatie

Administratieve (over)last

Administratieve (over)last M200811 Administratieve (over)last Perceptie van MKB-ondernemers over verplichte administratieve handelingen J. Snoei Zoetermeer, november 2008 Administratieve lasten Het overgrote deel van de ondernemers

Nadere informatie

Balans Klusbedrijf van Christiaan op moment staken

Balans Klusbedrijf van Christiaan op moment staken Bijlage 1: Balans op moment van staken Balans Klusbedrijf van Christiaan op moment staken Werkloods 40.000 Eigen vermogen 46.000 Inventaris 24.000 Hypothecair krediet 19.000 Debiteuren 3.000 Crediteuren

Nadere informatie

Dé financiële informatiekrant van Nederland!

Dé financiële informatiekrant van Nederland! Dé financiële informatiekrant van Nederland! Jan Both (43) Aannemer Zo n twee jaar geleden heb ik alles geregeld, via een tussenpersoon. Ik heb een aanvullend pensioen waarvoor ik elke maand betaal. Geen

Nadere informatie

Resultaten Pensioenforum 26 juni en 3 juli

Resultaten Pensioenforum 26 juni en 3 juli Resultaten Pensioenforum 26 juni en 3 juli De weg naar het nieuwe pensioencontract Stichting Pensioenfonds OWASE 18 juli 2013 1/10/2014 Inhoud Samenvatting Conclusies Aanbevelingen Resultaten - per vraag

Nadere informatie

Datum 22 mei Behandeld door Dhr. A. Beheerder Onderdeel Leven Zakelijk Team Pensioenleeftijd 68 Ons kenmerk A001

Datum 22 mei Behandeld door Dhr. A. Beheerder Onderdeel Leven Zakelijk Team Pensioenleeftijd 68 Ons kenmerk A001 Datum 22 mei 2017 A.B. Voorbeeld T.a.v. de directie Spaklerweg 4 1000 AB AMSTERDAM Behandeld door Dhr. A. Beheerder Onderdeel Leven Zakelijk Team Pensioenleeftijd 68 Ons kenmerk A001 Geachte heer, mevrouw,

Nadere informatie

Issuemonitor 2014 Pensioenen

Issuemonitor 2014 Pensioenen Grote Bickersstraat 76 1013 KS Amsterdam Postbus 1903 1000 BX Amsterdam tel 020 522 59 99 fax 020 622 15 44 e-mail info@veldkamp.net www.veldkamp.net Issuemonitor 2014 Pensioenen Koenen, Bart (TSAMM) augustus

Nadere informatie

Onderzoek Je wordt 18 jaar en dan? De gevolgen voor je geldzaken

Onderzoek Je wordt 18 jaar en dan? De gevolgen voor je geldzaken Onderzoek Je wordt 18 jaar en dan? De gevolgen voor je geldzaken Rapportage Juli 2013 Meer informatie: info@wijzeringeldzaken.nl Samenvatting (1/3) 1. Veel 17-jarigen maken de indruk verstandig om te gaan

Nadere informatie

Pensioen Nieuws. Wat komt er op ons af? #10 januari 14. Pensioenfonds

Pensioen Nieuws. Wat komt er op ons af? #10 januari 14. Pensioenfonds Pensioen Nieuws Een uitgave van Stichting Pensioenfonds AVEBE #10 januari 14 1 Wat komt er op ons af? Dekkingsgraad stabiel Alle pensioenen omhoog 2 Tijdelijke pensioenregeling 1 jaar verlengd 3 Anw-hiaatpensioenregeling

Nadere informatie

Hoe staan werkzame 50-plussers tegenover pensioen? oktober 2015

Hoe staan werkzame 50-plussers tegenover pensioen? oktober 2015 Hoe staan werkzame 50-plussers tegenover pensioen? oktober 2015 Inhoudsopgave Management Summary Pagina 3 Onderzoeksresultaten Pagina 7 Onderzoeksverantwoording Pagina 40 oktober 2015 2 Management Summary

Nadere informatie

een goed pensioen begint bij een goede pensioenregeling

een goed pensioen begint bij een goede pensioenregeling prisma pensioen Informatie voor de werknemer een goed pensioen begint bij een goede pensioenregeling Misschien staat het nog ver van u af: uw pensioen. Toch is het belangrijk om daar nu al bij stil te

Nadere informatie

Zo nee, bestaan er plannen om een Beroeps-, Bedrijfstak of ondernemingspensioenfonds op te starten?

Zo nee, bestaan er plannen om een Beroeps-, Bedrijfstak of ondernemingspensioenfonds op te starten? Collectief Pensioen Aanvullende bedrijfsgegevens Personeel Vul het excelbestand 'Personeelsgegevens' in. Opleidings- en denkniveau personeel Salarisgebouw en carrièrepatroon van toepassing? Zo ja, welke?

Nadere informatie

UW KLANTPROFIEL KLANTPROFIEL

UW KLANTPROFIEL KLANTPROFIEL UW KLANTPROFIEL Een financieel advies wordt niet alleen uitgebracht op basis van uw huidige financiële situatie en wensen en doelstellingen, maar ook op basis van uw kennis van, ervaring met en risicobereidheid

Nadere informatie

Vergelijking op hoofdlijnen van de pensioenregelingen van SPMS en PFZW

Vergelijking op hoofdlijnen van de pensioenregelingen van SPMS en PFZW Vergelijking op hoofdlijnen van de pensioenregelingen van SPMS en PFZW Inleiding Op verzoek van de NVZ heeft PFZW een vergelijking op hoofdlijnen gemaakt tussen beide pensioenregelingen in samenspraak

Nadere informatie

Bijlage A. UW KLANTPROFIEL

Bijlage A. UW KLANTPROFIEL Bijlage A. UW KLANTPROFIEL Een financieel advies wordt niet alleen uitgebracht op basis van uw huidige financiële situatie en wensen en doelstellingen, maar ook op basis van uw kennis van, ervaring met

Nadere informatie

Inventarisatieformulier klantprofiel

Inventarisatieformulier klantprofiel Inventarisatieformulier klantprofiel Bestemd voor: Samengesteld door: Datum: Inventarisatieformulier Klantprofiel, datum 24-10-2007, pagina 1 Algemene gegevens cliënt Naam: Voorvoegsel(s): Roepnaam: Voorletters:

Nadere informatie

Veelgestelde vragen nettopensioenregeling

Veelgestelde vragen nettopensioenregeling Veelgestelde vragen nettopensioenregeling Vragen en antwoorden over pensioenopbouw en verzekeren nabestaandenpensioen over uw pensioengevend salaris boven 100.000 Pagina 1 van 7 Vragen en antwoorden Wat

Nadere informatie

MKB-ondernemers met oog voor de toekomst

MKB-ondernemers met oog voor de toekomst M200803 MKB-ondernemers met oog voor de toekomst Bedrijfsstrategieën in het MKB drs. M. Mooibroek Zoetermeer, juli 2008 MKB-ondernemers met oog voor de toekomst Ongeveer de helft van de MKB-ondernemers

Nadere informatie

Uw lijfrente komt tot uitkering. verzekering bedrijfsrisico hypotheek pensioen

Uw lijfrente komt tot uitkering. verzekering bedrijfsrisico hypotheek pensioen Uw lijfrente komt tot uitkering verzekering bedrijfsrisico hypotheek pensioen Uw lijfrenteverzekering of lijfrenterekening komt binnenkort tot uitkering. Een mooi en belangrijk moment. Jaren geleden heeft

Nadere informatie

Rabo BedrijvenPensioen. Een pensioen van deze tijd

Rabo BedrijvenPensioen. Een pensioen van deze tijd Rabo BedrijvenPensioen Een pensioen van deze tijd Inhoud Het Rabo BedrijvenPensioen: modern en overzichtelijk Pensioen voor uw werknemers: hoe werkt het? Zorg voor uw werknemers, hun partners en kinderen

Nadere informatie

Onderzoek. Rapportage. September 2012. Pensioenmodule Publieksmonitor

Onderzoek. Rapportage. September 2012. Pensioenmodule Publieksmonitor Onderzoek Meer grip op pensioen Rapportage Pensioenmodule Publieksmonitor September 2012 Samenvatting (1/4) 1. Kennis over het eigen pensioen De helft van de mensen die via werkgever pensioen opbouwen

Nadere informatie

Algemene organisatiegegevens (alle velden verplicht in te vullen)

Algemene organisatiegegevens (alle velden verplicht in te vullen) Geachte lezer, In dit document vindt u de vragenlijst die gebruikt is bij het onderzoek naar de beloning bij het MKB in de sectoren Industrie, Logistiek en Productie. Deelnemers hebben tijdens het invullen

Nadere informatie

Waardeoverdracht van uw pensioen. bij een nieuwe baan

Waardeoverdracht van uw pensioen. bij een nieuwe baan Waardeoverdracht van uw pensioen bij een nieuwe baan Een nieuwe baan! Gefeliciteerd! U heeft een andere baan. Met andere collega s en misschien wel heel ander werk. Een nieuwe stap, die ook gevolgen heeft

Nadere informatie

Pensioenbarometer Pensioenfonds Albemarle april 2010

Pensioenbarometer Pensioenfonds Albemarle april 2010 Pensioenbarometer Pensioenfonds Albemarle april 2010 Gepubliceerd van 20.04.2010 tot 30.04.2010 204 antwoorden 1 Maak ik altijd direct open en lees ik helemaal. 30,9 % 63 2 Maak ik altijd direct open en

Nadere informatie

ADVISEURS IN ZEKERHEID

ADVISEURS IN ZEKERHEID Van: Assurantiën Financieringen Hypotheken Pensioenen Bankzaken Inventarisatieformulier klantprofiel Samengesteld door: Van den Hoven Assurantiën Pagina 1 van 9 ADVISEURS I ZEKERHEID Algemene gegevens

Nadere informatie

PER 1 JANUARI 2015 IS UW PENSIOEN VERANDERD WAT BETEKENT DIT PRECIES VOOR U?

PER 1 JANUARI 2015 IS UW PENSIOEN VERANDERD WAT BETEKENT DIT PRECIES VOOR U? PENSIOEN Wijzigingen per 1 januari 2015 Opbouwpercentage blijft gelijk Risico partnerpensioen voor de pensioendatum is verlaagd Pensioenleeftijd is verhoogd Opgebouwde pensioenaanspraken worden omgezet

Nadere informatie

Life event: Een nieuwe baan

Life event: Een nieuwe baan Life event: Een nieuwe baan Inhoudsopgave 1 Belangrijke bevindingen 2 Achtergrond en verantwoording 3 Onderzoeksresultaten Arbeidsvoorwaarden en pensioenregeling Pensioeninformatie Pensioenkennis Waardeoverdracht

Nadere informatie

Bijlage A Enquête solidariteit in de pensioenen... 2. Bijlage B Multivariate regressieanalyses... 13

Bijlage A Enquête solidariteit in de pensioenen... 2. Bijlage B Multivariate regressieanalyses... 13 Bijlagen Pensioenen: solidariteit en keuzevrijheid Stella Hoff Inhoud Bijlage A Enquête solidariteit in de pensioenen... 2 Bijlage B Multivariate regressieanalyses... 13 Bijlagen SCP-publicatie Pensioenen:

Nadere informatie

Vragen en antwoorden nieuwe regeling PMT, versie werkgevers

Vragen en antwoorden nieuwe regeling PMT, versie werkgevers Vragen en antwoorden nieuwe regeling PMT, versie werkgevers Hieronder treft u vragen en antwoorden over de nieuwe regeling aan. Staat uw vraag er niet bij, stuur dan een mail aan uw werkgeversconsulent.

Nadere informatie

Algemene informatie oudedagvoorzieningen

Algemene informatie oudedagvoorzieningen Algemene informatie oudedagvoorzieningen Wij zetten de belangrijkste begrippen voor u op een rijtje: De productvormen... 2 Direct ingaande bancaire lijfrente... 2 Direct ingaande verzekerde lijfrente...

Nadere informatie

Financiering in het MKB

Financiering in het MKB M201004 Financiering in het MKB Onderzoek naar de financieringsbehoefte per provincie Johan Snoei Abdelfatah Ichou Zoetermeer, maart 2010 Financiering in het MKB Financieringsbehoefte in het MKB verschilt

Nadere informatie

ALV CDAV Brabant 3 oktober 2015

ALV CDAV Brabant 3 oktober 2015 Vrouw en Pensioen anno 2015 e.v. Balans tussen werk, zorg en invloed ALV CDAV Brabant 3 oktober 2015 Mr. Caroline Jones Groeneweg RB Even voorstellen 3 pijlers Nederlands pensioenstelsel 3.Privé 2.De werkgever

Nadere informatie

Gouden Handdruk, drie verschillende manieren om een ontslagvergoeding te laten uitkeren

Gouden Handdruk, drie verschillende manieren om een ontslagvergoeding te laten uitkeren Gouden Handdruk, drie verschillende manieren om een ontslagvergoeding te laten uitkeren Als u eenmaal recht heeft op een ontslagvergoeding, dan kunt u deze vergoeding in feite op 3 verschillende manieren

Nadere informatie

GfK 2012 AFM Consumentenmonitor December 2012 1

GfK 2012 AFM Consumentenmonitor December 2012 1 GfK 2012 AFM Consumentenmonitor December 2012 1 Inhoudsopgave 1. Management Summary 2. Onderzoeksresultaten in detail Type beleggingsverzekering en wijze van afsluiten Kennis van- en informatie over de

Nadere informatie

Pensioen voor ZZP ers. 12 juni 2015 - AMSTERDAM

Pensioen voor ZZP ers. 12 juni 2015 - AMSTERDAM Pensioen voor ZZP ers 12 juni 2015 - AMSTERDAM 1 Inhoud Een oudedagsvoorziening opbouwen Drie nieuwe initiatieven Fiscaliteiten Vermogensbeheer Uitkering bij Arbeidsongeschiktheid Wat gebeurt er bij Overlijden?

Nadere informatie

Meting economisch klimaat, november 2013

Meting economisch klimaat, november 2013 Meting economisch klimaat, november 2013 1.1 Beschrijving respondenten Er hebben 956 ondernemers meegedaan aan het onderzoek, een respons van 38. De helft van de respondenten is zzp er (465 ondernemers,

Nadere informatie

Inkoopgedrag van het MKB in geliberaliseerde markten

Inkoopgedrag van het MKB in geliberaliseerde markten M200602 Inkoopgedrag van het MKB in geliberaliseerde markten Betere kwaliteiten en lagere prijzen in geliberaliseerde markten? drs. P.Th. van der Zeijden Zoetermeer, mei 2006 Inkoopgedrag van het MKB

Nadere informatie

Pensioen waarnemend huisartsen

Pensioen waarnemend huisartsen Pensioen waarnemend huisartsen Michiel van Halteren, waarnemend huisarts, bestuurslid BPV Bunnik, 10-02-2016 Agenda 1. Toelichting werkgroep Pensioen voor waarnemend huisartsen 2. Uitleg pensioenregeling

Nadere informatie

Vragen oefenexamen Dukers & Baelemans

Vragen oefenexamen Dukers & Baelemans Vragen oefenexamen Dukers & Baelemans Kennisvraag: 1 Wat is juist met betrekking tot de normaalverdeling? A. Rendementen van beleggingen zijn normaal verdeeld. B. Binnen de normaalverdeling is de kans

Nadere informatie

In gesprek over ons pensioen

In gesprek over ons pensioen In gesprek over ons pensioen Doreth van den Heuvel Bert van Kuijck De Rijp 25 november 2013 Regio AMA & Noord-Holland Agenda Inleiding, vragen Pensioen in Nederland Over het pensioenfonds Pensioenpremie

Nadere informatie

Financiële planning. Persoonlijke gegevens (svp kopie paspoort bijvoegen) FiscAlert p/a Rijnsburgerweg AH Leiden Tel:

Financiële planning. Persoonlijke gegevens (svp kopie paspoort bijvoegen) FiscAlert p/a Rijnsburgerweg AH Leiden Tel: Financiële planning FiscAlert p/a Rijnsburgerweg 130 2333 AH Leiden Tel: 0900-5437238 Probeer de lijst zo volledig mogelijk in te vullen. Stuur waar mogelijk een kopie mee. Persoonlijke gegevens (svp kopie

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl.

Nadere informatie

Verzekeringen. 4.1 Cordares als verzekeringsmaatschappij. 4.2 De verzuimverzekeringen. van Cordares 31. 4.3 De inkomensverzekeringen

Verzekeringen. 4.1 Cordares als verzekeringsmaatschappij. 4.2 De verzuimverzekeringen. van Cordares 31. 4.3 De inkomensverzekeringen 4 Verzekeringen 4.1 Cordares als verzekeringsmaatschappij 30 4.2 De verzuimverzekeringen van Cordares 30 4.3 De inkomensverzekeringen van Cordares 31 4.4 Distributie 32 Verzekeringen 29 Jaarboek 2008 Verzekeringen

Nadere informatie

Wat zijn de drijfveren van de Nederlandse ondernemer? Een onderzoek naar de vooren nadelen van ondernemen

Wat zijn de drijfveren van de Nederlandse ondernemer? Een onderzoek naar de vooren nadelen van ondernemen Wat zijn de drijfveren van de Nederlandse ondernemer? Een onderzoek naar de vooren nadelen van ondernemen Onderzoek van GfK november 2015 Inleiding Het aantal ondernemers blijft groeien. In 2015 heeft

Nadere informatie

Bijlage bij lesbrief Pensioenworkshop Mañana

Bijlage bij lesbrief Pensioenworkshop Mañana Stichting Weet Wat Je Besteedt (WWJB) Extra uitleg en Q&A Bijlage bij lesbrief Pensioenworkshop Mañana Wat is pensioen? Tekst uit het filmpje Wist je dat je nu waarschijnlijk al pensioen opbouwt? Een klein

Nadere informatie

Ken je lijfrente. Lijfrente nieuw regime

Ken je lijfrente. Lijfrente nieuw regime Ken je lijfrente Lijfrente nieuw regime Lijfrente nieuw regime Het kapitaal van uw lijfrenteverzekering komt beschikbaar. Wat kunt u doen? Een aantal jaren geleden hebt u een lijfrenteverzekering afgesloten.

Nadere informatie

Uw werknemers en hun pensioen in de Metaal en Techniek

Uw werknemers en hun pensioen in de Metaal en Techniek Uw werknemers en hun pensioen in de Metaal en Techniek Uw onderneming is actief in de Metaal en Techniek. Daarom is het pensioen van uw werknemers ondergebracht bij Pensioenfonds Metaal en Techniek (PMT).

Nadere informatie

Update Financieringsmonitor MKB September 2009

Update Financieringsmonitor MKB September 2009 Update Financieringsmonitor MKB September Lia Smit Joris Meijaard Johan Snoei Pim van der Valk Zoetermeer, 10 september Financieringssituatie MKB blijft zorgelijk De vierde meting van de MKB-Financieringsmonitor

Nadere informatie

financiële dienstverlening

financiële dienstverlening Algemene gegevens cliënt Algemene gegevens partner Naam : Naam : Geboortedatum : Geboortedatum : Algemene Kennis en Ervaring 1. Wat weet u van hypotheken? 2. Wat weet u van beleggingsproducten? 3. Wat

Nadere informatie

Resultaten Pensioenforum 26 juni en 3 juli

Resultaten Pensioenforum 26 juni en 3 juli Resultaten Pensioenforum 26 juni en 3 juli De weg naar het nieuwe pensioencontract Stichting Pensioenfonds OWASE Martijn Leppink Versie 2. 10 september 2013 Inhoud Samenvatting Conclusies Aanbevelingen

Nadere informatie

blad ons pensioen actuele onderwerpen over Ontmoet mij op www.onsbpfschilders.nl Overlijden en gaat opnieuw veranderen 2 nabestaanden 6

blad ons pensioen actuele onderwerpen over Ontmoet mij op www.onsbpfschilders.nl Overlijden en gaat opnieuw veranderen 2 nabestaanden 6 Pensioen blad voor werknemers december 2014 Ons pensioen gaat opnieuw veranderen 2 DEKKINGSGRAAD de laatste ontwikkelingen 4 Wijziging pensioenreglement: ook voor arbeidsongeschikte deelnemers 4 Overlijden

Nadere informatie

UW KLANTPROFIEL. Vult u onderstaande vragen nauwkeurig in. ALGEMEEN - DOEL

UW KLANTPROFIEL. Vult u onderstaande vragen nauwkeurig in. ALGEMEEN - DOEL UW KLANTPROFIEL Een financieel advies wordt niet alleen uitgebracht op basis van uw huidige financiële situatie en wensen en doelstellingen, maar ook op basis van uw kennis van, ervaring met en risicobereidheid

Nadere informatie

Pensioeninloop voor DPF-leden. Meer of minder pensioen?

Pensioeninloop voor DPF-leden. Meer of minder pensioen? Pensioeninloop voor DPF-leden Meer of minder pensioen? Agenda - Voorstel Jacco Los, Comminz, jlos@comminz.nl, 06-42149092 - Hoe is je inkomen van straks opgebouwd? - Van Overzicht naar Inzicht - Waar zorgt

Nadere informatie

Welkomstbrief. Meer weten? Kijk op pensioentextielverzorging.nl

Welkomstbrief. Meer weten? Kijk op pensioentextielverzorging.nl Welkomstbrief Meer weten? Kijk op pensioentextielverzorging.nl Inhoud 1. Inleiding 4 1.1 Welke informatie krijg je over je pensioen? 4 1.2 Wat is pensioen? 4 1.3 Welke pensioenregeling heb je? 4 1.4 Heb

Nadere informatie

Eén nieuw pensioen voor de Techniek

Eén nieuw pensioen voor de Techniek Eén nieuw pensioen voor de Techniek Vakbonden en werkgeversorganisaties (sociale partners) in de sectoren Metaal & Techniek en Metalektro zijn het op 25 september 2014 eens geworden over een nieuwe pensioenregeling

Nadere informatie

Vragenlijst Particulieren

Vragenlijst Particulieren Vragenlijst Particulieren Naam cliënt Plaats Datum : : : In het kader van de Wet Financiële Dienstverlening (WFD) worden in dit document diverse vragen gesteld ter bepaling van het Klantprofiel van de

Nadere informatie

Klantprofiel vermogen - risico met beleggersrisicoprofiel (Dit klantprofiel vormt een eenheid met de klantinventarisatie)

Klantprofiel vermogen - risico met beleggersrisicoprofiel (Dit klantprofiel vormt een eenheid met de klantinventarisatie) Klantprofiel vermogen - risico met beleggersrisicoprofiel (Dit klantprofiel vormt een eenheid met de klantinventarisatie) Een financieel advies wordt niet alleen uitgebracht op basis uw huidige financiële

Nadere informatie

KLANTPROFIEL VOOR EEN ORIËNTATIE GESPREK

KLANTPROFIEL VOOR EEN ORIËNTATIE GESPREK UW KLANTPROFIEL KLANTPROFIEL VOOR EEN ORIËNTATIE GESPREK Een financieel advies wordt niet alleen uitgebracht op basis uw huidige financiële situatie en wensen en doelstellingen, maar ook op basis uw kennis,

Nadere informatie

Vragen formulier Klanten Profiel

Vragen formulier Klanten Profiel Vragen formulier Klanten Profiel U heeft ons verzocht, om gezamenlijk, een gedegen voorstel ten aanzien van uw hypotheek uit te brengen. Om tot een advies te komen voor een complex product zijn klantgegevens

Nadere informatie

Zo krijg je de zzp er aan pensioen

Zo krijg je de zzp er aan pensioen Zo krijg je de zzp er aan pensioen Oktober 2018 Samenvatting Veel zzp ers doen niet of nauwelijks aan pensioenopbouw. Althans: niet via de fiscaal gefaciliteerde mogelijkheden die er zijn. Dit kan in de

Nadere informatie

De ingangsdatum ligt uiterlijk in het jaar waarin u de verhoogde AOW leeftijd bereikt vermeerderd met vijf jaar.

De ingangsdatum ligt uiterlijk in het jaar waarin u de verhoogde AOW leeftijd bereikt vermeerderd met vijf jaar. Een lijfrenteverzekering 1. Wat voor lijfrenteverzekering heb ik nu? U hebt nu een verzekering waarmee u lijfrentekapitaal opbouwt. U betaalt premie, of een koopsom, of eventueel een extra storting. De

Nadere informatie

Waardeoverdracht van uw pensioenopbouw

Waardeoverdracht van uw pensioenopbouw Waardeoverdracht van uw pensioenopbouw Een nieuwe baan! Gefeliciteerd! U heeft een andere baan. Met andere collega s en misschien wel heel ander werk. Een nieuwe stap, die ook gevolgen heeft voor de opbouw

Nadere informatie

Q&A Evi Pensioenbeleggen. www.evipensioen.nl. 2. Wanneer kies ik voor Evi Pensioenbeleggen, Evi Netto Pensioenbeleggen of voor Evi?

Q&A Evi Pensioenbeleggen. www.evipensioen.nl. 2. Wanneer kies ik voor Evi Pensioenbeleggen, Evi Netto Pensioenbeleggen of voor Evi? Q&A Evi Pensioenbeleggen www.evipensioen.nl Inhoudsopgave 1. Wat is Evi Pensioen? 2. Wanneer kies ik voor Evi Pensioenbeleggen, Evi Netto Pensioenbeleggen of voor Evi? 3. Waarom gebruiken we de life-cycle

Nadere informatie

Datum 23 mei Behandeld door Dhr. A. Beheerder Onderdeel Leven Zakelijk Team Pensioenleeftijd 68 Ons kenmerk A001

Datum 23 mei Behandeld door Dhr. A. Beheerder Onderdeel Leven Zakelijk Team Pensioenleeftijd 68 Ons kenmerk A001 Datum 23 mei 2017 A.B. Voorbeeld T.a.v. de directie Spaklerweg 4 1000 AB AMSTERDAM Behandeld door Dhr. A. Beheerder Onderdeel Leven Zakelijk Team Pensioenleeftijd 68 Ons kenmerk A001 Geachte heer, mevrouw,

Nadere informatie

Oudedagsvoorzieningen

Oudedagsvoorzieningen Algemene informatie Oudedagsvoorzieningen VERZEKERING BEDRIJFSRISICO HYPOTHEEK PENSIOEN De productvormen Direct ingaande bancaire lijfrente Bij de direct ingaande bancaire lijfrente ontvangt de rekeninghouder

Nadere informatie

Risico s rond pensioen

Risico s rond pensioen Risico s rond pensioen Uitgave maart 2015 Disclaimer De in deze brochure verstrekte informatie van Stichting Pensioenfonds SABIC, gevestigd te Sittard (het pensioenfonds ) is van algemene aard, uitsluitend

Nadere informatie

Je bouwt partnerpensioen op met de pensioenregeling van Pensioenfonds Detailhandel. Voor je kinderen is er wezenpensioen.

Je bouwt partnerpensioen op met de pensioenregeling van Pensioenfonds Detailhandel. Voor je kinderen is er wezenpensioen. Hoe is jouw pensioen geregeld? Wat krijg je in onze pensioenregeling? Ouderdomspensioen Je bouwt ouderdomspensioen op met de pensioenregeling van Pensioenfonds Detailhandel. Je krijgt dit ouderdomspensioen

Nadere informatie

AANVULLENDE PENSIOENREGELING

AANVULLENDE PENSIOENREGELING AANVULLENDE PENSIOENREGELING Stichting Bedrijfspensioenfonds voor de Agrarische en Voedselvoorzieningshandel Uw pensioen is onze zorg. Inleiding Voor u ligt de brochure over de aanvullende pensioenregelingen

Nadere informatie

Duurzame innovaties in het MKB

Duurzame innovaties in het MKB M201117 Duurzame innovaties in het MKB Coen Bertens Johan Snoei Zoetermeer, november 2011 Duurzame innovaties in het MKB Eerder onderzoek van EIM liet al zien dat MKB'ers duur ondernemen als een blijver

Nadere informatie

IN GESPREK MET STICHTING PENSIOENFONDS VOOR FYSIOTHERAPEUTEN (SPF)

IN GESPREK MET STICHTING PENSIOENFONDS VOOR FYSIOTHERAPEUTEN (SPF) IN GESPREK MET STICHTING PENSIOENFONDS VOOR FYSIOTHERAPEUTEN (SPF) In gesprek over ons pensioen Doreth van den Heuvel Bert van Kuijck Nuenen 17 juni 2013 juli 2009 Nuenen: de vragen! 1. Verplichtstelling:

Nadere informatie