INHOUDSOPGAVE. Begrippenlijst. Bijlagen: 1. Detailoverzicht beleggingen 2. Fondsbeheerders en duurzaam beleggen
|
|
- Lieven Ivo Michiels
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 JAARVERSLAG 2015
2 INHOUDSOPGAVE Raad van commissarissen, bestuur, functionarissen en externe adviseurs 1 Kerncijfers 2 Bericht van de raad van commissarissen 3 Personalia raad van commissarissen 5 Verslag van de directie 6 Governance en maatschappelijk beleid 19 Personalia dagelijkse beleidsbepalers op grond van Wft 31 Financieel Jaarverslag Geconsolideerde balans per 31 december 32 Geconsolideerde winst- en verliesrekening over het jaar eindigend op 31 december 33 Geconsolideerd overzicht totaal resultaat 34 Geconsolideerd overzicht mutaties in het eigen vermogen 35 Geconsolideerd kasstroomoverzicht 36 Toelichting op de geconsolideerde balans en winst- en verliesrekening 37 Toelichting bij de geconsolideerde balans 52 Toelichting op de geconsolideerde balans 58 Enkelvoudige balans per 31 december (voor winstbestemming) 84 Enkelvoudige winst- en verliesrekening 85 Mutaties in het eigen vermogen 86 Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening 87 Overige gegevens Statutaire bepalingen over de winstverdeling 91 Besluit over de winstverdeling 91 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 92 Begrippenlijst Bijlagen: 1. Detailoverzicht beleggingen 2. Fondsbeheerders en duurzaam beleggen
3 RAAD VAN COMMISSARISSEN, BESTUUR, FUNCTIONARISSEN EN EXTERNE ADVISEURS Raad van Commissarissen 1 J.B. Pollock BcS (tot 25 maart 2015) D.A. Finch Drs. H. Kadiks Mr. R.L.M. Hillebrand K. Martin (per 25 maart 2015) Management team Drs. A.T. Dolders 2 Drs. P.C. de Bruijne AAG MBA 2 M.I.F. van Dam MM R. van der Zande Drs. P.D. de Kruijk MM J. Revet M.Sc. (tot 1 september 2015) W.H. van Huizen RA (per 1 juli 2015) J. Simons MBA Medisch adviseur Dr. J. Bronsema Certificerend actuaris Willis Towers Watson Externe accountants Ernst & Young Accountants LLP 1 Zie pagina 5 voor personalia raad van commissarissen. 2 Zie pagina 31 voor personalia dagelijkse beleidsbepalers op grond van Wft. 1
4 KERNCIJFERS (in duizenden Euro s) ** 2011** Resultaat Resultaat voor belastingen Belastingen Resultaat na belastingen Productie Premieposten Koopsommen Totaal Omzet Verdiende premies Directe opbrengsten uit beleggingen Overige opbrengsten Totaal Bedrijfskosten Provisie aan tussenpersonen Overige bedrijfskosten Mutatie acquisitiekosten Totaal Solvabiliteit Benodigd Aanwezig Balansgegevens Technische voorzieningen e.r Beleggingen Eigen vermogen Balanstotaal Aantal medewerkers * * Herrekend op fulltime basis en inclusief tijdelijke inhuurkrachten. ** Voor betreffende jaren zijn de kerncijfers aangepast aan de effecten van IAS 19R Pensioenverplichtingen. 2
5 BERICHT VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN Aan de algemene vergadering van aandeelhouders Hierbij bieden wij u de jaarrekening aan over 2015, zoals die werd opgesteld door de directie van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. In het verslag is de goedkeurende controleverklaring van Ernst & Young Accountants LLP opgenomen. De raad van commissarissen is in 2015 vier maal bijeen geweest. In het voorjaar is het financieel jaarverslag 2014 besproken, inclusief de betrokken rapportages van de externe actuaris en de externe accountant. Met de directie is onder andere gesproken over de wijzigingen in de strategische asset allocatie, het nieuwe strategische plan , de bijbehorende uitkomsten van de own risk and solvency assessment (ORSA) en de governance structuur en documentatie. Binnen de Risk Committee is uitgebreid stilgestaan bij de strategische asset allocatie en de implementatie daarvan. Het gepresenteerde beleggingsplan gaf de Risk Committee voldoende comfort over het ingezette beleid. De Audit Committee heeft in 2015 eveneens 4 keer vergaderd. Onderwerpen die zijn besproken zijn ondermeer: Vaststellen audit plan ten behoeve van de afdeling internal audit Besprekingen voeren met externe accountant n.a.v. de jaarrekeningcontrole 2014 en de interim controle werkzaamheden 2015 Bespreken van door afdeling internal audit opgestelde rapportages Bespreken van tussentijdse financiële en niet financiële rapportages Het afgelopen jaar heeft de raad een periodiek gesprek met De Nederlandsche Bank gevoerd en ook tweemaal met de ondernemingsraad gesproken over de dagelijkse gang van zaken en de strategie van de onderneming. Deze gesprekken worden op prijs gesteld van beide kanten. Begin 2015 is de heer Pollock met pensioen gegaan. Wij zijn de heer Pollock veel dank verschuldigd voor zijn voorzitterschap, waarbij hij een belangrijke schakel vormde tussen de Engelse en Nederlandse vestiging van Legal & General. De heer Finch heeft zijn taak als voorzitter overgenomen. Sinds maart is mevrouw Martin als commissaris toegetreden. De raad is verheugd in haar een geschikte vrouwelijke kandidaat te hebben gevonden, met een complementaire, voornamelijk operationele ervaring. Op dit moment is de raad doende met de aanstelling van een nieuwe algemeen directeur. De huidige algemeen directeur neemt per 1 april 2016 afscheid. Wij stellen voor goedkeuring aan de jaarrekening te verlenen. Deze goedkeuring strekt tot decharge van de directie voor het gevoerde beleid en eveneens tot decharge van de raad van commissarissen voor het in 2015 gehouden toezicht. 3
6 Op 2 maart 2016 heeft de Algemene Vergadering van Aandeelhouders een voorstel van de directie om een dividend uit te keren van 41 miljoen euro goedgekeurd. In december 2015 is reeds een interimdividend uitgekeerd van 18 miljoen euro. Het slotdividend ter grootte van 23 miljoen euro is op 9 maart 2016 uitgekeerd. Tot slot wil de Raad graag haar complimenten geven aan alle medewerkers van Legal & General voor het realiseren van de belangrijkste financiële doelstellingen en voor de verkiezing tot beste lijfrente- en pensioenverzekeraar van Nederland. Vooral dit laatste is zeker een bijzondere prestatie als nieuwkomer met concurrentie van bedrijven die al sinds de vorige eeuw pensioenen verzekeren. 24 maart 2016 D.A. Finch Voorzitter 4
7 PERSONALIA RAAD VAN COMMISSARISSEN D.A. Finch (50) Nationaliteit: Engelse Zittingsperiode: Toegetreden in 2013, eerste zittingsperiode tot 29 april 2017 Huidige functie: Managing Director Insurance van Legal & General Assurance Society Ltd Vorige functie: Managing Director Retail Protection van Legal & General Assurance Society Ltd Nevenfuncties: Director Legal & General Distribution Services Ltd., Director Legal & General Insurance Ltd., Director and Chairman Legal & General Partnership Services Ltd., Director Legal & General Society Ltd. Drs. H. Kadiks (67) Nationaliteit: Nederlandse Zittingsperiode: Toegetreden in 2013, eerste zittingsperiode tot 29 april 2017 Vorige functie: Lid van de Raad van Bestuur van KasBank N.V. Nevenfuncties: Secva (voorzitter), Fintrex (lid Advisory Board), VSI (chairman), BoVoM (chairman) en Nina Foundation (chairman) Mr. R.L.M. Hillebrand (60) Nationaliteit: Nederlandse Zittingsperiode: Toegetreden in 2014, eerste zittingsperiode tot 10 december 2018 Huidige functie: Coach en adviseur Hillebrand Coaching & Advies Vorige functie: Voorzitter Raad van bestuur Coöperatie VGZ UA Nevenfuncties: Voorzitter Raad van Toezicht Hogeschool Arnhem Nijmegen (HAN), Lid Raad van Advies Platform Zorgobligatie K. Martin (50) Nationaliteit: Schotse Zittingsperiode: Toegetreden in 2015, eerste zittingsperiode tot 25 maart 2019 Huidige functie: Customer Service Director Insurance van Legal & General Assurance Society Ltd. Vorige functie: Customer Service Director Retail Protection van Legal & General Assurance Society Ltd. Nevenfuncties: Director Legal & General Insurance Ltd. 5
8 VERSLAG VAN DE DIRECTIE Keuze voor een focusstrategie Legal & General heeft in 2015 haar positie in de top 10 van individuele levensverzekeraars versterkt. Op alle productmarkten heeft Legal & General marktaandeel gewonnen. Dit succes is toe te schrijven aan een duidelijke visie op klantbehoeften, focus op de productpijlers overlijdensrisicoverzekeringen, vermogensopbouw en collectief pensioen en tot slot de distributie. Op elk van deze gebieden zijn heldere keuzes gemaakt. De klant komt steeds meer aan het stuur te zitten als het om zijn financiële toekomst gaat. Een terugtredende overheid zorgt ervoor dat de klant meer en meer zijn zaken zelf zal moeten regelen. Grote aanpassingen in het pensioenstelsel zijn aanstaande. Er is dus een groeiende behoefte om de onzekerheid over pensioen weg te nemen. Legal & General wil klanten helpen bij het realiseren van financiële zekerheid en beschermt hen tegen onvoorziene financiële omstandigheden. Dit betekent het aanbieden van kwalitatief hoogwaardige producten op het gebied van levensverzekeringen en oudedagsvoorziening. Zo wordt de financiële toekomst van klanten en hun nabestaanden veilig gesteld. Legal & General gelooft in de kracht van onafhankelijk advies. Tachtig procent van de klanten waardeert onafhankelijk advies met een cijfer zeven of hoger en een overgrote meerderheid (85%) is bereid hier voor te betalen. Wel zal door digitalisering van financiële dienstverlening een verschuiving plaatsvinden van face tot face advies naar telefonisch contact, chat of webcamadvies. Om deze ontwikkeling te ondersteunen heeft Legal & General veel geïnvesteerd in efficiënte werkprocessen met de adviseur. Daarnaast zijn ondersteunende tools ontwikkeld voor adviseurs en klanten die bijdragen aan de efficiency van het oriëntatie- en adviesproces. De keuze voor de onafhankelijk financieel adviseur is een winnend bedieningsconcept gebleken. Een groeiende economie maar een verder krimpende levenmarkt De Nederlandse economie ontwikkeldde zich in 2015 positief met een groei van 2%. Het financieringstekort is afgenomen tot 1,4%, ruim onder de EU-norm van 3%. De werkloosheid was weerbarstig en is licht gedaald met 0,6%- punt tot 6,6% van de beroepsbevolking. Het herstel van de overheidsfinanciën gaf ruimte voor lastenverlichting. Het consumentenvertrouwen is mede hierdoor aanzienlijk verbeterd en staat op het hoogste niveau in ruim acht jaar tijd. Consumentenbestedingen zitten weer in de lift. Op de huizenmarkt heeft het in 2014 ingezet herstel in 2015 doorgezet. Ondanks de positieve economische ontwikkeling stond de verzekeringsmarkt ook in 2015 onder druk. De markt voor individuele levensverzekeringen is in 2015 verder gekrompen. Het premievolume van nieuwe individuele levensverzekeringen is met circa 14% afgenomen tot een bedrag van circa 1,6 miljard euro. In annual premium equivalent (APE) bedroeg de daling 7%. Bankspaarproducten zijn vaak een alternatief voor vermogensopbouw en pensioensparen. Ook de voortdurende discussie over hersteladvies rond het woekerpolisdossier droeg niet bij aan het vertrouwen in verzekeringsoplossingen. De markt voor collectieve pensioenverzekeringen groeide echter wel met daarbinnen een verschuiving van regelingen met defined-benefit (DB) naar defined contribution (DC). 6
9 VERSLAG VAN DE DIRECTIE Verslaan van de markt Tegen deze achtergrond heeft Legal & General fors beter gepresteerd dan de markt. De productie aan levensverzekeringen en pensioen van Legal & General is in het jaar 2015 gegroeid tot een bedrag van 24,9 miljoen euro annual premium equivalent (APE). Dat is ruim 6% meer dan in De out performance ten opzichte van de markt is dus ruim 13%-punt. Legal & General heeft haar positie op de markt van overlijdensrisicoverzekeringen versterkt en ook de productie van beleggingsverzekeringen is gegroeid. De groei van beleggingsverzekeringen is mede te danken aan de introductie van Legal Beleggen en focus op de individuele pensioenoplossingen voor particulieren en de directeur grootaandeelhouder (DGA). Zeker voor oud regime lijfrenteverzekeringen heeft Legal & General zeer flexibele producten met een breed palet aan beleggingsfondsen voor het beleggen van het lijfrentekapitaal. Verder is in 2015 de verkoop van collectief pensioen in een groeiversnelling gekomen. De productie is meer dan verdrievoudigd. Op alle deelmarkten is het aantal actieve adviseurs waarmee wordt samengewerkt gestegen. Een solvabele maatschappij met een solide verdienmodel Sinds 1 januari 2016 zijn de door de Europese toezichthouder EIOPA gehanteerde toezichtregels van Solvency II voor Europese levensverzekeraars van kracht. De Nederlandsche Bank (DNB) ziet daar voor Nederland op toe. Vanwege de voortdurende zorg voor een verder krimpende markt voor levensverzekeringen blijven de kapitaalspositie van verzekeraars en de toekomstbestendigheid van de verdienmodellen belangrijke thema s. Beide thema s zijn cruciaal voor het vertrouwen van klanten en markten. Legal & General is altijd al een maatschappij geweest met een sterke balans en een duidelijke positionering als intermediaire verzekeraar. Onder het Solvency I regime, dat per eind december 2015 is afgelopen, bedraagt de solvabiliteit eind %. De maatschappij houdt dus ongeveer twee en een half maal zoveel eigen vermogen aan dan als minimum geldt. Legal & General Nederland hanteert zelf een minimumgrens van 160%. Ook deze grens wordt ruim overschreden. Onder het Solvency II regime, waarbij zowel beleggingen als verzekeringsverplichtingen nagenoeg volledig op marktwaarde worden berekend laat de onderneming, op basis van de standaard formule, een hogere solvabiliteitsratio zien van 291%*. Deze stijging wordt grotendeels verklaard door het gunstige risicoprofiel met relatief veel kortleven risico, weinig tot geen langleven risico en daarom een lagere waardering van de verplichtingen op marktwaarde. Dit is een tegengestelde beweging ten opzichte van de algemene trend in de markt. In maart 2016 is nog een slotdividend over 2015 uitgekeerd van 23 miljoen euro. De solvabiliteitsratio inclusief deze dividenduitkering berekend op basis van Solvency II bedraagt dan 268%*. Het prudente beleggingsbeleid draagt al jaren bij aan deze gezonde solvabiliteit. Van de huidige balans van Legal & General is circa drie kwart gekoppeld aan een beleggingsverzekering. Daarvan betreft ongeveer de helft verzekeringen met externe beleggingsfondsen voor rekening en risico van de polishouder. De andere helft betreft beleggingsverzekeringen met een vorm van interestgarantie. Het overige kwart van de balans wordt voornamelijk gevormd door collectieve pensioenverzekeringen op basis van beschikbare premieregelingen en individuele overlijdensrisicoverzekeringen. Van het geld dat de maatschappij ontvangt is ongeveer de helft belegd in staatsobligaties en de andere helft van het geld in bedrijfsobligaties en aandelen. * Onderdeel van dit solvabiliteitspercentage is de garantiestelling van Legal & General Group ad. 26,3 miljoen euro, gelijk aan het niet volgestorte aandelenkapitaal. Aanvraag hiervoor is ingediend bij DNB. 7
10 VERSLAG VAN DE DIRECTIE Voor zover garanties zijn afgegeven, wordt er gestreefd naar een belegging met een op deze garantie afgestemd rendement. Legal & General is daarom betrekkelijk ongevoelig voor een scenario van een langdurig lage rente. De onderneming mijdt risicovolle beleggingen. De maatschappij heeft geen vastrentende waarden in portefeuille die gerelateerd zijn aan hypotheken en houdt evenmin instrumenten aan als collateralized debt obligations (CDO s). In het hoofdstuk Governance en maatschappelijk beleid wordt verder ingegaan op de belangrijkste risico s en het risicomanagement van de maatschappij. In 2015 is een IFRS resultaat behaald (voor belasting) van 3 miljoen euro. Ten opzichte van het voorgaande jaar is sprake van een daling. Dat is voornamelijk het gevolg van de licht gestegen rente en de creditspreads op de portefeuille (waarbij voorgaand jaar juist werd geprofiteerd van een sterke daling van de rentetarieven). Geschoond voor deze rente- en spreadeffecten bedraagt het resultaat 19 miljoen euro. Strategische koers en positionering De core business van Legal & General is de verkoop van risicotechnische producten, beleggingsverzekeringen en collectief pensioen voor het MKB. Deze productpijlers passen in de focusstrategie. De focusstrategie sluit aan bij de positionering Nu voor later : Wij helpen onze klanten bij het realiseren van financiële zekerheid en beschermen hen tegen onvoorziene financiële omstandigheden. We bieden mogelijkheden die de financiële toekomst van klanten en hun nabestaanden veiligstellen. Nu voor later. Dit is ons uitgangspunt om een betekenisvolle bijdrage te leveren aan klanten, business partners, medewerkers en onze omgeving. Vanuit de positionering op de Nederlandse markt is de keuze gemaakt voor de volgende dienstverlening: Legal & General verkoopt up market, winstgevende, levensverzekeringen in samenwerking met financiële adviseurs op basis van good value for money en excellente service. Dit betekent kwalitatief hoogwaardige producten op het gebied van levensverzekeringen en oudedagsvoorziening. De maatschappij hanteert een distributiemodel waarbij de producten uitsluitend via derden worden aangeboden. De onafhankelijke financiële adviseur is hét distributiekanaal voor Legal & General. Direct contact met klanten blijft beperkt tot het verstrekken van informatie en service. De website en de portalen van de onderneming worden hiervoor ingezet. Ook is in 2015 succesvol gestart met de inzet van social media. Facebook en Youtube worden gebruikt om consumenten financieel bewuster te maken. Klantbelang centraal 2015 Het thema klantbelang centraal is verankerd in de strategie en cultuur van de onderneming. In het verlengde van de positionering naar klanten ontwikkelt Legal & General continu nieuwe activiteiten die bijdragen aan de verbetering van de klantbeleving. Door het kantoorpand van Legal & General zijn tv-schermen geplaatst. Hierop worden dagelijks de nieuwste reviews van klanten getoond en de activiteiten van Legal & General op social media en de reacties van klanten daarop. 8
11 VERSLAG VAN DE DIRECTIE Digitalisering klantprocessen Extern zijn activiteiten gericht op procesverbetering en het versterken van de verbinding met de klant. Diverse communicatiemiddelen zijn vereenvoudigd en steeds meer wordt digitalisering ingezet. De website wordt meer gebruikt voor een goede informatievoorziening over de processen. Zo kan een verzoek tot uitkering via een formulier op de website worden gemeld, waarbij de klant ook direct alle informatie kan vinden die nodig is. Dit geeft een aanzienlijke versnelling van de doorlooptijd. Klachtenbehandeling In 2015 is de verbeterde klachtenregistratie en rapportage geïmplementeerd binnen Legal & General. Naast de vastlegging van de formele klachten is het nu mogelijk om ook de lichtere signalen van ontevredenheid vast te leggen. Dit heeft er toe geleid dat er in 2015 meer klachten en vooral signalen zijn geregistreerd dan voorgaande jaren (zie grafiek 1). Grafiek 1: Klachten Legal & General t.o.v. portefeuille in eerste en tweede lijn Bij de vastlegging wordt onderscheid gemaakt of de klacht direct kan worden behandeld en opgelost (eerste lijn) of schriftelijk moet worden beantwoord (tweede lijn). Door de nieuwe manier van vastlegging kan beter lering worden getrokken uit de klachten en signalen die Legal & General ontvangt. Deze worden opgenomen in de elk kwartaal verschijnende klachtenrapportage. Hierin is onder andere een analyse van de ontvangen klachten te vinden. Op basis van deze analyse doet de klachtencommissie aanbevelingen richting de verschillende stakeholders binnen de onderneming ter verbetering van producten, processen en diensten. De opvolging van deze aanbevelingen wordt periodiek bekeken. De klachtenrapportage is onderdeel van de agenda van de verschillende managementvergaderingen en wordt vervolgens gedeeld met de gehele organisatie. De klanttevredenheid van de afhandeling van klachten wordt vanaf medio 2015 ook structureel gemeten. Het meest positief zijn klanten over het nakomen van afspraken. De casemanagers communiceren duidelijk wat doorlooptijden zijn bij de afhandeling van klachten. Andere aspecten zijn voor verbetering vatbaar, zoals de persoonlijke aandacht bij de afhandeling van klachten. 9
12 VERSLAG VAN DE DIRECTIE KIFID-klachten Als de klachtenprocedure bij Legal & General is doorlopen maar de klant niet tevreden is met de uitkomst kan hij zijn klacht ter beoordeling voorleggen aan de Stichting Klachteninstituut Financiële Dienstverlening (KIFID). Vervolgens bestaat er na behandeling van de klacht bij KIFID de mogelijkheid voor de klant om zijn klacht voor te leggen aan de Geschillencommissie van dit instituut. In 2015 zijn vier klachten ingediend bij KIFID. Drie klachten zijn nog in behandeling bij de ombudsman en een klacht is doorverwezen naar de Geschillencommissie. Legal & General Nederland onderdeel van een sterke groep Legal & General is onderdeel van een van oorsprong Engelse financieel dienstverlener met wereldwijd ruim 10 miljoen klanten. Het bedrijf is actief in Engeland, Hong Kong en USA. Legal & General is opgericht in 1836 in Londen en bestaat 179 jaar. Een onderneming die zich in weer en wind staande houdt, dat geeft vertrouwen. De maatschappij heeft 481 miljard euro aan beleggingen op haar balans. In 2015 bedroeg de omzet wereldwijd 8,6 miljard euro en de winst voor belasting, volgens IFRS, 1,9 miljard euro. Met de groep is onder meer kennisuitwisseling op het gebied van productontwikkeling, distributiebeleid en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Legal & General is in Nederland actief sinds 1984 en bedient ruim verzekeringnemers en verzekerden. De onderneming biedt levensverzekeringen en collectief pensioen. Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. valt onder de Nederlandse wet- en regelgeving en staat onder toezicht van DNB en de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Legal & General Nederland heeft een slagvaardige en een lean organisatie met 148 fte vaste medewerkers. ARNO DOLDERS Managing director HUMAN RESOURCES INTERNAL AUDIT MICHEL VAN DAM Sales director PETER DE BRUIJNE Finance director ROB VAN DER ZANDE Director operations SALES MARKETING FINANCE & CONTROL ACTUARIAL DEPARTMENT ICT OPERATIONS CUSTOMER SERVICES BUSINESS ADMINISTRATION FACILITIES LEGAL & COMPLIANCE Figuur 1: Organigram Legal & General Nederland Legal & General Dé intermediairverzekeraar De binding met onafhankelijk financieel adviseurs is groot. Legal & General hecht veel waarde aan een goede samenwerking vanuit de overtuiging dat klanten gebaat zijn bij een goede advisering. Vanuit dit perspectief spant Legal & General zich in om het onafhankelijke intermediair verder te versterken. Een van de uitdagingen waar adviseurs en verzekeraars voor staan is hoe ze er samen voor kunnen zorgen dat het financiële advies aan klanten kwalitatief hoogwaardig én betaalbaar blijft. Het provisieverbod heeft voor financieel adviseurs grote gevolgen gehad. Het in rekening brengen van advieskosten is aan klanten nog steeds moeilijk uit te leggen. Meer dan de helft van de klanten vindt de advieskosten voor het afsluiten van een ORV of voor een hypotheek of een pensioenproduct te hoog. Digitalisering van de financiële dienstverlening is een antwoord. 10
13 VERSLAG VAN DE DIRECTIE Ook in 2015 heeft Legal & General geïnvesteerd in efficiëntere werkprocessen met de adviseur. Een hogere graad van straigth through processing (STP) maakt verlaging van de advieskosten mogelijk. Daarnaast zijn door Legal & General ondersteunende tools ontwikkeld die bijdragen aan de efficiency van het oriëntatie- en adviesproces; adviesprocessen waarbij er een mix is tussen persoonlijk contact en digitale dienstverlening. Om de introductie van deze zogenaamde hybride distributiemodellen in te kunnen bedden in de bedrijfsvoering van adviseurs zijn actualiteitenbijeenkomsten en webinars rond dit thema georganiseerd. Behalve bijeenkomsten onderhoudt Legal & General contact met de distributiepartners via het weblog Over Waarde waarin actuele thema s worden belicht. Het aantal lezers van het blog ligt rond de per maand. Verder heeft Legal & General een groeiend aantal volgers op Twitter en LinkedIn. Dit zijn hoofdzakelijk adviseurs. De financieel adviseurs zijn bijzonder positief over de kennis en support die ze van Legal & General krijgen en waarderen dat met een 7,8 als gemiddelde over de productpijlers. Dit ten opzichte van een 6,9 als gemiddelde in de markt (GfK Performanceonderzoek 2015). Deze samenwerking met de financieel adviseurs draagt, in de overtuiging van Legal & General, bij aan een betere en efficiëntere bediening van klanten en een hogere klanttevredenheid. De exclusieve keuze voor onafhankelijke adviseurs als distributiekanaal heeft zich ook in 2015 vertaald in prijzen voor Beste Levensverzekeraar. In het Adfiz Prestatie Onderzoek 2015 kwam Legal & General als winnaar uit de bus in de categorieën Particulier Leven Lijfrente en Zakelijk Pensioen. De maatschappij ziet dit als een bevestiging van de goede samenwerking met de onafhankelijke adviseurs. Overlijdensrisicoverzekeringen In 2015 is de productie van ORV s voor het eerst sinds een aantal jaar weer gegroeid. De economische groei en in het bijzonder het aantrekken van de hypothekenmarkt hebben daar aan bijgedragen. Circa 85% van de ORV-omzet van Legal & General is afkomstig van het onafhankelijke intermediair. De overige 15% van banken en hypotheekketens. Via banken, hypotheekketens en financieel adviseurs heeft Legal & General mee kunnen profiteren van de groei aan hypotheken gekoppelde ORV s. Maar ook op de markt van losse ORV s is Legal & General gegroeid. Dit is te danken aan een prijsstelling in de top 5 van intermediaire aanbieders en aan een efficiënt proces. Belang van efficiency Adviseurs hechten meer en meer belang aan de efficiency van de bedrijfsprocessen. Het gaat dan om aspecten als snelheid, foutloosheid en bereikbaarheid. Legal & General heeft in 2015 het bemiddelingstraject voor de adviseur versneld door onder andere de introductie van de digitale verzekeringspolis. Aanvragen zijn mogelijk via het offerteprogramma van de maatschappij of via een Hypotheken Data Netwerk koppeling. De digitale polis volgde op eerdere introductie van het digitale aanvraagformulier en de digitale gezondheidsverklaring. Nu de gehele keten is gedigitaliseerd, kan de polis binnen enkele minuten aan de klant worden verstrekt. Innovatieve online tools Andere innovaties waren de introductie van de Premie-checker en ORV-online. Dit zijn beiden tools die passen in de hybride distributie. De Premie-checker is een online module waarmee klanten kunnen uitrekenen hoeveel zij kunnen besparen door een lopende ORV over te sluiten naar Legal & General. ORV-online is een aanvraagmodule voor een ORV die een adviseur kan plaatsen op zijn eigen website. Klanten vullen zelf hun gegevens en doen een directe aanvraag. De adviseur ontvangt de aanvraag in zijn mailbox en neemt telefonisch contact op met de klant. In dit gesprek controleert de adviseur of de consument alle vragen goed heeft begrepen en bespreekt de keuzes. Op deze wijze sluit de consument op een kostenefficiënte manier maar toch met hulp van deskundig advies zijn overlijdensrisicoverzekering online af. 11
14 VERSLAG VAN DE DIRECTIE Vermogensopbouw In 2015 is Legal & General opnieuw een onderscheidende aanbieder geweest op het gebied van vermogensadvies. Zo heeft de maatschappij bijvoorbeeld op de markt van uitgestelde en expirerende (oud regime) lijfrentes een unieke propositie. Introductie van een nieuw product en nieuwe fondsen hebben het marktaandeel verder vergroot. Legal Beleggen In 2015 introduceerde Legal & General een nieuw verzekeringsproduct voor zowel lijfrente (box 1) als voor beleggen in box 3: Legal Beleggen. Legal Beleggen is een unit linked verzekering met dezelfde kenmerken en flexibiliteit als een bancaire beleggingsrekening. Bij overlijden keert Legal Beleggen altijd 110% van de waarde van de beleggingen uit aan de aangewezen begunstigde(n). Dat gebeurt buiten de nalatenschap om. Ook op het terrein van kosten kan Legal Beleggen de concurrentie met zijn bancaire tegenhangers aan. Voor veel klanten is deze beleggingsverzekering daarom een uitstekend alternatief voor banksparen dan wel bancair beleggen. Legal & General onderscheidt zich verder door het aanbieden van uitsluitend fondsen van derden. Het palet biedt een ruime keuze aan beleggingsfondsen, waarbij zowel actieve als passieve fondsen worden aangeboden. Ook profiel- en mixfondsen, lifecyclefondsen en uiteraard duurzame fondsen zitten in het palet. Ondersteuning intermediair In mei organiseerde Legal & General een masterclass voor financieel adviseurs onder de titel Het nieuwe beleggen. Tijdens deze masterclass ging het onder andere over de mogelijkheden die de klant heeft om duurzaam te beleggen. In december 2015 organiseerde Legal & General een webinar voor financieel adviseurs. In het eerste deel van dit webinar discussieerden twee financieel adviseurs over het belang van beleggen in een financieel plan voor de klant. Daarna presenteerde Legal & General de voordelen die klanten hebben met oud-regime polissen. Consumentenbijeenkomst Ook in 2015 heeft Legal & General in samenwerking met financieel adviseurs een consumentenbijeenkomst georganiseerd. De bijeenkomst leverde veel waardevolle informatie op. Klanten gaven bijvoorbeeld aan dat zij een pro-actievere houding verwachten van adviseurs. Verder gaven zij aan behoefte te hebben aan periodiek eenvoudige overzichten van hun vermogensopbouw. Pensioen Ook in het vierde jaar dat Prisma Pensioen in de markt staat, liet de omzet in APE een hele mooie groei zien, een verdrievoudiging ten opzichte van de omzet in In aantallen zijn de nieuwe contracten tot nu toe ieder jaar verdubbeld. Ook in 2015 verdubbelde dat aantal ruimschoots. Performance In 2015 is financieel adviseurs gevraagd de dienstverlening van Legal & General te beoordelen. Ook op het gebied van collectief pensioen. Het onderzoek is uitgevoerd door GfK. De resultaten toonden aan dat de onderneming belangrijke stappen voorwaarts heeft gezet. Alle procesaspecten scoren een voldoende en op het gebied van imago en klantcontact scoort Legal & General beter dan de markt. Zo is de score voor bereikbaarheid een 7,8 waar de markt gemiddeld een 7,1 scoort. Dit positieve beeld werd bevestigd door het Adfiz Prestatie Onderzoek Legal & General kwam als beste verzekeraar uit de bus in de categorie Zakelijk Pensioen. Als sterkste punten werden genoemd de vakkundigheid van de medewerkers en de foutloosheid van offertes en polissen. 12
15 VERSLAG VAN DE DIRECTIE Effectieve najaarscampagne De motor van pensioen Traditiegetrouw stond het najaar in het teken van een grote communicatiecampagne voor Prisma Pensioen. Omdat Legal & General zich onderscheidt in de aanpak van het vermogensbeheer lag daar de nadruk op in de campagne De motor van pensioen. Deze campagne in combinatie met een scherp najaarstarief maakten van Prisma Pensioen een zeer aantrekkelijke propositie. Dit heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de omzet in Goed gewaardeerde bijeenkomsten Legal & General heeft verschillende bijeenkomsten georganiseerd, zowel landelijk als regionaal. De masterclass Onder de motorkap van pensioen bij EuroNext werd beoordeeld met een 8. Onderdelen in het programma waren: een toekomstvisie voor pensioen, beleggen met indextrackers en actuele juridische ontwikkelingen. In 2015 heeft de onderneming voor het eerst een bijeenkomst voor werkgevers met een Prisma Pensioenregeling georganiseerd. Ook deze bijeenkomst werd door de deelnemers met een 8 beoordeeld. Deze middag stond in het teken van kennismaken met Legal & General. Directeur grootaandeelhouder Voor de pensioenvoorziening van de DGA was Legal & General in 2015 opnieuw succesvol met een speciaal product: Nova Top Pensioen. Met de op handen zijnde veranderingen in wetgeving in 2016 heeft de onderneming financieel adviseurs en DGA s in het najaar van 2015 uitgebreid geïnformeerd. Hierbij zijn zij gewezen op de aangekondigde wijzigingen van opbouw van pensioen in eigen beheer en de oplossingen die Nova Top Pensioen biedt. Personeel en organisatie Legal & General heeft al vele jaren een uitstekend en gemotiveerd team van deskundige en betrokken medewerkers. Dat we in 2015 een groot aantal belangrijke doelstellingen hebben gerealiseerd, is in belangrijke mate aan hen te danken. Voor hun inzet, flexibiliteit, en loyaliteit heeft de directie veel waardering. Legal & General streeft naar een hoge mate van klanttevredenheid en dat kan alleen maar gerealiseerd worden als de medewerkers met plezier werken, zich gewaardeerd voelen, mogelijkheden krijgen om zich te ontplooien en zelf verantwoordelijkheid kunnen en durven nemen. Legal & General is een van de grotere werkgevers van Hilversum. Veel van deze medewerkers wonen dan ook in Hilversum of omgeving. De personele bezetting van de onderneming is in 2015 licht gedaald naar 148 fte vaste medewerkers (2014: 153 fte). De verhouding tussen mannen en vrouwen was in 2015 in balans met 55% respectievelijk 45% (58% en 42% in 2014). Legal & General is een organisatie met een open cultuur. Verbindend zijn met klanten is een belangrijk thema binnen de organisatie. Klantbelang centraal is ook als onderdeel opgenomen in de functiebeschrijvingen en dit thema komt terug in de doelstellingen van alle afdelingen. Legal & General is een lerende organisatie. Een organisatie die haar medewerkers in staat stelt de dienstverlening aan te passen aan een voortdurend veranderende omgeving door scholing, ontwikkeling en initiatief te stimuleren. Bij Legal & General wordt er jaarlijks een opleidingsprogramma ontwikkeld. Trainingen verzorgd door eigen medewerkers of trainingen door externe organisaties zijn hier onderdeel van. Individuele wensen van medewerkers komen ruimschoots aan bod tijdens de ontwikkelgesprekken gedurende het jaar. In 2015 heeft 75% van de medewerkers een opleiding of training gevolgd. Dit is boven de gestelde doelstelling van 70%. 13
16 VERSLAG VAN DE DIRECTIE Met betrekking tot de integriteit van medewerkers wordt in het kader van beoordelingscyclus jaarlijks getoetst op de naleving van de Gedragscode Verzekeraars. Ook wordt jaarlijks bij de beoordeling de Verklaring Gedragscode Belangenverstrengeling en Marktmisbruik ondertekend door de medewerkers. Binnen Legal & General is er aandacht voor diversiteit. Legal & General streeft naar een diverse personeelssamenstelling en benut de verschillende achtergronden en kwaliteiten van de medewerkers. Door met deze verschillen rekening te houden biedt Legal & General medewerkers kansen zich optimaal te ontplooien en in te zetten. In de directie van de onderneming waren helaas geen vrouwen vertegenwoordigd. Bij toekomstige wisselingen zal expliciet rekening gehouden worden met de verhouding tussen mannen en vrouwen in het bestuur. Legal & General hecht veel waarde aan het welzijn van de medewerkers. Een gezonde balans tussen werk en privé is belangrijk. Organisaties en functies zijn door allerlei interne- en externe factoren steeds meer onderhevig aan verandering. Hierbij moet gedacht worden aan het tempo van markt- en productontwikkelingen, voortschrijdende informatietechnologie en vergrijzing van de bevolking. Legal & General wil snel en slagvaardig kunnen blijven inspelen op dit soort veranderingen. Het is dan ook essentieel om goed opgeleide, breed inzetbare en gezonde medewerkers met een flexibele opstelling te hebben. Duurzame inzetbaarheid was een onderwerp dat hoog op de agenda staat bij Legal & General. In 2015 heeft Legal & General door haar arbodienst Medisch Consult de wettelijke risico-inventarisatie en evaluatie (RI&E) laten uitvoeren. Dit onderzoek is onderdeel van het arbobeleid. De RI&E is een periodiek onderzoek naar arbeidsomstandighedenrisico s in een bedrijf. In kaart gebrachte risico s worden verwerkt in een rapport. Voor Legal & General kwam het rapport er in grote lijnen op neer dat er geen knelpunten zijn gesignaleerd. Het ziekteverzuimpercentage is ten opzichte van vorig jaar licht gestegen naar 2,7% (2014: 2,1%). De meldingsfrequentie daalde naar 0,9 (2014 : 1,0). In 2015 is veel aandacht besteed aan de vervolgacties die de medewerkers gezamenlijk hebben vastgesteld na het medewerkerstevredenheidsonderzoek Per afdeling zijn met de medewerkers verbeteracties opgesteld die bijdragen aan een hogere medewerkerstevredenheid. Bedrijfsbreed is gewerkt aan verbetering van de communicatie en versnelling van de besluitvorming. Voortvarendheid gevraagd in het pensioendossier Nederland heeft een van de beste pensioenstelsels ter wereld. Iedere inwoner heeft in beginsel recht op een basispensioen, de AOW, dat wordt opgebracht door de werkenden (eerste pijler). Daarnaast bouwt meer dan 90% van de werknemers een pensioen op bij het bedrijf, waarvoor hij werkt (tweede pijler). In tegenstelling tot de AOW, gebaseerd op een omslagstelsel, wordt het bedrijfspensioen gefinancierd op basis van een kapitaalstelsel. De werknemer spaart circa 20% van zijn salaris voor zijn latere pensioen. Bovendien kan de Nederlandse burger nog pensioen opbouwen via fiscaal gefaciliteerde producten van banken en verzekeraars (derde pijler). De eerste en tweede pijler staan onder druk door de demografische veranderingen, die zich in Nederland, maar ook in de rest van Europa voltrekken. De bevolking veroudert en dat betekent dat er minder werkenden zijn om de AOW te betalen. Dit raakt ook de tweede pijler ondanks het kapitaalstelsel, waarop deze pijler rust. Door de vorm van de collectieve risicodeling in de tweede pijler is er sprake van kapitaalsoverdracht tussen generaties en dat gaat in de nabije toekomst wringen. Niet alleen vergrijst de bevolking, de gemiddelde Nederlander wordt ook nog steeds ouder. 14
17 VERSLAG VAN DE DIRECTIE De levensverwachting is sinds de instelling van de AOW in de jaren vijftig drastisch toegenomen en dat moet voor de AOW door de werkenden worden opgebracht. In het geval van de tweede pijler moet de langere levensduur uit de premies en uit de opgebouwde pensioenen voor de oorspronkelijke kortere levensduur worden gefinancierd. Als dan ook nog de beleggingsresultaten gedurende langere tijd tegenvallen, zoals de laatste 15 jaar, én de rente onveranderd laag blijft dan leidt dit alles samen tot tekorten in de tweede pijler. Tussen 2008 en 2014 is het gemiddelde pensioen in de tweede pijler ongeveer 10% achteruitgegaan Omdat dit gemiddelde pensioen ongeveer even groot is als de AOW uitkering betekent dit een gemiddelde inkomensachteruitgang van 5%. Noodzaak van veranderingen Er zitten dus een paar stevige barsten in het keurige bouwwerk van het Nederlandse pensioenstelstel. En de genoemde factoren zullen ook de komende jaren een negatieve rol blijven spelen. Vooral de lage rentestand is dodelijk voor de potentiële indexatie van de pensioenen. Kort samengevat: de Europese Centrale Bank lost de schulden op van de aangesloten landen, die ontstaan zijn door de falende bankensector, ten koste van de oudedagsvoorziening. Hoe dan ook het resultaat is een afnemend vertrouwen van de Nederlandse burger in het pensioenstelsel, vooral bij de jongeren. En zoals altijd komen op een dergelijk moment ook andere schoonheidsfoutjes aan het licht, die in tijden van voorspoed onvoldoende aandacht krijgen. De doorsneeproblematiek is wel de meest bekende. Alle deelnemers betalen ongeacht hun leeftijd dezelfde premie, namelijk een percentage van hun salaris. De premie van een 50-jarige brengt echter niet hetzelfde op als de premie van een 30-jarige gezien de veel langere looptijd van de laatste. Jongeren betalen hier dus meer dan ouderen voor dezelfde pensioenopbouw, dat prima is zolang iedereen gedurende zijn werkzame leven deelnemer blijft. En dat is allang niet meer zo. Behalve het veelvuldig wisselen van banen is ook het zelfstandig ondernemerschap, al dan niet gedwongen, een steeds meer voorkomend verschijnsel. Het feit, dat hoger opgeleiden en vaak beter betaalden langer leven dan lager opgeleiden, betekent zeker in sectorbrede pensioenfondsen, dat de laatste groep meebetaalt voor het pensioen van de eerste. Een significant percentage van de meer dan één miljoen zelfstandigen bouwt onvoldoende tot geen pensioen op. Al met al zit de Nederlandse werknemer gevangen in een regeling, die hem op termijn een nominale zekerheid biedt met een grote mate van waarschijnlijkheid dat die zekerheid niet wordt gerealiseerd. Nominaal omdat de beloofde bedragen geen inzicht geven in de reële bedragen op het moment van pensionering en niet gerealiseerd omdat kortingen en het achterwege blijven van indexaties aan de orde van de dag zijn. De noodzaak van aanpassing van het huidige stelsel wordt dan ook niet langer in twijfel getrokken. Het is vooral de voortgang waaraan het schort. De politiek heeft lange tijd voor struisvogel gespeeld en collectief het hoofd in het zand gestoken. En nu sinds ongeveer 2010 het besef is doorgebroken, is de oogst mager te noemen. Nationale pensioendialoog Eerst heeft de regering enige jaren gemodderd met wel of niet een reële regeling versus een nominale regeling. De reële regeling leek een goede kandidaat om een aantal van de problemen op te lossen. De pensioenbedragen zouden reëel worden en afhankelijk van de beleggingsresultaten. Dit sneuvelde op de angst voor juridische problemen bij het invaren van de bestaande regelingen in deze nieuwe reële regelingen. De bestaande regelingen betreffen toezeggingen en de deelnemers zouden wel eens gelijk kunnen krijgen van de rechter als ze zich hierop beriepen in hun verzet tegen een regeling, waarbij het risico bij hen zou komen te liggen. De huidige regering kwam uiteindelijk tot een halfbakken compromis, dat nog altijd nominaal belooft met het nog altijd bestaande grote risico, dat dit niet wordt waargemaakt. 15
18 VERSLAG VAN DE DIRECTIE De volgende stap zou een grondige herziening van het stelsel zijn. Om dit voortvarend op te pakken en vooral een zo breed mogelijk draagvlak te verkrijgen wordt vervolgens een nationale pensioendialoog gestart om over de toekomst van het pensioenstelsel het debat aan te gaan. Feitelijk zijn de enigen die bijdragen de usual suspects van vooral belanghebbenden of het nu specialisten van vakbonden, verzekeraars, of hooggeleerde dames en heren zijn, die hun leerstoel aan het onderwerp en de complexiteit ervan danken. In vrijwel alle bijdragen is er een soort reflex van dit kun je niet aan de gewone man overlaten, want dan gebeuren er ongelukken. Al dan niet krampachtig vasthouden aan dat wat we hebben is het gemiddelde en voorspelbare resultaat. Opmerkelijk en noemenswaardig zijn de bijdragen van AFM en DNB, die beide afzonderlijk van elkaar vergaande ingrepen durven voor te stellen. De toezichthouders verwerpen allebei de doorsneesystematiek op niet mis te verstane wijze. Beide pleiten voor verdergaande individualisering: het opbouwen van een eigen pensioenpot en voor een pensioenspaarplicht, ook voor zelfstandigen. De bijdrage van de SER Tegen die achtergrond is de bijdrage van de SER teleurstellend te noemen. Nu moet de SER worden nagegeven dat ze in hun advies Toekomst Pensioenstelsel meerdere varianten benoemen tot een nationale pensioenregeling toe, waarin alle Nederlandse werknemers onder een gelijk regime zouden vallen. Terecht wordt hiervan het politieke risico van afroming voor andere doeleinden te groot geacht. Toch is het uiteindelijke advies om een variant verder te onderzoeken, waarbinnen zoveel mogelijk bij het oude blijft. De werknemer moet deelnemen aan de pensioenregeling van zijn werkgever en de werkgever moet deelnemen aan een bedrijfstakpensioenfonds. Het betreft de variant van persoonlijke vermogensopbouw met collectieve risicodeling. Hetzelfde rapport serveert overigens ook hét voorbeeld van collectieve risicodeling, de doorsneesystematiek, af als zijnde achterhaald. De vraag is in hoeverre persoonlijke vermogensopbouw en collectieve risicodeling geen contradictio in terminis is. Zeker als tussen de regels van het SER rapport door valt te lezen, dat hoe verder die risicodeling wordt doorgevoerd des te beter het is. Brief Klijnsma Mevrouw Klijnsma heeft een brief van 25 kantjes nodig om zorgvuldig context, opbrengsten van de Nationale Pensioendialoog, uitgangspunten en waarden en maatschappelijke trends te schetsen. Van belang is haar terechte constatering, dat het hierboven genoemde compromis geen oplossing biedt voor het onderliggende fundamentele probleem, dat de huidige regelingen meer zekerheid suggereren dan ze waarmaken. En omdat risico s collectief worden gedeeld het draagvlak wegvalt op het moment van serieuze tegenvallers. Maar de door haar geboden hoofdlijnen voor een nieuw stelsel bevatten vooral veel open eindes. Niemand kan tegen een gedifferentieerde aanpak zijn die voor alle werkenden een toereikend aanvullend pensioen biedt. Maar hoe maatwerk en individuele keuzes samengaan met de te handhaven verplichtstelling wordt niet duidelijk. Deze hoofdlijn lijkt ook strijdig te zijn met een andere hoofdlijn, die streeft naar een transparanter en eenvoudiger pensioen. Dat daarbij de wens wordt uitgesproken de risicodeling te behouden, maar transparant en evenwichtig vorm te geven, maakt de zaak in ieder geval niet eenvoudiger. De wens om meer ruimte voor maatwerk en keuzemogelijkheden te bieden in de laatste hoofdlijn staat haaks op de verplichtstelling en gaat ook niet goed samen met de huidige risicodeling. Helder is de wens om de doorsneesystematiek af te schaffen. De ongerijmdheid van solidariteit over generaties heen is nu wel door elk Nederlands onderzoeksinstituut bestempeld als een dinosaurus, die al had moeten zijn uitgestorven, maar dat nog niet is. Het feit dat hierop tot 2020 wordt gestudeerd alvorens tot uitvoering van een oplossing over te gaan met een waarschijnlijk langdurige transitieperiode doet geen recht aan de urgentie van het probleem. Als het vast staat dat het de overheid in ieder geval geen geld mag kosten, betekent dit links of rechtsom een lastenverzwaring voor ons allemaal om zo gezamenlijk de 100 miljard op te hoesten, die de generaties vanaf 45 jaar te kort zullen komen bij afschaffing van de doorsneesystematiek. Dus een belastingverhoging. Dat zou sneller mogen en moeten. 16
19 VERSLAG VAN DE DIRECTIE Hetzelfde geldt voor de uitwerking van de voorkeur van de staatssecretaris voor de variant van persoonlijk pensioenvermogen met risicodeling. Een soort best of both worlds, een premieovereenkomst maar dan met collectieve elementen, die de sociale partners mogen invullen. En niet helemaal toevallig is er de eerder genoemde SER variant met dezelfde titel. Daar wordt echter openlijk gekozen voor zoveel mogelijk collectiviteit, wat toch op gespannen voet staat met een persoonlijk pensioenvermogen. En ook hier lopen we weer op tegen de opgebouwde rechten. Randvoorwaarde voor de uitwerking van de nieuwe pensioenovereenkomst is het vinden van een oplossing voor het onderbrengen van de opgebouwde pensioenaanspraken. En laat dit nu juist het punt zijn waarop het reële contract van een paar jaar geleden is gesneuveld. Daarom staat waarschijnlijk ook als voorbehoud in de brief, dat gewoon verder wordt gesleuteld aan de bestaande pensioenovereenkomsten, als dit niet mocht lukken. Kortom een reëel, om dat woord nog maar eens te gebruiken, risico, dat over vijf jaar de staatssecretaris weer terug bij af is. Ondanks de terechte constatering, dat het draagvlak dreigt weg te vallen, lijkt de geboden uitkomst toch op meer van hetzelfde met wat franje om aan de eisen van de tijd tegemoet te komen. Dit zal onvoldoende zijn om het vertrouwen in het stelsel terug te winnen en bovendien duurt het te lang. Pleidooi voor meer urgentie en verdergaande oplossingsrichtingen In de gehele brief van de staatssecretaris wordt voorbijgegaan aan het feit dat pensioengeld geld van de werknemer is. Elke maand wordt een aanzienlijk deel van zijn salaris ingehouden, waarover hij feitelijk niets meer te zeggen heeft. Ja, hem wordt beloofd dat hij mag rekenen op een mooi pensioen. En dat wordt vervolgens niet waargemaakt, omdat we blijven vasthouden aan het achterhaalde idee dat we een vergrijzende bevolking, die bovendien steeds ouder wordt, kunnen blijven voorzien van een waardevast pensioen op basis van fraaie beleggingsrendementen. Gezien de hoogte van de reserves werkt het premiestuur al meerdere jaren niet meer en nog altijd durven vakbonden niet hardop te zeggen, dat de risico s voor het pensioen bij de werknemer liggen. Als dat dan toch zo is of op korte termijn zal zijn dan ligt het toch voor de hand die werknemer ook meer zeggenschap te geven over zijn eigen geld. Maak een pensioenregeling verplicht, maar geef de werknemer de keuze om uit te stappen, de keuze voor een uitvoerder, de keuze voor zijn beleggingen en de keuze voor de mate waarin hij risico wil verzekeren. De SER variant met persoonlijke vermogensopbouw en vrijwillige risicodeling verdient een nader onderzoek als alternatief voor de variant met collectieve risicodeling. Ook al betekent dit dat heilige huisjes zoals de grote en de kleine verplichtstelling ter discussie komen te staan. In deze vrijwillige variant kan de werknemer kiezen voor de uitvoerder, voor zijn risicoprofiel, voor de hoogte van de inleg, voor de wijze van uitkering en of hij wel of niet een nabestaandenpensioen of arbeidsongeschiktheidspensioen wil verzekeren. Optie binnen deze variant zou nog kunnen zijn het wettelijk verplichten van het aanbieden van een pensioenregeling door de werkgever met een mogelijkheid voor de werknemer om te bedanken. Maar ook de verdergaande optie van een pensioenplicht, waardoor een percentage van het inkomen in ieder geval wordt aangewend voor pensioenopbouw. Een optie, die ook de AFM lijkt voor te staan in haar advies daarbij nadrukkelijk kiezend voor een soort minimumvariant waarop bijgespaard kan worden. Het is jammer dat de SER de vrijwillige variant terzijde schuift op basis van het argument dat hij slecht scoort op pensioenresultaat. Zeker daar waar de SER aantekent dat de beoordeling van de verschillende varianten niet absoluut is en vatbaar voor discussie. De staatssecretaris vindt dat de vrijwillige variant de deelnemer onvoldoende bescherming biedt, omdat mensen niet in staat zouden zijn verantwoord met hun eigen pensioen om te gaan. Het is onvermijdelijk dat het risico van het uiteindelijk opgebouwde pensioen bij de werknemer komt te liggen. Dan begint een geloofwaardig nieuw stelsel met het serieus nemen van de rechten van de individuele werknemer. En is het een goede volgende vraag hoe te voorkomen, dat de financiële ongeletterdheid van de gemiddelde werknemer niet uitdraait op teleurstellingen op de lange termijn door de verlokkingen van het hier en nu. Het uitgangspunt, dat alle keuzes worden gemaakt voor de werknemer is op termijn niet houdbaar. 17
20 Het gekozen tijdspad om tot 2020 de tijd te nemen om op het verkeerd gekozen ei te gaan broeden na al vijf jaren te hebben verspeeld zonder noemenswaardige voortgang kan desastreus zijn voor het vertrouwen in het huidige stelsel. Het vooruitzicht is dat de rente onveranderd laag blijft, ook de komende jaren. Dit betekent geen indexaties en verdere kortingen al dan niet gepaard gaand met premieverhogingen, die zowel werkgever als werknemer niet meer bereid zullen zijn om te betalen. Vertrouwen kan alleen worden teruggewonnen door een meerjarig programma dat werkt aan het pensioenbewustzijn en kennis van de gemiddelde Nederlander parallel aan een ontwikkeling van een nieuw stelsel, waarvan de voortgang transparant en helder wordt gecommuniceerd te beginnen in de eerste helft van : de meeste signalen staan op groen Na een jarenlange crisis vielen in 2015 weer de eerste positieve geluiden te horen in de sector voor levensverzekeringen. Uiteraard is de hypotheekmarkt aardig opgeveerd en dit gaat in 2016 doorzetten. Meer dan dat heeft de consument een stuk vertrouwen herwonnen, dat maakt dat hij weer verder kijkt dan een spaarrekening of extra afbetaling van de hypotheek. De onzekerheid in het pensioendossier maakt dat de oudedagsvoorziening meer en meer een serieus onderwerp wordt voor de gemiddelde Nederlander. De consument zoekt het advies van de onafhankelijke adviseur om een overzicht te krijgen over zijn financiële situatie en daarbij lijkt hij de meerwaarde van de onafhankelijke adviseur steeds meer te erkennen. Ook dit zal zich in 2016 verder ontwikkelen en ook in de jaren daarna. Het eindpunt is voorlopig niet bereikt. Er zit rek in de markt voor advies. Enerzijds zal deze markt groeien door de toenemende behoefte van de consument aan financieel inzicht, daar waar de overheid zich steeds verder terugtrekt. Anderzijds zal, door de voortschrijdende digitalisering van alle processen rondom het advies, het percentage consumenten dat bereid is om voor dit in prijs gedaalde advies te betalen, toenemen. Lagere adviesprijzen, maar potentieel veel grotere omzetvolumes. Legal & General heeft hierop voorgesorteerd niet alleen door het traject van offerte tot aanvraag te digitaliseren, maar ook door de adviseur met nieuwe tools te ondersteunen in nieuwe vormen van distributie, waarin technologie de adviseur kansen biedt in plaats van bedreigingen. Samen kunnen adviseur en verzekeraar ook in 2016 de klant zekerheid bieden in onzekere tijden, hem helpen vermogen op te bouwen voor later en hem helpen de dromen voor de toekomst van zichzelf of van zijn kinderen financieel mogelijk te maken. Hilversum, 24 maart 2016 Drs. A.T. Dolders Algemeen directeur 18
VERKORT JAARVERSLAG 2015
VERKORT JAARVERSLAG 2015 VOORWOORD Legal & General heeft in 2015 haar positie in de top tien van individuele levensverzekeraars wederom versterkt. Op alle actieve productmarkten heeft de maatschappij marktaandeel
Nadere informatieVERKORT JAARVERSLAG 2014
VERKORT JAARVERSLAG 2014 VOORWOORD In 2014 is ingezet op een focusstrategie. De onderneming richt zich volledig op de markten van overlijdensrisicoverzekeringen (ORV), beleggingsverzekeringen en collectief
Nadere informatieVERKORT JAARVERSLAG 2016
VERKORT JAARVERSLAG 2016 VOORWOORD In 2016 presteerde Legal & General beter dan de markt. Het marktaandeel groeide van 7,0% (2015) naar 8,6% in 2016. Het premievolume bedraagt in 2016 229 miljoen euro
Nadere informatieVOORWOORD KIJKEND NAAR 2014 ZIJN ER VOLOP GROEIMOGELIJKHEDEN VOOR DE INTERMEDIAIRE SECTOR. DE BEHOEFTE AAN ONAFHANKELIJK ADVIES NEEMT TOE.
VERKORT JAARVERSLAG 2013 VOORWOORD Het jaar 2013 is voor Legal & General, ondanks de uitdagende marktomstandigheden, een succesvol jaar geweest. Dit heeft geresulteerd in een resultaat van ruim 28 miljoen
Nadere informatieVERKORT JAARVERSLAG. Onderlinge Levensverzekering-Maatschappij s-gravenhage U.A.
VERKORT JAARVERSLAG 212 Onderlinge Levensverzekering-Maatschappij s-gravenhage U.A. PROFIEL De Onderlinge Levensverzekering-Maatschappij s-gravenhage U.A. stelt zich op grond van haar Reglement ten doel
Nadere informatie10 keer. Beste Levensverzekeraar. Voorwoord. individueel. Arno Dolders
verkort jaarverslag 2012 Voorwoord De financiële resultaten van Legal & General zijn zeer positief te noemen. Geschoond voor renteschommelingen bedraagt het operationele resultaat 36 miljoen euro na belasting
Nadere informatieSCILDON NV JAARVERSLAG 2017
SCILDON NV JAARVERSLAG 2017 VOORWOORD Het jaar 2017 was een bijzonder jaar voor Scildon. Het stond in het teken van de verkoop van Legal & General Nederland door het Britse Legal & General Group aan Chesnara
Nadere informatieSCILDON NV VERKORT JAARVERSLAG 2018
SCILDON NV VERKORT JAARVERSLAG 2018 VOORWOORD Scildon heeft in 2018 groei weten te realiseren in alle drie de kernactiviteiten: overlijdensrisicoverzekeringen, vermogensopbouw en collectief pensioen. In
Nadere informatieVERKORT JAARVERSLAG. Onderlinge Levensverzekering-Maatschappij s-gravenhage U.A.
VERKORT JAARVERSLAG 213 Onderlinge Levensverzekering-Maatschappij s-gravenhage U.A. PROFIEL De Onderlinge Levensverzekering-Maatschappij s-gravenhage U.A. stelt zich op grond van haar Reglement ten doel
Nadere informatieJaarcijfers 2012. 6 maart 2013
Jaarcijfers 2012 6 maart 2013 Overzicht Klantbelang gediend met stevig financieel fundament Resultaat 255 miljoen Dividendvoorstel 88 miljoen Solvabiliteit 293% Kosten verder verlaagd met 6% Eigen Vermogen
Nadere informatieVERKORT JAARVERSLAG. Onderlinge Levensverzekering-Maatschappij s-gravenhage U.A.
VERKORT JAARVERSLAG 214 Onderlinge Levensverzekering-Maatschappij s-gravenhage U.A. PROFIEL De Onderlinge Levensverzekering-Maatschappij s-gravenhage U.A. stelt zich op grond van haar Reglement ten doel
Nadere informatieINHOUDSOPGAVE. Bijlage: Governance principles
JAARVERSLAG 2014 INHOUDSOPGAVE Raad van commissarissen, bestuur, functionarissen en externe adviseurs 2 Kerncijfers 3 Bericht van de raad van commissarissen 4 Personalia raad van commissarissen 5 Verslag
Nadere informatieRaad van commissarissen, bestuur, functionarissen en externe adviseurs 3. Kerncijfers 4. Bericht van de raad van commissarissen 5
JAARVERSLAG 2016 INHOUDSOPGAVE Pagina Raad van commissarissen, bestuur, functionarissen en externe adviseurs 3 Kerncijfers 4 Bericht van de raad van commissarissen 5 Personalia raad van commissarissen
Nadere informatieVerkort Jaarverslag 2016
Verkort Jaarverslag 2016 Onderlinge Levensverzekering-Maatschappij s-gravenhage U.A. 2 verkort jaarverslag 2016 3 Profiel De Maatschappij is in 1895 opgericht in een tijd waarin de overheid op sociaal
Nadere informatieWAT SPEELT ER ROND UW PENSIOEN BIJ SPUN?
WAT SPEELT ER ROND UW PENSIOEN BIJ SPUN? Bijeenkomst voor pensioengerechtigden Dick Vis, voorzitter Stichting Pensioenfonds Urenco Nederland 20 september 2016 Agenda 1. Samenvatting jaarverslag 2015 2.
Nadere informatieOudedagsvoorziening nu en straks. Casper van Ewijk Netspar & Universiteit van Amsterdam
Oudedagsvoorziening nu en straks Casper van Ewijk Netspar & Universiteit van Amsterdam SER, 24 juni 2014 Agenda Internationaal perspectief Probleemanalyse Houdbaarheid Maatschappelijke trends Keuzes voor
Nadere informatiePersbericht. ABP verlaagt pensioen in 2013 met 0,5% Ondanks goed rendement stijgt dekkingsgraad in 2012 onvoldoende
Persbericht ABP verlaagt pensioen in 2013 met 0,5% Ondanks goed rendement stijgt dekkingsgraad in 2012 onvoldoende Hoofdpunten: Verlaging pensioen met 0,5% per 1 april 2013 definitief Mogelijk aanvullende
Nadere informatieJaarrekening Onderlinge Waarborgmaatschappij SAZAS U.A.
Jaarrekening 2016 Onderlinge Waarborgmaatschappij SAZAS U.A. SAZAS U.A Jaarrekening 2016 Inleiding V oor u ligt het verslag van de Onderlinge Waarborgmaatschappij SAZAS U.A. Dit verslag is een verantwoording
Nadere informatieDe opmars van (C)DC een onomkeerbare trend?
De opmars van (C) een onomkeerbare trend? Kennissessie Pensioenfederatie Jaarcongres 2017 René van de Kieft (MN) en Roel Beetsma (MN leerstoel UvA) Mei 2017 Agenda 1. Inleiding 2. DB vs. Kennissessie DB
Nadere informatieOp koers blijven voor een goed pensioen: een update van het bestuur
Op koers blijven voor een goed pensioen: een update van het bestuur Agenda Stand van zaken PPF APG: kerngegevens, beleggingsresultaten dekkingsgraadontwikkeling Deelnemerstevredenheidsonderzoek Effecten
Nadere informatiePERSBERICHT. Versterking kapitaalpositie ING met 10 miljard euro
PERSBERICHT Versterking kapitaalpositie ING met 10 miljard euro Op 19 oktober 2008 is bekend gemaakt dat ING haar kapitaal verder heeft versterkt met behulp van de Nederlandse overheid. De solvabiliteit,
Nadere informatieGeef elke Nederlander een persoonlijke pensioenrekening. Position paper: Toekomst pensioenstelsel
Geef elke Nederlander een persoonlijke pensioenrekening Position paper: Toekomst pensioenstelsel Publicatiedatum: juni 2016 Autoriteit Financiële Markten De AFM maakt zich sterk voor eerlijke en transparante
Nadere informatiePersbericht. Kwartaalbericht: vierde kwartaal 2011
Persbericht Kwartaalbericht: vierde kwartaal 2011 Hoofdpunten: Dekkingsgraad van 94% is te laag: aanvullende maatregelen nodig Beschikbaar vermogen stijgt met ruim 11 miljard Door gedaalde rente nemen
Nadere informatiePensioen voor uw medewerkers
Allianz Nederland Levensverzekering N.V. Pensioen voor uw medewerkers Allianz Design Pensioen Een goed pensioen voor uw medewerkers U wilt uw personeel goed belonen. Omdat ze het verdienen, omdat u hen
Nadere informatieDienstenwijzer Visie Verzekeringen
Dienstenwijzer Visie Verzekeringen Deze dienstenwijzer wordt u aangeboden door Visie Verzekeringen. In deze dienstenwijzer zetten wij uiteen waar Visie Verzekeringen voor staat en welke diensten zij verricht.
Nadere informatieAanvullendPensioenRekening
AanvullendPensioenRekening Na uw pensionering wilt u net zo comfortabel blijven leven als u nu doet. U heeft een pensioen opgebouwd, maar dat betekent doorgaans een verlaging van uw inkomen in de toekomst.
Nadere informatieHet 2020-plan van Klijnsma in vogelvlucht
Het 2020-plan van Klijnsma in vogelvlucht De perspectiefnota vanuit een praktisch perspectief Raimond Schikhof Waarom naar een nieuw perspectief? De arbeidsmarkt verandert Lage rente, financiële crisis
Nadere informatieInformatiebijeenkomst Pensioenfonds KPN Pensioengerechtigden. Oktober 2013
Informatiebijeenkomst Pensioenfonds KPN Pensioengerechtigden Oktober 2013 1 Pensioenstelsel Individueel Pensioen fonds Overheid Lijfrente Pensioen AOW B E L A S T I N G 2 Programma bestuur en taken bestuur
Nadere informatieUW PENSIOEN BIJ SPUN. Bijeenkomst voor pensioengerechtigden Dick Vis, voorzitter Stichting Pensioenfonds Urenco Nederland 22 mei 2018
UW PENSIOEN BIJ SPUN Bijeenkomst voor pensioengerechtigden Dick Vis, voorzitter Stichting Pensioenfonds Urenco Nederland 22 mei 2018 Gezien op tv op 7 mei? Zwarte Zwanen schetst eenzijdig, negatief beeld
Nadere informatieVERKORT JAARVERSLAG. Onderlinge Levensverzekering-Maatschappij,, s-gravenhage U.A.
VERKORT JAARVERSLAG Onderlinge Levensverzekering-Maatschappij,, s-gravenhage U.A. PROFIEL De Onderlinge s-gravenhage is in 1895 opgericht in een tijd waarin de overheid op sociaal terrein weinig regelde
Nadere informatieVerkort Jaarverslag 2018
Verkort Jaarverslag 2018 Onderlinge Levensverzekering-Maatschappij s-gravenhage U.A. Verkort verslag Solvabiliteit De solvabiliteit is in 2018 gestegen naar 224% (2017: 169%). Deze stijging komt vooral
Nadere informatieUitvoering van rechtstreeks verzekerde regelingen
RAPPORT ACHMEA PENSIOEN- & LEVENSVERZEKERINGEN N.V. Laan van Malkenschoten 20 Postbus 9150 7300 HZ Apeldoorn www.achmea.nl Uitvoering van rechtstreeks verzekerde regelingen Rapportage Intern toezicht in
Nadere informatieVerkort Jaarverslag 2017
Verkort Jaarverslag 2017 Onderlinge Levensverzekering-Maatschappij s-gravenhage U.A. Profiel Samen, Zeker en Betrokken sinds 1895 Samen In het jaar 1895 werd onder het motto: samen sterk Onderlinge Levensverzekering-Maatschappij
Nadere informatieToekomst Pensioenstelsel
Toekomst Pensioenstelsel Bijeenkomst NVOG Arnhem, 22 november 2017 Corien Wortmann-Kool Bestuursvoorzitter ABP 2 Actuele financiële positie ABP Onze financiële positie (per 30 september 2017) bron: www.abp.nl
Nadere informatieALV CDAV Brabant 3 oktober 2015
Vrouw en Pensioen anno 2015 e.v. Balans tussen werk, zorg en invloed ALV CDAV Brabant 3 oktober 2015 Mr. Caroline Jones Groeneweg RB Even voorstellen 3 pijlers Nederlands pensioenstelsel 3.Privé 2.De werkgever
Nadere informatieAllianz Design Pensioen ALLIANZ PENSIOEN VOOR UW MEDEWERKERS. Allianz Design Pensioen
Allianz Design Pensioen ALLIANZ PENSIOEN VOOR UW MEDEWERKERS Allianz Design Pensioen EEN GOED PENSIOEN VOOR UW MEDEWERKERS U wilt uw personeel goed belonen. Omdat ze het verdienen, omdat u hen wilt motiveren
Nadere informatieONDERLINGE S-GRAVENHAGE
delen gevoel vertrouwen gevonden avontuur genieten ONDERLINGE S-GRAVENHAGE Momenten vrienden verhuizen afscheid leven huwelijk samen 2 blijdschap verrassing Verzekerde groeikracht Iedereen hoopt op een
Nadere informatieVerzekeren Met advies. Goed om te weten
Verzekeren Met advies Goed om te weten Zoekt u de juiste verzekering, voor uzelf, voor uw bedrijf of voor uw personeel? De ING helpt u daar graag bij. In deze Dienstenwijzer Verzekeren leest u wie wij
Nadere informatieVerslag bijeenkomst SVG 9 maart 2016
Verslag bijeenkomst SVG 9 maart 2016 Op woensdagmiddag 9 maart, aansluitend aan de jaarbijeenkomst van de Vereniging Gepensioneerden Getronics (VGG), organiseerde Stichting Voorzieningsfonds Getronics
Nadere informatieUitvoering van rechtstreeks verzekerde regelingen
RAPPORT Prins Willem-Alexanderlaan 651 Postbus 700 7300 HC Apeldoorn Telefoon (055) 579 39 48 www.achmea.nl Uitvoering van rechtstreeks verzekerde regelingen Rapportage Intern toezicht in het kader van
Nadere informatieInvesteren in vertrouwen. Samenvatting Meerjarenbeleidsplan 2011-2015
Investeren in vertrouwen Samenvatting Meerjarenbeleidsplan 2011-2015 1 Pensioenfonds Zorg en Welzijn: het pensioenfonds voor de sector zorg en welzijn Het meerjarenbeleidsplan 2011-2015 beschrijft welke
Nadere informatiePENSIOENBAROMETER 2012 Onderzoek van GfK Panel Services in opdracht van Montae
PENSIOENBAROMETER 2012 Onderzoek van GfK Panel Services in opdracht van Montae Op macroniveau begrijpt de grote meerderheid van de Nederlandse werknemers dat ingrepen in het pensioenstelsel noodzakelijk
Nadere informatie2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE. Datum Betreft Financiële positie pensioenfondsen
> Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333
Nadere informatieOudedagsvoorzieningen. LeefVrij
Oudedagsvoorzieningen LeefVrij Oudedagsvoorzieningen LeefVrij Uw lijfrenteverzekering komt binnenkort tot uitkering. Daar heeft u jaren premies of een koopsom voor betaald. Nu is de tijd gekomen om ervan
Nadere informatieNetto resultaat H1 163 miljoen Actieve benadering klanten beleggingsverzekeringen in volle gang
Netto resultaat H1 163 miljoen Actieve benadering klanten beleggingsverzekeringen in volle gang Toelichting op de halfjaarcijfers 2011 door: Jos Baeten, Voorzitter Raad van Bestuur Roel Wijmenga, CFO Ontwikkelingen
Nadere informatie2013 verkort in beeld. Ontwikkelingen. Pensioenen Beleggingen Organogram
02 verkort in beeld 03 Ontwikkelingen 05 08 10 Pensioenen Beleggingen Organogram Aantal deelnemers dat pensioen opbouwt Aantal personen dat een ouderdomspensioen ontvangt Aantal deelnemers met slapende
Nadere informatieTOETSINGCRITERIA PENSIOENSTELSEL GEZAMENLIJKE OUDERENORGANISATIES
TOETSINGCRITERIA PENSIOENSTELSEL GEZAMENLIJKE OUDERENORGANISATIES Doel: Het doel van deze notitie is het formuleren van criteria, waarmee voorstellen op pensioengebied kunnen worden beoordeeld. Strategie:
Nadere informatieWat is nu precies de rol van de werkgever, de vakbonden en het bestuur van het pensioenfonds?
Veelgestelde vragen en antwoorden Ontbinding Stichting Pensioenfonds Bavaria (in liquidatie) Wat gaat er op 1 april 2017 gebeuren? Dan gaan de opgebouwde pensioenaanspraken van de actieve en gewezen deelnemers
Nadere informatieGeef pensioen de aandacht die het verdient. Jaarbericht Stichting Pensioenfonds
Geef pensioen de aandacht die het verdient Jaarbericht Stichting Pensioenfonds Vijf mythes over pensioen Over pensioenen zijn meerdere mythes in omloop. Het is belangrijk om te weten hoe het wel zit. De
Nadere informatieEEN GOED PENSIOEN BEGINT BIJ EEN GOEDE PENSIOENREGELING
PRISMA PENSIOEN INFORMATIE VOOR DE WERKNEMER EEN GOED PENSIOEN BEGINT BIJ EEN GOEDE PENSIOENREGELING Misschien staat het nog ver van u af: uw pensioen. Toch is het belangrijk om daar nu al bij stil te
Nadere informatieHet Garantiepensioen met collectief beleggen en kasstroommatch
Het Garantiepensioen met collectief beleggen en kasstroommatch Het Garantiepensioen met collectief beleggen en kasstroommatch Pag. /8 Delta Lloyd garandeert de opgebouwde aanspraken en tarieven. Het Garantiepensioen
Nadere informatiePensioen voor de toekomst
Pensioen voor de toekomst KlikPensioen als ideale synthese van premie- en uitkeringsovereenkomsten Inhoud - Inleiding 1. Heldere uitgangspunten voor een goed pensioen 2. Pensioenoplossing voor vandaag
Nadere informatieInformatiebijeenkomst Pensioenen: actueler dan ooit. Oktober 2013
Informatiebijeenkomst Pensioenen: actueler dan ooit Oktober 2013 1 Pensioenstelsel Individueel Pensioen fonds Overheid Lijfrente Pensioen AOW B E L A S T I N G 2 Programma bestuur en taken bestuur de pensioenregeling
Nadere informatieUw mening over pensioen
Uw mening over pensioen Onderzoek naar de risicohouding van pensioenopbouwers en pensioenontvangers van Philips Pensioenfonds mei / juni 2013 Philips Pensioenfonds Inhoud Aanleiding onderzoek Opzet onderzoek
Nadere informatiePensioenfonds Robeco. Populair Jaarverslag 2014
Pensioenfonds Robeco Populair Jaarverslag 2014 2014 was een bewogen jaar voor Pensioenfonds Robeco door de sterk dalende rente en de veranderende wet- en regelgeving. In het jaarverslag blikken wij als
Nadere informatieGouden Handdruk Polis
Gouden Handdruk Polis Optimaal rendement op uw ontslagvergoeding Uniek in Nederland Terugstortingsmogelijkheid in het depot als u uw uitkering op enig moment niet meer nodig heeft. Uw adviseur vertelt
Nadere informatieHet webinar Pensioen 2.0 begint om 20.03
Nog even geduld Het webinar Pensioen 2.0 begint om 20.03 Twitter? @BrightPensioen #NLPensioenbewust Pensioen 2.0 Twitter? @BrightPensioen #NLPensioenbewust Enkele onderwerpen Hoe werkt pensioen in Nederland?
Nadere informatie2011 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG
2011 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG 1 Toelichting op het jaarverslag In het jaarverslag legt het pensioenfonds uitgebreid verantwoording af over de ontwikkelingen, besluiten en gebeurtenissen
Nadere informatieQuiz. Heeft u een telefoon met internet? Ga naar kahoot.it en doe mee
Quiz Heeft u een telefoon met internet? Ga naar kahoot.it en doe mee 2 de pijler SP PvdA GroenLinks CDA 50Plus ChristenUnie SGP D66 VVD PVV Verdere versobering Doorsneepremie Contract Max 40,4% aftrekbaar
Nadere informatieVermogen opbouwen voor later
BeleggingsRekening U wilt geld opzij zetten voor later en een vermogen opbouwen. Omdat uw kinderen nog gaan studeren, u graag die verre reis wilt maken, een tweede huis wilt kopen, eerder wilt stoppen
Nadere informatieDienstenwijzer Verzekeren
Dienstenwijzer Verzekeren U wilt iets verzekeren, privé of zakelijk. De ING helpt u daar graag bij. In deze Dienstenwijzer Verzekeren leest u wie wij zijn en hoe wij werken. Ook vertellen we u welke verzekeringen
Nadere informatieAanpassing pensioenregeling een must. Presentatie: Marcel Brussee / voorzitter SPH Kees Lekkerkerker / directeur HRM
Aanpassing pensioenregeling een must Presentatie: Marcel Brussee / voorzitter SPH Kees Lekkerkerker / directeur HRM 1 Aanpassing pensioenregeling een must Inhoud Marcel Brussee: Achtergrond wijzigingen
Nadere informatielevensverzekeringen schadeverzekeringen spaarrekeningen hypotheken kredieten beleggen in fondsen Onze adresgegevens zijn:
van Hagedoorn Assurantiën. Wij willen ons graag aan u voorstellen en u informeren over wie wij zijn en onze werkwijze. In dit document geven wij u een beschrijving van onze diensten en de tarieven. Wie
Nadere informatieAlgemene Ledenvergadering Vereniging (VeLP) 17 februari 2011
Algemene Ledenvergadering Vereniging (VeLP) 17 februari 2011 Agenda Welkom Notulen vergadering 2 november Performance SPLB Het pensioengebouw en juridisch advies Financiën Communicatie en LinkedIn groep
Nadere informatieWat zijn de mogelijkheden met uw beleggingsverzekering?
Wat zijn de mogelijkheden met uw beleggingsverzekering? verzekering bedrijfsrisico hypotheek pensioen Hersteladvies is kosteloos Wij kijken graag met u naar de mogelijkheden van uw beleggingsverzekering.
Nadere informatieOnze bereikbaarheid U kunt ons op een aantal manieren bereiken voor vragen, advies, mutaties of meldingen.
WFT Dienstenwijzer Inleiding U bent van plan de zorg voor uw financiële zaken/verzekeringen toe te vertrouwen aan ons kantoor. Een goede beslissing. U kunt er zeker van zijn dat uw financiële belangen
Nadere informatieVerkort Jaarverslag 2015
Verkort Jaarverslag 215 Onderlinge Levensverzekering-Maatschappij s-gravenhage U.A. 2 verkort jaarverslag 215 3 Profiel De Maatschappij is in 1895 opgericht in een tijd waarin de overheid op sociaal terrein
Nadere informatieResultaten Pensioenforum 26 juni en 3 juli
Resultaten Pensioenforum 26 juni en 3 juli De weg naar het nieuwe pensioencontract Stichting Pensioenfonds OWASE 18 juli 2013 1/10/2014 Inhoud Samenvatting Conclusies Aanbevelingen Resultaten - per vraag
Nadere informatieKernvragen bij een collectieve Pensioen regeling. Voor ondernemers die op zoek zijn naar een pensioenregeling voor hun personeel
Kernvragen bij een collectieve Pensioen regeling Voor ondernemers die op zoek zijn naar een pensioenregeling voor hun personeel Kernvragen bij een collectieve Pensioenregeling U geeft uw werknemers goede
Nadere informatieONDERWERP PRESENTATIE IS EEN STELSELWIJZIGING IN BELANG VAN U ALS DEELNEMER? GENOEMDE ONTWIKKELINGEN / PROBLEMEN OM ONS PENSIOEN STELSEL TE WIJZIGEN
ONDERWERP PRESENTATIE IS EEN STELSELWIJZIGING IN BELANG VAN U ALS DEELNEMER? GENOEMDE ONTWIKKELINGEN / PROBLEMEN OM ONS PENSIOEN STELSEL TE WIJZIGEN 1 GEVOLGEN DEMOGRAFISCHE ONTWIKKELINGEN 2 REKENRENTE,
Nadere informatiePresentatie voor de PVGE Best Roel Fonville Best, 10 maart 2017
10-3-2017 Presentatie voor de PVGE Best Roel Fonville Best, 10 maart 2017 1 10-3-2017 2 Opleiding: Doctoraal diploma Anorganische Chemie RU Groningen Carrière: Ruim 30 jaar Koninklijke Philips Electronics:
Nadere informatie152 De Pensioenwereld in 2015
16 152 De Pensioenwereld in 2015 Ontwikkelingen in de pensioenmarkt 153 Pensioenproducten standaardiseren, gedegen vergelijking blijft noodzakelijk Auteurs: Olivier Roodenburg en Marcel Schep Het pensioenlandschap
Nadere informatieUitvoering van rechtstreeks verzekerde regelingen
RAPPORT DIVISIE PENSIOEN & LEVEN Laan van Malkenschoten 20 Postbus 9150 7300 HZ Apeldoorn www.achmea.nl Uitvoering van rechtstreeks verzekerde regelingen Rapportage Intern toezicht in het kader van 2013
Nadere informatieCentraal Beheer APF. voorgesorteerd op het nieuwe pensioenstelsel
Centraal Beheer APF voorgesorteerd op het nieuwe pensioenstelsel Centraal Beheer APF is positief over het feit dat sociale partners en het kabinet onlangs tot een pensioenakkoord gekomen zijn. Bij de vakbonden
Nadere informatieVermogen opbouwen voor later
BeleggingsRekening U wilt geld opzij zetten voor later en een vermogen opbouwen. Omdat uw kinderen nog gaan studeren, u graag die verre reis wilt maken, een tweede huis wilt kopen, eerder wilt stoppen
Nadere informatieKlaar voor uw pensioen. Kies de lijfrenteuitkering die past bij uw wensen
Klaar voor uw pensioen Kies de lijfrenteuitkering die past bij uw wensen 2 Uw toekomst met financieel perspectief Uw pensioen is in aantocht. Als u via één of meerdere lijfrentepolissen geld opzij hebt
Nadere informatieVermogen opbouwen voor aflossen hypotheek
EigenWoningRekening U heeft een inkomen en een eigen woning. En u wilt in de toekomst de hypotheek helemaal of voor een groot gedeelte aflossen, zodat u in uw eigen woning kunt blijven wonen. Vermogen
Nadere informatieCentraal Beheer APF. Coöperatief, transparant en digitaal
Centraal Beheer APF Coöperatief, transparant en digitaal 1 Aangenaam Jop Versteegt Business Development Director Jop.Versteegt@Achmea.nl 06 12 99 66 84 Edwin Troost Senior Accountmanager Edwin.Troost@Achmea.nl
Nadere informatieWelke DGA heeft straks pensioen?
Welke DGA heeft straks pensioen? WHITEPAPER Gemaakt door: info@tavernemeun.nl www.tavernemeun.nl 0318-518810 Pensioen: een serieuze aangelegenheid De directeur grootaandeelhouder is geen werknemer in de
Nadere informatieVia deze brief krijgt u verdere (achtergrond)informatie over de huidige situatie en wat dit voor uw pensioen betekent.
Naam Adres Postcode + woonplaats Land ONDERWERP: SITUATIE PENSIOENFONDS ROCKWOOL EN MOGELIJKE VERLAGING VAN UW PENSIOEN BIJLAGEN: EVALUATIEMOMENTEN IN HERSTELPLAN, ONTWIKKELING DEKKINGSGRAAD, DEKKINGSGRAAD
Nadere informatieVermogen opbouwen voor aflossen hypotheek
EigenWoningRekening U heeft een inkomen en een eigen woning. En u wilt in de toekomst de hypotheek helemaal of voor een groot gedeelte aflossen, zodat u in uw eigen woning kunt blijven wonen. Vermogen
Nadere informatie2013 in het kort SAMENVATTING VAN HET JAARVERSLAG
2013 in het kort SAMENVATTING VAN HET JAARVERSLAG 1 Toelichting op het jaarverslag In het Jaarverslag 2013 legt het pensioenfonds uitgebreid verantwoording af over de ontwikkelingen, besluiten en gebeurtenissen
Nadere informatiePensioenfonds DSM Nederland
Pensioenfonds DSM Nederland door Ton de Boer op verzoek van VDP 12-12-2016 Pensioenfonds DSM Nederland 1 AGENDA 1. Inleiding 2. Huidige situatie a) Financieel b) Uitkomsten deelnemersonderzoek c) Besluiten
Nadere informatieTAF Overlijdensrisicoverzekering
TAF Overlijdensrisicoverzekering Een overlijdensrisicoverzekering zoals ú het wilt TAF biedt u uitstekende overlijdensrisicoverzekeringen die uw nabestaanden beschermen tegen de ongewenste financiële gevolgen
Nadere informatieINHOUDSOPGAVE. Bijlage: Governance principles
JAARVERSLAG 2013 INHOUDSOPGAVE Raad van commissarissen, bestuur, functionarissen en externe adviseurs 2 Kerncijfers 3 Bericht van de raad van commissarissen 4 Personalia raad van commissarissen 6 Verslag
Nadere informatieVerkort jaarverslag 2013
Verkort jaarverslag 2013 Uitgave van Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Houtverwerkende Industrie en Jachtbouw Voorwoord 2013 was een bijzonder jaar. Het was het eerste jaar samen voor het Pensioenfonds
Nadere informatieKen je lijfrente. Lijfrente nieuw regime
Ken je lijfrente Lijfrente nieuw regime Lijfrente nieuw regime Het kapitaal van uw lijfrenteverzekering komt beschikbaar. Wat kunt u doen? Een aantal jaren geleden hebt u een lijfrenteverzekering afgesloten.
Nadere informatieDe dekkingsgraad van het Pensioenfonds is bijna elke maand anders. Dat komt vooral door de rentestand en onze beleggingsopbrengsten.
Nieuwsbrief Ballast Nedam Pensioenfonds September 2013 Tijd voor een nieuwsbrief van uw Pensioenfonds. Er gebeurt veel in de Nederlandse pensioenwereld; dat kan u bijna niet zijn ontgaan. In onze vorige
Nadere informatie4e kwartaal 2015 Den Haag, 21 januari 2016
Kwartaalbericht 4e kwartaal 2015 Den Haag, 21 januari 2016 Samenvatting cijfers per 31 december 2015 Dekkingsgraad (UFR): 100,5% Beleidsdekkingsgraad: 104,4% Belegd vermogen: 19,9 miljard Rendement 4 e
Nadere informatieEEN GOED PENSIOEN BEGINT BIJ EEN GOEDE PENSIOENREGELING
PRISMA PENSIOEN INFORMATIE VOOR DE WERKNEMER EEN GOED PENSIOEN BEGINT BIJ EEN GOEDE PENSIOENREGELING Misschien staat het nog ver van u af: uw pensioen. Toch is het belangrijk om daar nu al bij stil te
Nadere informatieNieuwe pensioenregeling vanaf 1 januari 2015. Jan Raaijmakers Aad van der Tak Michel Stok Voorzitter Manager Pensioenfonds Extern actuarieel adviseur
Nieuwe pensioenregeling vanaf 1 januari 2015 Jan Raaijmakers Aad van der Tak Michel Stok Voorzitter Manager Pensioenfonds Extern actuarieel adviseur Agenda 1. Rol klankbordgroep 2. Waarom een nieuwe pensioenregeling?
Nadere informatieWat te doen met je pensioen? Grip op je Vermogen - Dirk van Ommeren - 3 oktober 2014
Wat te doen met je pensioen? Grip op je Vermogen - Dirk van Ommeren - 3 oktober 2014 2 Pensioen: turen naar de vrijheid 50 jaar lang werken we toe naar ons pensioen Dan willen we onafhankelijk zijn En
Nadere informatieUitvoering van rechtstreeks verzekerde regelingen
RAPPORT ACHMEA PENSIOEN- & LEVENSVERZEKERINGEN N.V. Laan van Malkenschoten 20 Postbus 9150 7300 HZ Apeldoorn www.achmea.nl Uitvoering van rechtstreeks verzekerde regelingen Rapportage Intern toezicht in
Nadere informatie2012 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG
2012 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG 1 Toelichting op het jaarverslag In het Jaarverslag 2012 legt het pensioenfonds uitgebreid verantwoording af over de ontwikkelingen, besluiten en gebeurtenissen
Nadere informatieniet opbouwende polis
Legal & General heeft per 21 augustus 2015 100% van de klanten met een niet opbouwende polis geactiveerd. Dit resultaat is per 31 maart 2016 als volgt samengesteld; 39 % 14 % Verzekering is inmiddels opbouwend
Nadere informatie2e kwartaal 2017 Den Haag, juli 2017
Kwartaalbericht 2e kwartaal 2017 Den Haag, juli 2017 Samenvatting cijfers per 30 juni 2017 Dekkingsgraad (UFR): 104,9% Beleidsdekkingsgraad: 101,8% Belegd vermogen: 23,5 miljard Rendement 2017 t/m juni:
Nadere informatieNabestaandenverzekering Collectief voor werknemers
COLLECTIEVE NABESTAANDENVERZEKERING Informatie voor de werkgever Nabestaandenverzekering Collectief voor werknemers Netto-uitkering(en) voor de achterblijvende partner Nabestaandenverzekering Collectief
Nadere informatieABN AMRO Investment Management B.V. Jaarrekening 2013
Jaarrekening 2013 Pagina 1 van 12 INHOUD Pagina Directieverslag 3 Balans per 31 december 2013 4 Winst- en verliesrekening 2013 5 Toelichting algemeen 6 Toelichting op de balans per 31 december 2013 8 Toelichting
Nadere informatieGROEI NAAR VERMOGEN. Gouden Handdruk HOOG RENDEMENT LAGE KOSTEN INFLATIEBESTENDIG
GROEI NAAR VERMOGEN Gouden Handdruk HOOG RENDEMENT LAGE KOSTEN INFLATIEBESTENDIG Maak optimaal gebruik van uw ontslagvergoeding U heeft bij uw ontslag een financiële vergoeding gekregen van uw werkgever
Nadere informatie