Waterrijk, Vogelrijk, Kansrijk. Een visie op water en vogels in Nederland

Transcriptie

1 Watrrijk, Voglrijk, Kansrijk En visi op watr n vogls in Ndrland

2 Watrrijk, voglrijk, kansrijk a r i s d m Watr lijkt hl vanzlfsprknd. Dat is ht in zkr zin ook. Zondr watr immrs gn lvn. Maar waar ovrvlod is, daar schuilt ht risico van nonchalanc. Waarom zou j r bdachtzaam m omspringn? Lang tijd lk ht r in Ndrland op, dat w mt watr kondn don wat w wildn. Mt windmolns n latr mt gmaln kondn w watr onglimitrd wgpompn n land winnn. Mt dijkn was ht watr t krn. Rivirn kondn wordn gtmd n bochtn rchtgtrokkn. Inmiddls zijn w wijzr n zin w d krzijdn rvan. Zo blijkt d watrbhrsing voor d landbouw soms dsastrus uit t pakkn voor natuurgbidn, di vrdrogn. Inmiddls stuitn w ook op d grnzn van bmaling van laagglgn vngbidn. Onomkrbar bodmdaling is ht gvolg n vroorzaakt niuw problmn. En ho bgrijplijk al onz inspanningn voor n vilig kust ook zijn, mt all watrkringn vrdwn ook d natuurlijk dynamik. Mt grot gvolgn voor flora n fauna. En alsof dat nog nit gnog is, motn w ons door klimaatvrandring voorbridn op n stijgnd zspigl n grotr pikafvorn door onz rivirn. Al dz problmn bidn ook kansn. En prachtkans zlfs, om t latn zin dat w in Ndrland écht watrbouwrs zijn. En nit tégn ht watr, maar mét ht watr gaan wrkn. Op n manir di ons droog n vilig houdt, maar tglijkrtijd watr in zijn natuurlijkhid mr ruimt gft. Ht Ndrlands landschap zal rdoor vrandrn. Maar nit tn nadl, intgndl. Ndrland kan wr n op-n-top watrland wordn voor mnsn, vogls én natuur. Wi wil nit zo n prspctif op d tokomst?! t W o t o r v a n o n z n a t u u r Frd Woutrs Dirctur Voglbschrming Ndrland

3 r i s d m t a o t o r v a n o n z n a t u u r W R i j k d o m v o o r m n s n n a t u u r Ndrlandrs n watr horn bij lkaar. Trpn, dijkn, inpoldringn n droogmakrijn vormn n blangrijk dl van onz gschidnis. Ndrland dankt zijn positi als handlsland aan d ligging aan z n aan d rivirn di Ons land, ons watr togang gvn tot ht Europs achtrland. Onz rijkdom is doordrnkt mt watr. Ndrland is ook n voglrijk dlta aan d Noordz, één van s wrlds rijkst zën. Mt ht IJsslmrgbid, d vruchtbar ondipts van d Waddnz n d Dlta zijn d Ndrlands watrn onmisbaar als tussnstop n ovrwintringsgbid voor miljonn stltloprs, ganzn P r o b l m o f k a n s? Nt als in ht vrldn blijft ht watr ons uitdagn. Klimaat- Watr is d motor van onz natuur. Als di motor wr god Niuw moras langs d rivirn schpt n ndn. In d zomr profitrn norm aantalln strns, vrandring zal naar vrwachting lidn tot lang drog draait is dat gunstig voor mns én natuur. Ho? Dat lst u xtra ruimt voor watr n gft flora scholkstrs n idrndn van d vodslrijkdom. Mo- priods mt watrgbrk, afgwissld mt lang natt in dz brochur. Hoplijk inspirrt ht u om nog mr t n fauna niuw kansn. Zoals d ror- rassn, uitrwaardn, mrn, waddn, slotn n zlfs onz priods mt mr n rnstigr ovrstromingn. Maar d gnitn van onz prachtig natuur. En om zlf n bijdrag domp. Dz schuw n bdrigd rigr stadsgrachtn hrbrgn vl vogls. natuur bidt ons oplossingn. Langs d rivirn is op stds t lvrn aan ht hrstl van d cologisch motor n d lft van vis, amfibiën, watrinsctn n mr plkkn t zin ho vrijr stromnd watr d kans op schoonhid di dat oplvrt (zi blz. 14). muizn. Ht aantal rordompn nmt ovrstromingn vrmindrt n daarnaast prachtig natuur- wr to, maar van n robuust popula- n rcratigbidn oplvrt. ti is nog gn sprak.

4 V o g l b s c h r m i n g p l i t v o o r m r n a t u u r l i j k d y n a m i k i n o n z w a t r r i j k g b n i d Wij tmmn watr om allrli rdnn. Voor onz vilighid, om ht t kunnn vrdln ovr Ndrland, om zout watr buitngaats t houdn, voor gunstig watrstandn voor d landbouw n om vaarrouts op dipt t houdn. Maar dz vormn van watrbhr rmmn ook d natuurlijk dynamik. Natuurgbidn zijn vrstard, d motor is stil gvalln. Ht bwgnd watr kan zijn schppnd wrk nit mr don. Sommig soortn plantn n dirn zijn alln nog mt intnsif bhr t bhoudn. Uitindlijk trft ht stilvalln van d motor ook onszlf. D gschidnis lrt dat tchnisch oplossingn soms onvrmijdlijk zijn, maar vaak uitindlijk ht problm vrrgrn. En volldig op d landbouw togspitst watrnivau ( s wintrs laag, s zomrs hoog) is omgkrd aan n natuurlijk situati. Poldrs wordn stds gvoligr voor vrzilting n watrovrlast of juist vrdroging. Ht vrhogn van dijkn hft zijn grns mt grot gvolgn voor onz vilighid. Voor d natuur is ht btr om watr mr ruimt t gvn. In n dynamisch, robuust natuur vindn vogls n andr soortn zlf hun plk. Maar ook d mns profitrt, omdat natuurlijk vrkracht ons land viligr maakt. Mr ruimt voor watr n n natuurlijkr pilbhr hft dus grot voordln voor mns n natuur: robuustr watrrijk gbidn mt mr ruimt voor watr- n morasvogls godkopr watr- n natuurbhr anticiprn op d ffctn van klimaatvrandring schoon watr wordt langr vastghoudn in plaats van wggpompt watrrijk gbidn voor rcrati op mr plkkn hrlijk wandln n varn prachtig wonn aan ht watr prachtig plkkn om t wonn Watr gtmd, natuur grmd Aan ht grootschalig, dynamisch morasgbid d Oostvaardrsplassn dankn w d trugkr van d grot zilvrrigr als brodvogl in d Lag Landn. Dz soort is n oorspronklijk bwonr van onz morassn, maar vrdwn ind 19 uw uit ons land door grootschalig vrvolging. In 1978 brodd ht rst paar, tgnwoordig tlt ons land ruim 150 brodparn. Bhalv in d Oostvaardrsplassn brodt d grot zilvrrigr nu ook in andr morasgbidn.

5 8 9 Watr n dynamik bidn kansn E n n a t u D voordln van ruimt voor d rivir : xtra watrbrging, dynamisch natuur n rcrati. u r l i j k r w a t N at u u r l i j k w at r b h r hlp t v o g l s u i t ht mor a s In onz morassn hbbn purprrigr, rordomp n grot karkit hun Noordwst-Europs bolwrk. Mt sommig morasvogls gaat ht d laatst jarn wat btr, md dankzij natuurontwikkling n n btr watrkwalitit. Zo kruipt d purprrigr uit ht dip dal van bgin jarn ngntig. Ons land tld ton nog slchts n kwart van d gbruiklijk 900 brodparn. Inmiddls is d purpr wr mt zo n klin 600 brodparn prsnt. Maar kunstmatig n voor d natuur ongunstig watrstandn zittn n vrdr hrstl in d wg. Gbrk aan natuurlijk watrbwging in morassn is vnns n punt van zorg. Zulk dynamik zorgt voor d variati van oud n niuw rit n afwissling van opnhid n bschutting. Er is dus nog vl winst t bhaln. r b h r l v r t v l o p In vrkrachtig watrrijk gbidn kunnn w prima lvn n wrkn. Ht watr kan wordn gbruikt in d landbouw, in d stdn, voor rcrati n in d natuurgbidn zlf. Invstringn in n natuurlijkr watrbhr vrdinn zich snl trug, bijvoorbld via xtra inkomstn (rcrati), wrkglgnhid (horca), waardvrmrdring van huizn, uitgspaard kostn voor zuivring n vilighid. En natuurlijkr watrbhr kan hlpn bij ht vrgrotn van d vrkracht om d gvolgn van klimaatvrandring op t vangn. Dit is al lang gn utopi mr, want r zijn inmiddls al vl god voorbldn: Tchnisch oplossingn wordn op trmijn zr kostbaar. En natuurlijk altrnatif voor ht vrhogn van rivirdijkn is om ht watr mr ruimt t gvn. Zoals d Millingrwaard langs d Waal bij Nijmgn. Ook d natuur profitrt van drglijk gbidn. Er is grot stun voor natuurontwikkling ondr omwonndn n rcrantn. Bijna 90% van omwonndn van niuw rivirnatuur vindt dit n vrbtring. Dankzij n dynamisch watrpil in ht Fris morasgbid d Dln vondn zwart strns wr natuurlijk brodplaatsn op droogvallnd moddrbankjs. Zwart strns zijn lifhbbr van ht zuivrst watr. Dz soort hft baat bij vrbtring van d watrkwalitit in moras- n vnwidgbidn. D ijsvogl staat symbool voor schoon, hldr n visrijk watr. Ht kanalisrn van mandrnd bkn n n slcht watrkwalitit tasttn ht lfgbid van ijsvogls in ht vrldn strk aan. Nu profitrt d soort van bkhrstl mt volop ruimt voor d oorspronklijk dynamik van stromnd watr. Volgns dzlfd filosofi kan ook ht natuurlijk karaktr van moras n kust wordn vrstrkt.

6 1 0 Trkvogls storn zich nit aan landsgrnzn n ovrbruggn soms vl duizndn kilomtrs tussn brod- n ovrwintringsgbid. Watrrijk gbidn langs d trkrouts zijn daarbij van lvnsblang. Om trkvogls ffctif t kunnn bschrmn is intrnational samnwrking dan ook cruciaal. Ons land is n blangrijk tussnstop op d Oost-Atlantisch trkrout. Bijna 10 miljon stltloprs, ganzn n ndn trkkn tw maal pr jaar tussn hun brodgbidn in ht noordn (van Sibrië tot Noord-Canada) n hun ovrwintringsgbidn in ht zuidn (voornamlijk Afrikaans kustn). Tr vrglijking: aan d massal 4-daags van Nijmgn don maximaal wandlaars m. Jaarlijk komn r 200 Nijmgs 4-daagss aan vogls langs ons land! Dz miljonn trkvogls zijn afhanklijk van onz watrrijk gbidn om bij t tankn. W hbbn n grot vrantwoordlijkhid om dz tussnstops optimaal t bschrmn. Blangrijk stappn zijn n ambitiuz uitvoring van d Kadrrichtlijn Watr* n ht opstlln van god bhrplannn voor Natura gbidn**. Wat r v o o r wrldrizigrs D kanotstrandlopr, kortwg kanot, is n van d vl soortn waarvoor Ndrland n onmisbar schakl is tijdns d trk. Kanotn uit Canada, Gronland n Sibrië gbruikn d Waddnz n d Dlta om t ovrwintrn n als tussnstop. Zowl in ht voor- als in ht najaar kunnn vl tinduizndn kanotn aanwzig zijn. En andr wrldrizigr is d ross grutto. Ht ovrgrot dl van d wrldpopulati trkt via ons land van Wst-Afrika naar Sibrië (voorjaar) n vic vrsa (najaar). En klin dl ovrwintrt langs onz vodslrijk kust. Voor d doortrkkrs is D grot lplaarkolonis vrdwnn in d 18 uw uit Ndrland. Diptpunt was 1969 mt slchts 150 brodparn. Sindsdin trad n spctaculair hrstl op tot paar n wrd ht vrspridingsgbid van d soort wr grotr. Tot in England aan to, waar in 1998 na 330 jaar afwzighid wr n paar brodd. Ht succs is n dirct gvolg van vrbtrd watrkwalitit n van bschrming van watrrijk gbidn in Ndrland. Ndrlands wrldnatuur V o g l s z i j n h t i c o o n v a n o n z i n t r n a t i o n a a l b l a n g r i j k w a t r r i j k g b i d n ons land d nig tussnstop. Mt wormn als d wadpir, klin krftjs n schlpdirn vttn z zich hir op voor n lang-afstandsvlucht van nkl duizndn kilomtrs! Bhalv voor stltloprs is Ndrland ook van groot intrnationaal blang voor andr soortn trkknd n/of ovrwintrnd watrvogls zoals ganzn, zwann, ndn n strns. * D Kadrrichtlijn Watr is n Europs richtlijn di bdold is om d kwalitit van ht grond- n opprvlaktwatr in Europa op god nivau t krijgn n t houdn. ** Natura 2000 is ht Europs ntwrk van bschrmd gbidn, aangwzn om d biodivrsitit t bhoudn. Ndrland tlt 162 Natura 2000-gbidn.

7 1 2 D kluut zou n nationaal symbool kunnn zijn. Want bijna d hlft van all klutn langs d Wst-Europs kustlijn brodt in ons land, zo n tot paar. D vogls brodn vlal buitndijks op kwldrs (schorrn) n zandplatn. In ht binnnland vindn z gschikt brodglgnhid langs rivirn, plassn n binnndijks natuurgbidn als d Zuws inlagn. Klutn zijn afhanklijk van n dynamisch watrmiliu dat garant staat voor kal of schaars bgroid brodlocatis n vodslrijk, slikkig bodms. B i j h t b s Er zijn vl rdnn om aan watr t wrkn. Eén daarvan is dat watr d vitalitit bpaalt van onz natuur. En di natuur is wr bpalnd voor vogls n hun lfomstandighdn. Voor Voglbschrming Ndrland is watr dan ook n vanzlfsprknd thma. Nit alln voor d vogls di wij tot onz brodvogls rknn, waarvan r 78 op d Rod Lijst staan, maar ook voor d miljonn vogls di hir doortrkkn of ovrwintrn. Vogls di afhanklijk zijn van onz vodslrijk kustgbidn; of van d binnnlands mrn n plassn, morassn, rivirn n vnwidgbidn. Door t wrkn aan watr, wil Voglbschrming bijdragn aan n mooi n vilig wrld voor vogls én mnsn. c h r m n v a n v o g l s i s w a t r Voglbschrming wrkt d komnd jarn ondr mr aan: Klimaatbuffrs. D omvang van d vrwacht klimaatvrandring is t groot om mt tchnisch oplossingn alln op t vangn. Hrstl van natuurlijk procssn kan n blangrijk bijdrag lvrn. Niuw (natuur)gbidn kunnn d rst klappn opvangn bij droogt, watrovrlast, stormn n zspiglrijzing. Voglbschrming wrkt samn mt Natuurmonumntn, Staatsbosbhr, ARK Natuurontwikkling n d Waddnvrniging aan ht ontwikkln van dit soort natuurgbidn. W nomn z klimaatbuffrs. Hrstl dynamik. Voglbschrming plit bij d ovrhid voor n ambitiuz uitvoring van ht watr- n natuurblid. W sprkn watrbhrdrs aan op n natuurlijkr watrbhr in onz mrn n morassn. Mt ondrzok n projctn willn w ht god voorbld gvn, n stimulrn w andrn dat t volgn. W wrkn daarbij samn mt andr natuurorganisatis. Wtlands. En ntwrk van vrijwilligrs houdt 80 watrrijk gbidn schrp in d gatn. Dz WtlandWachtn signalrn situatis of ontwikklingn di gvolgn hbbn voor d natuur, ofnn invlod uit op d lokal bsluitvorming n wrkn samn mt bhrdrs n watrschappn. Bschrming watrrijk gbidn langs d trkrouts. Voglbschrming Ndrland komt op voor vogls n hun lfgbidn. In Ndrland n wrldwijd. Mt BirdLif-partnrs in Wst-Afrika wrkt Voglbschrming aan bschrming van tussnstops n ovr- n v a n z l f s p r k n d wintringsgbidn. Bijvoorbld ht Oursi-mr, één van d blangrijkst voglgbidn in Burkina Faso, glgn in d Sahl. Tussn fluitndn n kroonkraanvogls vindn Ndrlands zomrtalingn n grutto s hir n wintrvrblijf. Maar ook voor mnsn is ht gbid van lvnsblang. Mt stun van Voglbschrming wrkt d national BirdLif-partnr Naturama aan n bhrplan voor dit gbid. En grop lokal WtlandWachtn splt daarbij n blangrijk rol. t h m a 1 3 Wrkn Zowl in Ndrland als in Burkina Faso wordn watrrijk voglgbidn door WtlandWachtn bwaakt. aan watr & natuur

8 1 4 V o g l b s c h r m Ruimt voor natuurlijk dynamik bidt oplossingn voor vl problmn. D praktijk wijst uit dat dz oplossingn wrkn - voor natuur n mns. Voglbschrming wrkt dan ook vol ovrtuiging vrdr aan projctn voor watr n natuur. Wij don dat graag samn mt andr partijn, zoals watrschappn, collga-organisatis, bstuurdrs n burgrs di nt als wij kansn zin n d moglijkhdn voor n mr natuurlijk watrbhr willn bnuttn. Ht vraagt om n vooruitzind blik n vaak n btj durf om watr mr ruimt t gvn. Maar d voordln zijn lgio. W kunnn zo god invulling gvn aan d intrnational vrantwoordlijkhid voor bschrming n hrstl van onz natuur. Daarnaast makn w dan duurzaam gbruik van land n watr. En Ndrland wordt stds aantrkklijkr voor mnsn én vogls. U w blid ma a k t Ndrla n d klaa r v o o r d t o k o m s t Bstuurdrs n blidsmakrs, l Zorg voor n ambitiuz implmntati van d Kadrrichtlijn Watr. l Brng batn van maatrgln volldig in bld n nm z m bij d afwging. l Laat watr sturnd zijn bij ht towijzn van gbruiksfunctis. l Maak ruimt voor ovrstroming op stratgisch plkkn (dlta s, uitrwaardn, kwldrs). l Kis voor natuurlijkr, flxiblr bhr van ht watrpil. l Richt watrrijk gbidn natuurvrindlijkr in. l Dring vrvuiling mt stikstof n fosfaat door d landbouw vrdr trug. U w stm tlt m v o o r n mooi l f o m g v i n g Ht watrbhr n vr-van-uw-bd show voor u als burgr? Ht is dichtrbij dan u wllicht dnkt. Watrschappn n andr ovrhdn probrn burgrs stds mr t btrkkn bij hun wrk. Ht watrbhr bïnvlodt uw lfomgving; daar kunt u d ovrhid op aansprkn. D watrschappn knnn dmocratisch gkozn bsturn. Mt uw stm hft u dus wl dglijk invlod op ht blid van uw watrschap. i n g r o p t b s t u u r d r s o p o m t k i Kis voor watr mt mrwaard l Ga stmmn mt d watrschapsvrkizingn n kis voor n gron lijst. l Mld uw idën, klachtn n wnsn bij uw gmnt, watrschap of provinci. l Laat uw stm horn op inspraakavondn n voorlichtingsbijnkomstn. l Stun lokal initiativn voor n btr lfomgving. z n v o o r n n a t u u r l i j k r w a t r b In d wintr krijgt Ndrland opmrklijk buitnlands bzok. Dan komn klin zwann vanuit ht uitrst noordn van Rusland n Sibrië bij ons d wintr doorbrngn. D randmrn van ht IJsslmr zijn favorit vodslgbidn. Daar tn z van d wortlknolln van fontinkruid. Door vrvuiling was dz watrplant lang tijd afwzig. Dankzij n strk vrbtrd watrkwalitit van d randmrn komt ht fontinkruid r wr tot bloi. h r 1 5 Uitgav: Voglbschrming Ndrland 2008 C o l o f o n Tkst: Arnold van Krvld & Grard Litjns (Burau Stroming) Brnd d Bruijn (Voglbschrming Ndrland) Bld- n indrdacti: Paula Huign Vormgving: KlavrOntwrp, Badhovdorp Druk: Onknhout Grop, Almr Oplag: Papir: Omslag: BVS houtvrij silk MC, 250 grams (PEFC Kwalitit). Binnnwrk: BVS houtvrij silk MC, Crtificaatnummr 135 grams (PEFC Kwalitit) Fotografi: AGAMI (pp. 2 ondr, 4, 5 ondr, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 15, 16); Buitn-bld (pp. 2 bovn 7, 11, 14); Foto Natura (covr landschap, 13 rchts); Hans Hut (covr lplaar, 5 rchts, 6, 12); C.H. van dr Hijdn (13 links); Ks Klavr (pp.3, 5 links, 15 bovn). Ht wrk van Voglbschrming Ndrland wordt ondrstund door d National Postcod Lotrij V o g l b s c h r m i n g r o p t b u r g r s o p o m h u n s t m t l a t n h o r n

9 Voglbschrming Ndrland zt zich in voor vogls n hun lfgbidn. Vogls zijn n god graadmtr voor d kwalitit van natuur n miliu. Handhaving van hun soortnrijkdom ondr natuurlijk lfomstandighdn is n ssntiël voorwaard voor ht bhoud van d biodivrsitit op aard. Samnwrking is d slutl tot succsvoll bschrming. Op rgionaal, nationaal n intrnationaal nivau wrkt Voglbschrming Ndrland samn mt collga-organisatis, ovrhdn n vl vrijwilligrs. Voglbschrming Ndrland is partnr van BirdLif Intrnational, wrldwijd actif voor vogls n natuur. Postbus AX Zist Tl (Srviccntrum) (-mail via d wbsit) IN 1039