Elk kind een lezer (2)
|
|
- Dina Driessen
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 leerlingen zijn betrokken lezers die voorspellingen doen, vragen bij de tekst stellen, bevestiging voor hun vragen zoeken en zichzelf tijdens het lezen corrigeren Het doel van lezen is begrijpen (Stahl2002). lk kind een lezer (2) Voortgezet lezen Kees Vernooy Q) :::> z: "- 00 bil <= <IJ 16 In het vorige nummer van JSW stond een artikel van Kees Vernooy over wetenschappelijke ontwikkelingen op het gebied van aanvankelijk lezen. Daarop aansluitend heeft de auteur ook een artikel geschreven over de wetenschappelijke ontwikkelingen bij het begrijpend lezen. Met deze twee artikelen hoopt JSW dat inzichten die het leesonderwijs voor alle leerlingen kunnen verbeteren op alle scholen bekend worden. Bij het voortgezet lezen is een onderscheid aan te brengen tussen voortgezet technisch lezen en begrijpend lezen. Het voortgezet technisch lezen in groep 4 en 5 heeft vooral tot doel op systematische wijze aandacht te besteden aan het leren lezen van meerlettergrepige woorden en het verhogen van de leessnelheid. Niettegenstaande dat het technisch lezen van grote invloed op het begrijpend lezen is, vraagt begrijpend lezen nog meer van de lezer, onder meer omdat de meeste leerlingen niet vanzelf goede begrijpende lezers worden. Veel leerlingen moeten leren hoe ze teksten moeten begrijpen, o.a. door begrijpend-ieesstrategieën toe te passen. Wat houdt begrijpend lezen in? Tijdens begrijpend en studerend lezen probeert de lezer te begrijpen wat er in een tekst staat door de informatie uit de tekst te verbinden met de (voor)kennis die hij reeds bezit. Begrijpend lezen is een actief, interactief proces dat het gebruik van voorkennis in relatie met de inhoud van de tekst inhoudt. Hoe meer voorkennis, des te beter een lezer betekenis aan een tekst kan verlenen. Goede begrijpende lezers beschikken in het algemeen over een goede woordenschat en de nodige wereldoriënterende kennis. en kind dat veel afweet van computers, zal in het algemeen een tekst over computers beter begrijpen dan iemand die niets
2 Technisch lezen Begrijpend luisteren Kennis teksten t BGRIJPND LZN Factoren die begrijpend lezen beïnvloeden + Leesstrategieën Metacognitie Woordenschat Context: veel en breed lezen van computers afweet. Het is vooral de bij de lezer aanwezige voorkennis die vorm geeft aan het proces van begrijpen en interpreteren van de tekst. Dit wil overigens volgens Pressley (2000) niet zeggen, dat het onderwijzen van woordenschat vanzelf tot beter begrijpend lezen zal leiden. Het interactieve karakter van begrijpend lezen houdt in, dat leerlingen worden gezien als betrokken lezers die voorspellingen maken, vragen bij de tekst stellen, bevestiging voor hun vragen zoeken en zichzelf tijdens het lezen corrigeren. Bijvoorbeeld: begrijp ik wat ik lees? Vind ik de informatie die ik nodig heb? Strategische lezers sturen hun leesproces, maar reflecteren ook op wat ze lezen. Dit worden metacognitieve vaardigheden genoemd. Wetenschappelijke kennis over begrijpend lezen Veel van onze kennis over het proces van begrijpend lezen is volgens Duke en Pearson (2002) gebaseerd op onderzoek over de goede lezer. We weten wat goede lezers doen als ze lezen. Bijvoorbeeld: het zijn actieve lezers die duidelijke doelen voor ogen hebben en voortdurend evalueren of die doelen overeen komen met de inhoud van de tekst die ze lezen; ze overzien de tekst voor ze gaan lezen door naar de structuur van de tekst te kijken en fragmenten te zoeken die ze denken te kunnen gebruiken; ze maken voorspellingen over wat in de tekst aan de orde gaat komen; ze verbinden de informatie uit de tekst met wat ze al weten. Verbeteren van het onderwijs in begrijpend lezen Het leren van leesstrategieën moet tot betere resultaten bij begrijpend lezen leiden. r zijn volgens Pressley (1999) genoeg bewijzen aanwezig om de conclusie te kunnen trekken, dat instructie De hoeveel heid tijd die kinderen lezen, voorspelt in zekere zin de ontwikkeling van het begrijpend lezen..c::: u ::J,!2 <= :::c C'J Q) ::J zo r-- 00 bij <= e.o 3: ::J 17
3 Goede instructie is het krachtigste middel om leerlingen tot goede begrijpende lezers te ontwikkelen van leesstrategieën leidt tot een beter begrijpen van teksten, met name als kinderen geleerd hebben de leesstrategieën toe te passen. Ook The National Reading Panel (2000) stelt, dat instructie op het gebied van begrijpend lezen positieve effecten heeft op het verbeteren van de leesresultaten van leerlingen. Volgens een RAND-rapport over begrijpend lezen (2002) is het voor het verbeteren van het onderwijs in begrijpend lezen nodig om aan de volgende drie specifieke domeinen de hoogste prioriteit te geven: - instructie; - het professionaliseren van leerkrachten en - toetsing. Goede instructie is het krachtigste middel om leerlingen tot goede begrijpende lezers te ontwikkelen en om problemen op het gebied van begrijpend lezen te voorkomen. Ongeacht de beschikbare kennis over begrijpend lezen, zullen de leesresultaten van leerlingen niet verbeteren als leraren geen kennis nemen van informatie over het Maatregelen voor het verbeteren van het onderwijs in begrijpend lezen 1 De plaats van begrijpend lezen in de basisschool Pressieyen Collins Block adviseren in de begingroepen van het basisonderwijs al aandacht te besteden aan begrijpend-ieesvaardigheden, onder meer door de leerkrachten in de kleutergroepen en in groep 3 zich te laten gedragen als een model van een goed begrijpende lezer. en ander advies is zolang aandacht te besteden aan begrijpend lezen als leerlingen daaraan behoefte hebben. Dit kan tot in het voortgezet onderwijs nodig zijn. 2 Belangrijke kenmerken van het onderwijs in begrijpend lezen - ervoor zorgen dat alle lessen in de basisschool eigenlijk lessen in begrijpend lezen zijn; - het aanleren van een beperkt aantal strategieën die in de loop van de basisschool verder verfijnd worden, bijvoorbeeld door leerlingen met steeds moeilijker wordende teksten te laten omgaan; - leesstrategieën vanaf het begin in een metacognitief kader plaatsen. Onderzoek laat zien, dat het zelfsturing geven aan het leesproces van grote invloed is op het begrijpend lezen. Dit voorkomt dat begrijpend lezen een proces van 'deelvaardigheden' wordt; - een integrale aanpak van leesstrategieën, (voortgezet) technisch lezen, woordenschatontwikkeling, leesbeleving en kritisch/waarderend lezen; - in alle activiteiten is er aandacht voor de ontwikkeling van de woordenschat, aangezien naast technisch lezen woordenschat een belangrijke voorspeller voor het verloop van het begrijpend lezen is; - veel aandacht voor kennis van teksten, in het bijzonder voor de opbouw van informatieve teksten. Inzicht hebben in de wijze waarop teksten opgebouwd zijn is van belang voor het begrijpen van teksten; - het laten toepassen van leesstrategieën bij het onderwijs in de kennisgebieden en bij alledaagse teksten; - het streven om leesproblemen te voorkomen door in elke instructieles aandacht voor zwakke lezers in te bouwen; - kinderen moeten elke dag lezen of tenminste worden voorgelezen. 3 Nadere uitwerking van een aantal kenmerken Metacognitie: Leer leerlingen hun begrijpend-ieesproces te sturen Meta betekent 'kennis over'. Metacognitie verwijst naar kennis over de werking van denkprocessen. Het houdt de vaardigheid in van het controleren van en reflecteren op eigen denkprocessen. Inactief, passief of chaotisch noemen leerkrachten vaak de leerlingen die problemen hebben met het toepassen van leesstrategieën. De laatste jaren wordt deze problematiek toegeschreven aan het onvermogen van leerlingen om over hun eigen denken te kunnen nadenken, waardoor men geen controle over het eigen leren heeft. Succesvolle begrijpende lezers worden daarentegen als actieve leerders gezien die metacognitieve strategieën gebruiken met activiteiten zoals: - plannen voor er gelezen gaat worden; - controleren van het begrijpen tijdens het lezen; - het checken van de resultaten na het lezen. 18 Leerkrachten kunnen kinderen helpen hun metacognitieve vaardigheden te ontwikkelen door vragen te stellen als: - Wat weet je al over het onderwerp waarover je gaat lezen? - Wat wil je te weten komen? - Kwam je voorspelling over de inhoud van de tekst uit? - Hoe ben je dat te weten gekomen? Wat doe je als je een woord of een deel van de tekst niet begrijpt? Het is vooral van betekenis dat leerkrachten bij zelf-sturende technieken als model fungeren. Het gaat dan o.a. om: - aanpassen leessnelheid - herlezen opzoeken van de betekenis van een woord verder lezen na het lezen nagaan of je de tekst begrepen hebt. Verder is het van belang dat leerlingen weten dat ze bepaalde strategieën beter voor, tijdens of na het lezen van de tekst kunnen gebruiken.
4 verbeteren van hun instructie. RAND vindt, dat er betere toetsinstrumenten voor begrijpend lezen moeten komen die vooral relevant zijn voor de instructie. Leraren zijn geïnteresseerd in het verbeteren van hun instructie, maar hebben daarvoor betrouwbare en valide toetsen nodig die nauw aan hun methode gekoppeld zijn om te kunnen zien welke leerlingen wel goed vooruit gaan en welke leerlingen extra hulp nodig hebben. Volgens Pressieyen Collins Block (2001) moet op basis van de huidige wetenschappelijke kennis bij het verbeteren van het begrijpend lezen van basisschoolleerlingen rekening worden gehouden met de volgende zaken: 1 Doe al het mogelijke om jonge lezers vlot te leren technisch lezen; 2 Onderwijs woordenschat. Het is onmogelijk een tekst te begrijpen als de betekenis van individuele woorden niet bekend is; 3 Leer leerlingen hun voorken- Kinderen uit rijke taalmilieus beschikken op driejarige leeftijd over vijf keer zoveel woorden dan kinderen uit kansarme groepen 4 Stimuleren woordenschatontwikkeling Lezers begrijpen niet wat ze lezen als ze de meeste woorden in een tekst niet kennen. De verschillen in woordenschat tussen leerlingen zijn in de praktijk groot, zijn vanaf het begin van groep 1 al zichtbaar en nemen in de loop der tijd toe. Verschillen die grotendeels veroorzaakt worden door het al dan niet afkomstig zijn uit een taalrijk milieu. Volgens Stahl (2002) beschikken kinderen uit rijke taalmilieus op driejarige leeftijd over vijf keer zoveel woorden dan kinderen uit kansarme groepen. Kinderen leren de betekenis van de meeste woorden door dagelijkse ervaringen met mondelinge en geschreven taal. Bijvoorbeeld door naar volwassenen te luisteren of voor zichzelf te lezen. De woordenschat van een lezer is van grote invloed op het begrijpen van een tekst. en deel van de kinderen verwerft zijn woordenschat in een rijke taalomgeving door gesprekken over de betekenis van woorden. Bestaat er een te grote discrepantie tussen de woordenschat van de lezer en de woordenschat die het lezen van een tekst vraagt, dan heeft een lezer heel veel moeite met het begrijpen van een tekst. Kent iemand meer dan 5 à 10% van het totaal aantal woorden uit een tekst niet, dan heeft hij grote problemen met het begrijpen van die tekst. Met name kinderen uit taalzwakke milieus hebben daardoor dikwijls problemen met het verlenen van betekenis aan teksten. Veel woorden zijn voor hen onbekend, te abstract, technisch of literair van aard. Vanuit het perspectief van goed begrijpend kunnen lezen is het nodig, dat vanaf begin groep 1 gerichte aandacht voor woordenschatontwikkeling plaatsvindt. Dit kan o.a. door: - interactief voorlezen; - directe instructie van de betekenis van bepaalde woorden; - preteaching van enkele woorden die in de les aan de orde zullen komen. Volgens The National Reading Panel bestaat er geen beste manier voor woordenschatonderwijs en is er niet één aanpak, maar zijn er meerdere aanpakken gewenst. en goede werkwijze voor het ontwikkelen van de woordenschat is om vanaf groep 3 aan het begin van elke les aandacht te besteden aan enkele cruciale woorden uit de tekst; woorden waarvan de leerling niet zelf achter de betekenis zal komen. Daarnaast is de ontwikkeling van een goede (technische) leesvaardigheid de meest effectieve strategie voor woordenschatontwikkeling die er bestaat. Onderzoek laat zien dat moeizame lezers een veel minder grote woordenschat hebben dan kinderen die geen lees problemen hebben. Het is verder belangrijk om kinderen op school en thuis over allerlei onderwerpen veel te laten lezen. Dat komt hun woordenschatontwikkeling ten goede. Ook is het raadzaam de woordenschatontwikkeling niet tot het leesonderwijs te beperken, maar bij alle vakken aan de orde te laten komen. In het bijzonder dient er tijdens het onderwijs in de kennisgebieden aandacht te zijn voor woordenschatontwikkeling, omdat de betekenis van nieuwe begrippen en woorden die daar aan de orde komen niet altijd verbonden kunnen worden met wat ze al weten. 5 Kennis over de structuur van teksten Het toepassen van een leesstrategie als het vinden van de hoofdgedachte wordt positief beïnvloed als de leerling kennis heeft van de structuur van teksten. Tekststructuur verwijst naar de manier waarop ideeën in een tekst met elkaar verbonden zijn om een boodschap aan de lezer over te dragen. Tekststructuur heeft met de volgorde van zinnen, paragrafen en de tekst in haar geheel te maken, of het nu een artikel, een verhaal of een hoofdstuk uit een leerboek is. De manier waarop de tekst opgebouwd is, speelt een belangrijke rol bij het begrijpen van de tekst. Niet alle teksten zijn namelijk even goed gestructureerd. Daarnaast hebben kinderen met de verschillen tussen verhalende en informatieve teksten te maken. Met verhalende teksten hebben kinderen in het algemeen geen grote problemen, om.dat ze vrijwel altijd in een situatie met bepaalde figuren rondom een plot of een thema afspelen. Informatieve teksten zijn meer geschreven om te interpreteren, iets uit te leggen, te vergelijken of te beoordelen. Veel kinderen hebben na hun tiende jaar moeite met het begrijpen van informatieve teksten, omdat deze dikwijls over voor hen onbekende onderwerpen gaan, technische informatie en veel onbekende woorden bevatten. Om de gewenste informatie uit bijvoorbeeld informatieve teksten te kunnen halen, moeten leerlingen leren hoe deze zijn opgebouwd. Bovendien stelt kennis van de tekststructuur leerlingen in staat om zich snel een beeld van de inhoud van de tekst te vormen. Dergelijke kennis is positief voor het begrijpend lezen, maar ook voor het onthouden van informatie. 6 Veel en gevarieerd lezen Naast goed technisch kunnen lezen en het kunnen toepassen van leesstrategieën is veel lezen, bijvoorbeeld stillezen, een zeer belangrijke factor voor de ontwikkeling van begrijpend lezen, o.a. doordat veel - en bij voorkeur gevarieerd - lezen ook positieve effecten heeft voor de woordenschatontwikkeling (Vernooy, 2001). De hoeveelheid tijd die kinderen lezen, voorspelt in zekere zin ook de ontwikkeling van het begrijpend lezen. 19
5 .<:: '-' :::l <=: :::l :r: "" :;:; :::l z: r-. 00 bl) <=: ;;: 20 Kinderen moeten elke dag lezen of tenminste worden voorgelezen nis te koppelen aan wat ze lezen; 4 Onderwijs leesstrategieën waarvan onderzoek zegt dat deze zinnig zijn. Dan moet gedacht worden aan: - de tekst verbinden met voorkennis; - het stellen van leesdoelen; - het bepalen van oorzaak en gevolg( en); - voorspellen wat in de tekst zal staan; - tijdens het lezen steeds zelf vragen stellen; het construeren van schema's of visuele weergaven die een beeld geven van de inhoud van de tekst; samenvatten. 5 Leer leerlingen hun leesproces zo te sturen dat ze zich steeds afvragen: begrijp ik wel wat ik lees? Is dat niet het geval, dan moet de leerling de tekst herlezen en de betekenis van de tekst te proberen achterhalen. 6 Moedig leerlingen aan veel én over allerlei onderwerpen te lezen. Problemen met begrijpend lezen in Nederland Diverse onderzoeksrapporten laten teleurstellende resultaten op het gebied van begrijpend lezen zien. Vooral de scores van allochtone leerlingen en leerlingen zijn vaak zorgwekkend laag (Lacor & Westerbeek, 2001). Daarbij is een ander zorgpunt, dat zowel leerlingen als leerkrachten weinig plezier aan de praktijk van begrijpend lezen blijken te beleven (zie o.a. Wolbert en Houtveen, 1998). Waarschijnlijk hebben heel veel kinderen in groep 4 en 5 geen succeservaringen met begrijpend lezen, omdat ze nog worstelen met het technisch lezen. Dit gegeven verklaart voor een deel de negatieve attitude van veel kinderen voor begrijpend lezen. Nederlandse leerlingen hebben vooral moeite met het begrijpen van informatieve teksten als je de resultaten vergelijkt met die van leerlingen uit andere hoog geïndustrialiseerde landen. Ook bestaat er een onacceptabele kloof bij begrijpend lezen tussen kin- deren afkomstig uit verschillende sociale milieus (zie Lacor & Westerbeek, 2001). In Nederlandse methoden voor begrijpend lezen is er veelal weinig expliciete en intensieve aandacht voor de vaardigheden die leerlingen nodig hebben voor begrijpend lezen; de meeste methoden voor begrijpend lezen besteden op een fragmentarische manier aandacht aan leesstrategieën en hebben onduidelijke effecten. Verder is het een probleem in het Nederlandse basisonderwijs, dat begrijpend lezen alleen bij de lessen begrijpend lezen aan de orde komt en er geen transfer naar bijvoorbeeld het onderwijs in de kennisgebieden plaatsvindt. Gesteld kan worden dat het lil het belang van leerlingen is, dat de kwaliteit van begrijpend lezen op de basisschool verbeterd wordt. Begrijpend lezen is namelijk een vaardigheid die doorwerkt op allerlei gebieden in het basis- en voortgezet onderwijs en is van groot belang voor een goed verloop van de schoolloopbaan.
6 Wat vraagt begrijpend lezen van de leerkracht? Veel onderzoek maakt duidelijk, dat effectief onderwijs in begrijpend lezen om goed opgeleide leerkrachten vraagt. Pressieyen Collins Block (2001) stelden vast, dat het ontbreken van instructie op het gebied van begrijpend lezen waarschijnlijk toegeschreven moet worden aan het feit, dat leerkrachten zich niet bewust zijn van wat er allemaal mogelijk is om leerlingen beter teksten te laten begrijpen. Opmerkelijk in dit verband is onderzoek dat laat zien, dat leerkrachten pas instructie bij begrijpend lezen gingen geven nadat ze hadden ervaren dat dergelijke instructie hun eigen lezen verbeterde. Pressieyen Collins Block lanceren daarom de volgende hypothese: De sleutel om het begrijpend lezen van leerlingen te verbeteren is het verbeteren van het begrijpend lezen van hun leerkrachten! Instructie bij begrijpend lezen moet volgens de kennis van dit moment de volgende dimensies bevatten: expliciet uitleggen van de leesstrategieën; voordoen van de leesstrategieën door de leerkracht; begeleide toepassing van de strategie, waarbij de leerkracht de leerlingen in toenemende mate verantwoordelijkheid geeft deze zelfstandig toe te passen. Door te observeren tijdens de begeleide toepassing krijgt de leerkracht ook informatie die hij kan gebruiken om beter met de verschillen tussen leerlingen bij begrijpend lezen om te gaan; - het zelfstandig toepassen van de strategie in 'alledaagse leessituaties'. Leerkrachten kunnen leerlingen 'steigers' bieden door hardop te denken als ze het gebruik van de strategie voordoen en door leerlingen in toenemende mate moeilijkere teksten aan te bieden. Pearson onderscheidt bij begrijpend lezen directe instructie- en toepassingslessen. en blok 'begrijpend lezen' zou uit twee lessen moeten bestaan, die als volgt zijn opgebouwd: 1 De leerkracht legt door directe instructie uitwat bijvoorbeeld de hoofdgedachte inhoudt. 2 Vervolgens komt er een aantal toepassings- of verdiepingslessen over de hoofdgedachte, waarbij de leerkracht bij het begin van elke les even terugblikt op wat hij over de hoofdgedachte in de instructieles heeft gezegd. De voordelen van 1 en 2 zijn: - het toepassen van de aangeleerde strategie staat centraal; - het daadwerkelijk met teksten bezig zijn komt meer centraal te staan; - de rol van de leerkracht verdwijnt wat naar de achtergrond. Voor effectieve instructie aan zwak begrijpende lezers is regelmatig toetsen van de leesontwikkeling van cruciaal belang. De instructie aan deze leerlingen dient vooral gebaseerd te zijn op de informatie die het toetsen oplevert. Afsluiting Onderzoek vanaf 1995 laat zien, dat 95% van de potentieel zwakke lezers gemiddelde lezers kunnen worden als goede, effectieve leerkrachten op expliciete wijze aandacht besteden aan zaken als vroegtijdig signaleren, fonemisch bewustzijn, systematische aandacht voor de letter-klankkoppeling, vlot technisch leren lezen, lees strategieën en woordenschat. Nederlandse literatuur - Lacor,.& Westerbeek, K. (2001). Toetssteen. Rotterdam, CD. - Vernooy, K. (2001). Leerlingen worden lezers door te lezen! Stillezen warm aanbevolen. Leesgoed, juni 200I. - Wolbert, R. en Houtveen, T. (1998). Kinderen helpen betekenis te construeren. Implementatie van methoden voor begrijpend lezen. Utrecht, ISORlVakgroep Onderwijskunde Utrecht. Voor een uitgebreide literatuurlijst Hierdoor kan veelleesfalen worden voorkomen. Daarvoor is het van cruciaal belang voor de schoolloopbaan en het competentiegevoel van kinderen dat het leesonderwijs een centrale plaats in de basisschool inneemt. Bij die Veel leerlingen moeten leren hoe ze teksten moeten Informatie De auteur IS te bereiken vla (033) of k vernooy@cps nl begrijpen door leesstrategieën toe te passen centrale plaats hoort, dat er vanaf de binnenkomst van kinderen in groep 1 rekening wordt gehouden met, en ingespeeld wordt, op de verschillen in taalontwikkeling en ervaringen met geschreven taal van kinderen. Volgens Pressley (1998) profiteren risicokinderen het meest van langdurige excellente instructie, die rekening houdt met zowel hun leesresultaten als leesbehoeften. Om die reden moeten scholen ernaar streven in alle groepen excellent leesonderwijs te geven. Verbetering van leesresultaten zal ook plaatsvinden als de professionaliteit van de leerkracht wordt uitgebreid met bestaande kennis omtrent het verbeteren van de leesresultaten. De auteur is als lees- en schoolverbeteringsdeskundige verbonden aan CPS in Amersfoort. 21
Effectief leesonderwijs
Effectief leesonderwijs Het CPS heeft in de afgelopen jaren een aantal projecten op het gebied van lezen ontwikkeld en uitgevoerd. Deze projecten zijn in te zetten in de schakelklassen en met name bij
Nadere informatieEEN GOEDE WOORDENSCHAT: DE BASIS VOOR EEN GOEDE SCHOOLLOOPBAAN
EEN GOEDE WOORDENSCHAT: DE BASIS VOOR EEN GOEDE SCHOOLLOOPBAAN Leren als een op taal gebaseerde activiteit is sterk afhankelijk van woordkennis. Lezers begrijpen niet wat ze lezen als ze de betekenis van
Nadere informatieWat te doen met zwakke begrijpend lezers?
Wat te doen met zwakke begrijpend lezers? Cor Aarnoutse Wat doe je met kinderen die moeite hebben met begrijpend lezen? In dit artikel zullen we antwoord geven op deze vraag. Voor meer informatie verwijzen
Nadere informatieBrochure Begrijpend lezen VMBO 1
Brochure Begrijpend lezen VMBO 1 Brochure Begrijpend lezen VMBO 2 Inleiding Het belang van begrijpend lezen kan nauwelijks overschat worden. Het niveau van begrijpend lezen dat kinderen aan het einde van
Nadere informatieTAAL EN LEESMETHODEN Begrijpend Lezen Goed Gelezen
TAAL EN LEESMETHODEN Begrijpend Lezen Goed Gelezen Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze methode zijn te vinden op www.taalpilots.nl en www.rekenpilots.nl. De rubriek implementatiekoffer
Nadere informatieLezen in het voortgezet onderwijs (2): Improving Adolescent Literacy
Lezen in het voortgezet onderwijs (2): Improving Adolescent Literacy Algemeen Dit artikel gaat in op het rapport Improving Adolescent Literacy: Effective Classroom and Intervention Practices. De publicatie
Nadere informatieen 2 Brochure Begrijpend lezen VMBO 1
en 2 Brochure Begrijpend lezen VMBO 1 Brochure Begrijpend lezen VMBO 2 Inleiding Het belang van begrijpend lezen kan nauwelijks overschat worden. Het niveau van begrijpend lezen dat kinderen aan het einde
Nadere informatieTAAL- EN LEESMETHODEN. Het aanbod Taal- en leesmethoden Begrijpend Lezen. Begrijpend lezen. Effectieve strategieën voor begrijpend lezen ALGEMEEN
TAAL- EN LEESMETHODEN ALGEMEEN Het aanbod Taal- en leesmethoden Begrijpend Lezen Algemeen: aandachtspunten bij methode Begrijpend lezen Om een goede begrijpend lezer te zijn, is het in de eerste plaats
Nadere informatieIn dit vlot leesbaar boek vertaalt Kees Vernooy recente bevindingen uit de leeswetenschappen naar de onderwijspraktijk.
Deze tekst is auteursrechterlijk beschermd Boek : Effectief omgaan met risicolezers Auteur : Dr. Kees Vernooy 2006, CPS www.cps.nl Bespreker : Els Van Doorslaer Datum : februari 2007 1. In een notendop
Nadere informatieHet IGDI model. Het belang van goede instructie. Bij welke leerkrachten leren kinderen het beste? (Good 1989) Instructie en risicoleerlingen
Het IGDI model Leesverbetertraject Enschede 8/11/07 Het belang van goede Risicoleerlingen deden het bij goede leerkrachten net zo goed als gemiddelde leerlingen bij zwakke leerkrachten. Niets was effectvoller
Nadere informatieTAALBELEID DALTONSCHOOL SINT JOZEF LEMMER
TAALBELEID DALTONSCHOOL SINT JOZEF LEMMER Bij de oriëntatie op en de keuze van een nieuwe methode aanvankelijk lezen, hebben we gesteld ons taalonderwijs in de volle breedte onder de loep te nemen. Het
Nadere informatieLEERLINGEN HELPEN EFFECTIEF ANDERE LEERLINGEN
LEERLINGEN HELPEN EFFECTIEF ANDERE LEERLINGEN Peer tutoring: een effectieve methodiek om de leesresultaten en de leesmotivatie te verbeteren Dr. Kees Vernooij Lector emeritus Effectief taal- en leesonderwijs
Nadere informatieSCHAKELKLASSEN EN EFFECTIEF LEESONDERWIJS
SCHAKELKLASSEN EN EFFECTIEF LEESONDERWIJS Dr. Kees Vernooy (CPS) Den Haag, 15 juni 2006 Michelangelo Het grootste gevaar voor de meeste van ons is niet dat ons doel te hoog is en we het daardoor niet zullen
Nadere informatieThoni Houtveen. Afscheidscollege 19 april 2018
Thoni Houtveen Afscheidscollege 19 april 2018 1. Doel en resultaten van het leesonderwijs 2. Wat als begrijpend lezen niet leidt tot begrip? 3. De óf-óf discussie 4. Kenmerken van een effectief leesprogramma
Nadere informatieVCLB De Wissel - Antwerpen
VCLB De Wissel - Antwerpen Vrij Centrum voor Leerlingenbegeleiding LEERLIJN LEZEN Of Hoe kunnen we voorkomen dat veel kinderen leesmoeilijkheden krijgen? Elke leerkracht, ouder en kind weet dat lezen de
Nadere informatieONTWIKKELINGEN OP HET GEBIED VAN (BEGRIJPEND) LEZEN.WAT WERKT?
ONTWIKKELINGEN OP HET GEBIED VAN (BEGRIJPEND) LEZEN.WAT WERKT? Dr. Kees Vernooy Lector hogeschool Edith Stein Enschedese Lees- en Rekenverbeterplan september 2011 Wat is er nodig om van elk kind een goede
Nadere informatieWoordenschat Een vak apart?
Woordenschat Een vak apart? Learning words Inside & out Tessa de With Enschede Woensdag 28 oktober 2009 3 Het voorbeeld van de muis Een model van het leren lezen Begrijpend luisteren Woordenschat Technisch
Nadere informatieTAAL- EN LEESMETHODEN. Het aanbod Taal- en leesmethoden Begrijpend Lezen. Begrijpend lezen. Effectieve strategieën voor begrijpend lezen ALGEMEEN
TAAL- EN LEESMETHODEN ALGEMEEN Het aanbod Taal- en leesmethoden Begrijpend Lezen Algemeen: aandachtspunten bij methode Begrijpend lezen Om een goede begrijpend lezer te zijn, is het in de eerste plaats
Nadere informatie8-10-2015. Nationaal congres Taal en Lezen. 15 oktober 2015 Modelen. Contactgegevens
Nationaal congres Taal en Lezen 15 oktober 2015 Modelen WWW.CPS.NL Contactgegevens Willem Rosier w.rosier@cps.nl 06 55 898 653 Hoe ziet het modelen er in de 21 ste eeuw uit? Is flipping the classroom dan
Nadere informatieModel om schoolse taalvaardigheden te observeren en te reflecteren
1 Bijlage 1: Model om schoolse taalvaardigheden te observeren en te reflecteren Als een leraar op zoek is naar een mogelijk instrument om schoolse taalvaardigheid bij zijn leerlingen te observeren, dan
Nadere informatieBegrijpend lezen en. Inhoud. Begrijpend lezen en verschillen tussen. 28 Zorgbreed 48 - Jaargang 12. jun-jul-aug 2015
28 Zorgbreed 48 - Jaargang 12. jun-jul-aug 2015 Begrijpend lezen en Hoe zorg je ervoor dat jongeren gemotiveerd geraken om hun talenten te benutten? Om naar school te gaan, te trainen, te leren, hun werk
Nadere informatieLisbo Begrijpend Lezen
Wat en waarom Lisbo Begrijpend Lezen Begrijpend lezen op de Tine Marcusschool Technisch lezen op orde Verzoek CPS mee te doen aan Lisbo-BL 9 SBO-scholen + 1 school cluster 2 (ESM) Binnen het taal-leesverbetertraject
Nadere informatieTaalconferentie Hoera! Lezen. In gesprek met de inspectie. Programma. Uw beeld. Marja de Boer
Taalconferentie Hoera! Lezen Kansen en uitdagingen voor begrijpend lezen In gesprek met de inspectie Marja de Boer Programma Hoe beoordeelt de inspectie kwaliteit onderwijs BL? Uw beeld Een aantal misvattingen
Nadere informatieInterventieperiode november februari groep 1 tot en met 5. Mariët Förrer
Interventieperiode november februari groep 1 tot en met 5 Mariët Förrer November - februari Doelen en accenten per groep Rol van intern begeleider / taalcoördinator IB en TC ook in deze periode Bewaken
Nadere informatiemijnplein 30 okt 2013 Begrijpend lezen = Begrijpend leren
mijnplein 30 okt 2013 Begrijpend lezen = Begrijpend leren Doelen Aan het eind van deze masterclass: Ken je het belang en de plek van begrijpend lezen/luisteren binnen het onderwijs Ken je de belangrijkste
Nadere informatie3 LEERPLANDOELEN. In de basisschool geldt als streefdoel voor strategieën:
3 LEERPLANDOELEN In de basisschool geldt als streefdoel voor strategieën: Een leerling wil, durft en kan op zijn niveau nadenken over zijn manier van luisteren, lezen, spreken en schrijven en past zijn
Nadere informatieLezen met begrip: de sleutel tot schoolsucces
Lezen met begrip: de sleutel tot schoolsucces Mariët Förrer is Senior consultant CPS onderwijsontwikkeling en advies te Amersfoort. E-mail: m.förrer@cps.nl Dit artikel verkent, vanuit het perspectief van
Nadere informatieMuiswerk Strategisch Lezen is gericht op het aanleren van deelvaardigheden die nodig zijn voor een strategische leesaanpak.
Strategisch Lezen Muiswerk Strategisch Lezen is gericht op het aanleren van deelvaardigheden die nodig zijn voor een strategische leesaanpak. Doelgroepen Strategisch Lezen Muiswerk Strategisch Lezen is
Nadere informatieINFORMATIEAVOND BEGRIJPEND LEZEN LIDY AHLERS
INFORMATIEAVOND BEGRIJPEND LEZEN LIDY AHLERS CS Vincent van Gogh 23 november 2015 Inhoud informatieavond BL 2 19.30 20.00 uur: Centrale opening Nieuwste wetenschappelijke inzichten 20.00 20.15 uur: Pauze
Nadere informatieLeesontwikkeling op de Casimirschool
Leesontwikkeling op de Casimirschool Waarom veel aandacht voor leesontwikkeling? Als kinderen lezen worden allerlei onderdelen van het brein aangesproken Veel aandacht voor leesontwikkeling 1. Als kinderen
Nadere informatieTULE inhouden & activiteiten Nederlands. Kerndoel 10. Toelichting en verantwoording
TULE - NEDERLANDS KERNDOEL 10 158 TULE inhouden & activiteiten Nederlands Kerndoel 10 De leerlingen leren bij de doelen onder mondeling taalonderwijs en schriftelijk taalonderwijs strategieën te herkennen,
Nadere informatieCBS ICHTHUS TAAL-LEES VERBETERPLAN April 2013
. CBS ICHTHUS TAAL-LEES VERBETERPLAN April 2013 Inhoud: pagina 1. Inleiding 3 2. Ontwikkeling van woordenschat en stilleesbeleid 4 2.1. Twee sporen 4 2.2. Woordenschat 4 2.3. Stilleesbeleid 5 3. Technisch
Nadere informatieNetwerkbijeenkomsten Taal voor Havo en Vwo april Lydia van Deelen Meeng, managing consultant CPS
Netwerkbijeenkomsten Taal voor Havo en Vwo april 2012 Lydia van Deelen Meeng, managing consultant CPS l.vandeelen@cps.nl M:06-55898565 Inhoud van deze bijeenkomst Bewust en Belang: Theoretische achtergrond
Nadere informatieOP WEG NAAR EEN EFFECTIEF ALTERNATIEF VOOR KLEUTERSCHOOLVERLENGING. Alle kinderen zijn speciaal, maar sommige kinderen hebben specifieke behoeften.
OP WEG NAAR EEN EFFECTIEF ALTERNATIEF VOOR KLEUTERSCHOOLVERLENGING Alle kinderen zijn speciaal, maar sommige kinderen hebben specifieke behoeften. Dr. Kees Vernooy (CPS) 1. Aanleiding In Basisschoolmanagement,
Nadere informatieEEN GOEDE WOORDEN- SCHAT. De basis voor een goede schoolloopbaan. Digitale implementatiekoffer Taalbeleid Onderwijsachterstanden.
EEN GOEDE WOORDEN- SCHAT De basis voor een goede schoolloopbaan Digitale implementatiekoffer Taalbeleid Onderwijsachterstanden Dr Kees Vernooy December 2007/Januari 2008 Kees Vernooy 08-01-16 Taalpilots
Nadere informatieAmbitie team Paschalisschool
De onderwerpen Ambitie Paschalisschool Informatie over de cito opbrengsten Woordenschat en begrijpend lezen Het belang van de cito toetsen De Vreedzame School; leef-en leergemeenschap. Opvoeden en verwachtingen.
Nadere informatieHoofdstuk 18 - Tips om voorleessoftware in te zetten in de klas
Hoofdstuk 18 - Tips om voorleessoftware in te zetten in de klas 18.1. Voorleessoftware compenserend inzetten voor leerlingen met een ernstige beperking 235 18.2. Voorleessoftware leerondersteunend inzetten
Nadere informatieStimuleren begrijpend luisteren in groep 1-2
Seminarium voor Orthopedagogiek opleidingen, begeleiding, onderzoek, projecten, advies Stimuleren begrijpend luisteren in groep 1-2 CPS conferentie Amersfoort 2007 Eveline Wouters, Seminarium voor Orthopedagogiek
Nadere informatieChecklist Begrijpend lezen en woordenschat Curriculum Nederlands ? - + +
Checklist Begrijpend lezen en woordenschat Curriculum Nederlands? - + + De gebruikte methoden stellen duidelijke (toetsbare) doelen en leerlijnen voor begrijpend lezen. Zwakke lezers krijgen een aanvullend
Nadere informatieJong geleerd. Beatrijs Brand en Saskia Snikkers
Jong geleerd. Beatrijs Brand en Saskia Snikkers Programma Kennismaken Presentatie Jong geleerd Warming-up Pauze Praktische oefening Afsluiting Jong geleerd over het belang van actieve stimulering van ontluikende
Nadere informatieBegrijpend lezen is denken. CPS Onderwijsontwikkeling en advies 1
Het belang van Begrijpend luisteren en Begrijpend lezen 11 april 2016 Karin van de Mortel 2 Een ieder die werk wil maken van begrijpend luisteren en begrijpend lezen geeft aandacht aan: Begrijpend lezen
Nadere informatieHET STIMULEREN VAN BEGRIJPEND LUISTEREN DOOR INTERACTIEF VOORLEZEN
HET STIMULEREN VAN BEGRIJPEND LUISTEREN DOOR INTERACTIEF VOORLEZEN Dr. K. Vernooy 1. Het belang van aandacht voor de ontwikkeling van de luistervaardigheid in de onderbouw De ontwikkeling van het begrijpend
Nadere informatieMarzano (2003) Scholen maken het verschil
Programma Effectieve directe instructie Opfrismiddag 20 oktober 2010 Dortie Mijs Wat is het IGDI-model? Verdieping op twee aspecten: - Doelen formuleren - Werken met IGDI in een combinatiegroep Voorbereiden
Nadere informatieUitwerking kerndoel 10 Nederlandse taal
Uitwerking kerndoel 10 Nederlandse taal Tussendoelen en leerlijnen Nederlandse taal Primair onderwijs In samenwerking met het expertisecentrum Nederlands Enschede, 1 juni 2006 Nederlands kerndoel 10 Stichting
Nadere informatieWoordenschatonderwijs. Ideeën, modellen en (werk)vormen die de leerkrachten kunnen inzetten in de klas om het woordenschatonderwijs
Schooljaar 2011-2012 Woordenschatonderwijs Ideeën, modellen en (werk)vormen die de leerkrachten kunnen inzetten in de klas om het woordenschatonderwijs te verbeteren opbrengsten Schooljaar 2012-2013 Woordleerstrategieën
Nadere informatieIN HET VMBO HET BELANG VAN INSTRUCTIE OP MAAT
IN HET VMBO HET BELANG VAN INSTRUCTIE OP MAAT Mariska Okkinga ACHTERGROND BELEX BELEX = BEgrijpend Lezen EXperiment Implementatiestudie naar het gebruik van Nieuwsbegrip in de onderbouw van vmbo bb/kb
Nadere informatieVLIR- Seminar 28 mei 2013
VLIR- Seminar 28 mei 2013 Tweeledige focus (1) Upgrading Curriculum uitbreiding/ aanpassing van logopedische opleidingsonderdelen cruciaal t.a.v. betere hulpverlening binnen Surinaamse maatschappij m.n.
Nadere informatieElk kind een lezer (1)
lk kind een lezer (1) Om alle kinderen te leren lezen, moeten we elk kind leren lezen! (Universiteit van Oregon, 1999) Preventie is het beste, maar wanneer het kind hulp nodig heeft, intervenieer snel
Nadere informatieCPS Onderwijsontwikkeling en advies. Doelgericht en planmatig werken aan leesontwikkeling in groep 1en 2. WAT en HOE in groep 1 en 2
Leesverbeterplan Enschede 2007-2010 Doelgericht en planmatig werken aan leesontwikkeling in groep 1en 2 PROJECTBUREAU KWALITEIT (PK!) Enschede, september 2010 Yvonne Leenders & Mariët Förrer 2 3 Leesverbeterplan
Nadere informatieHET NEDERLANDSE LEESONDERWIJS NADER BEKEKEN. Dr. Kees Vernooy september 2006 ProBiblio
HET NEDERLANDSE LEESONDERWIJS NADER BEKEKEN Dr. Kees Vernooy september 2006 ProBiblio Motto Goed leren lezen is een mensenrecht (Lyon, 2001). Samenvattingsdia Startopdracht 1. Vooraf 2. Knelpunten 3. Verklaringen
Nadere informatieEEN PRAGMATISCH LEESPROTOCOL. Joop Stoeldraijer Kees Vernooy
EEN PRAGMATISCH LEESPROTOCOL Joop Stoeldraijer Kees Vernooy Hengelo/Breda september 2011 1 EEN PRAGMATISCH LEESPROTOCOL We hebben dit digitale leesprotocol gemaakt om te voorkomen dat scholen heel veel
Nadere informatiePraktische handreikingen voor het leesonderwijs aan dove en slechthorende leerlingen
Praktische handreikingen voor het leesonderwijs aan dove en slechthorende leerlingen Siméa 16 april 2010 Loes Wauters en Annet de Klerk Professionalisering leerkracht D/SH Basiskennis PABO op gebied van
Nadere informatieLezen Denken Begrijpen. Begrijpend lezen op de Valentijnschool
Lezen Denken Begrijpen Begrijpend lezen op de Valentijnschool De pikkel en de wob Een wob mufte zijn frinse fruin. Een pikkel beunde snerp in de fruin van de wob. Groes mijn bale fruin,loeg de wob biest.
Nadere informatieLogopedie en Nieuwsbegrip. Yvet van Noordt
Logopedie en Nieuwsbegrip Yvet van Noordt Wat beïnvloedt het begrijpend lezen? Levenservaring Kennis van de wereld Kennis van teksten GJLSKJLS;D Taal Mondelinge taalvaardigheid Kennis structuur taal Woordenschat
Nadere informatieLezen in het voortgezet onderwijs (5): Synthese
Lezen in het voortgezet onderwijs (5): Synthese Algemeen In veel hoog geïndustrialiseerde maakt men zich zorgen over de leesvaardigheid van leerlingen in het voortgezet onderwijs. In Nederland heeft minstens
Nadere informatieMuiswerk Strategisch Lezen is gericht op het aanleren van deelvaardigheden die nodig zijn voor een strategische leesaanpak.
Strategisch Lezen Muiswerk Strategisch Lezen is gericht op het aanleren van deelvaardigheden die nodig zijn voor een strategische leesaanpak. Doelgroepen Strategisch Lezen Muiswerk Strategisch Lezen is
Nadere informatiePROGRAMMA VOOR BEGRIJPEND LEZEN DE ZUID-VALLEI
PROGRAMMA VOOR BEGRIJPEND LEZEN DE ZUID-VALLEI (Dit programma is in 2011 aangepast aan de meest recente AVI-indeling van het CITO.) Het leren lezen is voor veel leerlingen een proces dat veel inspanning
Nadere informatieGroep 7 en 8. Doelen Leerdoelen technisch lezen eind groep 8
Groep 7 en 8 Doelen Leerdoelen technisch lezen eind groep 8 85-95 % van de leerlingen beheerst AVI-plus 90% beheerst A t/m D-niveau op de DMT leerlingen lezen vlot woorden en zinnen leerlingen richten
Nadere informatieOpbrengstgericht werken bij andere vakken. Martine Amsing, Marijke Bertu, Marleen de Haan
Opbrengstgericht werken bij andere vakken Martine Amsing, Marijke Bertu, Marleen de Haan Doel Leerkrachten kunnen een les tekenen of geschiedenis ontwerpen volgens de uitgangspunten van OGW die ze direct
Nadere informatieOpdracht 2: Data analyseren en interpreteren op groepsniveau (technisch lezen voor leerkrachten van groep 3 (Opdracht 2a) en groep 4 (Opdracht 2b))
Opdracht 2: Data analyseren en interpreteren op groepsniveau (technisch lezen voor leerkrachten van groep 3 (Opdracht 2a) en groep 4 (Opdracht 2b)) Met behulp van onderstaande opdracht kun je met behulp
Nadere informatieMinor Dyslexie Cursus 1: Inleiding Dyslexie Bijeenkomst 5
Minor Dyslexie 2016-2017 Cursus 1: Inleiding Dyslexie Bijeenkomst 5 Programma Mededelingen Begrijpend lezen Woordenschat Leeskilometers Minor Dyslexie 1-5 2 mededelingen Toetsvragen: - begrippen en omschrijvingen
Nadere informatieLeerstofoverzicht Lezen in beeld
Vaardigheden die bij één passen, worden in Lezen in beeld steeds bij elkaar, in één blok aangeboden. Voor Lezen in beeld a geldt het linker. Voor Lezen in beeld b t/m e geldt het rechter. In jaargroep
Nadere informatieEffectiever en Efficiënter werken aan
KWALITEITSKAART Begrijpend Lezen Effectiever en Efficiënter werken aan Begrijpend Lezen PO Taalbeleid Onderwijsachterstanden Joop Stoeldraijer, Edux, Breda Mariët Förrer, CPS Onderwijsontwikkeling en Advies,
Nadere informatieLezen op de Klimop. (uit:elke leerling een competente lezer! Van dr. Kees Vernooy)
Lezen op de Klimop Een goede leesvaardigheid is het fundament voor een voorspoedige schoolloopbaan en een goed maatschappelijk functioneren. Een goede leesvaardigheid is cruciaal voor de schoolloopbaan
Nadere informatieDe praktijk Begrijpend lezen
De praktijk Begrijpend lezen Plaats de tekst centraal Praat vooral met de leerlingen over de inhoud van de tekst! Praat over woordbetekenissen. Praat over tekstsoort en structuur. Praat over figuurlijk
Nadere informatieBegrijpend Luisteren
WORKSHOP PRENTENBOEKEN Begrijpend Luisteren in de onderbouw van de basisschool Doel Een theoretische verdieping en praktische voorbereiding om een prentenboek interactief voor te kunnen lezen. Begrijpend
Nadere informatieEen lijn in (begrijpend) luisteren en lezen voor de ganse basisschool
Een lijn in (begrijpend) luisteren en lezen voor de ganse basisschool 1 Leren begrijpen van geschreven taal Wanneer en hoe? Begrijpend luisteren/lezen Wat heeft invloed op begrijpend luisteren/lezen? 2
Nadere informatieEEN GOEDE WOORDENSCHAT. De basis voor een goede schoolloopbaan
PAPER EEN GOEDE WOORDENSCHAT De basis voor een goede schoolloopbaan Taalbeleid Onderwijsachterstanden Dr Kees Vernooy EEN GOEDE WOORDENSCHAT Een basis voor een goede schoolloopbaan Het leren van het alfabetisch
Nadere informatieLeesonderwijs en dyslexie in het PO, het SBO en het VO. Betsy Ooms
Leesonderwijs en dyslexie in het PO, het SBO en het VO Betsy Ooms Opzet Doel leesonderwijs (en spellingonderwijs) Doorgaande lijn Kenmerken goed leesonderwijs Extra aandacht voor monitoring, als belangrijk
Nadere informatieLEES / EN DYSLEXIEPROTOCOL
LEES / EN DYSLEXIEPROTOCOL De Palster september 2012 Lees- en dyslexieprotocol De Palster versie september 2012 1 EEN PRAGMATISCH LEESPROTOCOL Dit digitale leesprotocol is gemaakt om er voor te zorgen
Nadere informatieBegrijpend luisteren Karin van de Mortel
Begrijpend luisteren Karin van de Mortel LOAN 10 en 11 april 2018 WWW.CPS.NL Karin van de Mortel k.vandemortel@cps.nl 06 29044614 1. Achtergrondkennis begrijpend luisteren en lezen 1 Luisteren -> Lezen
Nadere informatieNationaal congres Taal en Lezen. 15 oktober 2015 Het verbeteren van taal- en leesresultaten nader bekeken Kees Vernooy
Nationaal congres Taal en Lezen 15 oktober 2015 Het verbeteren van taal- en leesresultaten nader bekeken Kees Vernooy WWW.CPS.NL Vooraf: Catherine Snow (2014) De belangrijkste 21e eeuwse vaardigheid? Goed
Nadere informatieToetsvragen bij domein 5 Begrijpend lezen
bijvoorbeeld Exemplarische opleidingsdidactiek voor taalonderwijs op de basisschool Toetsvragen bij domein 5 Begrijpend lezen Bart van der Leeuw (red.) Jo van den Hauwe (red.) Els Moonen Ietje Pauw Anneli
Nadere informatieLeerjaar 1 en 2 vmbo-g/t. Doelen Leerdoelen technisch lezen eind leerjaar 2
Leerjaar 1 en 2 vmbo-g/t Doelen Leerdoelen technisch lezen eind leerjaar 2 Alle leerlingen beheersen AVI-plus Leerlingen lezen vlot woorden, zinnen en teksten vanaf niveau 1F Leerlingen richten zich op
Nadere informatieVisie leesbevordering
Visie leesbevordering Leesbevordering zien we als basis van het totale leesonderwijs Zonder aandacht voor leesbevordering mist het technisch lezen een belangrijke stimulans. Leesbevordering is dus niet
Nadere informatieINHOUDSOPGAVE VOORWOORD 1 ALGEMENE HANDLEIDING BLIKSEM
INHOUDSOPGAVE VOORWOORD ALGEMENE HANDLEIDING BLIKSEM. Wat is BLIKSEM en voor wie is het bedoeld?.2 Wetenschappelijke onderbouwing.2. Wat is er bekend uit onderzoek naar effectieve begrijpend leesinstructie?.2.2
Nadere informatieCBS Maranatha. Doel: Hoogklei 7, 9671 GC Winschoten Dyslexieprotocol 2013 aangepast sept.14
CBS Maranatha Hoogklei 7, 9671 GC Winschoten Dyslexieprotocol 2013 aangepast sept.14 Doel: Doel van ons dyslexieprotocol is een zo goed mogelijke begeleiding van leerlingen met (dreigende) leesproblemen.
Nadere informatieVRAGENLIJST PRIMAIR ONDERWIJS DYSLEXIEMONITOR
VRAGENLIJST PRIMAIR ONDERWIJS DYSLEXIEMONITOR INHOUDSOPGAVE Zorgniveau 1: Goed lees- en spellingonderwijs Stap 1: Leestijd blz. 3 Kwaliteit instructiegedrag blz. 3 Klassenmanagement blz. 4 Stap 2: Juist
Nadere informatieEffectief aanvankelijk leesonderwijs
Effectief aanvankelijk leesonderwijs Mirjam.Snel@hu.nl @Leesonderwijs www.goedleesonderwijs.nl Inhoud: Technisch lezen in groep 3 Effectief aanvankelijk leesonderwijs Differentiatie Stel jezelf vragen
Nadere informatieChecklist technisch lezen onderwijs en leesmethodes
Checklist technisch lezen onderwijs en leesmethodes Goed kunnen lezen is in onze samenleving een voorwaarde voor succes. Goed leesonderwijs op de basisschool is daarom belangrijk, maar hoe ziet dat eruit?
Nadere informatieDe BLIKSEM-aanpak. Willy van Elsäcker (HCO) & Maud van Druenen (Expertisecentrum Nederlands)
De BLIKSEM-aanpak Willy van Elsäcker (HCO) & Maud van Druenen (Expertisecentrum Nederlands) Aan de orde komt Waarom BLIKSEM en wat houdt het in? Wat zijn de resultaten na twee jaar onderzoek op 40 scholen?
Nadere informatieThoni Houtveen Congres Stichting Lezen 8 november 2012. Lectoraat Geletterdheid
Thoni Houtveen Congres Stichting Lezen 8 november 2012 Is er een probleem met ons leesonderwijs? Wat leert onderzoek ons? Hoe zou dat er in de praktijk uit moeten zien? Opbrengst Samenvatting Gemiddelde
Nadere informatieLeerlijn Leeslink niveau 2 (groep 5-6) Schooljaar
Startles 35 Introductieles Het vak begrijpend en studerend lezen. Wat houdt het in? Wat heb je er aan? de 1 36 De leerling kan: - vertellen waarom hij een tekst leest - een leesdoel kiezen 1 37 De leerling
Nadere informatieSTAP VOOR STAP BETER BEGRIJPEND LEZEN. 10 en 11 september 2012. Dr. Kees Vernooij Dr. Dortie Mijs Drs. Ina Cijvat Drs.
STAP VOOR STAP BETER BEGRIJPEND LEZEN 10 en 11 september 2012 Dr. Kees Vernooij Dr. Dortie Mijs Drs. Ina Cijvat Drs. Gert Gelderblom Moeilijke tekst. Lees de tekst van Het resultaat t/m Luisteren op p.
Nadere informatieSamenvatting (Dutch summary)
Samenvatting (Dutch summary) Lezen is een essentiële vaardigheid om goed te kunnen functioneren in onze maatschappij. Eén van de belangrijkste taken van het basisonderwijs is dan ook om alle kinderen te
Nadere informatieBegrijpend lezen van basisschool naar voortgezet onderwijs
Ronde 5 Hilde Hacquebord Rijksuniversiteit Groningen Contact: H.I.Hacquebord@rug.nl Begrijpend lezen van basisschool naar voortgezet onderwijs 1. Inleiding De onderwijsinspectie stelt in haar verslag van
Nadere informatieLeerjaar 1 en 2 vmbo-b/k. Doelen Leerdoelen technisch lezen eind leerjaar 2
Leerjaar 1 en 2 vmbo-b/k Doelen Leerdoelen technisch lezen eind leerjaar 2 95 % van de leerlingen beheerst AVI-plus 95% beheerst A t/m D-niveau op de DMT leerlingen lezen vlot woorden en zinnen leerlingen
Nadere informatieWorkshop Begrijpend lezen MARIABASISSCHOOL
Workshop Begrijpend lezen MARIABASISSCHOOL 08-09-2016 WELKOM Voorstellen Workshopleiders: leerkrachten groep 7 Marion Stokman en Patrick van den Bosch Duur van deze workshop: +/- 30 min. INHOUD Samen kijken
Nadere informatieBetrokken lezers in het vmbo
Betrokken lezers in het vmbo Over leesmotivatie, leesweerstand, woordenschat en strategisch lezen Roel van Steensel Vrije Universiteit/Stichting Lezen Erasmus Universiteit JONGEREN LEZEN STEEDS MINDER
Nadere informatieEFFECTIEVER EN EFFICIËNTER WERKEN AAN Begrijpend Lezen
EFFECTIEVER EN EFFICIËNTER WERKEN AAN Begrijpend Lezen PAPER Taalbeleid Onderwijsachterstanden Joop Stoeldraijer, Edux, Breda Mariët Förrer, CPS Onderwijsontwikkeling en Advies, Amersfoort EFFECTIEVER
Nadere informatieRegistratieblad aanbod doelen SLO groep 1 en 2
Registratieblad aanbod doelen SLO groep 1 en 2 Mondelinge taalvaardigheid: aanbod doelen voor groep 1 en 2 verwerkt in de kleuterthema s Woordenschat en woordgebruik Th 1 2 3 4 5 6 totaal uitbreiden van
Nadere informatieD.1 Motiveren en inspireren van leerlingen
DIDACTISCHE BEKWAAMHEID D.1 Motiveren en inspireren van leerlingen Resultaat De leraar motiveert leerlingen om actief aan de slag te gaan. De leraar maakt doel en verwachting van de les duidelijk zorgt
Nadere informatieWerken aan een woordenschatcultuur
Taal Ontwikkeling van een grote woordenschat Werken aan een Kinderen met een grote woordenschat hebben op school profijt van hun woordkennis. Met name bij begrijpend lezen is een goede woordenschat essentieel
Nadere informatieUitwerking kerndoel 6 Nederlandse taal
Uitwerking kerndoel 6 Nederlandse taal Tussendoelen en leerlijnen Nederlandse taal Primair onderwijs In samenwerking met het expertisecentrum Nederlands Enschede, 1 juni 2006 Nederlands kerndoel 6 Stichting
Nadere informatieHoofdstuk 5 Condities voor de ontwikkeling van leesvaardigheid: kenmerken van het leesonderwijs
Hoofdstuk 5 Condities voor de ontwikkeling van leesvaardigheid: kenmerken van het leesonderwijs Scholen in Nederland zijn vrij om hun eigen curriculum vorm te geven en dit aan te passen naargelang de behoefte
Nadere informatieLEZEN EN DYSLEXIE 19-5-2016. Nicole Verkerk
LEZEN EN DYSLEXIE 19-5-2016 Nicole Verkerk Dyslexie en lezen. 1 is geen lekkere combinatie: Weinig dyslecten lezen voor hun plezier Lezen kost veel moeite: leestempo laag, vaak stukken overlezen, snel
Nadere informatie