Zorgen voor zorg. pagina 11. Economie Lage rente, grote gevolgen

Transcriptie

1 1 Recreatiewoning en fiscus Dit zijn de regels Er zijn te veel auto s in Nederland Interview met Victor van Tol Zorgen voor zorg Een financiële voorbereiding is cruciaal Hulphonden En zes andere goede doelen pagina 2 pagina 10 pagina 11 pagina 12 Financial Focus is een uitgave van ABN AMRO MeesPierson. abnamromeespierson.nl twitter.com/aa_meespierson linkedin.com/company/ abn-amro-meespierson no 39 Jaargang 5 Economie Lage rente, grote gevolgen De spaarrente is de afgelopen jaren flink gedaald. Dat leidt ertoe dat sparen nauwelijks meer iets oplevert en dat het in lange tijd niet zo voordelig is geweest om een hypotheek af te sluiten. De rentedaling heeft echter ook gevolgen die minder snel in het oog springen, zoals een toenemende druk op de dekkingsgraad van pensioenfondsen en een groeiende aantrekkingskracht van aandelen als belegging. De rente op een Nederlandse spaarrekening komt tegenwoordig uit op ongeveer 1,5 procent. Dat is nog maar minder dan de helft van de circa 4 procent die een spaarder in 2008 kon krijgen. In het huidige tempo lijkt het een kwestie van tijd voordat de spaarrente tot het nulpunt is gedaald. Zover zal het uiteraard niet komen, aangezien niemand dan meer zijn geld op een spaarrekening zal zetten. Maar in andere delen van de financiële markten is het nulpunt soms al gepasseerd. De Europese Centrale Bank heeft de depositorente begin juni verlaagd tot -0,1 procent, vertelt Han de Jong, hoofdeconoom ABN AMRO. Dit betekent dat banken die liquiditeiten bij de Europese Centrale Bank willen stallen hiervoor een heel kleine vergoeding moeten betalen. Een vergelijkbaar fenomeen doet zich voor bij Duitse staatsobligaties, waar de rente voor leningen met een korte looptijd negatief is. De Jong wijst de kredietcrisis uit 2008 en de daaropvolgende recessie als belangrijkste oorzaak van de lage rentes aan: Als de economie krimpt, schroeven ondernemingen de investeringen terug. De vraag naar geld neemt af, terwijl het aanbod juist toeneemt. Centrale banken proberen in dit soort situaties om de economie te stimuleren door de rente te verlagen en door het nemen van andere maatregelen waarbij ze liquiditeiten in de economie pompen. Lees verder op pagina 2 CijferScan -0,10% is de depositorente die de Europese Centrale Bank vergoedt. Banken moeten nu betalen voor de tegoeden die ze onderbrengen bij de ECB. De negatieve rente moet banken aanmoedigen het kapitaal in te zetten en zo de economie te stimuleren. (bron: De Nederlandsche Bank) aangiften had de Belastingdienst op 1 juli 2014 al ontvangen die betrekking hebben op de tijdelijk verruimde vrijstelling voor de eigen woning. (bron: Belastingdienst) 30% van de ontdoken belasting bedraagt de boete bij het op eigen initiatief aangeven van verzwegen vermogen. Vanaf juli 2015 gaat deze boete verder omhoog naar 60 procent. (bron: Belastingdienst) goede doelen raakten dit jaar hun speciale fiscale status kwijt. Zij voldoen niet aan de regels die gelden voor Algemeen Nut Beogende Instellingen (ANBI). Voor donateurs betekent dit dat hun giften aan deze instellingen niet langer fiscaal aftrekbaar zijn. (bron: Rijksoverheid) Rijksbegroting voor het jaar 2015 Tijdens een bijeenkomst op 17 september lichten Gerrit Zalm en Han de Jong van ABN AMRO de belangrijkste issues rond de nieuwe Miljoenennota toe. Op de derde dinsdag van de maand wordt de Miljoenennota aangeboden. Dan presenteert het kabinet de plannen over de inkomsten en uitgaven in de Nederlandse Rijksbegroting voor het jaar Zoals ieder jaar zullen de plannen van het kabinet dit jaar de nodige vragen oproepen over de consequenties van bezuinigingen, maatregelen en economische verwachtingen. Daarom organiseert ABN AMRO MeesPierson op de woensdagavond na Prinsjesdag een bijzondere bijeenkomst voor klanten: de Derde Woensdag in September. Dan geven Gerrit Zalm, voorzitter Raad van Bestuur en hoofdeconoom Han de Jong van ABN AMRO hun visie op de Rijksbegroting. Perspectief Zalm en De Jong geven tijdens het event in Amsterdam hun eigen visie op de cijfers zoals ze tijdens Prinsjesdag zijn gepresenteerd. Ze benoemen de belangrijkste veranderingen en plaatsen de effecten ervan voor klanten in perspectief. Ook wordt de stand van de Nederlandse economie besproken en horen beleggers wat ze op basis daarvan kunnen verwachten. Journaliste Hella Hueck leidt de gesprekken als moderator in goede banen. Live volgen Klanten kunnen de bijeenkomst op 17 september live volgen via internet. Aanmelden hiervoor kan op abnamro.nl/derdewoensdagonline

2 2 3 Economie verbetert in onrustige wereld De vooruitzichten voor de wereldeconomie zijn gunstig Dit vindt de klant Nieuwe beleggingsconcepten beoordeeld Lage rente, betaalbare huizen De huizen zijn weer net zo betaalbaar als in 2003 (zie artikel op pagina 4) (zie artikel pagina 5) (zie artikel op pagina 1) Onroerend goed Economie (vervolg pagina 1) Beleggen Rendement en recreatie Een vakantiewoning kan een aantrekkelijk bezit zijn. Voor een vakantie in eigen land of voor verhuur. Zorg wel dat de financiële en fiscale gevolgen duidelijk zijn. Veelal ontstaat tijdens de vakantie de wens om een vakantiewoning te kopen. Belangrijk is de financiële gevolgen goed in te schatten. Is de vakantiewoning bedoeld voor eigen gebruik, als investering of voor beide? Wordt het pand gekocht als investering dan is het te behalen rendement belangrijk. Het rendement wordt bepaald door de verkoopopbrengst, huurinkomsten en kosten. De waardegroei die kan worden gerealiseerd bij verkoop in de toekomst is echter lastig in te schatten. De rendementen op de markt voor recreatiewoningen zijn sterk afhankelijk van onder meer de locatie en de faciliteiten in (sauna, afwasmachine, open haard) en om het huis (pretpark, zwembad of zee in de nabijheid). Het rendement op de investering kan worden verhoogd door de vakantiewoning jaarlijks te verhuren. Doorgaans wordt de vakantiewoning voor de inkomstenbelasting toegerekend aan box 3. Hierdoor vallen huurinkomsten en -kosten evenals een eventuele verkoopopbrengst buiten de belastingheffing. Vergeet niet de huurinkomsten jaarlijks aan te passen aan de inflatie of controleer of de verhuurorganisatie dat doet. Kosten Houd bij aankoop rekening met bijkomende kosten, zoals overdrachtsbelasting bij een bestaande woning (2 procent) en 21 procent omzetbelasting (btw) bij nieuwbouw. Ook onderhoudskosten, eventuele rentekosten voor een opgenomen lening en te betalen inkomstenbelasting spelen een rol. In box 3 wordt de waarde van de vakantiewoning jaarlijks belast tegen effectief 1,2 procent. Maakt de woning deel uit van een park? Dan betalen de eigenaars een parkbijdrage en zijn ze vaak verplicht lid van de Vereniging van Eigenaren (VvE). Verrekening bij verhuur Is het de bedoeling om een nieuw te bouwen vakantiewoning ook te verhuren? Dan kan de btw op de aankoop- en exploitatiekosten (zoals onderhouds- en energiekosten) van de vakantiewoning gedeeltelijk worden teruggevraagd. Daar zijn wel voorwaarden aan verbonden. Zo stelt de Belastingdienst doorgaans als voorwaarde dat de vakantiewoning tenminste 140 dagen per jaar wordt verhuurd. De eigenaar moet vooraf een inschatting maken hoeveel dagen per jaar hij van het pand gebruik zal maken. De mate waarin de btw op de aankoop- en expoitatiekosten kan worden teruggevraagd, is namelijk afhankelijk van het aantal dagen dat de woning daadwerkelijk wordt verhuurd. Administratie Het bijhouden van een goede administratie is nodig om de btw te kunnen terugvragen. De eigenaar moet bij de btw-aangifte vanaf het Naast bewoning is verhuur van een vakantiewoning zeker te overwegen jaar van aankoop aangeven welk deel van het jaar de woning naar verwachting wordt verhuurd. De btw-aangifte moet jaarlijks worden gecorrigeerd als het werkelijke privé-gebruik van de woning afwijkt van het vooraf ingeschatte gebruik. Dit kan bijvoorbeeld met een gedegen overzicht van een verhuurorganisatie worden aangetoond. Deze verrekening van de btw moet elk jaar gedurende een periode van tien jaar worden uitgevoerd. Als de eigenaar de btw heeft teruggekregen, moet hij in de praktijk meestal 6 procent omzetbelasting over de ontvangen huurinkomsten afdragen. Deze belasting wordt door de vakantiegast betaald. Als in een jaar de totaal te betalen btw per saldo minder is dan euro, is vermindering of zelfs kwijtschelding van de afdracht mogelijk. Naast bewoning is verhuur van een vakantiewoning zeker te overwegen. De belastingregels zijn wel gecompliceerd. Om optimaal te profiteren van de financiële voordelen, is het van belang om tijdig deskundig advies in te winnen. Jacques Hogerwerf Specialist Vermogensstructurering jacques.hogerwerf@nl.abnamro.com In de eurozone werd na 2009 het economisch herstel in de kiem gesmoord, doordat verschillende landen in de problemen kwamen door een snel oplopende rente over hun hoge staatsschuld Dat geldt de laatste jaren helemaal voor de Europese Centrale Bank (ECB). In de eurozone werd na 2009 het economisch herstel in de kiem gesmoord, doordat verschillende landen aan de Europese periferie, zoals Griekenland, Italië, Spanje en Ierland in de problemen kwamen door een snel oplopende rente over hun hoge staatsschuld. Om de economische krimp in deze landen te bestrijden, heeft de ECB een serie renteverlagingen doorgevoerd die in juni van dit jaar uitmondde in een negatieve depositorente. Negatieve rente Waarom zijn bepaalde partijen bereid om hun geld weg te zetten op een wijze waarop ze zeker weten dat het minder waard wordt, na inflatie en belasting? Voor een deel weerspiegelt dit de enorme onzekerheid bij veel partijen die per se hun vermogen willen veiligstellen en daarbij een negatief rendement voor lief nemen, legt De Jong uit. Er zijn echter ook bepaalde instellingen die door strenge regelgeving gedwongen worden om te beleggen in obligaties met een zeer lage rente. Dat geldt bijvoorbeeld voor verzekeraars. Om er zeker van te zijn dat de toekomstige verplichtingen nagekomen kunnen worden, moeten de premieontvangsten op een heel veilige wijze geïnvesteerd worden. Pensioenfondsen kampen met dezelfde uitdaging. De grote Nederlandse pensioenfondsen hebben een gezamenlijk vermogen van ruim miljard euro. Ongeveer de helft van dat bedrag is geïnvesteerd in obligaties en dan in ruime mate in staatsleningen. De lage rente heeft bovendien ook rechtstreekse gevolgen voor iedereen die pensioen geniet of pensioen opbouwt. Om in kaart te brengen of het vermogen voldoende is om in de toekomst de beloofde pensioenuitkeringen uit te betalen, worden de toekomstige verplichtingen teruggerekend via de zogenaamde rekenrente. Die rekenrente is gekoppeld aan de rente op de obligatiemarkt. Omdat die zo laag ligt, moeten pensioenfondsen feitelijk uitgaan van een scenario waarbij het vermogen heel traag in waarde groeit. Hoewel het vermogen van veel pensioenfondsen nog nooit zo hoog is geweest als nu, leidt de lage rekenrente ertoe dat de dekkingsgraden soms toch lager liggen dan het wettelijk verplichte minimum. Hierdoor zijn nogal wat pensioenfondsen de afgelopen jaren gedwongen geweest te korten op In sommige delen van Europese financiële markten is de rente zelfs negatief pensioenrechten en hebben zeer veel fondsen af moeten zien van de indexatie. Dat betekent dat de pensioenopbouw en -uitkeringen niet meegroeiden met de inflatie. Positief effect Een lage rentestand heeft echter niet alleen negatieve gevolgen, zoals een lage spaarvergoeding en een lagere pensioenopbouw. Een positief effect is dat de betaalbaarheid van woningen in Nederland volgens de NVM terug is op het niveau van De huizenprijzen zijn tijdens de recessie gedaald en de hypotheekrente is net als andere rentestanden behoorlijk teruggevallen. Onderzoeksbureau Moneyview maakte begin augustus bekend dat de variabele rente in de afgelopen drie jaar is gedaald van 3,63 tot 2,54 procent. Ook de Europese economie kan de rugwind van een lage rente goed gebruiken. De economische groei in de eurozone blijft naar verwachting dit jaar steken op 1,3 pro- cent en volgend jaar is dat 1,8 procent. De Jong: Het is echter lastig om een scenario te schetsen van de toekomstige ontwikkelingen op de rentemarkt, aangezien we de historie niet als kompas kunnen gebruiken. In het verleden is het nog nooit voorgekomen dat de rente in het overgrote deel van de financiële wereld zo extreem laag was. Zo lang de huidige situatie voortduurt, wordt de prijs van alle rentegevoelige activa opgedreven. Dat zijn bijvoorbeeld huizen, maar ook aandelen. Die laatstgenoemde categorie verdient in de ogen van Ben Steinebach hoofd beleggingsstrategie bij ABN AMRO dan ook een grotere plaats in de beleggingsportefeuille: Aandelen hebben in verschillende opzichten de wind in de rug. Dankzij de lage rente hebben bedrijven makkelijk toegang tot kapitaal. De overname- en fusieactiviteit neemt toe en dat is meestal gunstig voor de beurskoersen. Het belangrijkste voordeel van aandelen is dat het verwachte rendement op deze belegging gunstig afsteekt tegen dat van alternatieven zoals sparen of obligaties. Door inflatie en vermogensbelasting is de spaarrente nu niet eens hoog genoeg om de koopkracht te behouden. De obligatierente is eveneens laag. Bovendien moeten beleggers op deze markt er rekening mee houden dat obligatieprijzen onder druk komen te staan als de rente uiteindelijk weer gaat oplopen. Rente blijft voorlopig laag ABN Amro-econoom Han de Jong houdt er rekening mee dat de officiële rente de komende een tot twee jaar op het huidige, lage niveau blijft. Die verwachting baseert hij op het beleid van de ECB, die als doelstelling heeft ervoor te zorgen dat de inflatie op een niveau van ongeveer 2 procent blijft. Voor het lopende jaar is de geschatte inflatie in de eurozone 0,6 procent, dus in dat opzicht is er geen aanleiding om het beleid van een zeer lage rente aan te passen. Psychologie voor beleggers Als het over geld gaat, is de mens veel minder rationeel dan gedacht. Dat heeft groot effect op financiële beslissingen, bijvoorbeeld bij beleggen. Professor Werner de Bondt weet hoe ons brein ons om de tuin leidt. Het brein haalt bijzondere trucjes met ons uit. Mensen blijken bijvoorbeeld veel te optimistisch over gebeurtenissen waar ze zelf bij betrokken zijn. Zo werd Zweedse automobilisten gevraagd hun eigen rijkwaliteiten te beoordelen. Negentig procent van hen gaf aan beter te rijden dan het gemiddelde van de bestuurders in het land, met ander woorden: negentig procent van hen vindt dat anderen slechter rijden dan zijzelf. Iets dat natuurlijk onmogelijk is. Niet alleen bij autorijden. Ook bij beleggen spelen emoties een belangrijke rol en zijn mensen veel minder rationeel dan gedacht. Het goede nieuws is dat de belegger niet zomaar wat doet. Er is sprake van patronen ofwel systematische irrationaliteit, weten wetenschappers. Deze zijn ontdekt door de behavioral finance, de wetenschap die zich verdiept in de psyche van de belegger. Een van de pioniers is de bovengenoemde professor Werner De Bondt. Ook de grondlegger van het Richard H. Driehaus Center for Behavioral Finance aan de DePaul University in Chicago. Onze financiële intuïtie is in tegenstelling tot wat we graag geloven beperkt, zegt De Bondt. Het blijkt dat we allemaal dezelfde fouten maken. Kennis van deze fouten levert echter een grote voorsprong op. Het blijkt dat we allemaal dezelfde fouten maken Praktijk De Bondt doet sinds 1983 onder andere onderzoek naar de psyche van beleggers. Een uitdagend vakgebied, benadrukt hij. De meeste wetenschappers toetsen of hun theorie ook in de praktijk opgaat. Wij doen het omgekeerde en toetsen of het gedrag in de praktijk valt te verklaren door een theorie. De Bondt en zijn collega-onderzoekers ontdekten dat veel van het niet-rationele gedrag van beleggers voortkomt uit onder andere het gebruik van vuistregels en zogeheten framing. Vuistregels zijn onder andere gebaseerd op ervaring en worden gebruikt om snel beslissingen te nemen over complexe zaken. Nadeel is dat ze niet altijd logisch zijn, zegt De Bondt. Zo zijn beleggers geneigd om bij het aanbrengen van spreiding in de portefeuille elk aandeel een gelijke weging te geven. Dat lijkt logisch, maar het is vanuit risicooogpunt niet altijd de beste keuze. Framing Beleggingsresultaten kunnen ook negatief worden beïnvloed door framing. Een voorbeeld: de neiging van beleggers wereldwijd om vooral te beleggen in aandelen van ondernemingen uit eigen land. Deze homebias is het gevolg van de neiging van het menselijk brein om veel gewicht te geven aan zaken die herkenbaar en dichtbij zijn, legt De Bondt uit. Daarbij wordt onvoldoende rekening gehouden met feiten, bijvoorbeeld winst- en omzetcijfers en de prestaties van vergelijkbare ondernemingen in andere landen. Herkenbaar voor de beleggingsprofessionals van ABN AMRO MeesPierson. Veel klanten die zelf beleggen hebben een duidelijke voorkeur voor aandelen die ze kennen, weet Rico Fasel, Directeur Product Management Beleggingsadvies van ABN AMRO MeesPierson. Gevolg is dat sommige portefeuilles bovengemiddeld veel AEX-aandelen bevatten. Rationeel gezien doet de Nederlandse aandelenmarkt het echter al heel lang structureel slechter dan andere financiële markten. Reden voor de beleggingsprofessionals van de bank om beleggers goed te informeren. Fasel: Bijvoorbeeld door de prestaties van de Amerikaanse index op lange termijn af te zetten tegen die van de AEX. Hieraan kunnen we een persoonlijk advies koppelen om de portefeuille beter te spreiden. Herken de trucjes van het brein Spijttheorie De spijttheorie verklaart de emotionele reactie van mensen als ze een verkeerde beslissing hebben genomen. Beleggers houden in dat geval vast aan de aankoopkoers van een aandeel of fonds. Staat het aandeel lager dan dit emotionele ijkpunt, dan hebben beleggers grote moeite om het aandeel te verkopen. Overreactie Beleggers hebben de neiging om te veel gewicht toe te kennen aan recente gebeurtenissen en te weinig aan belangrijke informatie die al langer bekend is. Ze overschatten de invloed van het meest recente nieuws. Verlies aversie Beleggers hebben de neiging om sterker te reageren op verlies dan op winst. Kuddegedrag Veel beleggingstrends hebben weinig te maken met fundamentele gegevens van Moeite met verlies De bank gebruikt binnen het beleggingsadvies de kennis uit de behavioral finance (zie ook het kader Herken de trucjes van het brein). Zo wordt onder andere rekening gehouden met de verliesaversie. Onze beleggingsadviseurs merken dat sommige beleggers moeite hebben met het nemen van verlies. Een advies om een aandeel te kopen wordt met veel meer enthousiasme begroet. Als een aandeel is gedaald, kan dit betekenen dat er iets structureel mis is met het het aandeel. Fasel: Dan kan het beter zijn om verlies te nemen en te investeren in een bedrijf met betere vooruitzichten op lange termijn. een onderneming of sector, maar komen voort uit kuddegedrag. Een fonds of aandeel waarover veel wordt gepraat, stijgt snel in populariteit. Als een markt stijgt (of daalt), vrezen beleggers dat anderen meer informatie hebben dan zij. Dit zorgt voor een sterke impuls om mee te doen met de horde. Mentaal boekhouden De mens heeft de neiging bepaalde economische situaties in het denken in aparte compartimenten onder te brengen. Dit maakt dat er op vergelijkbare situaties op verschillende manieren wordt gereageerd. Een klassiek voorbeeld is die van het theaterkaartje. Stel de kaartjes voor een theater kosten 50 euro per stuk. Aan het loket blijkt dat de theaterbezoeker een 50 euro biljet te zijn verloren. 80 procent van de ondervraagden koopt in zo n geval toch een kaartje. Anders is als bij de theaterkassa blijkt dat het kaartje dat van tevoren is gekocht nog thuis ligt. Slechts 40 procent van de ondervraagden zegt dan een nieuw kaartje te kopen. Veel beleggingstrends komen voort uit kuddegedrag: als een markt stijgt (of daalt) vrezen beleggers dat anderen meer informatie hebben dan zij. Dit zorgt voor een sterke impuls om mee te doen met de horde. Een gedisciplineerde benadering van financiële beslissingen helpt volgens De Bondt om grote missers ingegeven door emoties te voorkomen. Zo doen sommigen er goed aan een beleggingsadviseur in te schakelen, als ze weten dat ze zelf niet altijd weloverwogen handelen. Zelfkennis helpt, benadrukt hij. Er zijn mensen die hun creditcard in een bakje met water in het vriesvak leggen. Een opmerkelijke maar effectieve methode om impulsaankopen voorkomen. Goeroes Volgens De Bondt is kennis van behavioral finance anno 2014 belangrijker dan ooit. Lange tijd had de overheid een sturende rol door complexe financiële beslissingen voor ons te nemen. Hij noemt als voorbeeld de introductie eind 19 de eeuw van een collectieve oudedagsvoorziening door de Duitse staatsman Otto von Bismarck. Een systeem om ouderen zonder vermogen en familie een goede oude dag te bezorgen dat nog steeds werkt. Dergelijke collectieve voorzieningen zijn echter verschraald. In de huidige tijd moeten we meer dan ooit financiële beslissingen zelf nemen. Bijvoorbeeld over het opbouwen van een pensioen. Daarnaast maakt onzekerheid mensen nog gevoeliger voor emoties. Na zeven jaren van crisis op de financiële markten heeft De Bondt daardoor onder andere het kuddegedrag onder beleggers zien toenemen. Mensen zoeken naar zekerheden. Onder andere beleggingsgoeroes spelen hier handig op in. De Bondt is desondanks positief over de toekomst. We weten nog lang niet genoeg van de werking van ons brein. Maar met wat we weten, kunnen we ons voordeel doen.

3 4 5 Nu rekenen voor het leven van later Maatregelen voor een comfortabele oude dag Oprechte bananen Zeven ambassadeurs over hun goede doel Exponent van de deeleconomie Vijftigduizend Nederlanders delen hun auto via SnappCar (zie artikel op pagina 11) (zie artikel pagina 12) (zie artikel op pagina 10) Beleggingsvisie Macro-economie Vier scenario s voor beleggers De wereld ziet er veel onrustiger uit dan een maand geleden. De spanningen tussen het Westen en Rusland zijn toegenomen sinds het vliegtuig van Malaysian Air is neergehaald. In het Midden-Oosten blijven de spanningen na een incidentele wapenstilstand tussen Israël en Hamas bestaan, en in Syrië en Irak kan Islamic State (voorheen ISIS) amper tot staan worden gebracht. Ondanks al deze onrust zijn de vooruitzichten voor de wereldeconomie gunstig. Dit beeld kan worden aangetast door de ontwikkelingen in het Midden-Oosten en door de oplopende spanning tussen het Westen en Rusland. Op de financiële markten spelen de spanningen rond Gaza en in Syrië en Irak hoe wreed ook voor veel betrokkenen een ondergeschikte rol zolang het niet leidt tot een stijging van de olieprijs. Basisscenario Beleggers kunnen per saldo rekening houden met vier scenario s. De meest waarschijnlijke variant is dat de escalatie van de spanning tussen het Westen en Rusland over Oekraïne stopt en de spanningen afnemen. De waarschijnlijkheid dat dit scenario zich voordoet is volgens ABN AMRO MeesPierson 50 procent. De leiders in zowel het Westen als Rusland realiseren zich naar verwachting dat niemand belang heeft bij een escalatie. Omdat in Rusland het vertrouwen onder consumenten en producenten al is afgenomen en er sprake is van een uitstroom van kapitaal, zal Rusland in een lichte recessie terechtkomen met uitstralingseffecten naar landen in de regio. De sancties van de Westerse landen raken niet de investeringen in de Russische energiesector. Het aanbod van energie wordt zeker op de korte termijn niet aangetast. Omdat de handel tussen het Westen en Rusland relatief gering is, blijven de economische effecten over en weer beperkt. Europa voelt hier wat meer van dan de Verenigde Staten, aangezien het economisch herstel in deze regio minder ver gevorderd is en door de omvangrijkere handel met Rusland. Drie alternatieve scenario s De alternatieve scenario s verschillen in ernst van de aannames. In het eerste van deze scenario s (30 procent Vooruitzichten economische groei (in %) p 2015p Eurozone -0,6-0,4 1,3 1,8 Verenigde Staten 2,3 2,2 2,2 3,8 Japan 1,5 1,5 1,5 1,4 China 7,7 7,7 7,5 7,0 India 4,7 4,5 5,0 5,5 Brazilië 1,0 2,3 2,5 3,0 p=prognose waarschijnlijkheid) worden de sancties wederzijds verder opgevoerd. Hierin worden ook investeringen in de Russische energiesector betrokken. Hoewel de Russische recessie wat dieper zal zijn en de uitstralingseffecten groter, wordt het aanbod van energie op korte termijn niet aangetast. De effecten voor de wereldeconomie blijven in dit scenario nog steeds beperkt. In het tweede alternatieve scenario (15 tot 20 procent waarschijnlijkheid) krijgt de escalatie een militair karakter door een Russische inval in Oekraïne. Hoewel het aanbod van Russische energie op korte termijn nog steeds intact blijft, zijn de gevolgen voor zowel Rusland als het Westen ernstiger. De vertrouwensindicatoren verslechteren dan en de risicoafkeer neemt sterker toe. Hoe het scenario uiteindelijk zal uitwerken hangt af van de mate waarop het Westen reageert. De mondiale economische groei zwakt in deze situatie echter behoorlijk af. In het laatste alternatieve scenario (minder dan 5 procent waarschijnlijkheid) wordt de export van Russische energie geraakt. De kans dat het zover komt, is zeer klein, aangezien beide partijen belang hebben bij een ongestoorde energievoorziening. Niettemin zou in dit scenario de wereldeconomie hard worden geraakt met sterke vertrouwenseffecten, een behoorlijke stijging van de energieprijzen en stevige beleidsreacties. In de schaduw van de geopolitieke ontwikkelingen heerst op financiële markten ook onzekerheid over het tijdstip waarop het Amerikaanse stelsel van Centrale Banken (de Fed) de rente gaat verhogen. Waarschijnlijk is de Fed tot in oktober nog bezig met het afbouwen van de stimulerende maatregelen. Een renteverhoging is dan in de eerste helft van 2015 de volgende zet. De precieze planning wordt bepaald door de kracht van de Amerikaanse economie en van de arbeidsmarkt. Volle toeren De economie van de Verenigde Staten draait inmiddels op volle toeren. In het tweede kwartaal groeide de economie met 4 procent op jaarbasis ten opzichte van de eerste drie maanden van Hoewel de werkgelegenheidsgroei met banen in juli iets tegenviel, zijn er in de drie maanden tot en met juli circa banen geschapen. Daarmee bloeit de Amerikaanse economie uitzonderlijk mooi op vergeleken met andere ontwikkelde landen. In Japan en Duitsland kromp de economie in het tweede kwartaal. Dat was in beide gevallen voornamelijk een gevolg van speciale factoren die leidden tot een bovengemiddelde groei in de Het meest waarschijnlijke scenario is een afname van de spanningen voorgaande periode, zoals anticipatie op een verhoging van de omzetbelasting en een sterke bouwproductie door het zachte winterweer. In Italië en Frankrijk blijft de economie overigens zwak presteren omdat de nodige hervormingen niet worden doorgevoerd. In Spanje waar dat wel gebeurt was de economische groei met respectievelijk 0,4 en 0,6 procent aanzienlijk krachtiger. Nederland vertoonde een omgekeerd patroon vergeleken met Duitsland. In het eerste kwartaal was nog sprake van een krimp als gevolg van een verminderde gasafzet, gevolgd door een groei van 0,5 procent in de volgende drie maanden. Voor de tweede helft van het jaar is de verwachting dat de Europese economie nog wat verder aan kracht kan winnen, zonder het groeitempo van de Verenigde Staten of van opkomende landen te evenaren. Inflatievooruitzichten (in %) p 2015p Eurozone 2,5 1,3 0,6 0,9 Verenigde Staten 2,1 1,5 2,0 2,2 Japan 0,0 0,3 2,5 1,7 China 2,6 2,6 2,2 2,8 India 9,7 10,0 8,0 7,5 Brazilië 5,4 6,2 6,2 5,9 Bijgewerkt 18 augustus 2014 Ben Steinebach is hoofd beleggingsstrategie van ABN AMRO MeesPierson. Elke maand signaleert hij voor Financial Focus de belangrijkste ontwikkelingen wereldwijd. % t.o.v. voorgaand kwartaal $ per vat Index: januari 2014 = 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0-0,5-1,0-1,5-2,0 % Eurozone Ontwikkeling Bruto Binnenlands Product in het eerste en het tweede kwartaal van e kwartaal e kwartaal 2014 Duitsland Frankrijk Italië Spanje Nederland Griekenland Staten Verenigd Koninkrijk Verenigde In het tweede kwartaal was de economische groei in de meeste landen hoger dan in het eerste kwartaal van dit jaar. Alleen in Duitsland (en daarmee de eurozone) en Japan was de groei opvallend veel lager. In Duitsland speelde de terugval in de bouw een rol en in Japan was de omzetverhoging per 1 april de oorzaak voor de terugval. jan 13 apr jaarsrente in Duitsland, de Verenigde Staten en Spanje jul 13 okt 13 apr 14 Japan Verenigde Staten Duitsland Spanje De rente op (10-jaars)overheidsobligaties staat opnieuw onder druk. De oorzaak is de vlucht naar veilige havens als gevolg van geopolitieke gebeurtenissen. In Duitsland speelt mee dat beleggers verwachten dat de Europese Centrale Bank extra stimulerende maatregelen gaat nemen. De Duitse rente kwam op 15 augustus onder de 1 procent uit, terwijl de rente in Spanje tot het Amerikaanse niveau is gedaald. jan 13 Prijsontwikkeling van een vat Brent-olie apr 13 feb 14 jul 13 Aandelenindices onderuit na toename spanningen in Oekraïne mrt 14 okt 13 Sinds medio juni is de prijs van een vat Brentolie - evenals de prijs van andere oliesoorten - met meer dan 10% gedaald. Dat is opvallend gezien de onrust in het Midden Oosten die meestal tot een stijging van deze prijzen leidt en daarmee de wereldeconomie verstoort. apr 14 mei 14 S&P-500 EUROSTOXX jun 14 jul 14 DAX AEX De toename van de risicoafkeer als gevolg van de escalatie van het conflict in Oekraïne is zichtbaar in de aandelenkoersen. Deze zijn sterker gedaald in Europa dan in de Verenigde Staten. Vooral de Duitse DAX heeft te leiden onder de toenemende spanning. De correctie van de AEX is beperkt gebleven. apr 14 jul 14 jul 14 Beleggingsvisie Allocatie Zoeken naar veilige havens De Europese beurzen hebben relatief sterk geleden onder de spanning tussen het Westen en Rusland. De handelsrelaties van Europa met Rusland zijn niet erg groot, maar ze zijn omvangrijker dan die van de Verenigde Staten. Bovendien zijn de Europeanen afhankelijker van de Russische olie- en gasleveranties. Ook de relatieve nabijheid van het militaire conflict in Oekraïne leidt tot meer risicoafkeer van beleggers in deze regio. Tegen deze AANDELEN achtergrond viel de daling van de Europese koersen met circa 5 procent in de tweede helft van juli nog mee. In de eerste twee weken van augustus was zelfs sprake van enig herstel. In de Verenigde Staten bleef de daling van de S&P-500 index beperkt tot 2,7 procent. Daarvan is inmiddels meer dan de helft weer goedgemaakt. Behalve het gunstige OBLIGATIES macro-economische klimaat speelden daarbij ook de verbeterende bedrijfsresultaten een rol van betekenis. Tegen de achtergrond van een aantrekkende economie lijken de toenemende geopolitieke risico s al volledig in aandelenkoersen te zijn verwerkt. Bovenstaand overzicht is een weergave van de huidige aanbevolen tactische allocatie voor de verschillende beleggingscategorieën. Deze allocatie is gebaseerd op een neutraal risicoprofiel. Bron: ABN AMRO MeesPierson Beleggingsvisie INzoomen Energie = Basismaterialen Industrie = Luxegoederen & Diensten = Consumptiegoederen Gezondheidszorg Financiële instellingen = Informatietechnologie Telecom Nutsbedrijven Onrust op high yield-markt De rente op staatsobligaties is in de meeste landen verder gedaald. In de kernlanden van Europa werden daardoor nieuwe dieptepunten bereikt. Met in Duitsland een 10-jaarsrendement van net boven 1 procent. Naast de wereldwijd toenemende afkeer van risico speelde voor de eurozone ook het vooruitzicht mee dat de Europese Centrale Bank (ECB) extra stimulerende maatregelen zou nemen. Op de markt voor high yield-obligaties liep begin augustus de rente juist wat op. Die stijging werd onder meer gevoed door de sterke groei van de Amerikaanse economie en het risico dat de Federal Reserve de rente eerder LIQUIDITEITEN Sectoren Regionale spreiding aandelen Vastrentend Europa (incl. Nederland) Noord-Amerika Japan = Pacific ex-japan = Opkomende landen Aandelen blijven favoriet Ondanks het risico van heftige koersfluctuaties op de korte termijn, blijven aandelen de meest aantrekkelijke beleggingscategorie. Het verwachte rendement op aandelen is hoger dan voor liquiditeiten en obligaties. De vergoeding voor het risico dat beleggers lopen met aandelen is zelfs nog wat gestegen. De vooruitzichten voor de bedrijfswinsten blijven vooralsnog verbeteren en de waarderingen op de meeste aandelenmarkten blijven aantrekkelijk. Daarom blijft het bestaande overwogen belang in aandelen gehandhaafd, waarbij de regionale voorkeur uitgaat naar aandelen in Europa en opkomende markten ten koste van Amerikaanse aandelen. Het sentiment ten aanzien van opkomende markten is beter dan tot vorig jaar het geval was. Voor Europa geldt dat het herstelpotentieel groter is dan elders. In de sectorale voorkeuren zijn dan ook geen wijzigingen aangebracht. Dit betekent dat een overweging wordt aangeraden voor de sectoren informatietechnologie, gezondheidszorg en basismaterialen. Dat gaat ten koste van een onderweging in de bedrijfstakken telecom, nutsbedrijven en voeding- en genotmiddelen. Zoeken naar hoger rendement Hoewel de rente vooral in de eurozone nog heel lang heel laag zal blijven, is de ruimte voor een nog verdere daling uiterst beperkt. Dat zichten zijn de faillissementsrisico s laag. Hierdoor is het wat hogere risico op dit soort obligaties aanvaardbaar. Alternatieve beleggingen De vooruitzichten voor vastgoedbeleggingen blijven goed als uitvloeisel van de lage rente en het aantrekkelijke dividendrendement. De waardering is nog altijd aantrekkelijk ondanks een kleine stijging ten opzichte van het begin van dit jaar. Voor zowel de defensievere profielen (2 en 3) als de offensievere profielen (4 en 5) wordt een overweging in vastgoed aangeraden. Daarbij geldt regionaal een voorkeur voor Noord- Amerika boven Europa (neutraal) en Azië (onderwogen). De overwogen positie in hedge funds in de meer defensieve profielen blijft eveneens gehandhaafd. In dit segment en forser dan verwacht verhoogt. Dit leidde tot een uitstroom van kapitaal uit high yield-fondsen. Nadat de angst weer afnam, daalde ook de rente in dit segment van de markt. Bij een aanhoudende economische groei in de wereld en een verdere vermindering van het Amerikaanse stimulerende beleid, ligt een stijging van de rente op staatsobligaties voor de hand. In de Verenigde Staten zal die stijging groter zijn dan in Europa. ALTERNATIEVEN Staatsobligaties* Bedrijfsobligaties (hoge kwaliteit) Convertible obligaties = High Yield obligaties Schuld van opkomende landen = *Inclusief inflatiegerelateerde obligaties Onderwogen Overwogen = geldt zeker voor de Verenigde Staten waar de vraag naar staatsobligaties en gedekte obligaties geleidelijk opdroogt nu de Fed het afbouwen van het stimuleringsprogramma bijna heeft voltooid. Tegen het einde van dit jaar wordt daarom een stijging van de kapitaalmarktrente verwacht. Die zal in de Verenigde Staten sterker zijn dan in Europa. Omdat de prijzen van obligaties onder druk komen te staan als de rente stijgt, wordt nog altijd aangeraden om een onderwogen belang in te nemen in staatsobligaties. Hierbij wordt een uitzondering gemaakt voor Italiaanse en vooral Spaanse staatsobligaties die wat meer rendement bieden. Extra rendement kan ook worden behaald met een positie in bedrijfsobligaties, zowel van hoge kwaliteit als ook high yield. Gezien de gunstige economische vooruitvormen ze een goed alternatief voor obligaties. In de meer offensieve profielen geldt daarentegen een onderweging, aangezien in dit segment juist wordt ingespeeld op de blijvend goede vooruitzichten voor aandelen. Voor neutrale profielen wordt een neutrale positie aangeraden. Hoewel de gunstige economische vooruitzichten ook voor opkomende landen steun kunnen geven aan grondstofprijzen, zijn er ook argumenten voor een daling. Energieprijzen kunnen door een groot aanbod onder druk komen te staan, terwijl de prijs van edelmetalen gevoelig zijn voor een rentestijging in de Verenigde Staten. Daar staat tegenover dat het segment basismaterialen goede vooruitzichten heeft, zodat voor de grondstofsector als geheel de neutrale weging gehandhaafd blijft. bron: ABN AMRO MeesPierson

4 6 7 Recreatie en rendement Een vakantiewoning kan een aantrekkelijk bezit zijn Zorgvilla in bosrijke omgeving Villa Hoefstaete in Bosch en Duin maakt onderdeel uit van Zorggroep De Laren Zicht op meer Cooper Companies is producent van populaire daglenzen. (zie artikel op pagina 2) (zie artikel op pagina 11) (zie artikel op pagina 9) Funds recommended list in euro per eind juli 2014 % laatste % laatste % afgelopen % sinds drie twaalf drie jaar 1 januari Lopende Beleggingsstijl maanden maanden cumulatief rendement 2014 % risico kosten categorie/indexnaam fondsnaam valuta Koers rendement in euro rendement in euro rendement in euro rendement in euro drie jaar * per jaar DUURZAAM AANDELEN duurzaam Wereldwijd / Best in class ABN AMRO GLOBAL SUSTAINABLE EQUITIES FUND EUR 111,36 6,1 11,4 4,5 0,9 Wereldwijd / All Cap / Groei F&C STEWARDSHIP INTERNATIONAL EUR 12,27 6,2 8,7 36,5 2,5 9,1 1,9 Wereldwijd / Large Cap ING SUSTAINABLE GROWTH FD EUR 228,91 6,7 12,0 37,1 6,6 9,1 1,9 Wereldwijd / Passief VANGUARD SRI GLOBAL STOCK FD EUR 111,13 8,0 8,6 0,3 Wereldwijd / Passief / Gelijkgewogen THINK GLOBAL SUSTAINABLE EQUITIES ETF EUR 61,59 8,1 17,7 7,9 0,3 Wereldwijd / Passief ISHARES DJ GLOBAL SUSTAINABILITY SCREENED ETF EUR 24,41 7,6 15,8 38,0 9,6 10,0 0,6 N-Amerika / Large Cap CANDRIAM SUSTAINABLE NORTH AMERICA FD USD 37,82 7,6 16,0 59,6 9,8 12,5 1,8 Europa / Large Cap / Groei ROBECOSAM SUSTAINABLE EUROPEAN EQUITIES EUR 44,03 6,1 17,4 32,6 6,5 13,0 1,5 Europa CANDRIAM SUSTAINABLE EUROPE FD EUR 18,05 4,2 10,0 24,2 3,5 12,3 1,8 Europa / Passief VANGUARD SRI EUROPEAN STOCK FD EUR,82 5,2 6,9 0,2 Europa / Passief ISHARES DJ EUROPE SUSTAINABILITY SCREENED ETF EUR 33,98 5,4 21,4 41,0 8,6 12,6 0,5 Pacific CANDRIAM SUSTAINABLE PACIFIC FD JPY 2.646,00 9,5 5,0 21,8 6,9 20,4 1,9 Opkomende landen / Groei NORDEA EMERGING STARS EQUITY EUR 82,06 12,4 14,1 20,7 13,2 16,1 1,9 Alternatieve energie / Groei ROBECOSAM SMART ENERGY FD EUR 18,42 5,6 14,7 8,0 10,8 11,1 2,2 Alternatieve energie / Groei PICTET CLEAN ENERGY FD EUR 66,97 5,7 24,3 24,7 7,7 12,2 1,8 Water / All Cap PICTET WATER FD EUR 205,50 6,0 14,8 40,8 7,5 9,7 1,9 Water / Small & Mid Cap ROBECOSAM SUSTAINABLE WATER FD EUR 208,85 5,2 19,7 44,4 8,1 9,9 2,2 Staatsobligaties PETERCAM GOVERNMENT SUSTAINABLE EUR 1.216,66 2,5 5,2 16,8 5,8 4,2 0,7 Euro-obligaties CANDRIAM SUSTAINABLE EURO BONDS EUR 261,36 2,2 5,5 15,1 5,3 3,3 0,9 Bedrijfsobligaties ROBECO EURO SUSTAINABLE CREDITS EUR 102,66 1,4 5,6 19,6 4,3 4,1 0,9 Bedrijfsobligaties CANDRIAM SUSTAINABLE EURO CORPORATE BONDS EUR 302,62 1,8 5,7 16,7 4,6 4,5 0,8 Obligaties opkomende landen PIMCO SOCIALLY RESPONSIBLE EMERGING MARKET BONDS EUR 11,89 4,5 7,9 18,1 7,9 7,7 1,2 AANDELEN Wereldwijd Wereldwijd / Best in class ABN AMRO GLOBAL SUSTAINABLE EQUITIES FUND EUR 111,36 6,1 11,4 4,5 0,9 Duurzaam / All Cap / Groei F&C PORTFOLIO STEWARDSHIP INTERNATIONAL EUR 12,27 6,2 8,7 36,5 2,5 9,1 1,9 Duurzaam / Large Cap ING SUSTAINABLE GROWTH FD EUR 228,91 6,7 12,0 37,1 6,6 9,1 1,9 Wereldwijd / Passief VANGUARD SRI GLOBAL STOCK FD EUR 111,13 8,0 8,6 0,3 Wereldwijd / Passief / Gelijkgewogen THINK GLOBAL SUSTAINABLE EQUITIES ETF EUR 61,59 8,1 17,7 7,9 0,3 Duurzaam / Passief ISHARES DJ GLOBAL SUSTAINABILITY SCREENED ETF EUR 24,41 7,6 15,8 38,0 9,6 10,0 0,6 Large Cap JP MORGAN GLOBAL FOCUS FD EUR 27,18 10,0 15,3 30,5 8,7 13,2 1,9 Large Cap / Kwaliteit ABERDEEN WORLD EQUITY FD EUR 14,80 7,1 11,7 38,2 11,0 10,3 1,7 Groei tegen redelijke prijs FIDELITY GLOBAL FOCUS FD EUR 40,83 7,9 11,7 38,8 6,3 9,4 2,0 Hoog Dividend DWS TOP DIVIDENDE EUR,77 7,4 10,3 38,2 9,2 8,5 1,5 Hoog Dividend KEMPEN GLOBAL HIGH DIVIDEND FD EUR 26,43 7,4 9,7 42,6 8,3 9,1 1,5 Hoog Dividend THREADNEEDLE GLOBAL EQUITY INCOME EUR 1,47 7,3 8,8 6,5 0,9 Hoog Dividend M&G GLOBAL DIVIDEND FD EUR 19,49 6,2 10,9 45,9 5,7 11,2 2,0 Contrair / Waarde SKAGEN GLOBAL FD NOK 1.198,49 10,0 15,8 40,0 9,1 11,5 1,3 Gediversificeerd BLACKROCK GLOBAL ALLOCATION FD EUR 35,09 3,7 9,3 15,8 3,2 10,0 1,8 Passief BLACKROCK WORLD EQUITY INDEX EUR 127,40 8,5 15,3 9,1 0,2 Passief ISHARES MSCI WORLD ETF EUR 27,52 8,3 15,5 47,6 8,5 9,4 0,5 Passief SPDR MSCI ALL COUNTRY WORLD ETF EUR 73,57 8,5 14,5 41,1 8,4 9,5 0,5 Passief / Gelijkgewogen-250 THINK GLOBAL EQUITY ETF EUR 31,43 7,7 16,0 41,3 6,8 10,8 0,2 Noord-Amerika All Cap ROBECO US PREMIUM EQUITIES FD EUR 239,58 7,2 14,5 63,8 8,4 11,3 1,7 All Cap / Groei ALGER AMERICAN ASSET GROWTH USD 45,87 11,1 21,2 59,9 9,1 14,5 2,2 Large Cap JP MORGAN US VALUE USD 22,78 8,1 12,1 62,4 9,5 12,3 1,9 Large Cap BLACKROCK US GROWTH EUR 12,49 8,1 13,9 2,5 1,1 Large Cap / Waarde AMUNDI US RELATIVE VALUE FD USD 156,43 9,9 15,3 61,7 9,4 16,2 1,9 Large & Mid Cap JP MORGAN HIGHBRIDGE STEEP US EUR 13,21 7,5 13,2 62,9 9,4 10,3 1,9 Large Cap / Groei / Kern LEGG MASON CLEARBRIDGE US APPRECIATION USD 116,25 8,1 1,1 Duurzaam / Large Cap CANDRIAM SUSTAINABLE NORTH AMERICA FD USD 37,82 7,6 16,0 59,6 9,8 12,5 1,8 Passief BLACKROCK NORTH AMERICA EQUITY INDEX EUR 133,24 9,7 16,1 10,1 0,2 Passief / Large Cap VANGUARD S&P 500 ETF USD 37,63 9,5 16,6 10,5 0,1 Passief / Mid Cap SPDR S&P 400 US MIDCAP ETF EUR 28,73 7,2 13,3 7,6 0,3 Passief / NASDAQ LYXOR ETF NASDAQ USD 53,80 5,4 2,4 27,4 12,5 12,1 1,0 Passief / Hoog Dividend SPDR S&P DIVIDEND ARISTOCRATS ETF EUR 28,24 5,7 10,4 7,3 0,4 Passief / Laag risico ISHARES S&P 500 MINIMUM VOLATILITY ETF USD 34,06 6,8 11,3 9,1 0,2 Europa All Cap OYSTER EUROPEAN OPPORTUNITIES FD EUR 392,21 3,5 16,6 34,6 3,2 12,8 1,9 All Cap / Waarde JP MORGAN EUROPE STRATEGIC VALUE FD EUR 14,60 5,0 23,0 40,8 6,9 15,2 1,9 All Cap / Groei tegen redelijke prijs HENDERSON PAN EUROPEAN EQUITIES EUR 21, 4,1 14,8 44,2 2,9 12,6 1,9 Large & Mid Cap BLACKROCK EUROPEAN FD EUR 99, 2,0 12,9 34,5 1,3 13,0 1,8 Small & Mid Cap / Kwaliteit / Groei THREADNEEDLE PAN EUROPEAN SMALLER COMPANIES EUR 1,88 3,3 14,2 46,4 3,8 11,9 1,7 Small Cap / Groei FIDELITY EUROPEAN SMALLER COMPANIES FD EUR 35,63 2,9 19,2 33,7 2,2 14,2 1,9 Small Cap DB X - MSCI EUROPE SMALL CAP ETF EUR 29,38 2,5 24,6 51,2 5,9 14,3 0,4 Defensief / Groei tegen redelijke prijs COMGEST GROWTH EUROPE EUR 17,01 4,3 7,3 49,9 2,9 9,6 1,6 Hoog Dividend JP MORGAN EUROPE STRATEGIC DIVIDEND EUR 141,32 5,8 21,1 8,2 1,9 Fusies, overnames en herstructureringen EDM ROTHSCHILD EUROPE SYNERGIE EUR 163,45 6,0 11,5 36,3 5,3 11,1 1,9 Flexibel / Opportunistisch FIDELITY ACTIVE STRATEGY EUROPE FD EUR 302,88 4,3 13,7 37,5 4,1 11,5 1,9 All Cap / Kwantitatief / Lage volatiliteit INVESCO PAN EUROPEAN STRUCTURED EQUITIES EUR 13,92 8,1 18,6 53,2 8,4 10,6 1,6 Medium risico NEUFLIZE OPTIMUM EUR 688,13-0,7-2,8-9,5 0,0 5,0 1,7 Duurzaam / Large Cap / Groei ROBECOSAM SUSTAINABLE EUROPEAN EQUITIES EUR 44,03 6,1 17,4 32,6 6,5 13,0 1,5 Duurzaam CANDRIAM SUSTAINABLE EUROPE FD EUR 18,05 4,2 10,0 24,2 3,5 12,3 1,8 Passief BLACKROCK EUROPE EQUITY INDEX EUR 128,41 5,5 18,7 7,2 0,2 Passief ISHARES MSCI EUROPE ETF EUR 21,88 5,2 19,1 39,4 6,6 12,3 0,4 Passief ABN AMRO BASIC EURO STOXX 50 ETF EUR 32,86 4,2 0,3 Duurzaam / Passief VANGUARD SRI EUROPEAN STOCK FD EUR,82 5,2 6,9 0,2 Duurzaam / Passief ISHARES DJ EUROPE SUSTAINABILITY SCREENED ETF EUR 33,98 5,4 21,4 41,0 8,6 12,6 0,5 individuele landen Europa Nederland ROBECO HOLLANDS BEZIT EUR 24,14 6,3 20,4 36,0 5,1 15,7 0,6 Nederland / Passief ABN AMRO BASIC AEX ETF EUR 41,54 4,8 0,3 % laatste % laatste % afgelopen % sinds drie twaalf drie jaar 1 januari Lopende Beleggingsstijl maanden maanden cumulatief rendement 2014 % risico kosten categorie/indexnaam fondsnaam valuta Koers rendement in euro rendement in euro rendement in euro rendement in euro drie jaar * per jaar individuele landen Europa Nederland / Passief THINK CAPITAL AEX ETF EUR 41,00 4,7 14,8 35,2 3,4 14,0 0,3 Nederland / Mid Cap / Passief THINK CAPITAL AMX ETF EUR 63,62-0,7 19,4 24,2 1,9 14,5 0,3 Groot-Brittannië / Kern THREADNEEDLE UK FD GBp 114,76 6,8 18,3 54,9 7,0 13,6 1,7 Groot-Brittannië / Passief ISHARES FTSE ETF EUR 8,56 8,1 17,0 42,1 6,8 10,8 0,4 Duitsland / Passief DB X-TRACKERS DAX ETF EUR 97,15 5,4 19,7 35,4 2,8 18,4 0,1 Frankrijk / Passief AMUNDI ETF CAC 40 EUR 54,89 1,6 17,0 30,8 4,8 15,8 0,3 japan Core SCHRODER JAPANESE EQUITIES JPY 925,85 12,7 1,0 25,8 3,7 18,3 1,1 Large Cap / Contrair GLG JAPAN CORE ALPHA FD EUR 136,31 6,4 6,0 45,0-2,2 23,0 1,9 Passief LYXOR ETF TOPIX EUR,94 12,3 1,4 26,1 2,7 12,8 0,5 Asia / Pacific Kwaliteit ABERDEEN ASIAN PACIFIC EQUITY FD USD 76,87 6,8 5,1 17,7 11,7 16,9 2,0 Hoog Dividend HENDERSON ASIAN DIVIDEND INCOME FD USD 12,32 6,7 5,7 24,6 6,8 15,6 2,2 Hoog Dividend NEWTON ASIAN INCOME FD EUR 1,09 7,7 7,4 12,8 1,7 Passief BLACKROCK PACIFIC EX-JAPAN EQUITY INDEX EUR 107,32 5,3 13,2 11,9 0,2 Duurzaam CANDRIAM SUSTAINABLE PACIFIC FD JPY 2.646,00 9,5 5,0 21,8 6,9 20,4 1,9 Opkomende landen Large & Mid Cap COMGEST GROWTH EMERGING MARKETS EUR 25,57 10,7 15,4 14,4 8,8 12,3 1,6 Kwaliteit ABERDEEN GLOBAL EMERGING MARKETS EQUITY FD USD 70,08 9,3 6,9 15,3 12,4 19,0 2,0 Agressief ROBECO EMERGING STARS EQUITY FD EUR 169,55 12,1 14,4 12,1 9,7 15,3 1,8 Contrair / Waarde SKAGEN KON TIKI NOK 672,75 10,0 15,0 13,4 7,9 13,7 2,1 Defensief / Kwantitatief ROBECO EMERGING CONSERVATIVE HIGH DIVIDEND EQUITIES EUR 112,96 10,4 8,5 26,4 12,3 11,5 1,7 Flexibel / Opportunistisch FIDELITY FAST EMERGING MARKETS USD 141,42 10,1 12,2 5,8 2,1 Large & Mid Cap / Kwaliteit FIDELITY EMERGING MARKETS FUND USD 24,46 9,5 11,6 17,5 6,2 18,3 2,0 Duurzaam / Large Cap / Groei NORDEA EMERGING STARS EQUITY EUR 82,06 12,4 14,1 20,7 13,2 16,1 1,9 Next-11 GOLDMAN SACHS NEXT-11 EQUITY PORTFOLIO EUR 12,18 7,6 7,1 15,2 12,1 12,2 2,2 Passief BLACKROCK EMERGING MARKETS EQUITY INDEX EUR 104, 10,5 12,3 11,0 0,4 Passief LYXOR ETF MSCI EMERGING MARKETS EUR 8,17 9,4 10,8 4,3 9,7 15,4 0,6 Verre Oosten excl. Japan Large & Mid Cap FIDELITY SOUTH-EAST ASIA FD EUR 10,88 8,6 11,1 6,5 2,0 Gemengd ABN AMRO ASIAN EQUITIES USD 112,48 7,8 6,1 3,8 0,9 Individuele landen Azië Taiwan SCHRODERS TAIWANESE EQUITIES USD 16,12 10,4 13,7 29,6 12,9 16,3 2,0 Korea JF KOREA EQUITY FD EUR 7, 1,0 10,7-6,6-0,3 18,9 1,9 Hong Kong ALLIANZ RCM HONG KONG USD 233,43 9,1 13,7 12,3 4,0 20,1 2,1 India GOLDMAN SACHS INDIA EQUITY FD USD 12,74 23,2 37,1 33,3 1,4 Indonesië FIDELITY INDONESIA FD USD 29,50 7,1-6,4 1,3 33,3 23,0 2,0 China / Groei tegen redelijke prijs FIDELITY CHINA FOCUS FD EUR 9,73 8,1 11,8 6,1 0,8 14,7 2,0 China / Passief ISHARES FTSE CHINA 25 ETF GBP 6.515,50 11,7 14,2 5,4 4,3 19,8 0,7 Greater China SCHRODER ISF GREATER CHINA FD EUR 31,44 8,2 20,6 16,0 8,6 14,8 2,0 Greater China / Mid & Small Cap UBS GREATER CHINA FD USD 236,50 6,8 13,9 14,3 2,9 21,2 2,4 China / Mid & Small Cap UBS CHINA OPPORTUNITIES FD USD 101,11 7,8 1,6 Latijns-Amerika Gemengd JP MORGAN LATIN AMERICA FD USD 31,16 11,6 8,0 0,4 11,6 22,6 1,9 Large Cap / Groei tegen redelijke prijs AMUNDI LATIN AMRICA EQUITIES FD USD 519,62 10,2 9,5-12,8 11,3 24,4 2,3 Brazilië / Passief ISHARES MSCI BRAZIL ETF EUR 29,71 10,2 15,7-18,0 15,8 23,3 0,7 Centraal & Oost-Europa Large Cap SCHRODER EMERGING EUROPE FD EUR 23,79 15,2 0,1 3,0-0,5 20,6 2,0 Rusland / Blue chips NEPTUNE RUSSIA & GREATER RUSSIA FD USd 125,00 21,9-3,9-22,1-8,4 29,0 2,5 Sectoren Energie BLACKROCK WORLD ENERGY FD EUR 20,46 9,8 15,4 5,8 13,4 17,0 2,1 Energie / Passief SSGA ENERGY INDEX EQUITY FD EUR 264,10 10,2 20,2 15,1 0,4 Basismaterialen / Passief SSGA MATERIALS INDEX EQUITY FD EUR 182,07 7,7 16,6 9,8 0,4 Chemie / Europa / Passief LYXOR ETF STOXX 600 CHEMICALS EUR 82,25 7,5 13,6 37,9 3,9 16,7 0,3 Basismaterialen BLACKROCK WORLD MINING FD EUR 36,56 10,2 17,0-37,5 10,6 23,9 2,1 Basismaterialen BLACKROCK WORLD GOLD FD EUR 24,09 12,0 9,6-47,7 25,7 30,4 2,1 Industrie FIDELITY GLOBAL INDUSTRIALS FD EUR 42,17 5,7 12,5 14,2 5,7 14,6 2,0 Industrie / Passief SSGA INDUSTRIALS INDEX EQUITY FD EUR 144,89 6,0 15,2 5,1 0,4 Consumentengoederen FIDELITY GLOBAL CONSUMER INDUSTRIES FD EUR 35,50 7,1 12,2 48,1 6,4 9,0 2,0 Duurzame consumptiegoederen SSGA CONSUMER DISCRETIONARY INDEX EQUITY FD EUR 113,27 0,4 Automobielindustrie LYXOR STOXX EUROPE 600 AUTO & PARTS ETF EUR 56,11 2,2 31,0 46,4 9,5 27,8 0,3 Reizen en ontspanning ISHARES STOXX EUROPE 600 TRAVEL & LEISURE ETF EUR 19,58 4,0 18,3 70,9 6,7 12,8 0,5 Consumentengoederen ING DAILY CONSUMER GOODS EUR 61,62 8,3 9,9 49,3 9,8 10,4 1,5 Consumentengoederen / Passief SSGA CONSUMER STAPLES INDEX EQUITY FD EUR 242,67 6,1 8,5 8,0 0,4 Large Cap JP MORGAN GLOBAL FINANCIALS FD EUR 59,01 6,4 9,6 35,1 3,8 17,3 1,9 Banken / Europa / Passief ISHARES STOXX EUROPE 600 BANKS ETF EUR 19,54-1,1 18,8 24,1 2,5 22,5 0,5 Verzekeringen / Europa / Passief ISHARES STOXX EUROPE 600 INSURANCE ETF EUR 23,75 7,8 23,0 70,5 5,7 18,7 0,5 All Cap / Groei BLACKROCK WORLD HEALTHSCIENCE FD EUR 22,10 10,7 19,7 75,7 12,2 11,7 1,8 Gezondheidszorg / Large Cap / Groei FIDELITY GLOBAL HEALTHCARE FD EUR 27,21 10,3 17,4 58,8 11,3 9,6 1,9 Gezondheidszorg / Passief SSGA HEALTHCARE INDEX EQUITY FD EUR 174,30 10,1 19,7 12,8 0,4 Biotech UBS BIOTECHNOLOGY FD USD 430,17 11,1 14,4 112,1 10,8 22,1 2,1 Large Cap / Groei FIDELITY GLOBAL TECHNOLOGY FD EUR 9,82 9,6 18,6 54,1 12,5 12,3 1,9 Large Cap / Groei HENDERSON GLOBAL TECHNOLOGY FD USD 49,08 11,2 18,3 48,2 8,8 15,4 2,0 Informatietechnology / Passief SSGA TECHNOLOGY INDEX EQUITY FD EUR 67,74 11,4 22,1 11,5 0,4 Mega & Large Cap / Waarde FIDELITY GLOBAL TELECOM FD EUR 9,55 7,7 11,0 36,0 3,5 9,7 1,9 Telecom / Passief SSGA TELECOM INDEX EQUITY FD EUR 73,17 5,5 0,4 Nutsbedrijven / Passief SSGA UTILITIES INDEX EQUITY FD USD 226,73 5,5 12,6 28,8 15,2 10,6 0,4 OBLIGATIES Wereldwijd Staatsobligaties / Euro-hedged ROBECO LUX -O- RENTE FD EUR 128,49 0,2 1,9 9,0 2,7 4,1 0,8 Staatsobligaties JP MORGAN GLOBAL GOVERNMENT BOND FD EUR 12,02 1,3 4,1 12,1 4,0 3,1 0,6 Investment Grade PIMCO GLOBAL INVESTMENT GRADE CREDIT FD EUR 13,18 2,4 6,1 17,5 5,4 4,5 0,8 * Schommeling van het rendement, gemeten als standaarddeviatie op jaarbasis. Voor actuele gegevens over deze fondsen kijk op: abnamromeespierson.nl/fondsen