B-project 2005 : Gemeentelijke fiscaliteit : aandachtspunten uit het regeerakkoord. Studie van de lokale bedrijfsheffingen : deel 1

Transcriptie

1 Steunpunt Beleidsrelevant onderzoek Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen Spoor fiscaliteit B-project 2005 : Gemeentelijke fiscaliteit : aandachtspunten uit het regeerakkoord Studie van de lokale bedrijfsheffingen : deel 1 Overzicht en belang van de lokale bedrijfsbelastingen Spoor Fiscaliteit - Hogeschool Gent Prof. Dr. Carine Smolders, Stijn Goeminne & Loes Bloemen ABSTRACT Dit document is de eerste van een reeks van 7 deelpapers. In deze paper identificeren we een aantal lokale bedrijfsbelastingen die uitsluitend aan ondernemingen worden opgelegd. We schatten het relatief belang in van deze heffingen voor de lokale financiën. We reiken criteria aan om in deze groep van belastingen een onderscheid te maken tussen de heffingen die slechts in marginale opbrengsten resulteren en de substantiële bedrijfsbelastingen. We lichten het belang van de diversiteit van lokale bedrijfsbelastingportfolio s toe voor het verdere onderzoeksopzet. Alle commentaar is welkom bij stijn.goeminne@hogent.be

2

3 Deelpaper 1 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 3 Lijst van figuren... 4 Lijst van tabellen Inleiding Het belang van de lokale belastingen Het belang van de specifieke cluster bedrijfsbelastingen Inleiding Begripsverduidelijking Bedrijfsbelastingen Marginale opbrengst Administratieve belasting belastingplichtige Administratieve belasting gemeente De diversiteit van lokale bedrijfsbelastingen Belang en evolutie van de geselecteerde belastingopbrengsten op Vlaams geconsolideerd niveau Belastingopbrengsten : detailbeeld Aandeel in de totale opbrengst per type belasting Gemiddelde opbrengst van de selectie belastingen per onderneming Gemiddelde opbrengst van de selectie belastingen per capita Opbrengst van de belasting als % van de totale gemeentebelasting Algemene conclusie Geraadpleegde werken Bijlagen C. SMOLDERS, S. GOEMINNE & L. BLOEMEN 3

4 Studie van de lokale bedrijfsheffingen Lijst van figuren FIGUUR 1 Resultaten van de studie van het federaal planbureau m.b.t. de administratieve lasten anno 2002 voor ondernemingen FIGUUR 2 Histogram aantal phb (Vlaanderen, 2002) FIGUUR 3 Gemiddeld aantal PHB uit de selectie, per provincie, per dessoycluster, per groottecohort; (Vlaanderen, 2002) FIGUUR 4 PHB : absolute ontvangsten (rechteras); in procent van de totale gemeentelijke ontvangsten (linkeras); in procent van de totale gemeentelijke belastingontvangsten (linkeras); in procent van de gemeentebelastingen (linkeras); (Vlaanderen, ) FIGUUR 5 Belang van de verschillende PHB-ontvangsten in de totale PHBontvangsten; (Vlaanderen, 2002) FIGUUR 6 Opbrengst van de PHB per capita per provincie, per dessoycluster en per groottecohort; (Vlaanderen, 2002) FIGUUR 7 Opbrengst van de PHB uitgedrukt als % van de totale gemeentelijk belastingontvangsten; per dessoycluster, per provincie en per groottecohort; (Vlaanderen, 2002) Lijst van tabellen TABEL 1 Indeling van gemeentelijke belastingontvangsten; (Vlaanderen, 2002)... 7 TABEL 2 Lijst PHB ter beschikking gesteld door Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap... 9 TABEL 3 Overzicht van het aandeel van elke PHB in de totale Gemeentelijke ontvangsten van de gemeenten die ze heffen; (Vlaanderen, 2002) 13 TABEL 4 Frequentieverdeling aantal phb (Vlaanderen, 2002) TABEL 5 Overzicht van de outlier-gemeenten qua aantal PHB-heffingen; (Vlaanderen, 2002) TABEL 6 PHB : aantal heffende gemeenten; (Vlaanderen, 2002) TABEL 7 PHB : absolute ontvangsten; in procent van de totale gemeentelijke ontvangsten; in procent van de totale gemeentelijke belastingontvangsten; in procent van de gemeentebelastingen; (Vlaanderen, ) TABEL 8 Outliers m.b.t. PHB-ontvangsten per onderneming; (Vlaanderen, 2002) TABEL 9 Gemiddelde opbrengst PHB per onderneming; per provincie; per groottecohorte en per dessoycluster; (Vlaanderen, 2002) TABEL 10 Outliers m.b.t. de PHB-ontvangst per capita; (Vlaanderen, 2002) TABEL 11 Overzicht van de outliers m.b.t. het procentueel aandeel van de PHBontvangsten; (Vlaanderen, 2002) Deze paper werd opgemaakt om recto-verso te printen/kopiëren 4 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

5 Deelpaper 1 1. Inleiding De Vlaamse regering erkent in haar regeerakkoord Vertrouwen geven, verantwoordelijkheid nemen de lokale besturen als partners in het realiseren van een resultaatgerichte en toegankelijke dienstverlening aan burgers en ondernemingen. Ze wil hiervoor de gemeenten ruimte en autonomie verlenen en zorgen voor een correcte financiering. Daartegenover staat het engagement van de Vlaamse regering om een globaal fiscaal pact te sluiten met de gemeenten en provincies over onder andere een meer bedrijfsvriendelijke fiscaliteit. 1 Verder in het regeerakkoord, in het hoofdstuk over de lokale besturen, wordt dit voornemen herhaald en wordt het expliciete engagement genomen om een aantal kleinere belastingen die veel rompslomp met zich brengen en die moeilijk kunnen verantwoord worden af te schaffen. 2 Tegelijkertijd kan de opheffing van deze belastingen in een vermindering van de lokale lasten opgelegd aan ondernemingen resulteren. Dit document is de eerste van een reeks van 7 deelpapers die kaderen in het B-project 2005 van het fiscaal spoor van het SBOV, peiler Gent. Dit project heeft tot doel volgende aspecten van het fiscaal pact te onderzoeken: de budgettaire gevolgen van de veralgemening van de vrijstelling van de OOV voor materieel en outillering; de kosten en baten en wenselijkheid van de afschaffing van een aantal kleine bedrijfsbelastingen; de extra lasten veroorzaakt door de lokale bedrijfsbelastingen, zoals gepercipieerd door gemeenten en bedrijven. In deze paper 1 identificeren we een aantal lokale bedrijfsbelastingen die uitsluitend aan ondernemingen worden opgelegd. We schatten het relatief belang in van deze heffingen voor de lokale financiën. We reiken criteria aan om in deze groep van belastingen een onderscheid te maken tussen de heffingen die slechts in marginale opbrengsten resulteren en de substantiële bedrijfsbelastingen. We lichten het belang van de diversiteit van lokale bedrijfsbelastingportfolio s toe voor het verdere onderzoeksopzet. 1 2 Vlaamse Regering, (2004), 14. Vlaamse Regering, (2004), 56. C. SMOLDERS, S. GOEMINNE & L. BLOEMEN 5

6 Studie van de lokale bedrijfsheffingen Paper 2 vormt een cijfermatig compendium van de impact en de evolutie van de selectie van bedrijfsbelastingen. In een volgende paper (paper 3) stellen we een aantal projecties voor inzake de potentiële budgettaire impact van een afschaffing van de 45 potentieel hinderlijke bedrijfsbelastingen. In paper 4 doen we verslag van het exploratieve, kwalitatieve onderzoek bij 11 bedrijven. Dit onderzoek stond in het teken van het identificeren van de bronnen van administratieve hinder. Ook werd via interviews nagegaan wat voor elk van de heffingen bepalend is voor de gepercipieerde billijkheid.tenslotte werd met deze (niet-representatieve) set van bedrijven ook gediscussieerd over de objectieven van het Fiscaal Pact. Paper 5 laat de Schepenen van Financiën aan het woord over hun verwachtingen m.b.t. het Fiscaal Pact. Ook wordt verslag gedaan van de gepercipieerde wenselijkheid van de invoering van gedifferentieerde tarieven voor de OOV. In paper 6 analyseren we de resultaten van de bevraging uitgevoerd bij de Schepenen van Financiën m.b.t. de administratieve druk veroorzaakt door de bestudeerde lokale bedrijfsbelastingen. Ook noteren we hun percepties inzake de billijkheid, de efficiëntie, de opgeroepen weerstand en het belang van de lokale bedrijfsbelastingen voor de lokale financiën in deze bijdrage. Tenslotte presenteren we de uitkomsten van de kosten/baten-afweging van deze respondenten. In paper 7 wordt de oefening uit paper 6 herhaald, maar nu op basis van de grootschalige survey uitgevoerd bij de ontvangers. 6 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

7 Deelpaper 1 2. Het belang van de lokale belastingen Gemeenten haalden in 2002 bijna de helft van hun ontvangsten uit belastinggelden (zie Tabel 1). Naast de aanvullende belastingen kunnen gemeenten een aantal eigen belastingen heffen specifiek afgestemd op de lokale omstandigheden. De mogelijkheid hiervoor wordt voorzien in artikel van de grondwet. 3 Welk is het belang van de verschillende belastingontvangsten in de totale ontvangsten? In Tabel 1 wordt weergegeven dat gemeenten op Vlaams geconsolideerd niveau in ,81% van hun ontvangsten uit belastingen haalden. Van de belastingontvangsten is het grootste deel, zijnde 83,91% afkomstig uit de aanvullende belastingen 4. 16,09% van de belastingontvangsten genereren de gemeenten uit eigen lokale belastingen 5. TABEL 1 INDELING VAN GEMEENTELIJKE BELASTINGONTVANGSTEN; (VLAANDEREN, in % totale in % belastingontvangsten Absoluut (in euro) ontvangsten 2002) 6 Totale ontvangsten , Totale belastingontvangsten ,98 48,81% - Totale aanvullende belastingen ,33 40,96% 83,91% Totale gemeentebelastingen ,65 7,85% 16,09% In tegenstelling tot de aanvullende belastingen staan gemeenten zelf in voor de invordering en voor de bezwarenbehandeling, wat maakt dat het rendement ervan dikwijls verwaarloosbaar is ten opzichte van de invorderings- en bezwarenwerkzaamheden. Deze specificatie sluit vanzelfsprekend niet uit dat gemeenten in praktijk in een aantal gevallen een beroep doen op gespecialiseerde externe dienstverlening (CIPAL, ) om het administratieve proces verbonden aan de heffingen te ondersteunen. 3 Artikel van de grondwet : Geen last of belasting kan door de agglomeratie, de federatie van gemeenten en de gemeente worden ingevoerd dan door een beslissing van hun raad. 4 Hoofdzakelijk de aanvullende personenbelasting (APB) en de opcentiemen onroerende voorheffing (OOV) als aanvullende belasting op respectievelijk de federale personenbelasting en de gewestelijke belasting op onroerend goed. 5 De gemeentelijke belastingen waarvan de raad het tarief, de grondslagen, de vrijstellingen en de modaliteiten autonoom vastleggen via een eigen belastingreglement worden verder in dit werk eigen lokale belastingen genoemd. De van hogere overheden doorgestorte belastingen vallen dus niet onder deze noemer. 6 Op basis van rekeninggegevens van 288 Vlaamse gemeenten. Rekeningcijfers ter beschikking gesteld door Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Afdeling Binnenlandse Aangelegenheden, contactpersoon : Stefaan Swaels. C. SMOLDERS, S. GOEMINNE & L. BLOEMEN 7

8 Studie van de lokale bedrijfsheffingen Voor zover ze niet strijdig zijn met de wet of met het algemeen belang 7 zijn alle gemeentebelastingen toegestaan. Bovendien moeten gemeentebelastingen verenigbaar zijn met het gelijkheidsbeginsel, wat betekent dat gelijke toestanden fiscaal gelijk moeten behandeld worden. Het maken van onderscheiden belastingcategorieën is toegestaan indien het onderscheid objectief en redelijk verantwoord is naar gelang van de aard en het doel van de belasting. 8 Van belang in het kader van deze paper is expliciet te vermelden dat gemeenten volgens het Wetboek van inkomstenbelasting 9 geen belastingen mogen heffen op het resultaat van ondernemingen. Gemeenten die bedrijven aan een lokale belasting willen onderwerpen moeten daarom een alternatieve grondslag vastleggen die aanduiding geeft van de belangrijkheid of draagkracht van het bedrijf. 7 Het algemeen belang wordt begrepen als : de beginselen van een behoorlijk en goed bestuur, het algemeen beleid en de belangen van de hogere overheid. 8 Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Artikel 464 van het W.I.B. : De provincies, de agglomeraties en gemeenten zijn niet gemachtigd tot het heffen van opcentiemen op de personenbelasting, op de vennootschapsbelasting, op de rechtspersonenbelasting en op de belasting van nietinwoners of van gelijkaardige belastingen op de grondslag of op het bedrag van die belastingen, uitgezonderd evenwel wat de onroerende voorheffing betreft. 8 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

9 Deelpaper 1 3. Het belang van de specifieke cluster bedrijfsbelastingen 3.1 Inleiding Het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap stelde via de stuurgroepvoorzitter, Dhr. Van der Borght, een lijst ter beschikking van lokale belastingen die we in dit onderzoek op administratieve overlast en financieel belang voor gemeenten en bedrijven zullen testen. We duiden deze belastingen verder in dit werk aan als potentieel hinderlijke bedrijfsbelastingen (PHB). In Tabel 2 wordt de betrokken lijst weergegeven. TABEL 2 LIJST PHB TER BESCHIKKING GESTELD DOOR MINISTERIE VAN DE VLAAMSE GEMEENSCHAP 10 Nr. Belasting S=Sectorspecifiek A=Algemeen geldend 1 Belasting op kermissen, kermiskramen en wagens S 2 Belasting op plaatsrecht op markten S 3 Belasting op afgifte van stukken voor gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke inrichtingen A 4 Belasting op dagbladkiosken, frituurkramen, enz S 5 Belasting op drijfkracht A 6 Belasting op reclameborden A 7 Belasting op verspreiding van reclame A 8 Milieubelasting A 9 Belasting op het plaatsen van terrassen, tafels, stoelen S 10 Belasting op kampeerterreinen S 11 Belasting op benzine-, olie- en persluchtpompen S 12 Andere belastingen op gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke inrichtingen A 13 Belasting op leurhandel S 14 Belasting op het ophalen van nijverheidsvuil en grof vuilnis A 15 Andere belastingen op ondernemingen A/S 16 Belasting op drankslijterijen S 17 Belastingen op openblijven van drankgelegenheden na sluitingsuur S 18 Belasting op barpersoneel S 19 Belasting op stapelplaatsen voor schroot, oude en achtergelaten voertuigen S 20 Belasting op uithangborden en lichtreclames A 21 Belasting op groeven S 22 Belasting op vertoningen S 23 Belasting op vervoer met taxi's S 24 Belasting op wegwijzers A 25 Jaarlijkse belasting op gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke inrichtingen A 26 Belasting op standplaatsen taxi's en huurrijtuigen S 27 Belasting op agentschappen voor weddenschappen S 28 Ander belastingen op vertoningen en vermakelijkheden S 29 Belasting op tewerkgesteld personeel A 30 Belasting op kamers S 31 Belasting op strandexploitaties S 10 We merken op dat de belastingen op venduzalen en die op vergunningen op visverkoop in 2002 niet meer voor kwamen. C. SMOLDERS, S. GOEMINNE & L. BLOEMEN 9

10 Studie van de lokale bedrijfsheffingen 32 Belasting op privé-clubs S 33 Belasting op tanks en vergaarbakken A 34 Belasting op los- en laadtoestellen A 35 Belasting op stapelplaatsen voor materialen A 36 Belasting op steenbakkerijen S 37 Belasting op rendez-voushuizen S 38 Belasting op kantoorruimten A 39 Belasting op verhuring van boten S 40 Belasting op nijverheidsbouwvallen A 41 Belasting op tabakslijterijen S 42 Belasting op lunaparken S 43 Belasting op verhuring van rijdieren S 44 Belasting op venduzalen S 45 Belasting op vergunning van visverkoop S De bovenstaande lijst wijst uit dat het aantal algemene belastingen (=geldend voor meer dan 1 bedrijfssector) die verband houden met de omvang van een bedrijf of haar activiteitsniveau zeer beperkt zijn. De meerderheid van de belastingen worden aan één specifieke sector opgelegd (29 op 45 van de heffingen of 64,4%). Bij de meer algemene bedrijfsheffingen onderscheiden we enerzijds de draagkrachtheffing, de heffing op tewerkgesteld personeel, diverse heffingen op reclame en publiciteit, milieuheffingen of heffingen die verband houden met het gevaarlijke of hinderlijke karakter van de bedrijfsactiviteit. Een laatste groep van heffingen heeft betrekking op investeringsgoederen (los- en laadtoestellen, stapelplaatsen voor materialen, kantoorruimten, ). 3.2 Begripsverduidelijking Deze 45 belastingen voldoen aan één of meerdere van de volgende criteria: Het betreft heffingen opgelegd aan bedrijven; Ze genereren een marginale opbrengst; Ze veroorzaken een grote administratieve belasting voor de belastingplichtige; Ze impliceren een belangrijke administratieve rompslomp en kost voor de organisatie die ze moet inkohieren, innen en de bezwaarschriften moet behandelen Bedrijfsbelastingen In het kader van beide aangehaalde doelstellingen uit het Regeerakkoord is het duidelijk dat de Vlaamse regering de lokale bedrijfsbelastingen wil 10 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

11 Deelpaper 1 evalueren. We wijzen er hier op dat de selectie van heffingen die in dit onderzoek wordt opgenomen, met uitzondering van de milieubelasting, uitsluitend de ondernemingen treffen, wat betekent dat de volledige lokale opbrengsten in rekening kunnen gebracht worden om de fiscale druk op bedrijven te becijferen. Anderzijds willen we opmerken dat ze slechts een deelverzameling vormen van de lokale fiscaliteit waaraan bedrijven onderhevig zijn. Een aantal heffingen gelden immers voor alle belastingplichtigen (bvb. alle eigenaars zijn onderhevig aan OOV). De totale lokale fiscale kost van bedrijven zal dus in een aantal gevallen zeker afwijken van de uitkomsten van dit onderzoek. Een tweede belangrijke vaststelling heeft betrekking op de identificatie van de belastingplichtige. We beschikken op dit moment niet over data over het aantal belastingplichtigen per gemeente, per belasting. De op basis van het BTW-nummer door het NIS verzamelde data rond het aantal bedrijven per gemeente bieden slechts in beperkte mate een alternatief. Lang niet alle bedrijven zijn in praktijk ook BTW-plichtig in de gemeente waar ze hun activiteiten uitoefenen. Zo wordt aan filialen van distributiebedrijven, banken, confectiekledingketens, etc. die niet beheerd worden door zelfstandige agenten, geen afzonderlijk BTW-nummer toegewezen, waardoor ze dus niet in de algemene telling van het aantal ondernemingen in een gemeente worden opgenomen. Verder maken belastingreglementen soms onderscheid tussen natuurlijke en rechtspersonen, kleine bedrijven en vrije beroepen. Wanneer deze diverse groepen niet op dezelfde wijze onderhevig zijn aan een fiscale heffing, dan kan de inschatting van de fiscale druk per onderneming hierdoor vertekend worden. Vermelden we verder dat de lijst van belastingen geselecteerd werd op basis van de toestand vastgesteld in de rekeningen van 2002, de tot nog toe nog steeds recentste financiële gegevens over de gemeenten. Uit de publicaties van VOKA, die gebaseerd zijn op meer recente dataverzameling, blijkt dat een aantal nieuwere belastingen gericht op ondernemingen daardoor afwezig zijn. We vermelden in dit kader bvb. de belasting op de bedrijfsoppervlakte of op de economische bedrijvigheid die in 2005 in 65 gemeenten werd opgelegd aan ondernemingen (VOKA, 2005, 29). C. SMOLDERS, S. GOEMINNE & L. BLOEMEN 11

12 Studie van de lokale bedrijfsheffingen Marginale opbrengst De PHB variëren sterk in opbrengst. Bepaalde belastingen brengen globaal nog heel weinig op, terwijl andere een belangrijke bijdrage leveren in de totale gemeentefinanciën. Bij wijze van voorbeeld geven we aan dat de belasting op de verhuring van rijdieren, opgelegd in één gemeente, 74,50 euro heeft opgebracht in De belasting op lunaparken, eveneens slechts van kracht in één gemeente, bracht toen 1.003,50 euro op. De administratieve kosten die de eerste twee geschetste belastingen met zich brengen lijken a priori niet op te wegen tegen de heel beperkte opbrengst die hiermee gerealiseerd wordt. Daartegenover staat de belasting op drijfkracht die in ,71 euro opleverde voor in totaal 118 gemeenten. Anderzijds is het van belang er op te wijzen dat belastingen die in het algemeen eerder marginaal voorkomen toch voor een aantal gemeenten een zeer belangrijke bijdrage tot de financiële beleidsruimte leveren. Het overzicht van Jan Leroy geeft bvb. aan dat de belasting op groeven die slechts in 21 gemeenten wordt opgelegd (=6,82% van alle gemeenten), toch voor bepaalde gemeenten zeer belangrijk is (Leroy, 2005, 151). Waar deze heffing voorkomt is ze gemiddeld goed voor 10,6% van de totale eigen belastingontvangsten. In één gemeente genereert ze zelfs meer dan 67% van de totale ontvangsten uit de gemeentebelastingen. Wat dus precies als criterium gehanteerd wordt om de groep van belastingen met marginale opbrengsten af te bakenen is in deze discussie uitermate belangrijk. Zelf pleiten we ervoor in deze studie het aandeel van de opbrengsten uit die belasting te relateren tot de totale ontvangsten uit eigen gemeentelijke heffingen (=groep 36). We spreken dan van PHB met marginale opbrengsten wanneer dit aandeel inferieur is aan 10% en wanneer bovendien dit criterium geldt in alle gemeenten die de belasting heffen. In onderstaande Tabel 3 werden de belastingen gerangschikt naar toenemend belang voor de ontvangsten uit de eigen gemeentebelastingen. Indien we enkel het 10%-criterium (crit. 1) hanteren, komen 37 heffingen in aanmerking. Wanneer verder vereist wordt dat in geen enkele gemeente de heffing meer dan 10% van de totale ontvangsten uit de eigen gemeentebelastingen mag bedragen (crit. 2), dan reduceert dit de groep 12 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

13 Deelpaper 1 PHB met een marginale opbrengst tot 21 heffingen. In een viertal gevallen gaat het om heffingen die slechts door 1 gemeente werden opgelegd. Anderzijds betreft het hier ook belastingen zoals deze op de afgifte van stukken voor gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke inrichtingen of de belasting op dagbladkiosken, frituurkramen, etc. die resp. in 144 en 132 gemeenten voorkomen. In 15 van de 21 gevallen gaat het om specifieke belastingen die uitsluitend 1 sector treffen. In totaal (gecumuleerd voor alle Vlaamse gemeenten die ze opleggen) vertegenwoordigden deze belastingen in euro. Antwerpen neemt resp euro daarvan voor zijn rekening. In Gent zijn deze heffingen goed voor euro. Vermelden we tenslotte nog Knokke-Heist dat in 2002 via deze heffingen euro verzamelde. TABEL 3 OVERZICHT VAN HET AANDEEL VAN ELKE PHB IN DE TOTALE GEMEENTELIJKE ONTVANGSTEN VAN DE GEMEENTEN DIE ZE HEFFEN; (VLAANDEREN, 2002) Nr. Naam Aantal Min. Max. Gem. St.Afw. Crit. 1 Crit Belasting op verhuring van rijdieren 1 0,00% 0,00% 0,00%, * * 27 Belasting op agentschappen voor weddenschappen 13 0,01% 0,13% 0,05% 0,04% * * 13 Belasting op leurhandel 48 0,00% 1,70% 0,11% 0,27% * * 42 Belasting op lunaparken 1 0,17% 0,17% 0,17%, * * 23 Belasting op vervoer met taxi's 19 0,00% 2,62% 0,23% 0,59% * * Belasting op stapelplaatsen voor schroot, oude en 19 achtergelaten voertuigen 29 0,00% 2,93% 0,32% 0,54% * * 36 Belasting op steenbakkerijen 4 0,08% 0,67% 0,35% 0,27% * * 26 Belasting op standplaatsen taxi's en huurrijtuigen 13 0,00% 2,32% 0,44% 0,66% * * 3 Belasting op afgifte van stukken voor gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke inrichtingen 144 0,00% 4,98% 0,45% 0,62% * * 32 Belasting op privé-clubs 6 0,03% 1,41% 0,47% 0,54% * * 11 Belasting op benzine-, olie- en persluchtpompen 51 0,03% 2,51% 0,52% 0,56% * * 17 Belastingen op openblijven van drankgelegenheden na sluitingsuur 39 0,00% 9,57% 0,58% 1,51% * * 4 Belasting op dagbladkiosken, frituurkramen, enz 132 0,00% 8,53% 0,66% 0,95% * * 24 Belasting op wegwijzers 19 0,04% 9,65% 0,80% 2,16% * * 41 Belasting op tabakslijterijen 1 0,80% 0,80% 0,80%, * * Belasting op het plaatsen van terrassen, tafels, ,02% 6,80% 0,83% 1,08% * * stoelen 35 Belasting op stapelplaatsen voor materialen 4 0,31% 1,72% 0,86% 0,66% * * 18 Belasting op barpersoneel 32 0,01% 12,84% 1,00% 2,32% * 1 Belasting op kermissen, kermiskramen en wagens 210 0,01% 14,19% 1,01% 1,36% * 40 Belasting op nijverheidsbouwvallen 1 1,12% 1,12% 1,12%, * * 12 Andere belastingen op gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke inrichtingen 48 0,01% 25,76% 1,22% 4,07% * 31 Belasting op strandexploitaties 7 0,20% 3,96% 1,36% 1,38% * * 6 Belasting op reclameborden 106 0,02% 35,08% 1,58% 3,88% * 28 Ander belastingen op vertoningen en vermakelijkheden 12 0,03% 10,53% 1,85% 3,26% * 22 Belasting op vertoningen 21 0,00% 14,90% 2,03% 3,66% * 20 Belasting op uithangborden en lichtreclames 26 0,00% 10,75% 2,07% 2,25% * 16 Belasting op drankslijterijen 40 0,01% 23,47% 2,16% 3,80% * Belasting op het ophalen van nijverheidsvuil en grof 14 vuilnis 45 0,00% 19,96% 2,27% 4,11% * C. SMOLDERS, S. GOEMINNE & L. BLOEMEN 13

14 Studie van de lokale bedrijfsheffingen 29 Belasting op tewerkgesteld personeel 12 0,00% 5,92% 2,30% 2,17% * * 34 Belasting op los- en laadtoestellen 4 0,03% 5,92% 2,45% 2,90% * * 10 Belasting op kampeerterreinen 54 0,02% 35,45% 3,31% 6,51% * 25 Jaarlijkse belasting op gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke inrichtingen 17 0,15% 31,84% 3,41% 7,41% * 2 Belasting op plaatsrecht op markten 205 0,02% 62,14% 4,21% 6,44% * 37 Belasting op rendez-voushuizen 3 0,89% 12,74% 5,02% 6,69% * 7 Belasting op verspreiding van reclame 88 0,00% 55,45% 5,61% 7,64% * 30 Belasting op kamers 11 0,38% 30,11% 6,79% 10,59% * 33 Belasting op tanks en vergaarbakken 4 0,65% 25,00% 7,98% 11,54% * 21 Belasting op groeven 21 0,03% 67,46% 10,64% 17,19% 39 Belasting op verhuring van boten 1 17,11% 17,11% 17,11%, 15 Andere belastingen op ondernemingen 41 0,05% 62,19% 17,28% 15,94% 5 Belasting op drijfkracht 118 0,00% 79,75% 20,73% 19,77% 38 Belasting op kantoorruimten 3 0,00% 53,16% 24,05% 26,94% 8 Milieubelasting 75 0,11% 94,35% 48,04% 26,76% Door de combinatie van de heffingen zouden in 2002 vooral de gemeenten Lovendegem, Sint-Truiden en Tongeren een afschaffing van deze heffingen sterk gevoeld hebben. In deze gemeenten maakt de som van deze subset van heffingen 10% of meer uit van de totale ontvangsten uit de eigen belastingen. Anderzijds zou het opheffen van dergelijke heffingen de ontvangsten van 52 gemeenten niet geaffecteerd hebben in Voor een detailoverzicht per gemeente verwijzen we naar bijlage Administratieve belasting belastingplichtige De administratieve belasting van de belastingplichtige hangt samen met de zoek- en informatiekosten, de advieskosten van de belastingplichtige en de tijd die nodig is om de belastingprocedure te respecteren. Deze kosten kunnen verband houden met alle fases van het belastingproces (aangifte, aanslag, bezwaar, betaling, terugvordering), maar algemeen wordt aangenomen dat de administratieve last in hoofdzaak betrekking heeft op de aangifte, de controle van de aanslag en desgevallend, de opstelling van bezwaarschriften. Wat de omvang is van de administratieve druk en hoe die op de meest betrouwbare manier kan uitgedrukt worden is niet meteen duidelijk. Begin 2004 publiceerde het Federaal Planbureau de resultaten van een studie op vraag van de Ministerraad, die tot doel had dergelijke administratieve lasten voor ondernemingen en zelfstandigen in te schatten. De focus van de bevraging was ruimer dan de fiscale problematiek: ook de kosten voortspruitend uit de milieuwetgeving en de wetgeving met betrekking tot tewerkstelling werden in het onderzoek grondig bevraagd. Hoewel de studie 14 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

15 Deelpaper 1 te lijden heeft onder een beperkte response rate, levert ze toch interessante inzichten op met betrekking tot de administratieve overload zoals die door bedrijven en zelfstandigen gepercipieerd en gecalculeerd wordt. In de studie wordt een onderscheid gemaakt tussen de interne kosten (de uren die het personeel of de zelfstandige nodig heeft om de formaliteiten te vervullen, gevaloriseerd aan de uit de enquête vastgestelde uurkost) en de externe kosten (externe kosten nodig om aan de formaliteiten te voldoen) (Joos & Kegels, 2004, 9). In de studie worden alle bedrijfsbelastingen, dus ook deze door andere overheidsniveaus opgelegd, meegenomen. De gemeentelijke belastingen maken dus deel uit van een te beoordelen pakket van belastingen waarin ook de vennootschapsbelasting, de BTW, de personenbelasting voor zelfstandigen, de onroerende voorheffing en de roerende voorheffing op dividenden en obligatieleningen, de belasting op kapitaalinbreng, de douanerechten en accijnzen zijn opgenomen. De resultaten zijn bijgevolg niet belastingspecifiek. Uit de studie, die een beeld geeft voor de private kosten in 2002, blijkt dat de administratieve kosten sterk verschillen al naargelang van de omvang van de bedrijven en er ook duidelijke verschillen zijn tussen deze entiteiten inzake het belang van de interne versus de externe kosten. In kleine bedrijven maken deze 3 groepen van administratieve verplichtingen meer dan 53% uit van de totale lasten, terwijl ze in grote ondernemingen slechts 13,9% vertegenwoordigen. De fiscale verplichtingen van bedrijven nemen verhoudingsgewijs 17,4% in van deze totale administratiekosten (Joos & Kegels, 2004, 15). Hierbij zijn de interne kosten veruit de belangrijkste (bijna 70% van de kosten). De lasten verbonden aan de fiscaliteit zijn bijzonder significant in de kleinindustrie, maar quasi irrelevant in de sector van de grootdiensten. Verder wijst de studie uit dat 84% van de respondenten van mening was dat de administratieve kosten verbonden aan de fiscaliteit duidelijk gestegen waren tussen 2000 en C. SMOLDERS, S. GOEMINNE & L. BLOEMEN 15

16 Studie van de lokale bedrijfsheffingen FIGUUR 1 RESULTATEN VAN DE STUDIE VAN HET FEDERAAL PLANBUREAU M.B.T. DE ADMINISTRATIEVE LASTEN ANNO 2002 VOOR ONDERNEMINGEN Bron : Joos & Kegels, 2004, 24. Uit Figuur 1 blijkt dat de ondernemingen die deelnamen aan het onderzoek maar matig tevreden waren over de fiscale regelgeving. Minder dan 30% van de respondenten is van oordeel dat de fiscale wetgeving makkelijk te begrijpen is, een goede samenhang vertoont of aangepast is aan de omstandigheden van de ondernemingen. Iets minder dan de helft van de respondenten is van oordeel dat de regels tijdig worden meegedeeld zodat ze door de onderneming kunnen nageleefd worden. De enquête probeerde ook een oordeel te ontlokken aan de respondenten over de kwaliteit van de administratie. Uit de resultaten blijkt dat een meerderheid wel van mening is dat de antwoorden van de administratie volstaan en de antwoordtermijn binnen de perken blijft. Minder goed scoren de aspecten consequentie (meerdere personen geven verschillende antwoorden op dezelfde vraag), motivering en nauwkeurigheid. Bijna de helft van de ondernemingen is van oordeel dat vooral de wetgeving prioritair moet verbeterd worden. In tweede orde is er een vraag naar een betere informatieverstrekking door de administraties en een betere motivering van de beslissingen. Het verkorten van de doorlooptijden en antwoordtermijnen en het verbeteren van het rechtstreeks contact met ambtenaren is belangrijk maar van een minder dringende orde (Joos & Kegels, 2004, 27). In de studie worden de administratieve kosten verder vergeleken tussen 2000 en 2002 en dit legt 16 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

17 Deelpaper 1 bloot dat deze voornamelijk voor kleine ondernemingen gevoelig zijn toegenomen. Hoewel de studie waardevolle informatie geeft over de problematiek van de administratieve overlast, merken we toch op dat deze een zeer algemeen beeld geeft dat niet toelaat die belastingen te identificeren die de meeste overlast veroorzaken. Verder kunnen er een aantal kanttekeningen gemaakt worden bij de cijfergegevens die bedrijven en zelfstandigen genoteerd hebben, wat zoals de onderzoekers zelf ook aangeven, enkel toelaat een idee van grootteorde van de private kosten te bekomen. Behoudens deze studie van het Federaal Planbureau is ons geen onderzoek bekend dat inzicht kan bieden in de private kosten verbonden aan belastingheffing. Evenmin hebben we weet van onderzoek dat de administratieve overlast op een meer kwalitatieve manier poogt te omschrijven. Tenslotte beschikken we niet over literatuur waarin de oorzaken van deze administratieve problematiek voor gemeenten in kaart wordt gebracht Administratieve belasting gemeente De administratieve afwikkeling van het belastingproces vertegenwoordigt niet enkel een kost voor de belastingplichtige, maar vanzelfsprekend ook voor het overheidsniveau dat de heffing heeft ingesteld. Deze kosten hebben betrekking op personeelskosten, afschrijvingen van infrastructuur, software en computers en overheadkosten die veroorzaakt worden door de diverse fasen van het belastingproces (inkohiering, inning, behandeling bezwaarschriften, eventuele terugstorting). Deze kosten hangen evident ook samen met de mate waarin een gemeente deze verrichtingen kan uitbesteden of de mate waarin andere overheidsniveaus zich erover ontfermen (cfr. OOV). Hoe belangrijk deze kosten zijn voor gemeentelijke heffingen is, voor zover ons bekend, tot op heden nooit grondig onderzocht. C. SMOLDERS, S. GOEMINNE & L. BLOEMEN 17

18 Studie van de lokale bedrijfsheffingen 3.3 De diversiteit van lokale bedrijfsbelastingen Inzake frequentie wordt in Tabel 6 aangegeven hoeveel gemeenten in 2002 de verschillende PHB in portefeuille hebben. 11 De frequentie is zeer gevarieerd. 210 gemeenten hieven in 2002 belastingen op kermissen, kermiskramen en wagens terwijl een vijftal belastingen slechts door één gemeente worden opgelegd. Behoudens de belasting op kermissen, kermiskramen en wagens en die op plaatsrecht op markten kunnen geen belastingen worden aangeduid als frequent toegepaste PHB gezien ze niet in meer dan de helft van de gemeenten worden opgelegd. In totaal zijn er slechts een zevental PHB die door meer dan een kwart van de gemeenten wordt ingeschreven. Meer dan de helft van de geviseerde belastingen, meer bepaald vijfentwintig, komen slechts voor in minder dan 10% van de gemeenten. Wat betreft frequentie zijn de PHB dus sterk gedifferentieerd. Diverse studies gaven al aan dat de modale gemeente gemiddeld 17 eigen verschillende belastingen heft. De variantie is echter groot (st.dev.=6,52). In onze studie bekijken we de aanwezigheid van de PHB per gemeente; we stellen vast dat gemiddeld genomen 5,92 PHB opgelegd worden. Ook hier is de spreiding groot (min.=0-max. =17). Onderstaande Tabel 4 en figuur 2 geven de verdeling van het aantal gemeenten weer inzake het aantal opgelegde PHB. In 30 gemeenten worden meer dan 10 van deze PHB in de belastingportfolio gevonden; in 77 gemeenten tellen we er 3 of minder uit onze selectie. 95% van de gemeenten telt een aantal PHB die zich binnen de range (5,55-6,29) bevinden. De reeks met 10 gemeenten met het meest uitgebreid aantal PHB-heffingen telt 3 kustgemeenten, terwijl ook de overige kustgemeenten bovengemiddeld scoren 12 (Tabel 5). TABEL 4 FREQUENTIEVERDELING AANTAL PHB (VLAANDEREN, 2002) aantal PHB frequentie % valide % cum.% 0 4 1,30 1,32 1, ,90 3,95 5, ,82 6,91 12, ,99 13,16 25, ,96 14,14 39,47 11 Hoewel cijfers beschikbaar zijn voor de periode zal in dit onderdeel gewerkt worden met de op het moment van de analyse meest recent beschikbare data, zijnde financiële gegevens van Bredene (13), Brugge (11), De Haan (11), Koksijde (9), Middelkerke (7), Knokke- Heist (6). Geen data beschikbaar voor Nieuwpoort. 18 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

19 Deelpaper ,74 9,87 49, ,61 14,80 64, ,47 7,57 71, ,44 8,55 80, ,49 6,58 86, ,25 3,29 90, ,25 3,29 93, ,62 1,64 95, ,62 1,64 96, ,95 1,97 98, ,32 0,33 99, ,97 0,99 100,00 totaal ,70 100,00 Missing 4 1, ,00 FIGUUR 2 HISTOGRAM AANTAL PHB (VLAANDEREN, 2002) Frequentie ,0 2,0 4,0 6,0 8,0 Std. Dev = 3,31 Mean = 5,9 N = 304,00 12,0 16,0 10,0 14,0 18,0 Aantal PHB TABEL 5 OVERZICHT VAN DE OUTLIER-GEMEENTEN QUA AANTAL PHB-HEFFINGEN; (VLAANDEREN, 2002) Plaats 1 5 Gemeenten met laagste Aantal Gemeenten met hoogste Aantal Plaats aantal PHB heffingen aantal PHB heffingen Herstappe 0 Antwerpen 17 Zwalm 0 1 Blankenberge 17 Gooik 0 Sint-Truiden 17 Ranst 0 4 De Panne 15 Maarkedal, Horebeke, Sint- Laureins, Wielsbeke, Lier, Grimbergen, Zuienkerke, Glabbeek, 1 5 Sint-Pieters-Leeuw, Menen, 14 Kortenaken, Holsbeek, Boutersem, Kraainem, Oostende, Hasselt Bever, Rumst In Figuur 3 wordt een overzicht gegeven van het gemiddeld aantal belastingen per provincie en per Dessoy-cluster. Terwijl de verschillen in het gemiddeld aantal belastingen miniem zijn tussen provincies, stellen we wel een grote diversiteit vast tussen Dessoy-clusters. C. SMOLDERS, S. GOEMINNE & L. BLOEMEN 19

20 Studie van de lokale bedrijfsheffingen Gemeenten behorende tot cluster 8 leggen gemiddeld heel wat minder van deze PHB op. In deze cluster zijn vooral kleine gemeenten met gemiddeld ongeveer inwoners opgenomen indien ze noch centrumfuncties, noch een uitgebreide landbouw- en economische activiteit uitoefenen. Daarenboven ligt de levensstandaard er lichtjes boven het Vlaamse gemiddelde. Vooral in Vlaams-Brabant vinden we gemeenten die aan deze voorwaarden voldoen. Clusters 3 (uitgesproken tewerkstellingspolen; 6,29% van de totaliteit der ondernemingen), 9 (centrumgemeenten; 16,09% van de totaliteit der ondernemingen), 10 (centrumsteden met uitgesproken externaliteitenproblematiek; 46,5% van de totaliteit der ondernemingen), 11 (kustgemeenten; 3,6% van de totaliteit der ondernemingen) en 12 (sterk verstedelijkte gemeenten in de Antwerpse en Brusselse rand; 6,1% van de totaliteit der ondernemingen) 13 scoren daarentegen bovengemiddeld. Wanneer de gemeenten gegroepeerd worden op basis van het aantal inwoners, dan lijkt de grafiek een positief verband te suggereren tussen het aantal belastingen en de schaal van de gemeente. Gemeenten met meer dan inwoners heffen gemiddeld 11,58 belastingen uit de selectie versus 2,43 in de kleinste gemeenten (5.000 inwoners of minder). 13 Hoewel ze op enkele uitzonderingen na geen uitgesproken stedelijk karakter vertonen, worden kleine steden met een bevolkingsaantal dat varieert van ongeveer tot opgenomen in cluster 3. Opvallend is de aanwezigheid van zowel industriële als tertiaire economische activiteiten, wat een vrij grote aantrekkingskracht uitoefent in hun rol van tewerkstellingscentrum. De demografische evolutie in deze gemeenten vertoont vrij grote contrasten, zodat deze factor niet relevant is voor deze cluster. Opnieuw ligt het gemiddelde inkomen van de bevolking onder het gemiddelde van het Vlaamse Gewest. Een aantal centrumsteden, met name Aalst, Genk, Hasselt, Kortrijk, Mechelen, Roeselare, Sint-Niklaas en Turnhout werden samengebracht in cluster 9. Deze steden onderscheiden zich door een hoge graad van verstedelijking, economische activiteit en aantrekkingskracht-externaliteiten. De overige centrumsteden Brugge, Leuven en Oostende, aangevuld met de grote steden Antwerpen en Gent zijn deel van cluster 10. De factor aantrekkingskracht-externaliteiten is in deze cluster nog meer uitgesproken dan in cluster 9. De levensstandaard is in deze gemeenten hoger dan Vlaams gemiddeld. Toerisme is een belangrijke economische activiteit voor de gemeenten uit deze cluster. De kustgemeenten met uitzondering van Oostende en Brugge die deel uitmaken van cluster 10, werden ondergebracht in cluster 11. Ze oefenen uiteraard een sterke aantrekkingskracht uit, die rechtstreeks in verband staat met de grote aanwezigheid van toeristische activiteiten. De componenten van de demografische evolutie vertonen tegengestelde tendensen aangezien de natuurlijke component negatief is en de migratiecomponent zeer positief. Tot cluster 12 behoren de gemeenten die een uitgesproken residentieel karakter en een hoge levensstandaard kennen. Hoewel residentieel kennen deze gemeenten een hoge verstedelijkingsgraad en een belangrijke economische activiteit. Het zijn knooppunten in het Brusselse en Antwerpse randgebied. 20 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

21 Deelpaper 1 We kunnen hieruit dus besluiten dat indien zou overwogen worden om deze selectie van belastingen te supprimeren, dit zonder twijfel een zeer verscheiden effect zal hebben op de belastingportfolio s van de gemeenten. C. SMOLDERS, S. GOEMINNE & L. BLOEMEN 21

22 Studie van de lokale bedrijfsheffingen FIGUUR 3 GEMIDDELD AANTAL PHB UIT DE SELECTIE, PER PROVINCIE, PER DESSOYCLUSTER, PER GROOTTECOHORT; (VLAANDEREN, 2002) 7,00 6,57 6,55 6,00 5,85 5,68 5,12 Gemiddeld aantal PHB 5,00 4,00 3,00 2,00 1,00 0,00 Oost-Vlaanderen West-Vlaanderen Vlaams-Brabant Antwerpen Limburg Gemiddeld aantal PHB 14,00 13,00 12,60 12,00 10,88 Gemiddeld aantal PHB 10,00 8,00 6,00 4,00 4,07 5,79 7,75 5,22 4,04 5,19 6,50 2,82 8,77 2,00 0, Dessoycluster Gemiddeld aantal PHB 14,00 12,00 11,58 Gemiddeld aantal PHB 10,00 8,00 6,00 4,00 2,43 4,33 5,65 6,98 9,34 2,00 0, Aantal inwoners Gemiddeld aantal PHB 22 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

23 Deelpaper 1 TABEL 6 PHB : AANTAL HEFFENDE GEMEENTEN; (VLAANDEREN, 2002) Belasting Aantal gemeenten Komt voor in % van de gemeenten 1 Belasting op kermissen, kermiskramen en wagens ,18 2 Belasting op plaatsrecht op markten ,56 3 Belasting op afgifte van stukken voor gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke inrichtingen ,75 4 Belasting op dagbladkiosken, frituurkramen, enz ,86 5 Belasting op drijfkracht ,31 6 Belasting op reclameborden ,42 7 Belasting op verspreiding van reclame 88 28,57 8 Milieubelasting 75 24,35 9 Belasting op het plaatsen van terrassen, tafels, stoelen 71 23,05 10 Belasting op kampeerterreinen 54 17,53 11 Belasting op benzine-, olie- en persluchtpompen 51 16,56 12 Andere belastingen op gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke inrichtingen 48 15,58 13 Belasting op leurhandel 48 15,58 14 Belasting op het ophalen van nijverheidsvuil en grof vuilnis 45 14,61 15 Andere belastingen op ondernemingen 41 13,31 16 Belasting op drankslijterijen 40 12,99 17 Belastingen op openblijven van drankgelegenheden na sluitingsuur 39 12,66 18 Belasting op barpersoneel 32 10,39 19 Belasting op stapelplaatsen voor schroot, oude en achtergelaten voertuigen 29 9,42 20 Belasting op uithangborden en lichtreclames 26 8,44 21 Belasting op groeven 21 6,82 22 Belasting op vertoningen 21 6,82 23 Belasting op vervoer met taxi's 19 6,17 24 Belasting op wegwijzers 19 6,17 25 Jaarlijkse belasting op gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke inrichtingen 17 5,52 26 Belasting op standplaatsen taxi's en huurrijtuigen 13 4,22 27 Belasting op agentschappen voor weddenschappen 13 4,22 28 Ander belastingen op vertoningen en vermakelijkheden 12 3,90 29 Belasting op tewerkgesteld personeel 12 3,90 30 Belasting op kamers 11 3,57 31 Belasting op strandexploitaties 7 2,27 32 Belasting op privé-clubs 6 1,95 33 Belasting op tanks en vergaarbakken 4 1,30 34 Belasting op los- en laadtoestellen 4 1,30 35 Belasting op stapelplaatsen voor materialen 4 1,30 36 Belasting op steenbakkerijen 4 1,30 37 Belasting op rendez-voushuizen 3 0,97 38 Belasting op kantoorruimten 3 0,97 39 Belasting op verhuring van boten 1 0,32 40 Belasting op nijverheidsbouwvallen 1 0,32 41 Belasting op tabakslijterijen 1 0,32 42 Belasting op lunaparken 1 0,32 43 Belasting op verhuring van rijdieren 1 0,32 44 Belasting op venduzalen Belasting op vergunning van visverkoop 0 0 C. SMOLDERS, S. GOEMINNE & L. BLOEMEN 23

24 Studie van de lokale bedrijfsheffingen 3.4 Belang en evolutie van de geselecteerde belastingopbrengsten op Vlaams geconsolideerd niveau Volgens Tabel 7 bracht de vermelde cluster van belastingen in 2002 op Vlaams geconsolideerd niveau iets meer dan 204 miljoen euro op. Dit bedrag vertegenwoordigt 6,65% van de lokale belastingontvangsten of 3,24% van de totale lokale ontvangsten. De eigen lokale belastingen waren in 2002 voor 41,30% samengesteld uit de lijst van geselecteerde potentieel hinderlijke bedrijfsbelastingen. 14 Op Vlaams geconsolideerd niveau variëren de opbrengsten van deze 45 heffingen van 74,50 euro (belasting op verhuring van rijdieren) tot iets meer dan 85 miljoen euro (belasting op drijfkracht) in In absolute cijfers 16 stijgen de gemeentelijke ontvangsten uit deze belastingen sinds 1993 van euro tot euro in 2002, wat een nominale stijging met 43,33% betekent. In verhouding tot de totale ontvangsten, de totale belastingontvangsten of de totale (eigen) gemeentebelastingen blijft het belang van de selectie PHB vrij constant over de beschouwde periode zodat er van een verschuiving van de lasten van inwoners naar bedrijven dan wel omgekeerd alvast geen sprake is (Figuur 4). 14 Dit cijfer werd bekomen door op Vlaams geconsolideerd niveau de totale PHBontvangsten te delen door de totale eigen lokale belastingontvangsten. 15 De lijst bevat ook de belasting op venduzalen en de belasting op vergunning van visverkoop, maar geen van beide belastingen werd in 2002 nog geheven in Vlaamse gemeenten. 16 Het betreffen niet-gedeflateerde cijfers. 24 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

25 Deelpaper 1 FIGUUR 4 PHB : ABSOLUTE ONTVANGSTEN (RECHTERAS); IN PROCENT VAN DE TOTALE GEMEENTELIJKE ONTVANGSTEN (LINKERAS); IN PROCENT VAN DE TOTALE GEMEENTELIJKE BELASTINGONTVANGSTEN (LINKERAS); IN PROCENT VAN DE GEMEENTEBELASTINGEN (LINKERAS); (VLAANDEREN, ) 17 50, ,00 40, ,00 30, ,00 20, ,00 10, ,00 0, in % totale ontvangsten in % belastingontvangsten in % gemeentebelastingen Absoluut TABEL 7 PHB : ABSOLUTE ONTVANGSTEN; IN PROCENT VAN DE TOTALE GEMEENTELIJKE ONTVANGSTEN; IN PROCENT VAN DE TOTALE GEMEENTELIJKE BELASTINGONTVANGSTEN; IN PROCENT VAN DE GEMEENTEBELASTINGEN; (VLAANDEREN, ) Absoluut (in euro) in % totale ontvangsten in % belastingontvangsten in % eigen lokale belastingen ,50 8,36 44, ,22 7,92 38, ,11 7,35 40, ,99 6,56 41, ,15 6,02 40, ,69 6,47 39, ,14 6,84 41, ,07 6,75 41, ,92 6,36 41, ,10 6,69 43, ,24 6,65 41,30 Gemiddelde - 3,10 6,91 41,32 17 De berekeningen voor de diverse jaren gebeurden aan de hand van data van min. 303 gemeenten; een overzicht van de ontbrekende data wordt gegeven in Bijlage 2. Voor 2002 werden we geconfronteerd met missing data voor de gemeenten Niel, Deerlijk, Malle en Nieuwpoort. C. SMOLDERS, S. GOEMINNE & L. BLOEMEN 25

26 Studie van de lokale bedrijfsheffingen 3.5 Belastingopbrengsten : detailbeeld De belastingopbrengst van de geviseerde belastingen kan op verschillende manieren worden voorgesteld. We geven aan wat het aandeel is van een belasting in de totale opbrengst uit deze selectie van 45 heffingen, evenals een opdeling naar belastingopbrengst per inwoner en per bedrijf. Tenslotte analyseren we nog de opbrengsten uitgedrukt als een percentage van de totale gemeentebelastingen Aandeel in de totale opbrengst per type belasting Figuur 5 geeft aan dat in belastingen 80% van de totale Vlaamse belastinginkomsten verbonden aan deze selectie, genereren. Het betreft hier meer bepaald de belasting op drijfkracht, de milieubelasting, de belasting op het ophalen van nijverheidsvuil of grof vuilnis en de belasting op plaatsrecht op markten. Daartegenover staan de belastingen op steenbakkerijen, op tabakslijterijen, op lunaparken en tenslotte op de verhuring van dieren die een heel beperkte opbrengst genereerden. 26 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

27 Deelpaper 1 FIGUUR 5 BELANG VAN DE VERSCHILLENDE PHB-ONTVANGSTEN IN DE TOTALE PHB-ONTVANGSTEN; (VLAANDEREN, 2002) 18 Belasting op vertoningen 12% 3% 6% Belasting op het ophalen van nijverheidsvuil en grof vuilnis Belasting op het plaatsen van terrassen, tafels, stoelen Belasting op reclameborden Belasting op kermissen, kermiskramen en -wagens Belasting op uithangborden en lichtreclames Belasting op kampeerterreinen 42% 20% Belasting op kamers Belasting op groeven Belasting op verspreiding van reclame Belasting op plaatsrecht op markten Milieubelasting Belasting op drijfkracht Andere belastingen op ondernemingen Gemiddelde opbrengst van de selectie belastingen per onderneming In deze paragraaf bespreken we de variantie in totale opbrengsten uit deze selectie van belastingen uitgedrukt per onderneming. Berekeningen per onderneming geven een uitdrukking van schaal zoals traditioneel berekeningen per capita als schaalparameter wordt gebruikt. Bemerk dat hier rekening moet gehouden worden met de eerder gemaakte bemerking dat in deze studie het aantal ondernemingen niet overeenkomt met het aantal belastingplichtigen. 18 Omwille de overzichtelijkheid werden enkel die belastingen in de grafiek opgenomen die meer dan 2% van de belastingontvangsten vertegenwoordigden. C. SMOLDERS, S. GOEMINNE & L. BLOEMEN 27

28 Studie van de lokale bedrijfsheffingen Gemiddeld betaalt een onderneming 384,26 euro aan deze selectie van PHB, maar opnieuw stellen we grote verschillen vast tussen gemeenten. Dit wordt duidelijk op basis van de spreidingsgegevens (bvb. range=(0, euro)). In onderstaande tabel werden de 10 belangrijkste outliers weergegeven 19. De fiscale last is duidelijk veel hoger in Zwijndrecht, Beveren, Kluisbergen, Dessel en Middelkerke. Opvallend is wel dat de fiscale kost voor bedrijven gevestigd in Zwijndrecht meer dan het dubbel bedraagt dan deze in Middelkerke, wat in onze reeks toch ook een outlier betreft. Bedrijven betalen anderzijds gemiddeld minder dan 2 euro belastingen uit deze selectie in Kraainem, Wielsbeke, Linkebeek, Boutersem en Holsbeek. Onderstaande Tabel 8 geeft een overzicht van de outliers m.b.t. belastingopbrengst per onderneming. TABEL 8 OUTLIERS M.B.T. PHB-ONTVANGSTEN PER ONDERNEMING; (VLAANDEREN, 2002) Gemeenten met hoogste fiscale last Belastingopbrengst/ onderneming Gemeenten met laagste fiscale last Belastingopbrengst/ onderneming 1 Zwijndrecht euro Kraainem 0,38 euro 2 Beveren euro Wielsbeke 1,11 euro 3 Kluisbergen euro Linkebeek 1,11 euro 4 Dessel euro Boutersem 1,27 euro 5 Middelkerke euro Holsbeek 1,28 euro In onderstaande Tabel 9 worden de gemiddelde belastingopbrengst op basis van de set van belastingen per provincie en per Dessoy-cluster geanalyseerd. Inzake de provinciale indeling springt vooral Brabant in het oog, waar de fiscale druk gemiddeld significant lager ligt. Inzake de Dessoy-clusters merken we opnieuw het hoger belang van deze belastingen voor de clusters 9, 10, 11 en 12, maar opmerkelijk is ook de hoge gemiddelde waarde in clusters 3 en 7. Opvallend laag scoren nu clusters 1 en 8. De indeling van gemeenten in groottecohorten leidt tot het inzicht dat er een beduidend verschil is tussen de gemiddelde opbrengsten uit deze PHB in centrumsteden en grote steden en de overige gemeenten. In gemeenten met meer dan inwoners ligt de gemiddelde belasting voor ondernemingen meer dan tweemaal zo hoog als deze in gemeenten met à inwoners. 19 Voor volgende gemeenten beschikken we niet over data m.b.t. deze variabele: Niel, Deerlijk, Malle, Nieuwpoort, Ranst, Zwalm, Gooik & Herstappe. Bijgevolg zijn de hier besproken cijfers het resultaat van een analyse op basis van 300 gemeenten. 28 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT