B-project 2005 : Gemeentelijke fiscaliteit: aandachtspunten uit het regeerakkoord

Transcriptie

1 Steunpunt Beleidsrelevant onderzoek Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen Spoor fiscaliteit B-project 2005 : Gemeentelijke fiscaliteit: aandachtspunten uit het regeerakkoord Studie van de lokale bedrijfsheffingen : deel 4 Identificatie van de hinderlijke aspecten van lokale bedrijfbelastingen en verwachtingen omtrent het Fiscaal Pact. Een kwalitatief explorerend onderzoek bij 11 bedrijven. Spoor Fiscaliteit - Hogeschool Gent Prof. Dr. Carine Smolders, Stijn Goeminne & Loes Bloemen ABSTRACT Dit document is de vierde van een reeks deelpapers. In deze paper identificeren we een aantal factoren die ervoor zorgen dat bepaalde lokale bedrijfsbelastingen als hinderlijk ervaren worden.tevens ontrafelen we de determinanten van de billijkheid van lokale bedrijfsheffingen. Welke heffingen worden algemeen aanvaard en waarom? Tenslotte vatten we de verwachtingen van bedrijven samen met betrekking tot het Fiscaal Pact. De analyse is gebaseerd op exploratief onderzoek bij 11 grote typebedrijven die gesitueerd zijn in een waaier van sectoren. Alle commentaar is welkom bij stijn.goeminne@hogent.be

2

3 Deelpaper 4 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 3 Lijst van tabellen Inleiding Aanpak van het onderzoek Het profiel van de geïnterviewde bedrijven Hinderlijke aspecten van lokale bedrijfsbelastingen Hinderlijke aspecten verbonden aan het belastingreglement Hinder verbonden aan het opzoekwerk als gevolg van en de graad van detaillering van de aangifte Problemen met de doorlooptijden van de procedures Ontevredenheid over de communicatie met de belastingsdienst Gebrek aan continuïteit en rechtszekerheid Het concurrentieverstorend karakter Determinanten van de acceptatie van de PHB Het Fiscaal Pact Mogelijke aandachtspunten voor het Fiscaal Pact Alternatieve gemeentelijke financieringsbronnen Conclusies Bibliografie Deze paper werd opgemaakt om recto-verso te printen/kopiëren C. SMOLDERS, S. GOEMINNE & L. BLOEMEN 3

4 Hinderlijkheid van lokale bedrijfsbelastingen Lijst van tabellen TABEL 1 Indeling ondernemingen op basis van het omzetcijfer (2004) TABEL 2 Indeling onderneming op basis van het aantal werknemers TABEL 3 Indeling ondernemingen op basis van het aantal exploitatiezetels TABEL 4 Indeling ondernemingen: Samenvattende tabel TABEL 5 Overzicht per onderneming TABEL 6 Overzicht per potentieel hinderlijke belasting TABEL 7 Niet onderzochte belastingen HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

5 Deelpaper 4 1. Inleiding In het Vlaams Regeerakkoord (2004) uiten de Vlaamse beleidspartners de wens te komen tot een partnership met de lokale besturen. Er dient naar een nieuwe verhouding gezocht te worden tussen de Vlaamse overheid en de gemeentebesturen om op die manier samen een resultaatgerichte, effectieve en klantgerichte dienstverlening aan alle ingezetenen te garanderen. Binnen het kader van dit partnership wenst de Vlaamse regering een globaal Fiscaal Pact af te sluiten met de lokale overheden teneinde een meer bedrijfsvriendelijke fiscaliteit te creëren. Centraal in dit Fiscaal Pact staat de administratieve vereenvoudiging van de lokale fiscaliteit. Deze vereenvoudiging zou men kunnen bewerkstelligen via het afschaffen van een aantal kleinere belastingen of via het hergroeperen van verscheidene belastingen tot één algemene bedrijfsbelasting. Tevens biedt dit Fiscaal Pact de gelegenheid de discussie aan te gaan over de nood aan doorzichtige en duidelijke afspraken tussen de overheidsniveaus rond bijvoorbeeld bedrijfsvriendelijke maatregelen, rond belastingreglementen, rond tarieven, enz. Op die manier zou kunnen tegemoet gekomen worden aan de verzuchtingen van de bedrijfswereld met betrekking tot een aantal lokale bedrijfsheffingen. Geregeld wordt immers via belangenorganisaties van ondernemingen aangegeven dat bepaalde lokale bedrijfsheffingen een hinderlijk karakter hebben voor de ondernemingen. Vooraleer te kunnen overgaan tot administratieve vereenvoudiging is het raadzaam om na te gaan welke de hinderlijke aspecten van de verschillende lokale bedrijfsbelastingen zijn. Ook is het belangrijk te weten welke elementen de aanvaarding van lokale heffingen bepalen. Omdat hierover nog slechts weinig geweten is werd een kwalitatief onderzoek opgezet. Dit onderzoek is expliciet gericht op conceptontwikkeling en op het identificeren van knelpunten verbonden aan lokale bedrijfsheffingen of aan het belastingproces. Via diepte-interviews afgenomen in 11 grote typeondernemingen werd inzicht verworven in welke belastingen als bijzonder hinderlijk of onbillijk worden ervaren en waarom dit zo is. Ook werden de verwachtingen van de geïnterviewde bedrijven omtrent het Fiscaal Pact geconcretiseerd. Door gebrek aan inzicht in het profiel van de representatieve ondernemingen voor de onderzochte belastingen, is niet geweten in welke mate de uitspraken van deze respondenten veralgemeend kunnen worden C. SMOLDERS, S. GOEMINNE & L. BLOEMEN 5

6 Hinderlijkheid van lokale bedrijfsbelastingen voor alle belastingplichtigen of alle ondernemingen uit dezelfde sector. Wel kunnen ze de insteek vormen voor een grootschalig representatief onderzoek naar de percepties van bedrijven rond deze hinderlijke aspecten. De bespreking geeft verder ook een eerste inzicht van de percepties van een aantal toonaangevende bedrijven uit een reeks van sectoren over de problematiek van de lokale bedrijfsheffingen. Deze paper is als volgt opgebouwd. In een eerste sectie wordt de onderzoeksaanpak voorgesteld. Vervolgens schetsen we het profiel van de geïnterviewde bedrijven. Paragraaf 4 geeft een synthese van de inzichten rond een reeks van potentieel hinderlijke aspecten. In paragraaf 5 komen de determinanten van de aanvaarding van de heffingen aan bod. Paragraaf 6 gaat in op de verwachtingen van de gecontacteerde bedrijven inzake de invulling van het Fiscaal Pact. De voornaamste inzichten worden samengebracht in de conclusies. 6 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

7 Deelpaper 4 2. Aanpak van het onderzoek Bedrijfsbelastingen kunnen om diverse redenen door de verschillende bij de belasting betrokken actoren als hinderlijk ervaren worden. Sommige belastingen zijn hinderlijk voor de belastingplichtige, andere voor de heffende overheid, nog andere zelfs voor beide instanties. We stellen vast dat het hinderlijk karakter van de Vlaamse lokale bedrijfsbelastingen nog maar weinig werd bestudeerd. Behoudens de publicaties van belangenverenigingen uit de bedrijfswereld (VOKA, 2005; FEDIS, 2005) zijn er geen documenten voor handen die ingaan op deze materie. Wel beschikken we over de studie van het Federaal Planbureau, waarin de globale hinder veroorzaakt door bedrijfsbelastingen wordt onderzocht (Joos & Kegels, 2004). Het is evenwel niet duidelijk in welke mate de conclusies van deze studie ook gelden voor specifieke lokale bedrijfsbelastingen. Hetzelfde geldt voor wat het aanvaarden van heffingen betreft door bedrijven. Vinden belastingplichtigen de opgelegde belastingen billijk, redelijk, acceptabel? Welke aspecten verbonden aan een bepaalde belasting geven aanleiding tot bezwaar, non-compliance of zelfs verzet? Het is daarom aangewezen eerst te investeren in kwalitatief kleinschalig onderzoek gericht op conceptontwikkeling en knelpuntenidentificatie, vooraleer een grootscheepse bevraging op te zetten bij bedrijven. Voorliggend onderzoek wil antwoorden genereren op de volgende vragen: wat verstaan bedrijven onder hinderlijke heffingen? Welke karakteristieken wegen het meest door? Compenseren bepaalde karakteristieken elkaar? Verschillen deze karakteristieken sterk per lokale bedrijfsheffing? Waarom vinden bedrijven een bepaalde heffing wel en andere niet aanvaardbaar? Wat verwachten bedrijven met betrekking tot deze lokale bedrijfsheffingen van het Fiscaal Pact? Om concepten en randvoorwaarden te exploreren is het gebruikelijk dat men een betekenisvolle steekproef onderwerpt aan diepte-interviews. De keuze van de respondenten in dergelijk onderzoek is niet zozeer gericht op representativiteit. Eerder staan de kennis, of de ervaring van de C. SMOLDERS, S. GOEMINNE & L. BLOEMEN 7

8 Hinderlijkheid van lokale bedrijfsbelastingen respondenten inzake de diverse lokale heffingen centraal. Dit om zoveel mogelijk inzicht te verwerven in de betekenis van het begrip hinder en de factoren te kunnen identificeren die de billijkheid van een belasting in het gedrang kunnen brengen. Om vergelijkingen tussen heffingen mogelijk te maken werd de voorkeur gegeven aan bedrijven die geconfronteerd worden met meer dan 1 lokale bedrijfsheffing. Ook werd gezocht naar ondernemingen met exploitatiezetels in verschillende gemeenten. Deze respondenten zijn goed geplaatst om de verschillende belastingreglementen met betrekking tot dezelfde heffing te evalueren. De selectie van de respondenten kan tenslotte niet los gezien worden van de keuzes die werden gemaakt met betrekking tot de te onderzoeken lokale bedrijfsheffingen. Zoals reeds in paper 1 werd aangegeven, is het aantal algemeen geldende potentieel hinderlijke bedrijfsbelastingen (= geldend voor meer dan één bedrijfssector) zeer beperkt. 1 De meerderheid van de belastingen (64,4%) wordt opgelegd aan één specifieke sector. 2 Het is onmogelijk om in dit onderzoek diepteinterviews af te nemen met bedrijven uit al deze sectoren. Er werd geopteerd om vooral de meest voorkomende heffingen (drijfkracht, milieubelasting, belasting op verspreiding van reclame, ) in de interviews aan bod te laten komen. Om tot een zinvolle samenstelling van de steekproef te komen, werd beroep gedaan op de sectorkennis en expertise van VOKA & UNIZO 3. In totaal werden 13 ondernemingen aangereikt door VOKA, waarvan 11 bereid waren tot medewerking aan het onderzoek. 4 1 Voorbeelden van algemeen geldende bedrijfsbelastingen zijn: de drijfkrachtbelasting, de belasting op tewerkgesteld personeel, diverse heffingen op reclame en publiciteit, milieuheffingen of heffingen die verband houden met het gevaarlijke of hinderlijke karakter van de bedrijfsactiviteit. 2 Voorbeelden van sectorspecifieke belastingen zijn: belastingen op kermissen, kermiskramen en wagens, belasting op plaatsrecht op markten, belasting op dagbladkiosken en frituurkramen, enz. Een volledig overzicht van de algemene en sectorspecifieke heffingen kan u vinden in deelpaper 1 (studie van de lokale bedrijfsheffingen), tabel 2 (Lijst PHB ter beschikking gesteld door Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap). 3 UNIZO heeft ons echter geen contactgegevens ter beschikking gesteld waardoor de sectorspecifieke belastingen, opgelegd aan zelfstandige ondernemers, niet onderzocht werden. Hierbij denken we bijvoorbeeld aan de belasting op dagbladkiosken en frituurkramen, de belasting op plaatsrecht op markten, enz.. 4 Onze dank gaat uit naar K. Collaerts (VOKA) voor de geapprecieerde medewerking in deze fase van het onderzoek en de organisatie van de paneldiscussie in de gebouwen van VOKA-Antwerpen. 8 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

9 Deelpaper 4 Voor de diepte-interviews werd gebruik gemaakt van een gestructureerde vragenlijst, die vooraf aan de bedrijven werd bezorgd 5. De eventuele hinder veroorzaakt door de belasting werd voor iedere bedrijfsbelasting afzonderlijk bevraagd. Vanzelfsprekend kwamen enkel die bedrijfsbelastingen aan bod die de betreffende onderneming diende te betalen. Dezelfde procedure werd gevolgd voor wat betreft de determinanten van de billijkheid van een heffing. De interviews werden in de meerderheid van de gevallen afgenomen in de kantoren van de respondenten. In de meeste gevallen was de gesprekspartner een personeelslid van het corporate tax department of de financieel directeur van de onderneming. In een aantal gevallen participeerden ook de plant director of de milieuverantwoordelijke aan het interview. De individuele gesprekken gingen door in de maanden november en december 2005, de paneldiscussie vond plaats op 25 november De vragenlijst werd in bijlage opgenomen vanaf p. 51. C. SMOLDERS, S. GOEMINNE & L. BLOEMEN 9

10

11 Deelpaper 4 3. Het profiel van de geïnterviewde bedrijven Om geanonimiseerde uitspraken te doen per onderneming, werd aan de ondernemingen een letter toegekend (A-H). Deze toekenning gebeurde op willekeurige wijze. Om de steekproef verder te typeren delen we de ondernemingen in op basis van het omzetcijfer, het aantal werknemers en het aantal exploitatiezetels. Dit resulteert telkens in vijf verschillende klassen. TABEL 1 INDELING ONDERNEMINGEN OP BASIS VAN HET OMZETCIJFER (2004) 6 Klasse Omzet Ondernemingen Onderneming A Onderneming G en K Onderneming B en I Onderneming C, F en H en meer Onderneming D en J TABEL 2 INDELING ONDERNEMING OP BASIS VAN HET AANTAL WERKNEMERS Klasse Aantal werknemers Ondernemingen Onderneming G Onderneming B en K Onderneming F en I Onderneming A, C en D en meer Onderneming E, H en J TABEL 3 INDELING ONDERNEMINGEN OP BASIS VAN HET AANTAL EXPLOITATIEZETELS Klasse Aantal exploitatiezetels Ondernemingen 1 1 Onderneming B, E, G en K Onderneming F Onderneming H Onderneming D en meer Onderneming A, C, I en J Op basis van Tabel 1 en Tabel 2 kunnen we zonder meer stellen dat onze gesprekspartners voornamelijk tot de grote bedrijven moeten gerekend worden. Zes ondernemingen stellen meer dan 1000 werknemers tewerk. Enkel onderneming G telt minder dan 100 personeelsleden. Zeven van de elf geïnterviewde bedrijven tellen meerdere exploitatiezetels en worden dus geconfronteerd met verschillende belastingreglementen voor 6 Gegevens van onderneming E inzake omzet ontbreken. C. SMOLDERS, S. GOEMINNE & L. BLOEMEN 11

12 Hinderlijkheid van lokale bedrijfsbelastingen eenzelfde heffing. In onderstaande Tabel 4 worden deze kenmerken per respondent weergegeven. TABEL 4 INDELING ONDERNEMINGEN : SAMENVATTENDE TABEL Onderneming Activiteitssector Omzet in klassen Aantal Werknemers in klassen Aantal exploitatiezetels in klassen 1 Onderneming A Petrochemie Onderneming B Papiersector Onderneming C Petrochemie Onderneming D Petrochemie Onderneming E Autoassemblage Onderneming F Chemie Onderneming G Grafische sector Onderneming H Metaal Onderneming I Drukkerij/Uitgeverij Onderneming J Distributiesector Onderneming K Biochemie De deelnemende ondernemingen zijn actief in verschillende sectoren. De chemische sector is met vijf ondernemingen het sterkst vertegenwoordigd in deze selectie. Tabel 5 geeft een overzicht van de bedrijfsbelastingen per onderneming. In totaal tekenden we 50 meningen, maar omdat het hier vaak om dezelfde belasting ging kunnen we daardoor uitspraken doen over in totaal 14 belastingen. Onderneming J blijkt onderhevig aan het grootst aantal PHB 7. Onderneming K daarentegen is slechts gehouden tot de betaling van één PHB. 7 PHB = Potentieel Hinderlijke Bedrijfsbelasting 12 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

13 Deelpaper 4 TABEL 5 OVERZICHT PER ONDERNEMING Onderneming Aantal Potentieel hinderlijke bedrijfsbelasting 1 Onderneming A 3 Drijfkrachtbelasting Belasting op afgifte van stukken Belasting op tewerkgesteld personeel 2 Onderneming B 2 Algemene bedrijfsbelasting Belasting op afgifte van stukken 3 Onderneming C 5 Drijfkrachtbelasting Milieubelasting Belasting op afgifte van stukken Belasting op benzine-, olie- en persluchtpompen Belasting op reclameborden 4 Onderneming D 4 Drijfkrachtbelasting Milieubelasting Belasting op afgifte van stukken Belasting op reclameborden 5 Onderneming E 4 Drijfkrachtbelasting Milieubelasting Belasting op afgifte van stukken Belasting op reclameborden 6 Onderneming F 4 Drijfkrachtbelasting Milieubelasting Belasting op afgifte van stukken Belasting op reclameborden 7 Onderneming G 3 Drijfkrachtbelasting Milieubelasting Belasting op afgifte van stukken 8 Onderneming H 5 Algemene bedrijfsbelasting Drijfkrachtbelasting Milieubelasting Belasting op afgifte van stukken Belasting op wegwijzers 9 Onderneming I 5 Drijfkrachtbelasting Belasting op afgifte van stukken Belasting op reclameborden Belasting op tewerkgesteld personeel Belasting op verspreiding van reclame 10 Onderneming J 14 Algemene bedrijfsbelasting Drijfkrachtbelasting Milieubelasting Belasting op afgifte van stukken Belasting op benzine-, olie- en persluchtpompen Belasting op nijverheidsbouwvallen Belasting op het ophalen van nijverheidsvuil en grof vuilnis Belasting op het plaatsen van terrassen, tafels en stoelen Belasting op reclameborden Belasting op stapelplaatsen van materialen Belasting op tabakslijterijen Belasting op tewerkgesteld personeel Belasting op verspreiding van reclame Belasting op wegwijzers 11 Onderneming K 1 Algemene bedrijfsbelasting Totaal 50 Bekijken we het aantal waarnemingen per belasting dan krijgen we volgend overzicht: C. SMOLDERS, S. GOEMINNE & L. BLOEMEN 13

14 Hinderlijkheid van lokale bedrijfsbelastingen TABEL 6 OVERZICHT PER POTENTIEEL HINDERLIJKE BELASTING Potentieel Hinderlijke belasting Aantal Onderneming 1 Algemene bedrijfsbelasting 4 Onderneming B Onderneming H Onderneming J Onderneming K 2 Drijfkrachtbelasting 9 Onderneming A Onderneming C Onderneming D Onderneming E Onderneming F Onderneming G Onderneming H Onderneming I Onderneming J 3 Milieubelasting 7 Onderneming C Onderneming D Onderneming E Onderneming F Onderneming G Onderneming H Onderneming J 4 Belasting op afgifte van stukken 9 Onderneming A Onderneming B Onderneming C Onderneming D Onderneming E Onderneming F Onderneming H Onderneming I Onderneming J 5 Belasting op benzine-, olie- en persluchtpompen 2 Onderneming C Onderneming J 6 Belasting op het ophalen van nijverheidsvuil en grof vuilnis 1 Onderneming J 7 Belasting op het plaatsen van terrassen, tafels en stoelen 1 Onderneming J 8 Belasting op nijverheidsbouwvallen 1 Onderneming J 9 Belasting op reclameborden 7 Onderneming C Onderneming D Onderneming E Onderneming F Onderneming G Onderneming I Onderneming J 10 Belasting op stapelplaatsen voor materialen 1 Onderneming J 11 Belasting op tabakslijterijen 1 Onderneming J 12 Belasting op tewerkgesteld personeel 3 Onderneming A Onderneming I Onderneming J 13 Belasting op verspreiding van reclame 2 Onderneming I Onderneming J 14 Belasting op wegwijzers 2 Onderneming H Onderneming J Totaal 50 Het grootst aantal waarnemingen (9) kunnen we noteren voor de drijfkrachtbelasting en de belasting op de afgifte van stukken. Voor de belasting op nijverheidsvuil en grof vuilnis, de belasting op het plaatsen van terrassen, tafels en stoelen, de belasting op nijverheidsbouwvallen, de belasting op stapelplaatsen voor materialen en de belasting op tabakslijterijen kunnen we ons enkel baseren op de mening van onderneming J. 14 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

15 Deelpaper 4 In totaal hebben we inzichten verzameld rond wat de hinderlijke aspecten zijn verbonden aan 14 verschillende belastingen. 13 belastingen uit de lijst van de 27 potentieel hinderlijke belastingen zullen niet besproken worden in deze paper. In onderstaande Tabel 7 wordt een overzicht van deze heffingen gegeven. 8 TABEL 7 NIET ONDERZOCHTE BELASTINGEN S= sectorspecifiek, A =Algemeen geldend Potentieel Hinderlijke belasting 1 S De belasting op het plaatsrecht op markten 2 S De belasting op de verhuring van rijdieren 3 S De belasting op agentschappen voor weddenschappen 4 S Belasting op leurhandel 5 S Belasting op vervoer met taxi s 6 S Belasting op stapelplaatsen voor schroot, oude en achtergelaten voertuigen 7 S Belasting op steenbakkerijen 8 S Belasting op standplaatsen van taxi s en huurrijtuigen 9 S Belasting op privé-clubs 10 S Belasting op het openblijven van drankgelegenheden na sluitingsuur 11 S Belasting op dagbladkiosken, frituurkramen, etc. 12 S Belasting op strandexploitaties 13 A Belasting op los- en laadtoestellen 9 De belastingen die in dit kwalitatief onderzoek niet aan bod komen betreffen vooral (12 van de 13 belastingen) sectorspecifieke belastingen. We willen tenslotte nogmaals benadrukken dat we door gebrek aan data over de populatie geen uitspraken kunnen doen over de representativiteit van de ondervraagde bedrijven. Wel zijn we van mening dat de meningen van de bevraagde ondernemingen richtinggevend kunnen zijn. Het betreft hier immers bedrijven die een vooraanstaande positie innemen in hun sector. Zoals eerder aangegeven, hebben de afgenomen interviews enerzijds tot doel inzicht te bekomen in de concepten hinderlijke lokale bedrijfsbelasting en onbillijke lokale bedrijfsbelasting. Anderzijds willen we langs deze weg de verwachtingen van bedrijven m.b.t. de gewenste invulling van het Fiscaal Pact onderzoeken. In de nu volgende bespreking van de resultaten van het onderzoek houden we deze indeling verder aan. In paragraaf 4 geven we een synthese van de 8 We vermelden hier dat diverse respondenten ook de OOV als een significante bedrijfsbelasting beschouwen die ze in de verdere debatten rond het Fiscaal Pact aan bod willen zien komen. 9 De belasting op los- en laadtoestellen is een algemeen geldende belasting maar komt in 2002 slechts voor in vier Vlaamse gemeenten. C. SMOLDERS, S. GOEMINNE & L. BLOEMEN 15

16 Hinderlijkheid van lokale bedrijfsbelastingen antwoorden van de geïnterviewde bedrijven met betrekking tot een reeks van aspecten van het hinderlijk karakter van de onderzochte belastingen. In paragraaf 5 behandelen we de billijkheidskwestie. Individuele meningen van respondenten/bedrijven worden enkel weergegeven in zoverre ze duidelijk afwijkend zijn van de overige waarnemingen of een duidelijke illustratie opleveren van een ingenomen stelling. Deze vorm van rapportering wordt eveneens aangehouden voor de bespreking van de verwachtingen rond het Fiscaal Pact in paragraaf HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

17 Deelpaper 4 4. Hinderlijke aspecten van lokale bedrijfsbelastingen Op grond van welke factoren ervaart men een belasting al dan niet als hinderlijk? In de gestructureerde vragenlijst werden een aantal potentieel hinderlijke kenmerken van de heffing en het administratieve proces voorgelegd: de onduidelijkheid van het belastingreglement; het gebrek aan flexibiliteit vanwege de belastingdienst bij de toepassing van het belastingreglement; het vereiste opzoekwerk verbonden aan de aangifte; de hoge graad van detaillering van de aangifte; de te lange doorlooptijden verbonden aan de procedures; de inefficiënte/gebrekkige communicatie tussen belastingplichtigen en de gemeentelijke belastingdiensten; het gebrek aan continuïteit in de belastingwetgeving en de daaruit voortvloeiende rechtsonzekerheid voor de belastingplichtige; de grote verscheidenheid in belastingreglementen voor dezelfde heffing en de concurrentieverstoring die hiervan het gevolg kan zijn. Tijdens de interviews werd aan de geïnterviewde bedrijven de ruimte geboden om hier aspecten aan toe te voegen. Een tweede reeks elementen werd voorgelegd om na te gaan in hoeverre ze de mening van de bedrijven over de billijkheid van belasting beïnvloeden. We denken hier aan de concentratie van de heffing bij een heel beperkt aantal belastingplichtigen, of aan de perverse effecten verbonden aan de keuze van de grondslag, of aan het gebrek aan consistentie tussen het lokale en het Vlaamse beleid ten aanzien van fiscaliteit, of aan de omvang van de aanslag, etc.. In wat volgt worden de inzichten gegroepeerd op basis van de diverse deelaspecten van de concepten hinderlijke belasting en billijke belasting C. SMOLDERS, S. GOEMINNE & L. BLOEMEN 17

18 Hinderlijkheid van lokale bedrijfsbelastingen i.p.v. per belasting. Dit vloeit voort uit het gegeven dat dit onderzoek precies tot een verheldering van deze begrippen moet leiden. 4.1 Hinderlijke aspecten verbonden aan het belastingreglement - Onduidelijke formuleringen inzake grondslag, kortingen, vrijstellingen in de belastingreglementen Onduidelijkheden in het belastingreglement blijken een eerste aanleiding voor de geïnterviewde bedrijven om een belasting als hinderlijk aan te duiden. Deze hebben meestal betrekking op heel specifieke modaliteiten in de diverse belastingreglementen die voor interpretatie vatbaar zijn. Enkele voorbeelden van onduidelijkheden die in de interviews naar voor kwamen: 10 tellen verdiepingen mee bij de bepaling van de bedrijfsoppervlakte voor de belasting op bedrijfsoppervlakten? welke installaties moeten wel in aanmerking genomen worden om de KW te bepalen voor de drijfkrachtheffing? moeten langdurig zieke personeelsleden meegeteld worden voor de aangifte voor de belasting op tewerkgesteld personeel? moeten de personeelsleden in full-time equivalenten uitgedrukt worden of in absolute aantallen? In totaal werd er 9 maal melding gemaakt van een onduidelijk belastingreglement. Wanneer we in kaart brengen welke belastingreglementen het vaakst als hinderlijk beschouwd worden, dan zijn dit de reglementen van de belasting op reclameborden en van de belasting op drijfkracht. Het belastingreglement betreffende de belasting op reclameborden wordt door de meeste ondernemingen als een typebelasting met een onduidelijk reglement naar voor geschoven. Deze heffing wordt bijv. door onderneming I en J als zeer hinderlijk ervaren daar er niet duidelijk omschreven wordt wat de exacte inhoud van reclame is. Reclame kan immers op diverse manieren geïnterpreteerd worden. Zo wordt onderneming J bijvoorbeeld geconfronteerd met het feit dat de borden met openingsuren en 10 In de bespreking die volgt worden niet systematisch alle uitspraken over alle belastingen genoteerd. Bij de analyse werd gezocht naar een consensus in de diverse antwoorden of naar duidelijk afwijkende stellingen. Per aspect vermelden we voornamelijk die heffingen die in zich in positieve of negatieve zin onderscheiden. 18 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

19 Deelpaper 4 informatie over personeelsaanwervingen als reclame worden bestempeld. Volgens de onderneming is dit géén reclame, volgens het gemeentebestuur echter wel. Het belastingreglement is volgens het geïnterviewde bedrijf dermate onduidelijk dat hier geen uitsluitsel over gegeven kan worden. Over het reglement van de drijfkrachtbelasting bestaat er tussen de geïnterviewde bedrijven wel discussie. Sommige respondenten zijn van oordeel dat dit reglement een toonvoorbeeld vormt van een onduidelijk reglement. Andere bedrijven die aan het onderzoek deelnamen, zijn overtuigd van het tegendeel. Het belastingreglement van de drijfkrachtheffing leidt volgens hen zeker niet tot interpretatieproblemen (onderneming A en H). De onduidelijkheid van de belastingreglementen wordt als een belangrijke hinderlijke factor beschouwd worden. De geïnterviewde bedrijven pleiten er in het algemeen voor om de belastbare grondslag zo te formuleren dat elke onderneming op eenvoudige wijze de aangifte kan invullen, zonder rekening te moeten houden met talrijke uitzonderingen. - De rigiditeit in de toepassing van het belastingreglement Uit de gesprekken met onze respondenten is gebleken dat er duidelijke verschillen bestaan in hoe strikt gemeenten het belastingreglement toepassen. In een aantal gemeenten vormt het belastingreglement het enige gegeven waarmee de belastingdiensten bij de vaststelling van de aanslag rekening houden. In andere gemeenten stellen belastingdiensten zich soepeler op. Zo houden ze rekening met de context waarin een bedrijf tijdens het aanslagjaar heeft moeten functioneren of luisteren ze naar argumenten van bedrijven die aanleiding kunnen geven tot het niet moeten betalen van de heffing. In totaal werden 7 expliciete waarnemingen opgetekend inzake de rigide toepassing van het reglement. 4 respondenten vonden het gebrek aan flexibiliteit een probleem voor 4 verschillende belastingen; 3 andere respondenten maakten gewag van een redelijke opstelling van de lokale belastingdiensten inzake de drijfkrachtbelasting (2) en de algemene bedrijfsbelasting. C. SMOLDERS, S. GOEMINNE & L. BLOEMEN 19

20 Hinderlijkheid van lokale bedrijfsbelastingen Eén van de respondenten die ontevreden was over de stroeve houding van de belastingdienst, betreft onderneming B. De discussie heeft betrekking op de algemene bedrijfsbelasting. De belastingdienst blijkt geen oor te hebben voor de verzuchtingen van het bedrijf. Deze onderneming wordt geconfronteerd met een hoge aanslag omdat het over veel opslagruimte beschikt. Bedrijf B probeerde tevergeefs te pleiten bij de gemeente voor een gedifferentieerde tariefstructuur. Op die manier zou niet-productieve oppervlakte tegen een billijker tarief belast kunnen worden. Het voorbeeld toont volgens bedrijf B aan dat het lineair toepassen van de grondslag tot ongewenste effecten kan leiden en de verdeling van de fiscale lasten over de bedrijven sterk kan beïnvloeden. Voor onderneming B betekende de overgang naar een algemene bedrijfsbelasting op basis van oppervlakte een grote financiële tegenvaller, precies door de problematiek van de stockageruimte. Ook bedrijf J maakt gewag van een rigide houding vanwege het gemeentebestuur inzake de belasting op reclameborden. Ondanks het herhaaldelijk indienen van bezwaren, diende de onderneming voor een reclamebord dat twee dagen dienst deed, het minimumtarief van 200 euro te betalen, zijnde de bijdrage voor twee maanden publiciteit. Anderzijds kunnen we een aantal initiatieven van de gemeenten onderscheiden die volgens de respondenten moeten toegejuicht worden. Zo wordt verwezen naar de mogelijkheid die diverse gemeenten voorzien om voor de drijfkrachtheffingen het aantal belastbare Pk/kW voor x aantal aanslagjaren vast te leggen, ook al zou de inventarisatie daarvan op basis van het reglement jaarlijks moeten plaatsvinden. Deze mogelijkheid zorgt voor een aanzienlijke beperking van de administratieve last bij de bedrijven. Een ander gegeven dat in deze context wordt betreft de soepele regeling in een aantal gemeenten met betrekking tot de drijfkrachtheffing wanneer er zich onderbrekingen van het productieproces voordoen. Het zal niet verbazen dat bedrijven die in het interview aangaven een goede relatie te hebben met het gemeentebestuur, vaak meer oor vinden bij hun gemeentebesturen voor hun problemen, onvoorziene voorvallen of afwijkende kenmerken. In het algemeen blijkt dat de redelijkheid die de belastingdiensten aan de dag leggen bij het interpreteren van het belastingreglement als een zeer positief 20 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

21 Deelpaper 4 gegeven wordt beschouwd. De geïnterviewde bedrijven pleiten voor een dialoog met de belastingdiensten die moet leiden tot het afstemmen van de reglementen op de zeer diverse realiteit van de vele verschillende bedrijven. - de grote variëteit in belastingreglementen voor eenzelfde heffing Enkel de bedrijven met verschillende vestigingsplaatsen hebben een zicht op de vergelijkbaarheid van de belastingreglementen in de verschillende gemeenten. De in de interviews besproken belastingreglementen komen in grote mate overeen, maar toch kunnen een aantal modaliteiten verschillen. Er treedt niet enkel tariefdifferentiatie op. Ook komen er soms verschillen voor in de gekozen grondslagen voor eenzelfde belasting. Zo kent de belasting op de verspreiding van reclame verschillende grondslagen: de bedrukte oppervlakte, het aantal pagina s, het gewicht, het aantal exemplaren, enzovoort. Deze verschillende grondslagen kunnen een aanzienlijk verschil veroorzaken in het te betalen bedrag per gemeente. Vooral onderneming H, I en J hebben zicht op de verschillen tussen de belastingreglementen in de diverse gemeenten. Onderneming I en J worden geconfronteerd met een veelheid aan verschillende belastingreglementen. Zij ervaren deze diversiteit dan ook als bijzonder problematisch en zijn voorstander van de invoering van modelreglementen. Onderneming H, met een viertal productievennootschappen in Vlaanderen, probeert op eigen initiatief dezelfde modaliteiten te verkrijgen in de verschillende vestigingsgemeenten. Zo nam ze het initiatief om bij de verschillende gemeentebesturen een voorstel in te dienen om de aangifte voor de drijfkrachtbelasting voor een periode te bevriezen. Deze best practice werd voor onderneming H in verschillende gemeenten ingevoerd. 4.2 Hinder verbonden aan het opzoekwerk als gevolg van en de graad van detaillering van de aangifte Een aantal belastingen die de respondenten dienen te betalen, noodzaken heel wat opzoekwerk. Bij de drijfkrachtbelasting is het bijvoorbeeld zo dat het hele geïnstalleerd vermogen gekwantificeerd dient te worden. De C. SMOLDERS, S. GOEMINNE & L. BLOEMEN 21

22 Hinderlijkheid van lokale bedrijfsbelastingen administratie in het bedrijf die instaat voor de belastingaangifte is vaak onvoldoende technisch geschoold om zelf een correcte aangifte in te vullen. Het feit dat er in de meeste belastingreglementen tevens talrijke uitzonderingen worden opgesomd, maakt het in kaart brengen van het vermogen er niet eenvoudiger op. Vaak doet men dan ook beroep op technici om het geïnstalleerd vermogen te becijferen. Niet enkel de aangifte van de drijfkrachtbelasting vergt veel voorbereiding. Ook de belasting op reclameborden en verspreiding van reclame noodzaken vrij veel opzoekwerk, daar de aangifte zeer gedetailleerd dient te gebeuren. Onderneming I en J wijzen ook op de grote diversiteit van gemeentelijke belastingreglementen waardoor er voor bedrijven met meerdere vestigingen geen schaalvoordelen kunnen gerealiseerd worden. Het herhaaldelijk opvragen van gegevens die niet gewijzigd zijn, wordt tevens als hinderlijk ervaren. Bedrijven moeten deze gegevens telkens opnieuw opzoeken terwijl de gemeentebesturen de informatie eigenlijk vaak al ter beschikking hebben. Gegevens die door de tijd heen slechts zelden veranderen zouden standaard reeds op het aangifteformulier kunnen verschijnen. Een groot aantal belastingen noodzaken echter geen voorbereidend opzoekwerk daar deze administratief eenvoudig zijn. Vooral de belasting op afgifte van stukken en de algemene bedrijfsbelasting worden als administratief eenvoudige belastingen bestempeld. Indien het opzoekwerk achter de rug is dient de aangifte te worden ingevuld. Deze aangifte moet volgens de bedrijven vaak veel te gedetailleerd gebeuren. Volgens de ondernemingen zijn er drie belastingen die voor een aanzienlijke administratieve hinder zorgen: de belasting op drijfkracht, de belasting op reclameborden en de belasting op de verspreiding van reclame. In een aantal gemeenten waar onderneming I en J publiciteit verspreiden, dient de aangifte voor de betreffende belasting per bedeling te gebeuren. Deze aangifte moet, al naar gelang van de heffende gemeente, het aantal pagina s bevatten, het aantal gedrukte zijden, het gewicht, het aantal verspreidde exemplaren,. Voor ondernemingen die regelmatig reclame verspreiden is dit een niet te onderschatten administratieve last. Bij een 22 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

23 Deelpaper 4 wekelijkse bedeling in een 50-tal gemeenten resulteert de heffing jaarlijks in een 250-tal aangifteformulieren en aanslagformulieren. De voorkeur van de geïnterviewde ondernemingen die publiciteit verspreiden gaat dan ook uit naar een jaarlijkse aangifte. Ook zijn ze voorstander van een jaarlijkse aanslag, gebaseerd op één modelreglement. Ook het invullen van de aangifte voor de belasting op reclameborden blijkt een arbeidsintensieve bezigheid. Deze aangifte moet een opsomming bevatten van alle reclameborden. Deze lijst dient melding te maken van een beschrijving van het bord, de oppervlakte en de exacte plaats van het bord. Omtrent deze aangifte rijzen vragen inzake het nut van het verzamelen van zoveel details. De gemeentelijke administraties gaan immers zelden of nooit over tot het effectief controleren van de aangiftes van de bedrijven. Dit is een algemene trend die we kunnen vaststellen. Slechts enkele gemeentebesturen gaan volgens de geïnterviewde bedrijven bij bepaalde belastingen over tot het effectief ter plaatse controleren van de aangifte. Dit geeft de bedrijven vaak een vrijgeleide tot het indienen van een geschatte aangifte. Zoals ook voordien al aangehaald, gaven de respondenten anderzijds voorbeelden van een periodieke bevriezing van de aangiftes. Er wordt in overleg een vast bedrag afgesproken dat gedurende x aantal jaren door het bedrijf betaald dient te worden, zonder rekening te houden met eventuele wijzigingen in de grondslag. Op deze manier wordt de administratieve last voor de bedrijven aanzienlijk verminderd. Voor de drijfkrachtbelasting houdt dit bijvoorbeeld in dat het geïnstalleerd vermogen slechts één maal in kaart moet gebracht worden voor een periode van x jaar. Onderneming K en H kunnen inzake de drijfkrachtbelasting een keuze maken tussen twee types van aangifte. Enerzijds kan men kiezen voor een gedetailleerde aangifte waarbij het geïnstalleerd vermogen gekwantificeerd dient te worden. Anderzijds kan geopteerd worden voor een systeem waarbij de te betalen drijfkrachtbelasting wordt berekend op basis van de elektriciteitsfacturen. De tweede kwantificering van het verbruikt vermogen wordt door de onderworpen bedrijven duidelijk geapprecieerd. C. SMOLDERS, S. GOEMINNE & L. BLOEMEN 23

24 Hinderlijkheid van lokale bedrijfsbelastingen 4.3 Problemen met de doorlooptijden van de procedures De doorlooptijden van de procedures zijn in de meeste gevallen haalbaar. Er wordt voldoende tijd ter beschikking van de bedrijven gesteld om hun aangifte in te vullen en de aanslag te betalen. De doorlooptijden geven dan ook bij het gros van de ondernemingen geen aanleiding tot het hinderlijk bevinden van een lokale bedrijfsbelasting. Bij een tweetal belastingen is de doorlooptijd van de voorgeschreven procedure echter niet haalbaar. Twee van de ondervraagde ondernemingen ervaren dit probleem bij de belasting op reclameborden en de belasting op de verspreiding van reclame. Onderneming I en J, beide onderhevig aan de belasting op verspreiding van reclame, vinden de geldende procedures veel te kort. Ten eerste schrijft het belastingreglement in een aantal gevallen voor dat de aangifte een aantal weken vóór de bedeling van het reclamedrukwerk dient te gebeuren. Op dat moment is vaak nog niet gekend wat men op de aangifte dient in te vullen en dus worden vele aangiftes laattijdig ingediend. Ten tweede is de procedure niet haalbaar wegens het feit dat beide ondernemingen geconfronteerd worden met een zeer groot aantal aangifte en aanslagformulieren daar zij deze belastingen dienen te betalen in een aanzienlijk aantal gemeenten. Daarenboven worden al deze aangifteformulieren en aanslagen verspreid doorheen het hele boekjaar worden. Indien er in de procedures zou afgestapt worden van de klassieke communicatie tussen de gemeentelijke belastingsdienst en de bedrijven, bestaat er volgens de bedrijven een potentieel om de doorlooptijden eventueel te verkorten. Een mogelijke invulling van modern communiceren is het ontvangen en verzenden van aangifte via . Voor de belastingen waar een elektronische afhandeling niet haalbaar is, dient de vooropgestelde termijn verlengd te worden. We kunnen dus besluiten dat de doorlooptijden van de procedures algemeen niet als hinderlijk ervaren worden. Wel kunnen bepaalde procedures geoptimaliseerd worden. 24 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

25 Deelpaper Ontevredenheid over de communicatie met de belastingsdienst De wijze waarop bedrijven met het gemeentebestuur communiceren, verschilt van bedrijf tot bedrijf en van gemeente tot gemeente. Tevens is het zo dat bepaalde belastingen geen enkele vorm van communicatie noodzaken; in andere gevallen zijn de informatiestromen tussen de betrokkenen wel degelijk noodzakelijk. Deze noodzakelijke vorm van communicatie kan zorgen voor enige hinder bij de belastingplichtige bedrijven. Volgens de geïnterviewde bedrijven zou de communicatie met de gemeentediensten op verschillende manieren geoptimaliseerd kunnen worden. Momenteel is het immers zo dat de bedrijven terechtkomen in een wirwar van diensten. Het zou voor de bedrijven dan ook eenvoudiger zijn, ingeval er één aanspreekpunt zou aangeduid worden. Inzake belastingswijzigingen worden de bedrijven te weinig pro-actief op de hoogte gebracht. Vaak worden ze pas met deze veranderingen geconfronteerd bij het ontvangen van de aangifte. De geïnterviewde bedrijven vinden het wenselijk dat de gemeentebesturen ieder jaar een document samenstellen met hierin de wijzigingen aan de reeds bestaande belastingen en de invoering van nieuwe belastingen. Dit zou de rechtszekerheid en de transparantie verhogen (zie ook volgende paragraaf). De geïnterviewde respondenten vonden het bijzonder vervelend dat belastingdiensten soms zelf niet in staat zijn technische vragen omtrent het invullen van de aangifte te beantwoorden. In de meeste gevallen verloopt de communicatie met de gemeentelijke diensten weliswaar vlot. Slechts drie ondernemingen maakten betreffende vier bedrijfsbelastingen melding van een slechte informatie-uitwisseling met de belastingdienst. 4.5 Gebrek aan continuïteit en rechtszekerheid Gemeenten kunnen ieder jaar opnieuw belastingen wijzigen, nieuwe belastingen invoeren en andere belastingen afschaffen. Bedrijven worden op C. SMOLDERS, S. GOEMINNE & L. BLOEMEN 25

26 Hinderlijkheid van lokale bedrijfsbelastingen die manier jaarlijks geconfronteerd met onzekerheid. Onzekerheid omtrent het belastingreglement, onzekerheid over de gehanteerde tarieven, onzekerheid over vrijstellingen en kortingen, enzovoort. Het wordt als hinderlijk ervaren dat gemeentebesturen hieromtrent weinig communiceren en weinig inspraak bieden aan de bedrijven. Initiatieven in verband met fiscal ruling komen deze continuïteit ten goede. Het is voor de geïnterviewde bedrijven immers duidelijk welke bedragen zij dienen te voorzien in hun budgetten en de gemeentebesturen kunnen rekenen op beter voorspelbare inkomsten. Onderneming A, H en K zien dit als een vorm van geapprecieerde service vanwege de gemeentelijke belastingdiensten. Ook de koppeling van lokale heffingen aan heffingen van hogere overheden kan voor verrassingen zorgen. Een specifiek voorbeeld betreft de belasting op afgifte van stukken voor gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke inrichtingen. In de vestigingsgemeente van onderneming A dient men deze belasting enkel te betalen indien men op basis van de SEVESO-wetgeving een inrichting van klasse II is. Door een wijziging in de SEVESO-wetgeving veranderde bedrijf A van klasse en werd zo automatisch belastingplichtige voor deze lokale heffing. Vooral ook het gebrek aan communicatie hieromtrent zorgt voor wrevel. Een voorbeeld van een situatie waarin onverwachte wijzigingen van de lokale bedrijfsfiscaliteit grote financiële implicaties hebben voor bepaalde ondernemingen vinden we bij onderneming B. Dit bedrijf werd in het jongste aanslagjaar geconfronteerd met de invoering van een algemene bedrijfsbelasting. Deze verving een reeks bestaande bedrijfsbelastingen. Door deze wijziging dienden een aantal ondernemingen in de betreffende gemeente tot 40 à 50 maal het oude te betalen bedrag op te hoesten. Vanzelfsprekend zijn bedrijven niet gelukkig met een dergelijke onvoorziene stijging van de lokale fiscale druk. 4.6 Het concurrentieverstorend karakter De gemeentelijke fiscale autonomie zorgt ervoor dat gemeenten vrij kunnen beslissen welke belastingen zij in hun financieringsmix opnemen en welke niet. Dit brengt met zich mee dat we in iedere gemeente een specifieke mix 26 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

27 Deelpaper 4 van lokale bedrijfsbelastingen met verschillende tarieven kunnen terugvinden. Bedrijf X, gevestigd in gemeente X en identiek aan bedrijf Y, gevestigd in gemeente Y kan met andere woorden geconfronteerd worden met andere lokale bedrijfsbelastingen en dus met andere uitgaven inzake fiscaliteit. Wanneer het hier om substantiële belastingaanslagen gaat en de bedrijven actief zijn in dezelfde sector dan kan dit gegeven concurrentievervalsend werken. De drijfkrachtbelasting krijgt het vaakst het etiket opgeplakt concurrentieverstorend te zijn. Het concurrentieverstorende karakter van bedrijfsbelastingen werkt niet enkel ten opzichte van andere bedrijven uit de sector, maar ook binnen de eigen groep. Onderneming J heeft een driehonderdtal vestigingen in België, waaronder enkele in eenzelfde gemeente. Deze vestigingen hebben kleinere winstmarges dan de andere vestigingsplaatsen daar zij in deze gemeente de belasting op tabak- en drankslijterijen dienen te betalen. Ook onderneming C, D en F merken dat de lokale belastingen de concurrentiepositie binnen de eigen groep sterk kunnen beïnvloeden. De lokale bedrijfsbelastingen spelen vooral een rol bij het nemen van investeringsbeslissingen. Voornamelijk startende bedrijven houden in hun vestigingsproblematiek rekening met de lokale bedrijfsbelastingen. Indien men andere vestigingsaspecten, zoals bijvoorbeeld bereikbaarheid, de aanwezigheid van afzetbedrijven of infrastructurele kenmerken buiten beschouwing laat, geven productiebedrijven de voorkeur aan gemeenten zonder drijfkrachtbelasting. Voor ondernemingen met een grote opslagcapaciteit is de belasting op de bedrijfsoppervlakte een gegeven dat medebepalend is voor de vestigingsbeslissing. Het concurrentieverstorende karakter van de lokale bedrijfsbelastingen heeft bij de ondervraagde bedrijven nog niet geleid tot het overwegen van delokalisatie. Wel wijst onderneming E op de toenemende fiscale aantrekkingskracht van een aantal Duitse regio s. Eén van de onderneming gaf ons te kennen het productieproces momenteel in België gradueel af te bouwen ten koste van nieuwe vestigingen in het buitenland. C. SMOLDERS, S. GOEMINNE & L. BLOEMEN 27

28 Hinderlijkheid van lokale bedrijfsbelastingen Er dient te worden opgemerkt dat de respondenten opmerken dat de lokale bedrijfsbelastingen weliswaar niet het voornaamste concurrentienadeel vormen. Het is in eerste instantie de globale fiscale druk die in de weegschaal wordt gelegd, waarbij slechts een kleine bijrol is weggelegd voor de lokale bedrijfsbelastingen. 28 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

29 Deelpaper 4 5. Determinanten van de acceptatie van de PHB Het is duidelijk dat de administratieve lasten verbonden aan de aangifte en afhandeling van een belasting voor wrevel zorgen bij de belastingplichtigen en de perceptie over de wenselijkheid van een fiscale heffing beïnvloeden. Maar de wenselijkheid of de graad van acceptatie of aanvaarding wordt ook nog bepaald door tal van andere factoren. Uit de literatuur rond verzet tegen belastingen en non-compliance behaviour blijkt ondermeer dat de omvang van de aanslag, de hoogte van het tarief, de perceptie van een rechtvaardige verdeling van de lasten en de gepercipieerde return in termen van overheidsdiensten belangrijke elementen zijn in deze discussie. In de interviews werden de bedrijven een aantal elementen ter beoordeling voorgelegd die op basis van vooronderzoek leken verband te houden met de inschatting van de billijkheid van een belasting: de keuze van de grondslag; de beleidsdoelen die schuil gaan achter de opgelegde heffing; de spreiding van de fiscale druk over meerdere belastingplichtingen; de verhouding kosten/opbrengsten vanuit het standpunt van het bedrijf. Telkens werd de respondenten gevraagd of deze elementen determinanten vormen van de aanvaarding van de heffing en of ze dit voor de betrokken belasting kunnen illustreren met voorbeelden. We behandelen deze elementen hierna in de hiervoor gegeven volgorde. De keuze van de grondslag vormt één van de meest aangeduide redenen (13 maal voor 5 verschillende belastingen) van verzet of weerstand tegen een bedrijfsbelasting. Door de keuze van de grondslag worden immers vastgelegd wie wel en wie niet belastingplichtig is. Hierdoor zullen bepaalde typebedrijven of zelfs bepaalde sectoren sterker belast worden dan andere. Dit is bijvoorbeeld zo voor de drijfkrachtheffing. De lasten van deze heffing worden in sterke mate gedragen door de productiebedrijven en door industriële sectoren. Ook andere bedrijven dragen bij tot de totale opbrengst van deze heffing, maar hun aandeel in de totale ontvangsten is vaak maar C. SMOLDERS, S. GOEMINNE & L. BLOEMEN 29

30 Hinderlijkheid van lokale bedrijfsbelastingen een fractie van wat de hiervoor geciteerde bedrijven betalen. De geïnterviewde productiebedrijven vonden dat gemeenten met een sterke belastingconcentratie die zich vooral financieren uit de drijfkrachtheffing tot een onbillijke verdeling van de fiscale lasten komen. Arbeidsintensieve bedrijven in ons panel die bloot stonden aan een vrij grote aanslag als gevolg van de belasting op tewerkgesteld personeel hadden hierover dezelfde perceptie. Verwijzen we tenslotte naar een gelijkaardige klacht van bedrijven met een grote oppervlakte, met betrekking tot de algemene belasting; al noteren we hier toch ook wel afwijkende meningen. Onderneming B vindt de oppervlakte geen goede grondslag voor de algemene belasting, terwijl onderneming K, oppervlakte net als een zeer verdedigbare grondslag omschrijft. Onderneming G brengt nog een ander element aan dat verband houdt met de grondslag en dat aanleiding kan geven tot weerstand tegenover lokale heffingen. Het betreft meer bepaald het feit dat diverse grondslagen meerdere malen belast worden. Een voorbeeld hiervan is de belasting op drijfkracht. De grondslag, zijnde het productieapparaat, wordt reeds via de elektriciteitsfactuur en via de opcentiemen op de onroerende voorheffing voor materieel en outillage belast. Het is dan ook volgens onderneming G niet rechtvaardig om de productieondernemingen een derde maal via de belasting op drijfkracht te laten bijdragen. De keuze van de grondslag kan ook conflicteren met de beoogde beleidsdoelstelling of er in het geheel geen verband mee houden. Bedrijfsbelastingen kunnen verschillende beleidsdoelen nastreven. Ze kunnen bijvoorbeeld een compensatie vormen voor de door het bedrijf veroorzaakte milieu- of verkeershinder. Ze kunnen ook een retributiekarakter hebben en als dusdanig een vergoeding vormen voor het gebruik van de gemeentelijke dienstverlening of infrastructuur. In derde instantie kunnen belastingen een ontradend karakter hebben. Tenslotte, wordt de meerderheid van de heffingen ook ingevoerd met het oog op de financiering van het gemeentelijk beleid. Indien de keuze van de grondslag niet correspondeert met de achterliggende doelstelling, of een slechte indicator vormt van wat men beleidsmatig wenst te beïnvloeden dan leidt dit tot belastingweerstand. Een van de geïnterviewde bedrijven illustreerde dit aan de hand van de milieubelasting. Deze belasting 30 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT