Themanummer De financiën van de lokale overheden: evoluties en uitdagingen

Transcriptie

1 Themanummer De financiën van de lokale overheden: evoluties en uitdagingen

2

3 Federale Overheidsdienst Financiën - België Documentatieblad 73e jaargang, nr. 4, 4e kwartaal 2013 Inleiding op het themanummer De financiën van de lokale overheden: evoluties en uitdagingen Luc BUFFEL (*) (*) Luc BUFFEL, Adviseur-generaal van Financiën, Federale Overheidsdienst Financiën, Stafdienst Beleidsexpertise en -Ondersteuning, Studie- en Documentatiedienst. 7

4 Documentatieblad 73e jaargang, nr. 4, 4e kwartaal

5 Inleiding op het themanummer De financiën van de lokale overheden: evoluties en uitdagingen De laatste tijd komen de financiën van de lokale overheden (LO) dikwijls in het nieuws. De Europese budgettaire normen zijn immers ook van toepassing op deze overheidsentiteit, die evenwel een ander boekhoudsysteem hanteert dan de overige overheidsniveaus. De financiën van de LO staan onder druk. Voor een niet onbelangrijk deel worden hun financiën bepaald door de middelen overgedragen vanwege andere overheden en worden hun taken van hogerhand opgelegd. Voor hun middelen zijn ze voor een belangrijk deel afhankelijk van andere overheden. Hun takenpakket is geleidelijk uitgebreid, daarenboven staan ze zelf in voor de betaling van hun pensioenen, in tegenstelling tot de deelgebieden. Ze zijn de belangrijkste overheidsinvesteerders. De Afdeling Financieringsbehoeften van de overheid van de Hoge Raad van Financiën zal in uitvoering van het Samenwerkingsakkoord van 13 december 2013 tussen de Federale Overheid en de deelgebieden ook meer en bijzondere aandacht schenken aan de budgettaire evolutie van de LO. In het kader van deze verhoogde belangstelling dient dit themanummer gesitueerd te worden. De bedoeling ervan is een bijdrage te leveren tot een zekere objectivering van de politieke discussie en de beoordeling van de budgettaire situatie van de LO en de verantwoordelijkheden. In dit themanummer worden een hele reeks artikelen, die erg divers zijn van onderwerp, samengebracht. Aldus wordt een ruim en gevarieerd beeld van de lokale financiën geboden. De tekst Europese rapporteringen inzake overheidstekorten en schulden en de rol van de lokale overheden van Kris Van Cauter is eerder als een methodologisch artikel te beschouwen. Het schetst in het bijzonder de Europese boekhoudkundige verplichtingen voor de LO en de verschillen tussen hun traditioneel gevoerde boekhouding en het ESR95. In Impact du vieillissement démographique sur les finances des pouvoirs locaux bespreken Frank Lierman en Arnaud Dessoy de budgettaire en boekhoudkundige verplichtingen waaraan de LO voortaan moeten voldoen. Tevens gaan ze uitvoerig in op de weerslag van de vergrijzing op de ontvangsten en op de uitgaven. Daarbij wordt niet alleen aandacht besteed aan de pensioenen en de hervorming van de financiering ervan, maar ook aan de uitgaven met een sociaal karakter in het algemeen. In De budgettaire situatie en vooruitzichten van de Vlaamse gemeenten bij de start van de legislatuur vertrekt Jan Leroy van de budgettaire situatie van de Vlaamse gemeenten bij het begin van de nieuwe lokale bestuursperiode in 2013 om een vooruitblik te bieden op de periode en gaat hij dieper in op de belangrijkste uitdagingen aan ontvangsten- en uitgavenzijde (vooral een snelle groei van de uitgaven voor pensioenen). Tenslotte schetst hij op basis van een bevraging bij de gemeentesecretarissen de mogelijke gevolgen van de budgettaire krapte. In Le financement des communes wallonnes, l évolution de leur autonomie et de leur pouvoir fiscal plaatst Bernard Jurion de financiën van de Waalse gemeenten in een ruim perspectief. Hij biedt onder meer een verklaring voor de groeiende convergentie van de gemeentelijke opcentiemen op de personenbelasting en op de onroerende voorheffing. Tevens biedt hij een vooruitblik op de financiële uitdagingen waarmee de Waalse gemeenten zullen worden geconfronteerd en de weerslag ervan op de financieringsmo- 9

6 daliteiten. In Perspectives pour les Finances communales bruxelloises geven Marc Cools en Robert Petit aan dat de financiën van de Brusselse gemeenten ongunstig werden beïnvloed door onder meer een verarming van de bevolking en door een toename van de sociale uitkeringen. In deze bijdrage komen ook de toekomstige budgettaire uitdagingen aan bod. In Lokale overheidsinvesteringen van het Agentschap Binnenlands Bestuur (van de Vlaamse Gemeenschap) Team Financiën wordt de statistische evolutie van de lokale overheidsinvesteringen in de Vlaamse Gemeenschap geanalyseerd. Tevens wordt ruim aandacht besteed aan de financieringsvormen van de lokale overheidsinvesteringen. In Le décret du 15 juillet 2008 et la réforme du Fonds wallon des communes bespreekt Giuseppe Pagano de werking van het Fonds wallon des communes (Waals Gemeentefonds). Daarbij gaat hij dieper in op de huidige criteria van toekenning en verdeling van de dotaties aan de gemeenten. Onder meer het perekwatiemechanisme met het oog op de solidariteit en de impliciete wijze om de externe effecten te behandelen, komen daarbij in het bijzonder aan bod. In Het fiscaal pact en het flypapereffect: een empirische analyse van de relatie tussen beide voor de Vlaamse gemeenten tonen Stijn Goeminne, Carine Smolders en Elke Vandorpe aan dat het fiscaal pact (fiscale beperkingen in ruil voor een schuldovername) in 2008 leidde tot een grotere dotatie-afhankelijkheid van de lokale besturen en tevens tot een toename van de uitgaven per capita. Aldus zien ze het flypapereffect bevestigd waarbij de uitgaven per capita bij een toename van de lokale middelen als gevolg van een toename van de algemene dotaties, sterker stijgen dan de belastingen. 10