Agenda. Situatie 2016 De lokale besturen in de Belgische overheidsfinanciën

Transcriptie

1

2 Agenda Brussel, 27 juni 2017 Arnaud Dessoy, Anne-Leen Erauw, Geert Gielens Situatie 2016 De lokale besturen in de Belgische overheidsfinanciën Vooruitzichten 2017: belangrijkste trends Lokale besturen in Vlaanderen Lokale besturen in Wallonië Lokale besturen in het Brussels gewest Synthese - besluiten 2

3 Situatie 2016: De lokale besturen in de overheidsfinanciën Nationale rekeningen (INR) Vooruitzichten 2017: Belangrijkste trends in Vlaanderen? in Wallonië? in het Brussels gewest? Budget

4 Agenda Situatie 2016 volgens de nationale rekeningen De lokale besturen in de Belgische overheidsfinanciën 4

5 De lokale besturen volgens het INR (def. Eurostat) Lokale besturen (constitutioneel statuut) Andere lokale besturen en verenigingen Provincies (10) Gemeenten (589) Politiezones Hulpverleningszones Openbare centra voor maatschappelijk welzijn (OCMW s) Geconsolideerd budget van 30 miljard EUR 13,2% van de totale overheidsuitgaven Autonome gemeenteen provinciebedrijven 7,0% van het bbp Perimeter van de Belfius-studie Intercommunales (die geen marktdiensten aanbieden) VZW s 5 Polders & wateringen

6 Uitgaven stevig onder controle ,1% per jaar ,2% per jaar Globale evolutie stagneert sinds 2012 (+0,1% per jaar) ,6% per jaar - 6,0% per jaar 0 Lopende uitgaven Rentelasten Kapitaaluitgaven 6 Bron: INR

7 Lopende uitgaven onder controle door kleiner aantal ambtenaren Aantal VTE VTE of -2,3% (-3,9% vastbenoemden) Vastbenoemden Contractanten ,3% Provincies (-4,6%) Politiezones (-0,3%) OCMW's (-3,2%) Gemeenten + HVZ (-2,1%) 7 Bron: eigen berekeningen op basis van statistieken van de RSZ

8 Overheidsinvesteringen nemen af onder meer door minder lokale investeringen 3,0% 2,5% 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0,0% In % bbp 1,0% bbp Lokale besturen 2,3% bbp Andere overheidsniveaus 0,7% bbp Afnemende investeringen van lokale besturen versterken de onderinvestering van de overheid (= 2,3% vh bbp tegenover +/-3% in de EU) 8 Bron: INR

9 Lokale besturen dragen positief bij aan begrotingstraject (EU) In % bbp 1,0% 0,0% ESR-saldo is positief in 2015 en ,0% -2,0% -3,0% -4,0% -5,0% Sociale zekerheid Lokale besturen Gemeenschappen en Gewesten Federale overheid Financieringsvermogen (+) / financieringsbehoefte (-) In mio van de lokale overheid Bron: INR

10 Schuld van de lokale besturen neemt af 5,28% 22,1 5,37% 23,1 5,48% 5,30% 24,3 24,0 23,8 in % van de totale overheidsschuld 5,13% De schuld van de lokale besturen neemt af, zowel in relatieve termen (5,1% van de totale overheidsschuld) als in absolute cijfers (< 24 miljard ) Schuld van de lokale besturen (in miljard EUR) 10 Bron: INR

11 Kerncijfers en belang van lokale besturen 11

12 Agenda De lokale besturen in Vlaanderen Vooruitzichten op basis van budget

13 Lokale besturen in Vlaanderen Trends belangrijkste evoluties in 2017 Lokaal bestuurlijk landschap in beweging Exploitatie-uitgaven groeien beheerst Vertraging van de groei in (belasting)ontvangsten Marge voor investeringen Financieel evenwicht behouden Statistische bijlage kerncijfers: zie persbericht 13

14 Lokaal bestuurlijk landschap in beweging AGB - APB Politiezones Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW) Gemeenten OCMW-verenigingen > Gemeenten en provincies verzelfstandigden activiteiten in AGB en APB > 15 Politiezones fusioneren tot 7 (117=> 109) > Gemeenten en OCMW s werken verder aan integratie: > 1) samenwerking kreeg al vorm met vb. oprichting Sociaal huis, samenwerking van diensten, organisatie als groep > 2) gesprekken gestart over integratie > Samenwerking op terrein + OCMW s crëeren OCMWverenigingen voor zorgbedrijven, ofwel > 1) zorgdiensten van 1 OCMW afzonderen > 2) diensten van meerdere OCMW s samenbrengen > Provincies zien bevoegdheden herschikt Provincies > Gemeentefusies 14

15 Lokale besturen in Vlaanderen Budget 2017 Exploitatie- en investeringsuitgaven Lokale sector * Budgetraming Exploitatie-uitgaven 13 miljard EUR Of meer dan EUR per inwoner Raming investeringsuitgaven Meer dan 3,5 miljard EUR Of zo n 600 EUR per inwoner * Geconsolideerde cijfers voor gemeenten, OCMW s, provincies, AGB, APB, zorgbedrijven (OCMWvereniging), politiezones en hulpverleningszones 15

16 Gemeenten en OCMW zijn grootste lokale besturen Budget 2017 per type bestuur Exploitatie- en investeringsuitgaven Miljoen EUR Investeringsuitgaven Exploitatie-uitgaven Gemeenten en OCMW = 85 % van alle lokale investeringen en van lokale exploitatieuitgaven ,5 16

17 Exploitatie-uitgaven groeien beheerst BBC-data van gemeente + OCMW + provincie + 1,4 % Financiële uitgaven (-11,1%) Lage rentevoet, lagere schuld Toegestane werkingssubsidies (+2,1%) Aan andere lokale besturen Specifieke kosten sociale dienst OCMW (+6,8%) Werkingskosten (+1,7%) Spilindex overschreden (+2%) mei 2017 Personeel (+1,1%) Pensioenbijdragen verhogen Aantal VTE stagneert

18 Toename specifieke kosten sociale dienst OCMW Evolutie van het aantal begunstigden van het Recht op Maatschappelijke Integratie (RMI) ,6% Financieeleconomische crisis Beperking van werkloosheid in de tijd en andere sancties +21% Sterke toename specifieke kosten en aantal leefloners sinds 2015 Bron: POD Maatschappelijke integratie 18

19 De gemeenten financieren het evenwicht van OCMW, politiezone, hulverleningszone e.a. Via de gemeentelijke werkingssubsidie 29 % 145 EUR / inwoner + 2,4 % 30 % 150 EUR / inwoner + 2 % 10 % 51 EUR / inwoner - 2,5 % 19

20 Vertraagde groei vd ontvangsten BBC-data van gemeente + OCMW + provincie +0,8% Lage rentevoet Financiële opbrengsten (-8,4%) Dividenden Intercommunales Werking (+1,1%) Groei Gemeentefonds (+3,5%) Fondsen en werkingssubsidies (+1,6%) Verschuiving naar algemene subsidies Belastingen (+0,7%) Ondanks indexering inkomens Verschuiving kalender APB Aanslagvoeten stabiel

21 Belastingontvangsten stagneren BBC-data van gemeente + provincie Miljoen EUR ,3% +0,5% ,7 miljard EUR 886 EUR per inwoner ,9% ,3% APB OVH Overige Lokale belastingen 21

22 Investeringsvooruitzichten positief BBC-data van gemeente + OCMW + provincie Miljoen EUR ,2 % +4,5 % Budget Rekening 3,5 miljard EUR aan investeringsprojecten in 2017 (+4,5% meer dan in 2016) Zonder investeringen in financiële vaste activa 8 % 11 % Provincie OCMW Realisatiegraad beperkt tot 50 % 60 %, => uitvoering loopt vertraging op => en budget overgedragen naar volgende jaren 82 % Gemeente

23 Financieel evenwicht behouden met AFM als buffer BBC-data van gemeente + OCMW + provincie Miljoen EUR Aan evenwichtscriteria voldaan Jaarlijks: resultaat op kasbasis >= 0 (OK) Structureel evenwicht op einde meerjarenplan: AFM >= 0 (in meer dan 3 op 5 gemeenten en 6 op 10 OCMW s) AFM als buffer om schokken op te vangen en om te kunnen investeren in Mio ( /inw.) Evolutie AFM 231, ,4% Budget 2014 Rekening 2015 Budget 2015 Rekening 2016 Budget 2017 Budget 23 AFM = buffer van 2% van de exploitatie-ontvangsten Exploitatie levert groter financieel draagvlak dan nodig voor huidige netto periodieke leningsuitgaven

24 Agenda De lokale besturen in Wallonië Vooruitzichten op basis van budget

25 De Waalse lokale besturen Trends belangrijkste evoluties in 2017 De exploitatiekosten zijn onder controle De (fiscale) ontvangsten vertragen De investeringen lopen terug Stabiele financiële situatie (maar met kanttekeningen) Sterk uiteenlopende situatie bij gemeentelijke tussenkomst voor hulpverleningszones (HVZ) Statistische bijlage kerncijfers: zie persbericht 25

26 De Waalse lokale besturen Budget 2017 per type bestuur Exploitatie- en investeringsuitgaven HVZ 3% 11,2 miljard EUR EUR per inw. Politiezones 8% OCMW 20% Provincies 10% Gemeenten 59% 18% Gewoon 82% Buitengewoon 26

27 De exploitatiekosten zijn onder controle ,2%* Intresten (-8,5 %) Financiële lasten (+0,1%) Kapitaalsaflossing (+4,0%) Overdrachten (+3,8%) Sociale bijstand (OCMW) (RIS : +8,8% ) Werking (+1,8%) Spilindex (+2%) mei Personeel (+2,4%) Pensioenen (respons. bijdrage: +27,5%) Effectieven (+0,1%) Statutairen -1,3% Contractuelen +1,1 % 27 * Groeipercentage t.o.v. 2016

28 De sociale bijstand (OCMW) blijft sterk groeien Evolutie van de begunstigden Recht Maatschappelijke Integratie (RMI) Financieeleconomische crisis +9% Beperking werkloosheidsuitkering in de tijd en andere sancties +17% Sterke stijging van het aantal leefloners en de sociale bijstand die OCMW s toekenden in 2015 en * Bron: POD Maatschappelijke Integratie 28

29 Zwakke groei van de ontvangsten ,5%* Financiële producten (-3,9%) Intresten beleggingen (-30%) Prestaties (+5,4%) Dividenden intercommunales (-6,5%) Subsidies (+3,6%) Terugbetaling Sociale bijstand (+11%) Fondsen (+ 2,4%) Indexatie (+1%) Fiscaliteit (-1,3%)? * Groeipercentage t.o.v. 2016

30 Fiscale ontvangsten gaan achteruit ,6% +2,0% +2,4% ,1 miljard EUR 860 EUR per inw. 0 APB Opc. OVH Andere Lokale belastingen % +44% -7,6% 30

31 Vermindering van de investeringsuitgaven ,8% Politiezones (-3,5%) OCMW (-4,3%) Provincies (-15,4%) Gemeenten (-6,4%) 2 miljard aan investeringsprojecten in 2017 (-6,8% t.o.v. 2016) Vermindering bij alle categorieën van besturen

32 Vermindering van de investeringsuitgaven Evolutie van de gemeentelijke investeringen Vermindering in 2017 (-6,4%) na 2 jaar stijging ,4% Prévisions (budgets) - exercice boekjaar Engagements Vastleggingen (comptes) - exercice Vooruitzichten (budget) (rekeningen) - boekjaar realisatiegraad < 50% Impact van het regionaal subsidiëringsmechanisme (FRIC)? 32

33 Vermindering van de investeringsuitgaven Evolutie per beleidsdomein Divers Openbare hygiëne -8% Vermindering in 2017 (-6,4%) na 2 jaar stijging Sociale zekerheid Cultuur-Vrije tijd- Erediensten Onderwijs +7,5% Realisatiegraad < 50% Economie Wegen -15% Algemene administratie +6,8%

34 Stabiele financiële situatie Waalse gemeenten Saldi in % van de gewone ontvangsten 7,4% -0,1% -0,2% 5,2% 0,6% 6,2% 1,2% 6,7% 2,7% 5,5% 5,3% 1,3% Impact inhaalbeweging APB Saldo eigen dienstjaar Saldo algemeen totaal Het saldo van het eigen dienstjaar 2017 daalt maar blijft een overschot (+/-70 miljoen EUR) Evenwel gunstig beïnvloed door: Speciaal ontvangstenkrediet (32 mio ) Responsabiliseringsbijdrage «pensioen» - vorige dj. (35 mio ) Gemeenten met overschot Gemeenten met tekort Sinds 2014 is er de verplichting om een budget in evenwicht te presenteren voor het eigen dienstjaar 34

35 De gemeente zorgt voor budgettair evenwicht bij OCMW s, politiezones en hulpverleningszones % gemeentelijke dotatie binnen de ontvangsten 22 % Gemeentelijke dotaties 134 / inw. + 2,4 % 53 % 135 / inw. + 0,7 % 70 % 56 / inw. + 0,1 % Sterke verschillen naargelang de gemeente 35

36 Evolutie van de gemeentelijke dotaties aan de hulpverleningszones Grote verschillen tussen gemeenten onderling 40% 30% 20% 10% Groeipercentage Naar een harmonisering van de gemeentelijke dotaties voor de hulpverleningszones? 0% -10% -20% Gemiddeld groeipercentage +/- = 0% -30% 36

37 Agenda De lokale besturen in het Brussels gewest Vooruitzichten op basis van budget

38 De lokale besturen in het Brussels gewest Trends belangrijkste evoluties in 2017 Demografische dynamiek De exploitatiekosten onder controle De ontvangsten stijgen slechts lichtjes De investeringen stijgen opnieuw Stabiele financiële situatie Statistische bijlage kerncijfers: zie persbericht 38

39 De lokale besturen in het Brussels gewest Context & demografische vooruitzichten Een sterke demografische groei sinds 2000 Bron: FOD Economie Statistics Belgium De demografische groei komt vooral uit het natuurlijk saldo en het internationaal migratiesaldo 39 Bron: FOD Economie Statistics Belgium, Berekeningen Observatorium voor Gezondheid en Welzijn Brussel-Hoofdstad

40 De lokale besturen in het Brussels gewest Budget 2017 per type bestuur Exploitatie- en investeringsuitgaven ,7 miljard EUR EUR per inw % % Gemeenten OCMW Politiezones Gewoon Buitengewoon 40

41 Exploitatiekosten onder controle ,5%* Financiële lasten (-3,0%) Overdrachten (+1,5%) Intresten (-7,3 %) Kapitaalaflossing (-2,3%) Sociale bijstand (OCMW) (aantal RMI stagneert / minder equivalent leefloon) Werking (+0,7%) Personeel (+2,3%) Spilindex (+2%) mei 2017 Pensioenen (+3,2%) Effectieven (0,0%) Statutairen: -1,6% Contractuelen +1,3% 41 * Groeipercentage t.o.v. 2016

42 Evolutie van het type begunstigden van sociale bijstand (OCMW) Begunstigden Recht op Maatschappelijke Integratie (RMI) * Begunstigden Recht op Maatschappelijke Hulp (RMH) % Beperking werkloosheidsuitkering in de tijd en andere sancties +6% Nieuwe maatregelen m.b.t. asiel en immigratie Grote stijging in de RMI toegekend door OCMW s in 2015 en 2016 Maar ook een sterke vermindering het aantal RMH (equivalent leefloon) sinds Bron: POD Maatschappelijke Integratie

43 Lichte stijging van de ontvangsten ,8%* Financiële producten (+4,4%) Intresten beleggingen Prestaties (+3,7%) Dividenden intercommunales Subsidies (-0,2%) Terugbetaling Sociale bijstand Fondsen (+ 1,5%) Indexatie (NB : lopende hervorming) * Groeipercentage t.o.v Fiscaliteit (+0,3%)?

44 Belastingontvangsten stagneren ,6% 1,2 miljard EUR EUR per inw 400-6,8% +2,2% % APB Opc. OVH Andere Lokale belastingen Terugkeer naar een normale situatie na een inhaalbeweging in 2016 (idem Wallonië) City Tax : inwerkingtreding van een bijkomende taks op toeristische logies (4 mio ) 44

45 Investeringsuitgaven stijgen licht ,6% Politiezones (+0,8%) 600 OCMW (-13,2%) 500 Gemeenten (+10,0%) miljoen aan investeringsprojecten in 2017 (+3,6% t.o.v. 2016) Vooral de gemeenten ondersteunen de lokale investeringsdynamiek

46 Sterkere groei in de gemeentelijke investeringen Evolutie van de gemeentelijke investeringen ( ) Vooruitzichten (budget) - boekjaar Vastleggingen (rekeningen) - boekjaar De gemeentelijke investeringen blijven stijgen als gevolg van de sterke demografische groei

47 Sterkere vooruitgang in de gemeentelijke investeringen Evolutie per beleidsdomein Divers Openbare hygiëne Sociale zekerheid Cultuur-Vrije tijd- Erediensten Onderwijs +22% +17% Vooruitgang voor administratieve gebouwen / privégebouwen, scholen en vrijetijdsinfrastructuur Afname van de investeringen in wegen Wegen -11,5% Algmene administratie +44%

48 De lokale besturen in het Brussels gewest Stabiele financiële situatie Brusselse gemeenten Saldi in % van de gewone ontvangsten 5,7% 4,5% 2,6% 2,9% 4,5% 5,4% Impact inhaalbeweging APB Saldo eigen dienstjaar Saldo algemeen totaal Het saldo van het eigen dienstjaar 2017 verslechtert (-17,2 miljoen EUR) Sinds 2014 neemt het saldo algemeen totaal toe (van +58 naar +135 miljoen ) 0,1% -0,4% -0,5% -0,6% -0,8% -1,3% In mio Saldo eigen dienstjaar 1,2-17,4 Saldo algemeen totaal 105,

49 De lokale besturen in het Brussels gewest Grote verschillen naargelang de gemeenten In mio In mio gemeenten met tekort Eigen dienstjaar gemeenten in evenwicht 5 gemeenten met overschot Algemeen totaal ( ) # gemeenten met tekort Gemeenten met tekort Gemeenten met overschot

50 De lokale besturen in het Brussels gewest De gemeente zorgt voor het budgettaire evenwicht van de OCMW s en politiezones % gem. dotatie in de ontvangsten Gemeentelijke dotaties 28 % 275 / inw. +3,8% 65 % 303 / inw. +1,4% 50

51 Agenda Synthese - besluiten 51

52 Vooruitzicht 2017 : zelfde trends als in 2016 Uitgaven lokale besturen onder druk: In een context van lage inflatie en zwakke economische groei, zwakke groei van de belastingontvangsten Beheerste groei van de exploitatie-uitgaven (personeel, werking, financiële lasten) + Evenwichtsvoorwaarden verstrengen (stabiliteitspact EU strengere normen opgelegd door toezicht) Belemmert groei van de lokale investeringen 52

53 Belangrijkste uitdagingen met financiële impact Miljoen De lokale besturen staan voor een aantal belangrijke uitdagingen met financiële impact: Pensioenlasten gaan exponentieel groeien voor het vastbenoemd personeel (pensioenfonds uitsluitend opgebouwd door lokale besturen) Raming van de responsabiliseringsbijdrage +8% +10% % ,6% Bron: RSZ raming uit

54 Belangrijkste uitdagingen met financiële impact Erosie van de belastingontvangsten (zwakke economische groei, taxshift, impact van de vergrijzing zie paper) Toenemende sociale uitgaven (OCMW) en uitgaven voor veiligheid (politiezones en hulpverleningszones) Investeringscapaciteit behouden om aan maatschappelijke noden en verplichtingen te kunnen voldoen ( verborgen schuld vermijden) 54

55 Maatregelen waardoor de financiële situatie verder op orde kon worden gezet Vlaanderen BBC met striktere evenwichtscriteria en meerjarenplan Zekerheid dat Gemeentefonds met 3,5 % per jaar aangroeit EU-richtlijn (2011/85) - Begrotingskader dat voorziet in een meerjarenplan Federaal FOD Financiën Voorschottensysteem op maandelijkse basis voor de aanvullende personenbelasting (APB) Brussel Hervorming Gemeentefonds op komst (bijkomende middelen + nieuwe criteria) Wallonië Behoud van de indexatie van 1% voor het Gemeentefonds 55